چکیده

 

زمینه: اهمیت فزاینده دانش در عصــر حاضر، سازمان ها را ناگزیر می سازد تا نسبت به معانی ای چون خلاقیت در تكنیك، خلاقیت در محصول و خلاقیت سازمانی یا استراتژیك، با تعمقی بیشتر بیندیشند. این موضوع سازمان ها را با چالش هایی در زمینه چگونگی پــــردازش دانش و ایجاد آن مواجه می سازد. زمانی كه نوآوری وخلاقیت راه پیروزی در جهان امروز است، سازمان باید بتواند دانش مناسب را در جای مناسب خود به كار گیرد.

هدف: هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین مدیریت دانش و خلاقیت در مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران می باشد.

روش: این پژوهش یک مطالعه پیمایشی از نوع توصیفی_تحلیلی می باشد. جامعه آماری شامل كلیه كاركنان بیمارستان های دانشگاه های علوم پزشكی شهر تهران بوده است. با بهره گرفتن از فرمول نمونه گیری تصادفی، حجم نمونه ای برابر با 502 نفر برآورد گردید. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه “مدیریت دانش” پروست و پرسشنامه “خلاقیت” جزنی می باشد. پایایی آنها از طریق آلفای كرونباخ به ترتیب89/0 و 69/0 بدست آمد و روایی پرسشنامه ها نیز با نظر اساتید مجرب مورد تایید واقع شده است. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS18 و آزمون های T، ANOVA و ضریب همبستگی و رگرسیون استفاده شده است.

یافته ها: با توجه به نتایج بدست آمده معلوم گردید مدیریت دانش و خلاقیت در سطح 018/0 با یکدیگر رابطه معنادار دارند، و به ازای یک واحد افزایش در نمره مدیریت دانش به میزان 05/0 به نمره خلاقیت اضافه می شود. همچنین مشاهده شد که وضعیت خلاقیت در بیمارستان های مورد مطالعه در سطح متوسط رو به بالا و وضعیت مدیریت دانش و ابعاد آن (تعیین اهداف، شناسایی، كسب، توسعه، تسهیم، استفاده، نگهداری و ارزیابی دانش) در سطح متوسط قرار دارد، که از میان ابعاد، تعیین اهداف و تسهیم دانش بالاترین نمره و استفاده از دانش کمترین نمره را دریافت کرده اند.

نتیجه گیری: وضعیت مدیریت دانش و خلاقیت در بیمارستان های مورد مطالعه به ترتیب در حد متوسط و متوسط رو  به بالا ارزیابی شدند، با توجه به فاصله مدیریت دانش تا حد مطلوب و همچنین رسالت این مراکز آموزشی و درمانی در تربیت دانشجویان، نیاز به توجه و اولویت قرار دادن آن، در برنامه و اهداف کاری خود، نسبت به سازمان های دیگر بیشتر احساس می شود. در این راستا برای ارتقای مدیریت دانش و تبعا خلاقیت، باید به هر یک از ابعاد مطرح شده توجه ویژه ای کرد. چرا که اگر سازمان ها نتوانند زیرساخت های لازم را برای پیاده سازی مدیریت دانش مهیا کنند قطعاً با چالش های مختلفی روبرو خواهند شد.

 

کلید واژه ها: مدیریت دانش، خلاقیت، بیمارستان

 

 

 

                                                                فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

 

فصل اول: مقدمه و بیان مساله

• مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9
• بیان مسئله و اهمیت پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………11

1-3 اهداف و فرضیات:

1-3-1هدف اصلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..18

1-3-2 اهداف فرعی……………………………………………………………………………………………………………………………………18

1-3-3 هدف کاربردی………………………………………………………………………………………………………………………………….18

1-3-4 فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………19

فصل دوم: بررسی متون

2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………20

2-2 مبانی نظری پژوهش:

تاریخچه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….20

مدیریت دانش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………21

اهداف مدیریت دانش …………………………………………………………………………………………………………………………………25

تعاریف مدیریت دانش ………………………………………………………………………………………………………………………………..25

انواع دانش ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..27

تفاوت بین داده، اطلاعات و دانش ……………………………………………………………………………………………………………….29

روابط میان داده، اطلاعات و دانش……………………………………………………………………………………………………………….31

تفاوت مدیریت اطلاعات با مدیریت دانش ……………………………………………………………………………………………………33

مدل پایه های ساختمان مدیریت دانش (پروست) …………………………………………………………………………………………34

مهارت های اولیه برای استقرار مدیریت دانش………………………………………………………………………………………………43

عوامل موثر بر موفقیت و شکست مدیریت دانش در سازما ن ها……………………………………………………………………..44

منافع و مزایا………………………………………………………………………………………………………………………………………………49

پیامد های عدم پیاده سازی مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………………50

خلاقیت ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………51

تعاریف خلاقیت …………………………………………………………………………………………………………………………………………54

تفاوت خلاقیت و نوآوری …………………………………………………………………………………………………………………………….55

موانع و راهکارهای بروز خلاقیت ………………………………………………………………………………………………………………….56

ویژگی های  افراد خلاق ……………………………………………………………………………………………………………………………..60

آثار و نتایج خلاقیت …………………………………………………………………………………………………………………………………….61

رابطه بین مدیریت دانش با خلاقیت ……………………………………………………………………………………………………………..62

 

2-3 بر مطالعات انجام یافته:

2-3-1مطالعات انجام شده در ایران……………………………………………………………………………………………………………66

2-3-2مطالعات انجام شده در جهان

 ………………………………………………………………………………………………………….69

فصل سوم: روش پژوهش

3-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

3-2 نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………..72

3-3 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………….72

3-4 روش نمونه گیری و حجم نمونه…………………………………………………………………………………………………………73

3-5 ضریب پاسخ دهی…………………………………………………………………………………………………………………………….73

3-6 روش و ابزار گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………………………74

3- 7 روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………..75

3-8 محدودیت­های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….75

3-9 ملاحظات اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………………….75

3-10 تعاریف نظری و عملی واژه ها…………………………………………………………………………………………………………76

فصل چهارم : یافته ها

4-1  مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..79

4-2  نتایج مربوط به مشخصات دموگرافیک  ………………………………………………………………………………………….79

4-3 نتایج مربوط به اهداف و فرضیات……………………………………………………………………………………………………..84

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….98

5-2 بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………………….98

5-3 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………….102

5-4 پیشنهادات اجرایی…………………………………………………………………………………………………………………………103

5-5 پیشنهادات برای پژوهش های آتی ………………………………………………………………………………………………..106

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..107

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………116

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                              صفحه

جدول 2-1: تفاوت بین مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………33

جدول 4-1: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک بیمارستان………………………………………………………………………………….79

جدول 4-2: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک دانشگاه ……………………………………………………………………………………80

جدول 4-3: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک گروه های سنی ………………………………………………………………………..80

جدول 4-4: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک جنسیت ……………………………………………………………………………………80

جدول 4-5: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک سنوات………………………………………………………………………………………81

جدول 4-6: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک میزان تحصیلات ………………………………………………………………………81

جدول 4-7: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک رده شغلی …………………………………………………………………………………81

جدول 4-8: توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد مطالعه به سوالات مدیریت دانش ………………………………………………………………….82

جدول 4-9: توزیع فراوانی پاسخ افراد مورد مطالعه به سوالات خلاقیت …………………………………………………………………………..83

جدول 4-10: رابطه بین ابعاد مدیریت دانش با خلاقیت………………………………………………………………………………………………….85

جدول 4-11: میانگین نمره خلاقیت به تفکیک دانشگاه…………………………………………………………………………………………………87

جدول 4-12: میانگین نمره مدیریت دانش به تفکیک دانشگاه………………………………………………………………………………………..88

جدول 4-13: میانگین نمره ابعاد مدیریت دانش به تفکیک دانشگاه…………………………………………………………………………………89

جدول 4-14: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک جنسیت افراد مورد مطالعه………………………………………………91

جدول 4-15: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک سنوات افراد مورد مطالعه………………………………………………..92

جدول 4-16: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک تحصیلات افراد مورد مطالعه…………………………………………..94

جدول 4-17: میانگین نمره مدیریت دانش و خلاقیت به تفکیک رده شغلی افراد مورد مطالعه……………………………………………96

جدول 4-18: میانگین و انحراف معیار خلاقیت، مدیریت دانش و ابعاد آن………………………………………………………………………..97

 

 

 

فهرست شکل ها و نمودارها

عنوان                                                                                                             شماره صفحه

 

