سال تحصیلی 94-1393

چكیده فارسی

عنوان : مقایسه فراوانی اختلال وسواس فکری– عملی در کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393

اساتید راهنما : دکتر سید مجتبی هاشمی، فوق تخصص گوارش اطفال، استادیار دانشگاه

دکتر بهمن صالحی، متخصص اعصاب و روان، دانشیار دانشگاه

اساتید مشاور : دكتر پارسا یوسفی، فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری، دانشیار دانشگاه

دكتر محمد رفیعی، دكترای آمار حیاتی، دانشیار دانشگاه

نگارش و پژوهش : رقیه سیفی

مقدمه : یبوست در دوران کودکی مشکل شایعی است که به دلیل بروز علائمی چون تاخیر در دفع مدفوع، سختی دفع و بی‌اختیاری مدفوع ناشی از بوجود آمدن و احتباس توده های متراکم مدفوعی در رکتوم سبب آزار کودک و والدین و تحمیل هزینه های درمانی می‌شود. اختلال وسواس فکری- عملی نشانگان عصبی- روانپزشکی پیچیده ای است که مشخصه اصلی آن افکار ناخواسته، تکراری و مزاحم و نیز رفتارهای تکراری و آزار دهنده و آیین مندی اعمال وسواسی است که به منظور اجتناب از اضطراب یا خنثی نمودن افکار وسواسی صورت میگیرد. هدف از مطالعه حاضر بررسی شیوع اختلال وسواس فکری در کودکانی است که مبتلا به اختلال یبوست عملکردی می‌باشند.

روش كار :  تعداد 97 كودك 4 تا 18 ساله مبتلا به یبوست عملکردی (گروه مورد) و 97 كودك سالم (گروه شاهد) مراجعه كننده به بیمارستان امیركبیر اراك وارد مطالعه شدند. بیماران فوق هیچگونه مشکل زمینه‌ای، بیماری های مزمن، مشکلات ساختاری، مصرف دارو نداشتند و از نظر جنسی، سنی و اطلاعات دموگرافی با گروه شاهد همساز سازی شدند و بعد از پر كردن پرسشنامه مربوطه اطلاعات بدست آمده وارد نرم افزار آماری SPSS شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها : در توزیع فراوانی سطوح وسواس – جبری بر اساس پرسشنامه foa در كودكان گروه مورد 7/56 درصد اختلال وسواس بصورت ضعیف و 2/43 درصد بصورت متوسط داشتند و در گروه شاهد 2/76 درصد اختلال وسواس نداشتند و 7/23 درصد اختلال وسواس ضعیف داشتند كه با توجه به 001/0 = P value بدست آمده اختلاف آماری معنی‌داری بین دو گروه مورد و شاهد وجود داشت.

بحث و نتیجه گیری : یبوست عملکردی تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی کودکان و خانوده‌های آنها دارد. نتایج حاصل از مطالعه ما بطور كلی نشان داد كه اختلال وسواس عملی و فكری در كودكان مبتلا به یبوست عملكردی شایع‌تر بوده است و می‌توان با درمان مشکل روانی در کودکانی که مبتلا به انواع مقاوم یبوست می‌باشند به بهبودی بیشتر آنها کمک نمود.

