فهرست مطالب:

فصل اول : کلیات تحقیق……………………………………………………………………………………….1

1-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………….2

1-2. شرح و بیان مساله­ پژوهشی…………………………………………………………………………….. 3

1-3. اهمیت و ضرورت انجام  تحقیق………………………………………………………………………… 4

1-4. اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………….6

1-5. نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق…………………………………………………………………8

1-6. فرضیه ­ها­ی تحقیق…………………………………………………………………………………………….8

1-7. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………..8

1-7-1. قلمرو زمانی و مکانی تحقیق……………………………………………………………………….9

1-7-2. روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه………………………………………………………..10

1-7-3. ابزارهای گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………….10

1-7-4. روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………..10

1-8. جامعه آماری………………………………………………………………………………………. ……….10

1-9. محدودیت­ها­ی تحقیق……………………………………………………………………………………..11

1-10. تعاریف مفاهیم و واژه ها………………………………………………………………………………..12

1-11. خلاصه………………………………………………………………………………………………………..12

فصل دوم: ادبیات تحقیق و پیشینه موضوع …………………………………………………………………..15

2-1.مقدمه………………………………………………………………………………………………………..14

2-2. توسعه چیست ………………………………………………………………………………………………15

2-3. اهداف توسعه……………………………………………………………………………………………….16

2-4. مکاتب مهم توسعه یافتگی…………………………………………………………………………………17

2-4-1. مکتب نوسازی…………………………………………………………………………………………17

2-4-2. مکتب وابستگی……………………………………………………………………………………….17

2-4-3. مکتب نظام جهانی………………………………………………… …………………………………18

2-5. مدل های  توسعه اقتصادی………………………………………………………………………………….19

2-5-1. مدل روستو……………………………………………………………………………………………..19

2-5-2. مدل هارد-دومار………………………………………………………………………. ……………20

2-5-3. مدل دو- شکاف……………………………………………………………………………………..23

2-5-4. مدل لوویس…………………………………………………………………………………………….23

2-5-5. مدل سولو……………………………………………………………………………………………….24

2-6- شاخص های توسعه اقتصادی……………………………………………………………………………..25

2-7. توسعه فرهنگی…………………………………………………………………………………………………26

2-7-1. تعریف توسعه فرهنگی……………………………………………………………………………….26

2-7-2. تاریخچه توسعه فرهنگی……………………………………………………………………………..26

2-7-3. جایگاه و اهمیت توسعه فرهنگی…………………………………………………………………..26

2-7-4. کالبد شکافی توسعه فرهنگی………………………………………………………………………..27

2-7-5. وبژگی های توسعه فرهنگی………………………………………………………………………….28

2-7-6. شاخص های توسعه فرهنگی………………………………………………………………………..28

2-8. توسعه سیاسی……………………………………………………………………………………………………28

2-8-1. تعریف توسعه سیاسی………………………………………………………………………………….28

2-8-2. تئوری پردازان شاخص توسعه سیاسی…………………………………………………………….29

2-9. مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………..30

2-9-1. نظریه مرکز-پیرامون………………………………………………………………………………….30

 

 

 2-9-2. نظریه قطب رشد………………………………………………………………………………………….32

2-10. تاریخچه روش تاکسونومی عددی…………………………………………………………………..33

2-10-1. روش تاکسونومی عددی………………………………………………………………………………34

2-11. پیشینه موضوع………………………………………………………………………………………………..35

2-10-1. روند تاریخی رتبه بندی مناطق……………………………………………………………………35

2-10-2. مطالعات انجام شده در زمینه تعیین درجه توسعه یافتگی و رتبه بندی مناطق………..36

فصل سوم: مبانی نظری………………………………………………………………………………………………43

3-1.مقدمه………………………………………………………………………………………………………………44

3-2.روش تحلیل عاملی یا فاکتور آنالیز………………………………………………………………………..44

3-3. روش تاپسیس………………………………………………………………………………………………….45

3-4. روش ساو………………………………………………………………………………………………………..45

3-5.روش تاکسونومی عددی………………………………………………………………………………… …45

3-5-1.مراحل اجرای روش تاکسونومی عددی……………………………………………………………..46

3-5-2.ویژگی­های روش تاکسونومی………………………………………………………………………….49

3-5-3.محدودیت­های روش تاکسونومی…………………………………………………………………….50

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………51

4-1.مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………..52

4-2.تصریح مدل……………………………………………………………………………………………………..52

4-3. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مصرف آب شهری …………………….54

 4-4. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ آموزش …………………………………..57

4-5.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ اصناف …………………………………….59

4-6.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ امور بانکی………………………………..62