شکل 2-1: روابط میان داده و اطلاعات و دانش……………………………………………………………………………………………………31

شکل 2-2: اثر اطلاعات و دانش بر تصمیم گیری…………………………………………………………………………………………………32

شکل 2-3: مدل پایه های مدیریت دانش پروست…………………………………………………………………………………………………34

نمودار 4-1: رابطه بین خلاقیت و مدیریت دانش……………………………………………………………………………………………………84

نمودار 4-2: رابطه بین خلاقیت و شناسایی دانش…………………………………………………………………………………………………..85

نمودار 4-3: رابطه بین خلاقیت و کسب دانش……………………………………………………………………………………………………….86

نمودار 4-4: رابطه بین خلاقیت و تسهیم دانش……………………………………………………………………………………………………..86

نمودار 4-5: رابطه بین خلاقیت و نگهداری دانش………………………………………………………………………………………………….87

نمودار 4-6: رابطه بین کسب دانش و سن…………………………………………………………………………………………………………….90

 

 

مقدمه

عصر حاضر، عصر تحولات و تغییرات شگرف در فنآوری ها می باشد. عصری كه ساختار فكری آن آكنده از عمق بخشیدن به اطلاعات و توجه به مشاركت نیروی انسانی خلاق و دانش گرا است (نیر و جوکار 1391). در جهان کنونی شرایط و فضای رقابتی در بسیاری از سازمان ها بسیار پیچیده، متغیر و گسترده تر از گذشته است، به گونه ای که این سرعت در بیشتر سازمان ها به مراتب بیش از سرعت پاسخگویی و توان تطبیق با شرایط جدید است. به عبارت دیگر به محض اینکه تغییری در شرایط یاد شده به وجود آید و سازمان بخواهد نسبت به آن تغییر، واکنش نشان دهد و خود را با آن هماهنگ و منطبق سازد تغییر بعدی از راه می رسد. هرگونه تغییر در فضای رقابتی، فرصتی را فراهم می آورد و فرصت دیگری را از بین می برد و چالش یا تهدیدی را ایجاد و چالش یا تهدیدی دیگر را حذف می کند (نیرومند و زارع 1387).

الوین تافلر اعتقاد دارد ورود به قرن بیست و یكم به عنوان عصر فرانظریه ،هنگامی برای انسان ها جاذب خواهد بود كه آدم كنونی بتواند در مقابل تغییرات آن قرن، قدرت تحمل لازم را داشته باشد و با شجاعت در مقابل آن ظاهر شود. تحقق این پدیده ایده آل زمانی امكان پذیر خواهد بود كه از هم اكنون بشر امروزی بتواند خودش را برای تغییرات آنچنانی در دنیای آیندگان آماده سازد. این نیز مشروط به دانش، مهارت، بینش و پویایی است. زندگی در دنیای جدید نیازمند شناخت كامل و كسب مهارت های استفاده از این ابزارهاست. بدون شناخت چنین ابزاری رقابت و زندگی بسیار مشكل خواهد بود و مستلزم از دست دادن فرصت های فراوانی در زندگی روزانه افراد و جوامع است (صادقی و همکاران 1390).

توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به طور اعم جامعه بشری و به طور اخص، سازمان های تجاری – صنعتی را در وضعیتی قرار داده است که برای ادامه حیات می بایستی در پی یافتن ابزارها و راهکارهای نوین متناسب با شرایط حاکم باشند. زمانی سازمان ها به دنبال کسب و یافتن اطلاعات و دانش بودند، اما امروزه با حجم انبوهی از اطلاعات و داده های گوناگون رو به رو هستند که در بسیاری موارد، طبقه بندی ، تلخیص و بهره برداری صحیح از آنها نیازمند اتخاذ تدابیر و تجهیزات مغزافزاری، سخت افزاری و نرم افزاری مرتبط است (فاتحی 1390).

امروزه برای اینکه سازمان ها بتوانند در دنیای تجارت و رقابت حضور مستمر و پایدار داشته باشند باید حول محور علم و دانش فعالیت کنند (تقی زاده و تاری 1388). اساسی ترین مشخصه سازمان های هوشمند در قرن 21 ، تأکید بر دانش و اطلاعات است (محمدی فاتح و همکاران 1387).

دیوید استمپز (1999) معتقد است که بهترین چیز داشتن دانش در موضوعی خاص نیست بلکه دانستن مکان و طرز دسترسی به دانش است. به زعم پیتر دراکر نیز مدیران موفق در عصر اطلاعات و دانش تنها به دنبال دسترسی به اطلاعات نیستند زیرا اطلاعات به اندازه کافی از طریق شبکه های اطلاع رسانی و پایگاه های اطلاعاتی و محمل های مختلف در دسترس هستند. مدیران بیشتر نیازمند به دسترسی به اطلاعات مناسب و مرتبطی هستند که پردازش، سازماندهی شده و شکل گرفته و با توجه به بسترهای فکری و شغلی آنها تلخیص شده باشد، اطلاعاتی که قابلیت تبدیل به عمل را داشته و به عبارت دیگر عملیاتی و کاربردی باشد. این دو نقل قول در کمال ایجاز ارزش دانش را بخوبی نشان می دهند (پوراصغر 1387).

دانایی مهمترین سرمایه هر سازمان است و سازمانی که از این موهبت بیشتر برخوردار باشد با چالش های موجود، بهتر برخورد می کند و در عرصه رقابت موفق تر خواهد بود (صمدیان و علوی 1390). عصر “دانایی یا دانش”، عنوان جدیدی است که به زمان حاضر اطلاق می شود (فاتحی 1390).  عصر دانش تحولات قابل ملاحظه ای را در برنامه ها و سیستم های موجود در سازمان ها به همراه داشته است. در این میان سازمان هایی که در راستای توانمند سازی و

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                            صفحه

فصل اول: کلیات

1-1 زمینه پژوهش                                                                                                    2

1-2 اهداف پژوهش (هدف کلی و اهداف ویژه)                                                                           7

1-3 سوالات پژوهش                                                                                                           7

1-4 فرضیه ها                                                                                                                    8

1-5 تعاریف واژه ­ها                                                                                                              8

1-6 پیش­فرض­های پژوهش                                                                                                    9

1-7 محدودیت­های پژوهش                                                                                                    10

فصل دوم: زمینه­ و پیشینۀ تحقیق

2-1 چهارچوب پژوهش                                                                                                        12

2-2 بر مطالعات انجام شده                                                                                            33

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1 نوع پژوهش                                                                                                                 41

3-2 جامعه پژوهش                                                                                                              41

3-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش                                                                                     41

3-4 معیارهای خروج از مطالعه                                                                                                42

3-5 روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه                                                                                  42

3-6 محیط پژوهش                                                                                                             43

3-7 ابزار  و روش گردآوری داده ها                                                                                         43

3-8 تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار                                                                                        44

3-9 روش گردآوری داده ­ها                                                                                                    45

3-10 روش تجزیه و تحلیل داده ­ها                                                                                           46

3-11 ملاحظات اخلاقی                                                                                                        46

فصل چهارم: نتایج تحقیق

4-1یافته­ های پژوهش                                                                                                           48

4-2 جداول                                                                                                                      49

فصل پنجم: بحث و بررسی یافته­ ها

5-1 بحث و بررسی یافته ها                                                                                                  76

5-2 نتیجه ­گیری نهایی                                                                                                         84

5-3 کاربرد یافته­ ها                                                                                                             85

5-4 پیشنهادات                                                                                                                 87

فهرست منابع و مآخذ                                                                                                          89

 فهرست پیوست­ها

فرم رضایت نامه

پرسشنامه                                                 

                                                 فهرست جداول

عنوان                                                                                                صفحه                          

جدول شماره 4- 1 : میانگین و انحراف معیار سن ( سال ) واحدهای مورد پژوهش                                49

جدول شماره 4-2 : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب سال تحصیلی                               49

جدول شماره 4-3 : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب وضعیت تاهل                               50

جدول شماره 4- 4 : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب محل زندگی                                 50

جدول شماره 4- 5 : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب میزان تحصیلات پدر                       51

جدول شماره 4- 6: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب میزان  تحصیلات مادر                      51

جدول شماره 4- 7 : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب شغل پدر                                     52

جدول شماره 4- 8 : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب شغل مادر                                    52

جدول شماره 4-  : توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب سطح درآمد خانواده                        53

جدول شماره 4- 10: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش بر حسب تعداد افراد خانواده                        53

جدول شمار 4 -11: آزمون کولموکروف اسمیرنف (بررسی نرمالیته) توزیع داده ها                                 54