واژگان كلیدی : اختلال وسواس فکری– عملی – کودکان – یبوست عملکردی

فهرست مطالب

عنوان ……………………………………………………………………………………………….. صفحه

فصل اول : مقدمه

1-1- بیان مسئله. 2

1-2- كلیات… 12

1-2-1- اختلال وسواسی – جبری.. 12

1-2-1-1- همه گیری شناسی.. 13

1-2-1-2- توأم شدن با بیماریهای دیگر. 14

1-2-1-3- وسواسهای فكری.. 14

1-2-1-4- وسواس عملی.. 15

1-2-1-5- شیوع اختلال وسواس فكری-عملی (OCD) 16

1-2-1-6- سن شروع اختلال وسواس فكری- عملی.. 16

1-2-1-7- علل اختلال وسواس فكری-عملی.. 17

1-2-1-7-1- مدل ژنتیكی.. 17

1-2-1-7-2- نظریه روانكاوی درباره ی اختلال وسواس فكری-عملی.. 18

1-2-1-7-3- نظریه یادگیری و مدلهای شرطی سازی.. 18

1-2-1-8- ویژگی‌های بالینی.. 19

1-2-1-9- الگوهای علائم. 21

1-2-1-10-  سبب شناسی وسواس فكری – عملی‌.. 26

1-2-1-10-1- عوامل زیست شناختی.. 26

1-2-1-10-2- عوامل رفتاری.. 29

1-2-1-10-3- عوامل روانی – اجتماعی.. 29

1-2-1-11- سایر اختلالات روانی.. 31

1-2-1-12- تشخیص…. 32

1-2-1-13- تشخیص افتراقی.. 32

1-2-1-14- درمان. 36

1-2-1-14-1- درمان دارویی.. 37

1-2-1-14-2- روان درمانی.. 39

1-2-1-14-2-1- رفتار درمانی.. 40

1-2-1-14-2-2- روان پویشی.. 41

1-2-1-14-3-  سایر درمان‌ها 41

1-2-1-15- سیر و پیش آگهی.. 42

1-2-2- یبوست… 43

1-2-2-1- مكانیسم ایجاد یبوست عملكردی.. 45

1-2-2-2- ارزیابی پاراكلینیك… 46

1-2-2-3- انواع یبوست… 47

1-2-2-4- درمان. 48

1-2-2-5- دیس شزی (Dyschezia) 50

1-3- اهداف… 50

1-3-1- هدف اصلی.. 50

1-3-2- اهداف ویژه 50

1-3-3- اهداف كاربردی.. 51

1-4- سوالات و فرضیات… 51

1-4-1- سئوالات… 51

1-4-2- فرضیات… 52

1-5- تعریف واژه 52

فصل دوم : بررسی متون

بر مطالعات انجام شده 55

فصل سوم : مواد و روش كار

3-1- جامعه مورد آزمون، حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 58

3-2- روش آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات… 58

3-3- روش و تكنیک كار. 58

3-4- معیارهای ورود و خروج.. 59

3-5- تعریف متغیرها 60

3-6- ملاحظات اخلاقی.. 60

فصل چهارم : یافته‌ها

4-1- نتایج.. 62

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5-1- بحث… 81

5-2- نتیجه گیری.. 83

فهرست جداول

عنوان ……………………………………………………………………………………………….. صفحه

جدول 1-1 : ملاك‌های تشخیصی DSM-IV-TR برای اختلال وسواسی – جبری.. 19

جدول 4-1 : توزیع فروانی و درصد سن کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 67

جدول 4-2 : توزیع فروانی و درصد جنسیت در کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 68

جدول 4-3 : توزیع فروانی و درصد حضور والدین در کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 69

جدول 4-4 : توزیع فروانی و درصد نسبت فامیلی والدین کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 70

جدول 4-5 : توزیع فروانی و درصد شغل پدر کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 71

جدول 4-6 : توزیع فروانی و درصد شغل مادر کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 72

جدول 4-7 : توزیع فروانی و درصد تحصیلات پدر کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 73

جدول 4-8 : توزیع فروانی و درصد تحصیلات مادر کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 74

جدول 4-9 : توزیع فروانی و درصد وضعیت منزل مسكونی کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 75

جدول 4-10 : توزیع فروانی و درصد وضعیت اقتصادی خانواده کودکان مبتلا و غیر مبتلا  به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 76

جدول 4-11 : توزیع فراوانی و درصد سطوح كلی وسواس در كودكان سالم و مبتلا به یبوست عملكردی مراجعه كننده به درمانگاه كودكان بیمارستان امیركبیر اراك در سال 1393.. 77