4-7.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ تامین اجتماعی ………………………….64

4-8.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مصرف برق ……………………………..66

4-9.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ بهداشت و درمان ……………………….68

4-10. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ تقسمات کشوری ……………………..70

4-11.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ جمعیت ………………………………….72

4-12.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ جنگلبانی، منابع طبیعی،مراتع ومناطق حفاظت شده……………………………………………………………………………………………………………75

4-13.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ حمل و نقل …………………………….77

4-14.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ صنعت و معدن…………………………79

4-15. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مصرف فراورده های نفتی وگازو امکانات و تجهیزات مربوط به آنها……………………………………………………………………………….81

4-16.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ های فرهنگ ، هنرو ورزش……….. 84

4-17.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ امور قضایی ……………………………86

4-18. رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ برخورداری از ارتباطات وامکانات مخابراتی…………………………………………………………………………………………………………………89

4-19.  رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ کشاورزی و دامپروری……………….92

4-20 . رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مسکن ……………………………………95

فصل پنجم: جمع­بندی و نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………..96

5-1. مقدمه……………………………………………………………………………………………………………..97

 5-2.سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………98           

5-2-1. تحلیل پاسخ سوال اول…………………………………………………………………………………..98

5-2 -2.تحلیل پاسخ سوال دوم………………………………………………………………………………….100

5-5.  نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………………………..103

5-6. پیشنهاداجرایی………………………………………………………………………………………………..103

5-7. پیشنهاد تکمیلی……………………………………………………………………………………………….104

5-8. محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………………………………………104

5-9.  استفاده کنندگان از نتیجه پایان نامه ……………………………………………………………………105

چکیده:

 در این تحقیق شهرستان­های استان  کرمان، از نظر شاخص ­های مصرف آب شهری ،آموزش ، اصناف، بانکداری، تامین اجتماعی ، مصرف برق، بهداشت و درمان، تقسیمات کشوری ،جمعیت، جنگلبانی ،منابع طبیعی، مراتع و مناطق حفاظت شده ، حمل و نقل ، رفاه، صنعت و معدن، مصرف فراورده های نفتی، گاز و امکانات و تجهیزات مربوطه ، فرهنگ ،هنر و ورزش ، امورقضایی ،ارتباطات و امور مخابراتی، کشاورزی و مسکن  برای سال 1390 با بهره گرفتن از تکنیک تاکسونومی عددی رتبه ­بندی شده ­اند. به این منظور برای  18 شاخص عنوان شده، 247 متغیر  برای  هر 23 شهرستان استان در نظر­گرفته­ شده­ است. بر اساس نتایج این پژوهش، علاوه بر تشخیص رتبه شهرستانهای  بافت ، راور ،کوهبنان ، شهربابک و کرمان به ترتیب از 1 تا 5 و همچنین تشخیص رتبه شهرستانهای رودبار، فاریاب، ریگان، نرماشیر و فهرج از 19 تا 23 مشخص گردید که تسهیلات بانکی به جزتغییر اندک در رتبه چند شهرستان، تاثیر معناداری بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان  نگذاشته و می توان گفت که تسهیلات پرداخت شده در خدمت توسعه نبوده است. بنابراین جایگاه این رتبه­ها می تواند برنامه­ ریزان را در برنامه ­های آتی که  توجه به کدام شاخص ­ها را در هر شهرستان در اولویت قرار دهند، یاری رساند. ودر صورت لزوم می توان در برنامه ­های آتی برای انطباق با هدف توسعه همه جانبه دست به اصلاحاتی زد و همچنین اولویت­های سرمایه گذاری متناسب با شرایط منطقه ­ای را ارائه نمود.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در دنیای کنونی که ما در آن مشغول به زندگی هستیم  دستیابی به رشد و توسعه پایدار یكی از مباحث عمده و حائز اهمیت برای كشورها بویژه كشورهای در حال توسعه به شمار می رود. كشورهای در حال توسعه جهت جبران عقب ماندگیها، فرار از فقر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و. . . و برای رسیدن به توسعه ای معتدل و همه جانبه كه بتواند به بهبود وضع زندگی همه مردم آنها منجر گردد، نیازمند شناخت صحیح از دنیا و امکانات پیرامون خود و برنامه ریزیهای مناسب و بهینه در سطح ملی و منطقه ای هستند.هر چند اقدامات توسعه ای و سمت وسوی این تحولات در گذر زمان شاهد تغییرات بنیادی بوده است و شكستها و موفقیتهایی را به همراه داشته است، اما با گذشت نیم قرن هنوز به اهداف خود كه اصلی ترین آنها مقابله با فقر و بهبود شرایط زندگی محرومان می باشد، نائل نگردیده است. شكاف رو به تزاید فقیر و غنی در سطح ملی، فراملی و منطقه ای و بحرانهای زیست محیطی در نیم قرن اخیر همه شواهدی هستند از عدم موفقیت كامل اهداف و راهبردهای توسعه  (عمادی، 1376)