جدول شماره 4-  12: مقایسه میانگین و انحراف معیار روش مقابله رویارویانه واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله در دوگروه آزمون و کنترل                                                                                   55

جدول شماره 4-  13:  مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش مقابله رویارویانه قبل و بعد از مداخله در دو گروه  آزمون و کنترل                                                                                                        56

جدول شماره 4-  14: مقایسه میانگین و انحراف معیار روش دوری جویی واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                     57

جدول شماره 4-15: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش دوری جویی قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون

و کنترل                                                                                                                            58

جدول شماره 4-  16: مقایسه میانگین و انحراف معیار روش خویشتن داری واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از

مداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                            59

جدول شماره 4-  17: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش خویشتن داری قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و

کنترل                                                                                                                               60

جدول شماره 4- 18:مقایسه میانگین و انحراف معیار روش جستجوی حمایت اجتماعی  واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از

مداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                           61

جدول شماره 4-  19: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش جستجوی حمایت اجتماعی قبل و بعد از مداخله در دو

گروه آزمون و کنترل                                                                                                            62

جدول شماره 4- 20 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش گریز-اجتناب واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله در

دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                        63

جدول شماره 4- 21: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش گریز-اجتناب قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و

کنترل                                                                                                                               64

 

جدول شماره 4- 22 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش حل مدبرانه مسئله واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                    65

جدول شماره 4-  23: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش حل مدبرانه مسئله قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                          66

جدول شماره 4- 24 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش ارزیابی مجدد مثبت واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                   67

جدول شماره 4-  25: مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش ارزیابی مجدد مثبت در واحدهای مورد پژوهش قبل و

بعد ازمداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                  68

جدول شماره 4- 26 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش مسئولیت پذیری قبل و بعد از مداخله در گروه آزمون و کنترل

69

جدول شماره 4-  27:مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش مسئولیت پذیری قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و کنترل                                                                                                             70

جدول شماره 4- 28 : مقایسه میانگین و انحراف معیار روش مسئله مدار  واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در گروه آزمون و کنترل                                                                                                       71

جدول شماره 4- 29 : مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش مسئله مدار  قبل و بعد از مداخله در دو گروه

آزمون وکنترل                                                                                                                  72

جدول شماره 4- 30 :  مقایسه میانگین و انحراف معیار روش هیجان مدار واحدهای مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله

در گروه آزمون و کنترل                                                                                                       73

جدول شماره 4- 31 : مقایسه تغییرات میانگین و انحراف معیار روش هیجان مدار قبل و بعد از مداخله در دو گروه    آزمون و کنترل                                                                                                        74

فصل اول

 

بیان مسئله

استرس حالتی پویا و هیجان انگیز است كه فرد در یک موقعیت با  محدودیت یا تقاضای غیر عادی مواجه می‌شود و

واكنش‌های احساسی‏، فیزیكی و شناختی از خود نشان می‌دهد. به طور كلی دونوع استرس، مخرب یا بدخیم و استرس مفید یا خوش خیم وجود دارد(1). استرس مخرب‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏، استرس نامطبوع، زیان آور و بیماری زا است ولی استرس مفید استرسی مطبوع و خوشایند است که احساساتی مثبت به شخص دست می‌دهد(1). تاثیرات استرس با شدت و مدت محرک ها مرتبط است؛ برای مثال استرس خفیف موجب تحریک فرایندهای فکری فرد شده و او را در مقابل محیط هوشیار نموده و موجب ایجاد انگیزه و رسیدن به موفقیت و کامیابی میشود(2). اما استرسهای شدید و طولانی با تاثیرات منفی چون تضعیف سیستم ایمنی و کاهش قدرت دفاعی بدن در مقابل بیماریها، همراه هستند، از نظر مباحث تئوریک در استرس، تمركز عمد‏‏ه بر روی استرس بدخیم است(3).

در این زمینه کنت پلیتر بیان میدارد که 50-70 درصد تمام بیماریها با استرس در ارتباط هستند. استرس های روانی از طریق تاثیری که بر روی دستگاه اعصاب مرکزی و دستگاه آندوکرین و سیستم ایمنی بدن میگذارند موجب کاهش سلامت جسمانی و روانی فرد میشوند(4). از جمله بیماری‌ها و نشانه های روانی ناشی ‌از استرس می‌توان به افسردگی و اضطراب اشاره كرد، پژوهش ها نشان می‌دهد كه بین وجود استرس و اضطراب و افسردگی رابطه مستقیم وجود دارد (5).

امروزه دانشجویان به دلیل نقش مهمی که در اداره آینده کشور به عهده دارند یکی از قشرهای مهم جامعه به حساب می آیند اهمیت این موضوع زمانی مشخص میشود که بر طبق آمار در ایران با عنایت به آمار سال 1385 تعداد دانشجویان کل کشور 2553726 نفر اعلام شده است(6). و با توجه به این مسائل اهمیت سلامت دانشجویان بیش از پیش مشخص میشود و سلامت روانی یکی از ابعاد مهم سلامت دانشجویان، به عنوان آینده سازان کشور میباشد این گروه به دلیل شرایط خاص سنی و موقعیت خاص اجتماعی در معرض استرسهای فراوان میباشند مطالعات نشان داده که میزان شیوع اختلالات و بیماریهای روانی در بین دانشجویان در حال افزایش است(5). در پژوهش های مقطعی و محدود به عمل آمده در ایران در سطح دانشگاه های مختلف شیوع اختلالات روانی و رفتاری دانشجویان بین 7 تا31  درصد بوده است)5(. استرسهای گوناگون با تاثیر منفی که بر منابع مقابله فردی و اجتماعی اشخاص میگذارند باعث کاهش مقاومت فرد میگردند و در درازمدت اثرات ناخوشایندی بر بهداشت جسمی و روانی دانشجو میگذارد. همچنین استرس میتواند بر بروز بیماریهای جسمی و روانی، اختلال در عملکرد و قدرت سازگاری و در نهایت پایین آمدن کیفیت زندگی دانشجویان گردد(5). در سالهای اخیر توجه به منابع استرس و راه های مقابله با آن در گروه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و این بررسیها نشان داده است که به کار گرفتن راه های مقابله ای نقش مهمی در کاهش استرس دارد. در این میان دانشجویان به عنوان قشری از جامعه که پیوسته در معرض استرسها وفشارهای محیطی و روانی از جمله مشکلات آموزشی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی قرار دارند مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته اند؛ روشن است که پیامدهای استرس در عملکرد تحصیلی، رضایت شخصی، از همه مهمتر سلامت روانی آنها تاثیر نامطلوب خواهد داشت (7). در این میان بهداشت روانی دانشجویان علوم پزشكی به لحاظ مرتبط بودن شغل آنها با تن و روان انسانها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دانشجویان علوم پزشكی ضمن داشتن مشكلات سایر دانشجویان، مشكلات خاص خود را نیز دارند كه از آن جمله می توان به فشار های روحی- روانی محیط (بیمارستان، اورژانس و …)، برخورد با مسایل و مشكلات بیماران و عدم برخورداری از آینده شغلی روشن اشاره كرد. به همین دلیل به نظر می رسد دانشجویان علوم پزشكی بیش از سایر دانشجویان در خطر از دست دادن سلامت روانی هستند(8). به ویژه اینکه مشکلات روانشناختی دانشجویان پزشکی نسبت به غیر پزشکی بیشتر دیده شده است (8).

در این زمینه نتایج پژوهش فرمانبر در 1382 در دانشجویان علوم پزشکی گیلان نیز نشان داد که اکثریت دانشجویان سال اول (60/44%) وضعیت خطر زا و اکثریت دانشجویان سال آخر(30/52%) وضعیت خوب در زمینه کنترل استرس داشتند هر چند از نظر آماری این تفاوت معنی داری نبود(9).

اجتناب از استرس‌های بدخیم و مضر غیر ممكن است اما برای جلوگیری یا حداقل كاهش این استرس‌ها، می‌توان اقداماتی را به عمل آورد(10). در سالهای اخیر توجه به منابع استرس و راه های مقابله با آن در گروه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و این بررسیها نشان داده است که به کار گرفتن راه های مقابله ای نقش مهمی در کاهش استرس دارد. بهترین روش جهت مقابله با استرس برداشتن عامل مواجه استرس(محرک) میباشد ولی اكثراَ این امر امكان پذیر نبوده، لذا باید به گونه‌ای با استرس سازگاری كرد و تحمل آن را برخود هموار ساخت و از شدت آن كاست به عبارت ساده تر سازگاری با استرس یعنی پذیرفتن آن و به نحو مؤثر در برابر آن واکنش نشان دادن (11).