جدول 4-12 : توزیع فراوانی و درصد وسواس فكری در كودكان سالم و مبتلا به یبوست عملكردی مراجعه كننده به درمانگاه كودكان بیمارستان امیركبیر اراك در سال 1393.. 78

جدول 4-13 : توزیع فراوانی و درصد وسواس عملی در كودكان سالم و مبتلا به یبوست عملكردی مراجعه كننده به درمانگاه كودكان بیمارستان امیركبیر اراك در سال 1393.. 79

بیان مسئله

یبوست را می توان انجام عمل دفع روده بزرگ در زمان طولانی تر از زمان طبیعی آن تعریف کرد ( کمتر از سه بار در هفته )، یا دفع ناکافی مدفوع . در حالت طبیعی باقی مانده مواد غذایی مصرف شده در یک صبحانه صبح روز بعد به روده بزرگ می رسد ، عمل دفع به طور معمول 12 تا 72 ساعت یا کمی بیشتر بعد از مصرف غذا صورت می گیرد . نوع غذای دریافتی تا حدی بر طول زمان دفع تاثیرگذار است . برای مثال : غذاهای غنی از فیبر در طول مسیر گوارش در مقابل آنزیم های هضمی مقاومت کرده و با جذب مقداری آب حجیم می شوند که خود محرک عمل دفع است(1).

به عبارتی برای آن که بگوییم شخصی مبتلا به یبوست شده است، باید 2 یا بیش‌تر از نشانه‌های زیر را حداقل به مدت 3 ماه داشته باشد:

الف) زور زدن بیش از حد در حین اجابت مزاج

ب) مدفوع سفت و خشک

ج) احساس تخلیه ناکامل بعد از اجابت مزاج

د) دو بار یا کمتر عمل دفع در هفته

علائمی مانند احساس پری در مقعد، احساس نفخ وگاز، احساس نیاز به دفع فوری مدفوع اما عدم توانایی در دفع كامل، درد شكم و گرفتگی عضلات شكم، تهوع نیز ممكن است همراه با یبوست وجود داشته باشد(2).

یبوست در دوران کودکی مشکل شایعی است که به دلیل بروز علائمی چون تاخیر در دفع مدفوع، سختی دفع و بی‌اختیاری مدفوع ناشی از بوجود آمدن و احتباس توده های متراکم مدفوعی در رکتوم سبب آزار کودک و والدین و تحمیل هزینه های درمانی می‌شود.

غذاها و مایعات سفر دور و دراز خود را در دستگاه گوارش با عبور سریع از دهان تا معده آغاز می‌کنند. عضلات معده شل می‌شوند تا گنجایش غذای بلعیده شده را داشته باشند، اما مایعات در طی 20 دقیقه وارد روده کوچک شده و مواد جامد چند دقیقه دیرتر به آنجا می‌رسند. اگر چه این فرایند از معده و دهان آغاز می‌شود، اما بیشتر فرایند گوارش در روده کوچک اتفاق می‌‌افتد.  با ورود مواد غذایی و مایعات به جریان خون، محتویات روده فشرده‌تر و سفت‌ترمی‌شوند(3).

دیواره روده دارای عضلاتی است که به طور ریتمیک منقبض‌ شده و مواد غذایی را به جلو می‌رانند. شبکه عظیمی از اعصاب، این انقباضات را با یکدیگر هماهنگ کرده وهورمون‌های مختلف این فرایند را تنظیم می‌کنند(3).

در افراد سالم در حدود شش ساعت طول می‌کشد تا غذا از روده کوچک عبور کند. سپس مواد غذایی وارد روده بزرگ یا کولون (یا قولون) می‌شوند. آب اضافی غذا در روده بزرگ جذب شده و میلیون‌ها باکتری که در آنجا زندگی می‌کنند،