معمولا تا بحال اكثر برنامه ریزیها در كشورهای در حال توسعه توسط دولت و بصورت متمركز صورت گرفته و به نیازها و پتانسیلهای مناطق توجه كمتری شده است. تجربه نشان داده است كه در این كشورها نه تنها تخصیص بهینه منابع صورت نمی پذیرد، بلكه عمدتا منابع تخصیص یافته ارتباط چندانی با نیازها و پتانسیلها نداشته و شكاف و دوگانگی بین مناطق مرتبا افزایش یافته است. به نظر می رسد كه در ایران نیز مانند اكثر كشورهای در حال توسعه، فرایند رشد و توسعه به دلایل مختلف جمله فقدان برنامه ریزیهای بهینه بر اساس آمایش سرزمین و توانایی های منطقه ای، عدم تعادل وتناسب در جذب سرمایه های دولتی و خصوصی در شهرستانها و مناطق مختلف، عدم گردش و جابه جایی مناسب سرمایه در اقتصاد اكثر شهرستانها و  … روندی ناموزون و نامتعادل را طی كرده است و مناطقی وجود دارند كه از رشد و توسعه كمتری نسبت به سایر مناطق برخوردار هستند. با وجود این عدم تعادل و توازن ها، لزوم برنامه ریزی منطقه ای امری واجب بشمار می آید. گزینه ای كه امروزه تقریبأ در اكثر كشورها بخصوص كشورهای توسعه یافته به آن اهمیت زیادی داده می شود. از آنجایی كه یكی از جوانب و اهداف مهم برنامه ریزی توسعه كمك به مناطق كمتر توسعه یافته و اقشار فقیرتر جامعه و انتقال و توزیع عادلانه امكانات و درآمدها با توجه به مزیتهای نسبی مناطق و عقب ماندگیهای آنها می باشد، ضروری است كه به ارزیابی و اندازه گیری میزان برخورداری و سطح توسعه یافتگی و نقاط قوت و ضعف مناطق مختلف و بررسی شرایط بهبودی یا عدم بهبودی آنها پرداخته شود.

توسعه فرایندی چند بعدی است و برای بررسی همه جانبه آن و برای آنكه بتوان تصویر درستی از وضعیت مناطق ارائه نمود، باید شاخصهای متعدد و گوناگونی را در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و در نظر گرفت. مطمئنا هرچه این ابعاد وسیعتر باشد، نتایج ارائه شده دقیقتر و به واقعیت نزدیكتر خواهد بود. در این زمینه به تكنیكها وروش هایی نیازاست تا بتوان با بهره گرفتن از شاخصهای تعریف شده و منتخب، به رتبه بندی و بررسی وضعیت مناطق و براساس آن به تحلیل و برنامه ریزی توسعه آنهاپرداخت.

تكنیكها و روش های متفاوتی برای رتبه بندی مناطق بر اساس شاخصهای توسعه وجود دارد که می توان به برخی از آنها از جمله گاتمن، تاكسونومی عددی، استاندارد سازی شاخصها، ،Topsis  اشاره کرد .همچنین می توان از روش های كمی نظیر ناموزون موریس، تحلیل عاملی و .. یاد كرد. درمیان این روشها  روش تاکسونومی عددی یکی از  متدهای رتبه بندی بشمار می رود.

تحقیق حاضر از نوع کاربردی می باشد و به تعیین درجه توسعه یافتگی و رتبه بندی شهرستانهای استان کرمان با تاکید بر تسهیلات بانکی با بهره گرفتن از روش تاکسونومی عددی و بصورت توصیفی و تحلیلی  پرداخته است. پژوهش حاضر در مقطع زمانی نیمه اول سال 1392 بر اساس آمار مندرج در سالنامه آماری سال 1390 انجام و بصورت نسبتا جامع بیانگر وضعیت برخورداری و توسعه یافتگی شهرستانهای استان کرمان  می باشد. از اینرو آمار و اطلاعات مورد استفاده تمامأ مربوط به سال 1390  بوده و برای تهیه شاخصها از جدیدترین آمار موجود استفاده شده است.

2-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی

توسعه به عنوان یک پدیده گسترده با موضوعات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و غیره از دید متفکرین جهان پنهان نبوده و در دوره‌های مختلف تاریخی بحث از توسعه و تحول یک بحث جدی و طبقه‌بندی شده بوده است، اما