با توجه به این نوع دیدگاه فالكمن و لازاروس پیشنهاد كرده‌اند كه استراتژی مقابله با استرس دو نوع می‌باشند مقابله مسئله مدار؛ تلاش برای كنترل رابطه بین فرد و عامل استرس زا و مقابله هیجان مدار؛ تلاش برای تطابق وتنظیم احساسات و هیجان ناشی از عوامل استرس زا و نتایج آنها، استفاده میکند(10).

طبق  مدل فولکمن لازاروس (1984) فرد با بکار بستن سبک مقابله کارآمد مساله مدار از مهارتهای شناختی برای حل مساله استفاده میکند. بر این اساس روش های مقابله با مشکل مستقیما بررسی میشوند و معمولا با یافتن راه حلهای مناسب برای حل مشکل، رضایت روان شناختی حاصل میشود. از سوی دیگر راهبردهای هیجان مدار، شامل کوششها یی جهت تنظیم پیامدهای هیجانی واقعه استرس زا است و تعادل عاطفی و هیجانی را از طریق کنترل هیجانات حاصله از موقعیت استرس زا، حفظ میکند(10).

با توجه به مشکلاتی که توسط استرس به وجود می آید، ارائه راهکارهایی برای کاهش این عوامل و نیز تغییر نگرش و برخورد افراد با عوامل استرس زا ضروری به نظر میرسد. بسیاری از محققان اظهار میکنند که برنامه های ورزشی سبب کاهش  فشار روانی میشود(8). ازجمله عوامل موثر در تعدیل استرس و شیوه های مقابله با آن میتوان به فعالیت بدنی منظم و ورزش اشاره کرد. امروزه فعالیت جسمانی منظم به گونه ای فزاینده، به عنوان وسیله ای برای حفظ و افزایش بهداشت روانی به خوبی پذیرفته شده است بطور کلی نتیجه حاصل از پژوهشها دلالت بر این دارند که رفتار  ورزشی باعث بهبود بهداشت روانی شامل بهبود خلق وخو میشود(12).

از جمله مطالعاتی که به بررسی تاثیر نوع و شدت تمرین بر کنترل فشارهای روانی پرداخته اند میتوان به مطالعه ای که استپتو و همکاران(1993) در آمریکا بر روی 33 نفر با اضطراب شدید، انجام دادند اشاره کرد. برای این افراد 10 هفته برنامه ورزشی با شدت متوسط در نظر گرفته شد برنامه تمرینی منجر به بهبود وضع زندگی و افزایش توانایی در مقابله با استرس در آنان شد(13).

علیرغم فواید زیاد رفتار ورزشی از جمله کنترل استرس و بهبود بهداشت روانی، برآورد جهانی از کم تحرکی در میان بالغین 17 % است، همچنین کسانی که فعالیت جسمانی ناکافی دارند (کمتر از 5/2 ساعت در هفته) میزان تخمینی شیوع آن بین 31-51 درصد متغیر است و متوسط جهانی فعالیت جسمانی ناکافی 41% است(7). در کل تخمین زده میشود که عدم فعالیت فیزیکی باعث 9/1 میلیون DALYs  از دست رفته در جهان میشود(7). در کشور ما وضعیت فعالیت جسمانی و مشکلات ناشی از عدم فعالیت فیزیکی به طور دقیق مشخص نیست. درسال2000 تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس پروژه قلب سالم نشان میدهد که 8/34 % مرگها و 5/27 سال از زندگی از دست رفته به علت بیماری عروق کرونر بوده است.شیوع عدم فعالیت جسمانی 88 % گزارش شده است(14).داده های سه مطالعه ملی در بین ایرانیان نشان میدهد که بیشتر از 80 % مردم ایران کم تحرک هستند(15). نکته بسیار مهم این است که بیشترین کاهش فعالیت بدنی در سالهای گذر از مراحل مختلف زندگی گزارش شده است مثل ورود از مراحل تحصیلی راهنمایی به متوسطه و از آموزش متوسطه به اموزش عالی و از دانشگاه به محیط کار. در دوران دانشجویی وضعیت ویژه ای برای کاهش فعالیت بدنی وجود دارد بطوریکه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها گزارش میکند کمتر از 20 % دانشجویان به سطح فعالیت بدنی متوسط(30 دقیقه فعالیت جسمانی متوسط حداقل  5 بار در هفته و ترجیحا تمام روز هفته)رسیده اند(7). در یک مطالعه مقطعی بر روی 19298 دانشجوی دانشگاه های 23 کشور جهان، شیوع کم تحرکی از 23% در ایالات متحده و اروپای غربی تا 44%در کشورهای در حال توسعه متفاوت بود(16). بر اساس یافته های کارشناسان در ایران، تنها 10% از دانشجویان، فعالیت ورزشی داشته اند که این رقم در مقایسه با کشوری مانند استرالیا با 52% مشارکت، آمار کمی بنظر میرسد(7).

از طرف دیگر بررسی 64 تحقیق از سال 1988 تا2000 نشان داده که از فعالیتهای ورزشی به عنوان یک استراتژی برای مقابله با استرس استفاده شده است ولی در مورد چگونگی انجام ورزش، نوع، مدت و شدت و تاثیر آن بر نوع استراتژی مقابله با استرس اتفاق نظر نیست به همین دلیل به تحقیقات بیشتری نیاز است (17).

در تحقیقی که بهرامی در سال 1388 انجام داد به این نتیجه رسید که فشار روانی دانشجویان ورزشکار در پاسخهای جسمی، رفتاری، شناختی و هیجانی کمتر از دانشجویان غیر ورزشکار بود و نهایتا به این نتیجه رسید که ورزش میتواند به عنوان یک روش قابل اطمینان در مقابله با فشار روانی بکار گرفته شود(18) .

همچنین مؤسسه سلامت روانی پییشنهاد می‌كند كه ورزش می‌تواند به عنوان یک عامل درمانی با ارزش در كاهش اضطراب، افسردگی و استرس، واكنش به فشارهای روانی عمل كند. داشتن یک رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم و ورزش مناسب می‌تواند نحوة مقابله با عوامل استرس زا را بهبود بخشد انواع تمرینات انعطاف پذیری، قدرتی و استقامتی در یک برنامة آمادگی متعادل میتوان باعث ایجاد مقابلة مؤثر در برابر استرس شود(12).

در تحقیقی که جنین و آلن برک انجام دادند، بیانگر آن است که تمرینات هوازی منظم (سه بار در هفته) و در حدود20 تا 30 دقیقه بهترین تاثیر مثبت در مبارزه با اختلالات روانی را داشته است(19) .

خدادادی(1385) در تحقیقی تحت عنوان ارتباط بین فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی با شیوه های مقابله با استرس که در دانشجویان پسر تربیت بدنی گیلان انجام داد که از ابزار شیوه های مقابله با استرس لازاروس استفاده کرده بود دریافت رابطه معناداری بین شیوه های مقابله با استرس و فعالیت بدنی وجود نداشت با این حال دو شیوه ارزیابی مجدد مثبت و حل مدبرانه مسئله بیش از سایر شیوه ها با فعالیت بدنی در ارتباط بودند(12).

در همین راستا تحقیقی که ایواساکی (2005) در کانادا بر روی افراد پلیس و کارمندان اورژانس انجام دادند، تاثیر معنی داری از فعالیت بدنی بر شیوه های مقابله با استرس دیده  نشد، و مقدار فعالیت بدنی و میزان لذت از فعالیت بدنی هیچگونه رابطه معنی داری با شیوه  مقابله با استرس در بر نداشت(20). ترنبرت و همکاران(1999) در تحقیقی که در دانش آموزان دبیرستانی در نیوزلند انجام دادند، اظهار داشتند که ممکن است شرکت در فعالیتهای بدنی اوقات فراغت همیشه تاثیر بخصوصی بر شیوه های مقابله با استرس نداشته باشد و فعالیتهای دیگر به جزء فعالیت بدنی موثر باشند. آنان اشاره داشتند که فعالیتهای بدنی و ورزش خود ممکن است به علت دارا بودن فاکتورهایی از قبیل حصول مهارت جدید، رقابت و پاسخهای تطابقی توسط شخص، خود به افزایش استرس کمک کند(21).

با توجه به اینکه جنسیت یک متغیر میانجی در روش مقابله محسوب میشود(8)، نتایج پژوهش ثمری و همکاران (1385) نشان داد که دانشجویان مونث در مقابله با مسائل و مشکلات روز مره خود بیشتر شیوه هیجان مدار را به کار میبرند، اما در شیوه مقابله مساله مدار با هم هیچ تفاوتی را نداشتند(12).همچنین جهت همگن بودن واحدهای مورد پژوهش که تاثیر نتایج حاصل از مداخله قابل اعتمادتر باشد از جنسیت دختر در تحقیق استفاده شد.

 

علیرغم تحقیقات متعددی که ارتباط فعالیت جسمانی با سلامت روانی را نشان داده اند، شاید عوامل گذرای دیگری همچون سن، وراثت، تغذیه و عوامل اجتماعی اقتصادی نیز در این زمینه بی تاثیر نباشد. همچنین نبود آمادگی جسمانی دلیل بر عدم سلامت روانی نیست. با وجود اینکه هر نوع فعالیت جسمانی بهتر از عدم فعالیت و بی تحرکی  از قابلیت‌های روانی محافظت میکند، اما ممکن است افرادی که بطور منظم ورزش میکنند و به تمرینات بدنی می پردازند هم دچار عوارض و اختلالات روانی شوند، شاید سبک زندگی و فعالیت های روزمره و خارج از برنامه های ورزشی نمونه ها نیز تاثیر بسزایی بر شیوه های برخورد با استرس داشته باشد (12). ولی به هر حال این سوال همچنان وجود دارد که تاثیر ورزش منظم بر روی استراتژی و شیوه های مقابله با استرس چگونه است؟

و نکته مهم دیگر اینکه در آموزش دانشجویان پرستاری تاکید ویژه ای روی پیشگیری اولیه و اتخاذ رفتارهای ارتقاء سلامت از جمله شیوه های مقابله با استرس و رفتارهای ورزشی صورت میگیرد ولی با این وجود ورزش نکردن و روش های مقابله با استرس غیر موثر و غیر مفید در بین دانشجویان پرستاری شایع است که پیامدهای منفی بهداشتی وسلامتی را به دنبال دارد از آنجا که این دانشجویان در آینده به عنوان ارائه دهندگان خدمات به مددجویان به عنوان الگوهای نقشی برای آنها می باشند اهمیت مطالعه را روی آنها بیشتر میکند.

بنابراین، با توجه به اهمیت سلامت روحی روانی دانشجویان و بویژه دانشجویان دختر پرستاری و ارتباط نزدیک با موقعیت شغلی آنها در آینده و علیرغم روش های موجود برای کاهش استرس و بهبود شیوه های مقابله با استرس، هنوز استرس و نحوه برخورد با آن و عوارض ناشی از آن برای قشر دانشجو موجب ایجاد مشکلات مضاعف میگردد. لذا در این مطالعه سعی شده است که تاثیر فعالیت منظم ورزشی بر شیوه های مقابله با استرس در دانشجویان پرستاری بررسی گردد که آیا افراد با فعالیت ورزشی منظم و بدون فعالیت ورزشی، شیوه های متفاوتی را برای مقابله با استرس به کار میگیرند؟ تا در نهایت بتوانیم بر اساس یافته های این مطالعه استراتژیهایی را تدوین کنیم که باعث ارتقاء سلامت روانی و تندرستی جسمانی در دانشجویان شود. لذا پژوهشگران بر آن شدند تا در یک مطالعه مداخله ای تأثیر فعالیت منظم ورزشی را بر شیوه‌های مقابله با استرس در دانشجویان دختر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان مورد بررسی قرار دهند.

[1] Kent pliter

[2]Folkman

[3] lazarus

[4]Stepto

[5] Disability Adjusted Life Years

 

خوشه بندی فازی و ترکیبی از موضوعات قابل توجه در داده کاوی محسوب می شوند .اگر چه در سالهای اخیر الگوریتم های خوشه بندی فازی به سرعت در حال رشد هستند ،اما تکنیک های خوشه بندی ترکیبی فازی رشد چندانی نکرده اند و اکثر آنها از طریق تبدیل توابع ترکیب به نسخه فازی تبدیل شده اند .در این پایان نامه یک الگوریتم خوشه بندی فازی مبتنی بر گراف ارائه شده است . رویکرد پیشنهادی از ماتریس های عضویت حاصل از افراز های فازی که از الگوریتم های مختلف فازی نتیجه شده ،بهره گرفته است و سپس ماتریس های همبستگی فازی را برای هر الگوریتم ایجاد می کند که هریک از عناصر آن بیانگر میزان همبستگی و اشتراک بین نمونه ها ی متناظر می باشد. سرانجام همه­ی این ماتریس ها در ماتریس استحکام ترکیب شده ودر نهایت نتیجه ی نهایی توسط فرایند کاهشی تکراری مبتنی بر گراف بدست می‌آید .تکرارهای این الگوریتم تا زمانیکه به تعداد خوشه ی تعیین شده در ابتدای فرایند دست یابیم ادامه می‌یابد.همچنین تعدادی مجموعه داده ی فرضی و مجموعه داده استاندارد Iris  به منظور ارزیابی روش پیشنهادی استفاده شده است .رویکرد پیشنهادی نشان داد که نسبت به الگوریتم های پایه همچون Kmeans ،FCMوSpectral کاراتر بوده و در مقایسه با روش های خوشه‌بندی ترکیبی مختلف ،رویکرد پیشنهادی حاوی نتایج قابل اطمینان و نرخ خطای کمتری است .

 

كلمات كلیدی فارسی :خوشه بندی ترکیبی ، خوشه بندی فازی ، خوشه بندی ترکیبی فازی ، شاخص اعتبار خوشه ، ماتریس همبستگی فازی ، ماتریس استحکام ، الگوریتم مبتنی بر گراف

فهرست مطالب

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

عنوان                                                                                                  صفحه

فصل اول- مقدمه و کلیات تحقیق                                                              1

1-1 مقدمه ای بر داده‌کاوی…………………………………………………………………………………..2

1-2 تکنیکهای داده‌کاوی………………………………………………………………………………………4

1-3 مقدمه‌ای بر خوشه‌بندی…………………………………………………………………………………4

1-4 تفاوت خوشه­بندی و دسته­بندی……………………………………………………………………..5

1-5 یادگیری با نظارت در مقابل یادگیری بدون‌نظارت…………………………………………….6

1-6 کاربردهای خوشه‌بندی…………………………………………………………………………………6

1-7 تقسیم‌بندی روش‌های خوشه‌بندی از جنبه های گوناگون ………………………………..7

1-8 طبقه ­بندی دیگری از روش های اصلی خوشه­بندی……………………………………………..8

1-8-1 روش افرازبندی…………………………………………………………………………………8

1-8-1-1 روش خوشه‌بندی K-Means (C-Means یا C-Centeriod)……………9

1-8-1-2 الگوریتم خوشه‌بندی LBG…………………………………………………………………11

1-8-2 روش های سلسله مراتبی……………………………………………………………………..12

1-8-2-1 خوشه‌بندی با روش Single-Link…………………………………………………….14

1-8-2-2 خوشه‌بندی با روش Complete-Link……………………………………………….15

1-8-2-3 خوشه‌بندی با روش Average-Link…………………………………………………16

1-8-2-4 دیگر روش های خوشه بندی سلسله مراتبی…………………………………..16

1-8-3 روش مبتنی برچگالی………………………………………………………………………..18

1-8-3-1 الگوریتم خوشه‌بندی براساس چگالی DBSCAN……………………………21

1-8-3-2 الگوریتم سلسله مراتبی خوشه‌بندی براساس چگالی OPTICS …….22

1-8-4 روش های مبتنی بر شبکه های مشبک (Grid based)……………………………..23

1-8-5 روش های مبتنی بر مدل………………………………………………………………………..23

1-8-6 روش های فازی………………………………………………………………………………..23

1-9 هدف خوشه بندی ……………………………………………………………………………………..23

1-10 اندازه ­گیری کیفیت خوشه­بندی……………………………………………………………………25

1-11 بررسی تکنیکهای اندازه‌گیری اعتبار خوشه‌ها……………………………………………….25

1-12 شاخصهای اعتبارسنجی…………………………………………………………………………….27

1-12-1 شاخص دون (Dunn Index)……………………………………………………………28

1-12-2 شاخص دیویس بولدین (Davies Bouldin Index)…………………………….28

1-12-3 شاخص‌های  اعتبارسنجی ریشة میانگین مربع انحراف از معیار (RMSSDT) و ریشة R (RS)…………………………………………………………………………………………….30

1-12-4 شاخص اعتبار‌سنجی SD………………………………………………………………..31

1-12-5 شاخص اعتبارسنجی S_Dbw………………………………………………………..32

1-12-6 آزمایش ومقایسه کارایی شاخص‌های اعتبار سنجی……………………………..33

1-13 خوشه‌بندی ترکیبی………………………………………………………………………………….37

1-13-1 ایجاد پراکندگی در خوشه‌بندی ترکیبی……………………………………………..37

1-13-2 تابع توافقی ………………………………………………………………………………….39

1-13-3 مشکلات پیش روی خوشه‌بندی ترکیبی……………………………………………40

 

فصل دوم – ادبیات و پیشینه تحقیق                                                         42

2-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………..43

2-2 خوشه بندی فازی …………………………………………………………………………………..43

2-3 الگوریتم خوشه بندی c میانگین (Fuzzy c-mean)………………………………….45

2-4 الگوریتم PFCM………………………………………………………………………………………….49

 

2-5 الگوریتم AFCM………………………………………………………………………….51

 

2-6 الگوریتم FPCM…………………………………………………………………………..52

2-7 الگوریتم خوشه بندی c میانگین برای داده های نویزی………………………………..53

2-8 الگوریتم KFCM……………………………………………………………………………………54

2-9 توابع ارزیابی خوشه ………………………………………………………………………………56

2-9-1 تابع ارزیابی ضریب افراز……………………………………………………………….57

2-9-2 تابع ارزیابی آنتروپی افراز………………………………………………………………57

2-9-3 تابع Fukuyama and Sugeno………………………………………………………………..58

2-9-4 تابع  Beni Xie and ……………………………………………………………………………….59

2-9-5 تابع N.Zahid………………………………………………………………………………………….59

2-9-6  تابع M.Ramze Rezaee……………………………………………………………………….60

 

2-10 خوشه‌بندی ترکیبی……………………………………………………………………………62

 

فصل سوم – روش تحقیق                                                                 68

3-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………….69

3-2 فرضیات روش پیشنهادی……………………………………………………………………..70

3-3 شرح مفصلی از روش پیشنهادی……………………………………………………………72

3-4 شرح الگوریتم…………………………………………………………………………………….83

 

فصل چهارم – محاسبات و یافته های تحقیق                                          85

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………….86

4-2 نتایج خوشه بندی به روش پیشنهادی…………………………………………………..86

4-3 مقایسه ای با الگوریتم های خوشه بندی پایه ………………………………………..87

4-4 مقایسه با روش های خوشه بندی ترکیبی …………………………………………….90

 

فصل پنجم – نتیجه گیری و پیشنهادات                                                    92

5-1 جمع بندی…………………………………………………………………………………………….93

5-2 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………….95

 

پیوست                                                                                      96

منابع و مآخذ                                                                              100

 

 

فهرست جداول

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

عنوان                                                                                             صفحه

 

جدول 1-1: مجموعة علائم بکار رفته در این بخش…………………………………………………….27

جدول2-1 : معیارهای تشابه بر اساس توابع فاصله مختلف…………………………………………..49

جدول 4-1 میزان نرخ خطای روش های مختلف توسط مقایسه ی نتایج با برچسب حقیقی مجموعه داده های استاندارد Iris ، Wine و Glass………………………………………………………………………….91

 

 

 

 

فهرست تصاویر و نمودار

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

عنوان                                                                                             صفحه

 

شکل1-1 : نمونه‌ای از اعمال خوشه‌بندی با بهره گرفتن از معیار فاصله(Distance)……………………5

شکل1-2 : a) در طبقه‌بندی با استفاده یک سری اطلاعات اولیه داده‌ها به دسته‌ های معلومی نسبت داده‌ می‌شوند. b) در خوشه‌بندی داده‌ها با توجه به الگوریتم انتخاب شده به خوشه‌هایی نسبت داده‌ می‌شوند ………………………………………………………………………………………………… 6

شکل1-3 : تفاوت بین روش های بالا به پایین با روش های پایین به بالا ……………………………..14

شکل1-4 :  شباهت بین دو خوشه در روش Single-Link برابر است با کمترین فاصلة بین داده‌های دو خوشه………………………………………………………………………………………………….. 15

شکل1-5 : شباهت بین دو خوشه در روش Complete-Link برابر است با بیشترین فاصلة بین داده‌های دو خوشه………………………………………………………………………………………………….. 15

شکل1-6 : شباهت بین دو خوشه در روش Average-Link برابر است با میانگین فاصلة بین داده‌های دو خوشه………………………………………………………………………………………………….. 16

شکل1-7 :  شباهت بین دو خوشه در روش Group Average Link برابر است با فاصله بین میانگین نقاط دو خوشه …………………………………………………………………………………………. 17

شکل1-8 : یک همسایگی برای P دارای چگالی نقاط 5……………………………………………….19

شکل 1-9 : p در دسترسِ مستقیمِ چگالیِ q قرار دارد…………………………………………………..20

شکل 1-10 : p در دسترسِ چگالیِ q قرار دارد……………………………………………………………20

شکل 1-11 : p متصلِ چگالیِ q است………………………………………………………………………..20

شکل1-12 : خوشه‌بندی بر اساس چگالی………………………………………………………………….21

شکل 1-13 : در روش سلسله مراتبی خوشه‌بندی براساس چگالی OPTICS از ترکیب خوشه‌های با چگالی زیاد و کوچک خوشه‌های بزرگتری حاصل می‌شود…………………………22

شکل1-14: مجموعه داده‌های بکار رفته برای مقایسة کارایی شاخص‌های اعتبارسنجی خوشه‌ها…………………………………………………………………………………………………………………34

شکل1-15 : مقادیر مربوط به شاخص‌های اعتبار بر روی نتایج حاصل از خوشه‌بندی داده‌ها کاملا مجزا ……………………………………………………………………………………………………………..34

شکل 1-16 : مقادیر مربوط به شاخص‌های اعتبار بر روی نتایج حاصل از خوشه‌بندی داده‌ها حلقوی…………………………………………………………………………………………………………………..35

شکل1-17 : دو حالت خوشه‌بندی درست و نادرست داده‌های با شکل دلخواه ……………….36

شکل 1-18 : مقادیر مربوط به شاخص‌های اعتبار بر روی نتایج حاصل از خوشه‌بندی داده‌ها با شکل دلخواه ……………………………………………………………………………………………………… 36

شکل1-19 طبقه بندی روش های ایجاد پراکندگی در خوشه‌بندی ترکیبی………………………….39

شکل1-20 طبقه بندی توابع توافقی در خوشه بندی ترکیبی…………………………………………..40

شکل 2-1: مجموعه داده پروانه ای…………………………………………………………………………….45

شکل 2-2 : توزیع یک بعدی نمونه ها……………………………………………………………………….47

شکل 2-3 : خوشه بندی کلاسیک نمونه های ورودی………………………………………………….48

شکل2-4 : خوشه بندی فازی نمونه ها………………………………………………………………………48

شکل 3-1 فرایند کلی خوشه بندی ترکیبی فازی…………………………………………………………70

شکل 3-2 مجموعه داده فرضی………………………………………………………………………………..77

شکل 3-3 ماتریس های همبستگی فازی متناظر با ماتریس های عضویت مربوطه…………..79

شکل 3-4 ماتریس استحکام حاصل از ماتریس های همبستگی فازی مرحله 2………………80

شکل 3-5 ماتریس های استحکام حاصل از اجرای الگوریتم روش پیشنهادی در سه تکرار متوالی…………………………………………………………………………………………………………………..81

شکل 3-6 گراف متناظر با تکرار اول از الگوریتم پیشنهادی ………………………………………..81

شکل 3-7 گراف متناظر با تکرار دوم از الگوریتم پیشنهادی ………………………………………..82

شکل 3-8 گراف متناظر با تکرار سوم از الگوریتم پیشنهادی………………………………………..82

شکل4-1 نتیجه ی خوشه بندی به روش پیشنهادی a)نحوه توزیع خوشه ها تا رسیدن به تعداد خوشه تعیین شده b)نمایش داده ها و خوشه بندی نهایی ……………………………………87

شکل 4-2 اعمال الگوریتم kmeans بر روی مجموعه داده نمونه …………………………………..88

شکل 4-3 اعمال الگوریتم FCM بر روی مجموعه داده نمونه……………………………………….88

شکل 4-4  اعمال الگوریتم پیشنهادی بر روی مجموعه داده نمونه ……………………………….88

شکل 4-5  اعمال الگوریتم پیشنهادی بر روی مجموعه داده نمونه ی دیگر …………………..89

شکل 4-6مقایسه ای میان روش spectral و روش پیشنهادی a,b,c )خوشه بندی به روش spectral . d,e,f)خوشه بندی به روش پیشنهادی ……………………………………………………….90

 

مقدمه ای بر داده‌کاوی

 

در دو دهه قبل توانایی های فنی بشر در تولید و جمع آوری داده ها به سرعت افزایش یافته است . عواملی نظیر به خدمت­گرفتن کامپیوتر در کسب و کار، علوم ، خدمات دولتی و پیشرفت در وسائل جمع­آوری داده، از اسکن کردن متون و تصاویر تا سیستمهای سنجش از دور ماهواره ای، در این تغییرات نقش مهمی دارند. بطور کلی استفاده همگانی از وب و اینترنت به عنوان یک سیستم اطلاع رسانی جهانی ما را با حجم وحشتناکی ازداده و اطلاعات مواجه می‌کند. این رشد انفجاری در داده های ذخیره شده، نیاز مبرمی برای تکنولوژی های جدید و ابزارهای خودکاری ایجاد کرده که به صورت هوشمند به انسان یاری رسانند تا این حجم زیاد داده را به اطلاعات و دانش تبدیل کند.

داده کاوی به عنوان یک راه حل برای این مسائل مطرح می باشد. در یک تعریف غیر رسمی داده کاوی فرایندی است، خودکار برای استخراج الگوهایی که دانش را بازنمایی می کنند، که این دانش به صورت ضمنی در پایگاه داده های عظیم، انباره داده و دیگر مخازن بزرگ اطلاعات، ذخیره شده است.

داده‌کاوی، پایگاه‌ها و مجموعه‌های حجیم داده‌ها را در پی کشف واستخراج دانش، مورد تحلیل و کند و کاوهای ماشینی (و نیمه‌ماشینی) قرار می‌دهد. این گونه مطالعات و کاوش‌ها را به واقع می‌توان همان امتداد و استمرار دانش کهن و همه جا گیر آمار دانست. تفاوت عمده در مقیاس، وسعت و گوناگونی زمینه‌ها و کاربردها، و نیز ابعاد و اندازه‌های داده‌های امروزین است که شیوه‌های ماشینی مربوط به یادگیری، مدل‌سازی، و آموزش را طلب می کند. [4]

اصلی ترین دلیلی که باعث شد داده کاوی کانون توجهات در صنعت اطلاعات قرار بگیرد، مساله در دسترس بودن حجم وسیعی از داده ها و نیاز شدید به اینکه از این داده ها اطلاعات و دانش سودمند استخراج کنیم. اطلاعات و دانش بدست آمده در کاربردهای وسیعی از مدیریت کسب و کار وکنترل تولید و تحلیل بازار تا طراحی مهندسی و تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد.

داده کاوی را می توان حاصل سیر تکاملی طبیعی تکنولوژی اطلاعات دانست، که این سیر تکاملی ناشی از یک سیر تکاملی در صنعت پایگاه داده می باشد، نظیر عملیات: جمع آوری داده ها وایجاد پایگاه داده، مدیریت داده و تحلیل و فهم داده ها. تکامل تکنولوژی پایگاه داده و استفاده فراوان آن در کاربردهای مختلف سبب جمع آوری حجم داده فراوان شده است .این داده های فراوان باعث ایجاد نیاز برای ابزارهای قدرتمند برای تحلیل داده ها گشته، زیرا در حال حاضر به لحاظ داده ثروتمند هستیم ولی دچار کمبود اطلاعات می باشیم .شکاف موجود بین داده ها و اطلاعات سبب ایجاد نیاز برای ابزارهای داده کاوی شده است تا داده های بی ارزش را به دانشی ارزشمند تبدیل کنیم.

به طور ساده داده کاوی به معنای استخراج یا “معدن کاری ” دانش از مقدار زیادی داده خام است. البته این نامگذاری برای این فرایند تا حدی نامناسب است، زیرا به طور مثال عملیات معدن کاری برای استخراج طلا از صخره و ماسه را طلا کاوی می نامیم، نه ماسه کاوی یا صخره کاوی، بنابراین بهتر بود به این فرایند نامی شبیه به “استخراج دانش از داده” می دادیم که متاسفانه بسیارطولانی است.

دانش کاوی” به عنوان یک عبارت کوتاهتر به عنوان جایگزین، نمی تواند بیانگر تاکید واهمیت بر معدن کاری مقدار زیاد داده باشد. معدن کاری عبارتی است که بلافاصله انسان را به یاد فرایندی می اندازد که به دنبال یافتن مجموعه کوچکی از قطعات ارزشمند از حجم بسیار زیادی از مواد خام هستیم، با توجه به مطالب عنوان شده، با اینکه این فرایند تا حدی دارای نامگذاری ناقص است ولی این نامگذاری یعنی داده‌کاوی بسیار عمومیت پیدا کرده است. البته اسامی دیگری نیز برای این فرایند پیشنهاد شده که بعضا بسیاری متفاوت با واژه داده‌کاوی است، نظیر: استخراج دانش از پایگاه داده، استخراج دانش ، آنالیز داده / الگو، باستان شناسی داده ، و لایروبی داده ها. بسیاری از مردم داده کاوی را هم ارز با واژگانی نظیر کشف دانش در پایگاه داده می دانند[5].

کشف دانش دارای مراحل تکراری زیر است:

۱‐ پاکسازی داده ها (از بین بردن نویز و ناسازگاری داده ها)

۲‐ یکپارچه سازی داده ها (چندین منبع داده ترکیب می شوند)

۳‐ انتخاب داده ها (داده های مرتبط با آنالیز از پایگاه داده بازیابی می شوند)

عنوان                                                                                                                            صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1-مقدمه. 2

1-2-بیان مسئله. 2

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق.. 3

1-4-اهداف تحقیق : 3

1-5-سئوالات تحقیق : 4

1-6-فرضیه های تحقیق : 4

1-8- متغیر های تحقیق.. 5

1-9-تعریف اصطلاحات و واژه ها 6

فصل دوم: ادبیات

2-1-تاریخچه شرکت : 10

2-2-مفهیم و مقاصد کلی اطلاعات.. 16

2-3-توصیف داده ها و تبیین رخدادها 16

2-4-پیش بینی و ارزیابی.. 16

2-5-پیشنهاد راهکارها 17

2-6-امنیت اطلاعات.. 17

2-7-تهدید ها و انواع آن. 18

2-8-محافظت.. 22

2-9-سیستم. 23

2-9-1-سیستم های بسته. 23

2-9-2-سیستم های باز 23

2-10-ضرورت اطلاعات.. 24

2-11- سیر تحول و تکامل سیستم های اطلاعاتی.. 25

2-12-سیستم های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه. 26

2-12-1-سیستم های اطلاعاتی مدیریت (MIS) 27

2-12-2-سیستم های پردازش تراکنش (TPS) : 27

2-12-3-سیستم پشتیبان تصمیم گیری (DSS) 28

2-12-4-سیستم های اطلاعاتی مدیران جرایی (EIS) : 28

2-12-5-سیستم های خبره یا مبتنی بر دانش (KBS) 29

2-12-6-سیستم اتوماسیون اداری (OAS) : 29

2-12-7-سیستم مدیریت دانش (KMS) 30

2-13-اهمیت اطلاعات.. 30

2-14-سیستم های اطلاعاتی منابع انسانی.. 31

2-15- محدودیت های سیستم های اطلاعاتی.. 32

2-16- فناوری.. 32

2-16-1-فناوری اطلاعات.. 32

2-16-2-زمینه های فناوری اطلاعات.. 34

2-16-3-تأثیر فناوری اطلاعات بر سازمان. 34

2-16-5-ماهیت فناوری اطلاعات و ارتباطات.. 35

2-16-6-فناوری اطلاعات و ارتباطات.. 37

2-1-7-تاریخچه پیدایش گاز و صنعت گاز در ایران : 42

2-18-مقدمه. 46

2-19-تعریف تولید. 46

2-20-سیستم های اطلاعات تولید. 47

2-21-تفاوت سیستم اطلاعات با فناوری اطلاعات.. 48

2-22-تولید یکپارچه ای رایانه ای.. 48

2-23-تولید به کمک رایانه و سیستم اجرایی تولید. 49

2-24-شبکه همکاری تولید. 49

2-25-کنترل فرایند. 49

2-26-تعریف کیفیت.. 51

2-27-تعریف کیفیت از دیدگاه فلسفی.. 51

2-28-تعریف کیفیت مبتنی بر محصول. 51

2-29-تعریف کفیت مبتنی بر مصرف کننده 52

2-30-تعریف کیفیت مبتنی بر تولید. 52

2-31-ابعاد کیفیت.. 52

2-32-رقابت در ابعاد کیفیت.. 54

22-32-تعریف هزینه. 56

2-33-1-هزینه فرصت.. 56

2-33-1-2-هزینه ها صریح یا آشکار 56

2-33-1-3-هزینه های ضمنی یا غیر آشکار 56

2-33-1-4-هزینه از نظر زمان. 57

2-33-1-5-هزینه های متغیر. 57

2-33-1-6-هزینه های ثابت.. 58

2-33-1-7-هزینه کل.. 58

2-33-1-8-هزینه های متوسط کل (ATC) 58

2-33-1-9-هزینه نهایی (MC) 59

2-33-1-10-هزینه های ثابت متوسط (AFC) 59

2-34-بهره وری : 61

2-34-1-بهره وری از دیدگاه اقتصاد دانان : 61

2-34-2-بهره وری از دیدگاه مهندسان : 61

2-34-3-بهره وری از دیدگاه مدیران : 61

2-35-پی آمد های مثبت بهره وری.. 62

2-36-موانع بهره وری.. 63

2-37-عومل موثر بر افزایش بهره وری.. 64

 

2-38-مولفه های بهره وری.. 64

فصل سوم: روش تحقیق

3-1-مقدمه. 72

3-2-روش تحقیق.. 72

3-3-نوع تحقیق.. 74

3-3-تبیین و توصیف سئوالات.. 74

3-4-عوامل موثر بر میزان تولید به شرح زیر می باشد : 74

3-4-جامعه آماری.. 76

3-5-روش نمونه گیری.. 76

3-6-ابزار جمع آوری طلاعات.. 76

3-7-پرسشنامه. 77

3-8-آشنایی با پرسشنامه. 78

3-9-روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 79

. 3-9-1-تحلیلی توصیفی داده ها 79

3-9-2- تجزیه وتحلیل استباطی داده ها 79

3-10-اعتبار یا روایی تحقیق.. 81

3-11-اعتماد یا پایایی تحقیق.. 81

3-12-آمار استنباطی.. 82

3-13- آزمون همبستگی پیرسون. 82

3-15-قلمرو تحقیق.. 84

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1-مقدمه : 86

4-2(بخش اول ) – ویژگی جمعیت شناختی.. 87

4-3-1-ضریب آلفای کرونباخ در هفت سال اول. 91

4-3-2-ضریب آلفای کرونباخ در هفت سال دوم. 92

4-3-3-ضریب آلفای کرونباخ در هفت سال سوم. 92

4-3-4-ضریب آلفای کرونباخ در هفت سال چهارم. 92

4-4-ضریب پایایی نهایی ابزار پژوهش… 93

4-5-آزمون نرمالیتی متغیر ها 93

4-6- آزمون همبستگی پیرسون. 94

4-6-1-آزمون همبستگی پیرسون با متغیر اول. 95

4-6-2-آزمون همبستگی پیرسون با متغیر دوم : 95

4-6-3-آزمون همبستگی پیرسون با متغیر سوم : 96

4-6-4-آزمون همبستگی با متغیر چهارم. 96

4-6-5-بخش دوم : آزمون فرضیات : 97

4-6-5-1-فرصیه فرع اول. 97

4-6-5-2-فرصیه فرعی دوم. 98

4-6-5-3-فرضیه فرعی سوم. 99

4-6-5-4-فرضیه فرعی چهارم. 100

4-7-اولویت بندی هر یک از ابعاد و گزینه ها : 101

4-8- رتبه بندی هر یک از متغیر های تحقیق : 101

4-8-1-آزمون فریدمند برای گزینه های میزان تولید. 102

4-8-2-آزمون فریدمن برای گزینه های کیفیت محصول : 103

4-8-3-آزمون فرید من برای گزینه های هزینه های تولید : 104

4-8-4-آزمون فرید من برای گزینه های بهبود کارایی : 105

4-9-اولویت بندی هر یک از ابعاد : 105

فصل پنجم: نتیجه گیری، تفسیر و پیشنهادات

 

1-5-مقدمه. 108

5-2-نتیجه گیری.. 108

5-2-1-نتیجه حاصله از فرضیه اول : 108

5-2-2-نتیجه حاصله از فرضیه دوم : 109

5-2-3-نتیجه حاصله ازفرضیه سوم : 109

5-2-4-نتیجه حاصله از فرضیه چهارم : 109

5-3-محدودیت های تحقق : 110

5-4-تفسیر نتایج تحقیق.. 110

منابع فارسی.. 114

ضمائم. 116

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                            صفحه

جدول شماره (2-1) 15

جدول شماره(4-1) 87

جدول شماره(4-2) 88

جدول شماره (4-3) 89

جدول شماره (4-4) 91

جدول شماره(4-5) 92

جدول شماره (4-6) 92

جدول شماره(4-7) 92

جدول شماره (4-8) 93

جدول شماره(4-9) 94

جدول شماره(4-10) 95

جدول شماره(4-11) 95

جدول شماره (4-12) 96

جدول شماره(4-13) 96

جدول شماره (4-14) 97

جدول شماره (4-15) 98

جدول شماره(4-16) 98

جدول شماره (4-17) 99

جدول شماره(4-18) 99

جدول شماره (4-19) 100

جدول شماره(4-20) 100

جدول شماره (4-21) 101

جدول شماره (4-22) 102

جدول شماره(4-23) 102

جدول شماره (4-24) 103

جدول شماره (4-25) 103

جدول شماره (4-26) 104

جدول شماره (4-27) 104

جدول شماره (4-28) 105

جدول شماره (4-29) 105

جدول شماره (4-30) 106

جدول شماره (4-31) 106

 

فهرست نمودار

عنوان                                                                                                                            صفحه

نمودار شماره(4-1) 87

نمودار شماره(4-2) 87

نمودار شماره(4-3) 88

نمودار(4-4) 89

نمودار شماره(4-5) 90

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1-مقدمه

جامعه جهانی در عصری به سر می برد که در آن اطلاعات و دانش را سرمایه اصلی و عامل اساسی رشد و توسعه یک جامعه می شناسد تا آنجا که (دانایی، توانایی است ) شعار اصلی این عصراست اطلاعات ، ابزارو عامل اساسی به کارگیری دانش در عصر حاضر است . حقیقت این است که شاغلان بخش اطلاعات از بزرگترین طبقات فعال فناوری اطلاعات و از همه مهمترین و عمده ترین ساختار های موجود در جامعه امروز جهانی است. پیدایش و گسترش این ساختار متکی به سه عامل ( تغییرات پویا و پیشرفت فناوری ) ( جهانی شدن تجارت ) و ( پیشرفت های اجتماعی ) است. فن آوری اطلاعات در پیوند بین فعالیت های مختلف یکسازمان و نیز ضامن بقا و تداوم فعالیت های یک سازمان است و بدون بهره مندی از آن نه تنها امکان استفاده ازروش های نوین درسازمان فراهم نمی شود و اینکه امکان رقابت یا سازمان های دیگر نیز از میان خواهد رفت . از آنجا که موقعیت و شیوه بخش نفت از یک سو و ضرورت بهره مندی از شیوه ها و روش های نوین از دیگر سو، مجهز شدن بخش نفت را به فناوری اطلاعات و نیز استفاده از روش ها و راه حل های نوین اجرایی – عملیاتی در اولویت قرار گیرد و ترجیحاً در برنامه ریزی آموزشی مهندسی نفت محفوظ گردد. ره آورد عصر فناوری اطلاعات، کاهش اهمیت نسبی پردازش اطلاعات است و آن ناشی از کاربرد قابل توجه فناوری اطلاعات در برنامه ریزی مدیریت و استفاده راهبردی از آن در سازمان است. (منبع : دانشنامه رشد )

1-2-بیان مسئله

سازمان­ها و شرکت ها با به کار گیری و پیاده سازی فناوری اطلاعات توانایی انجام بهتر و ساده تر وظایف خود را افزایش می دهند و از این طریق قادرند روش کار خود رادگرگون سازند. مزایای که IT در سازمان ها ایجاد می کند از جمله در صرفه جویی هزینه ها ، جلوگیری از خطاهای انسانی، افزایش بهبود کارآیی و اثر بخشی سازمانی بسیار قابل تامل می باشد به همین خاطر امروزه سرانه هزینه IT به ازای یک نیروی انسانی به عنوان یکی از شاخص های توسعه ملی کشور ها مطرح می شود. IT باعث کاهش هزینه در اثر افزایش دسترسی به اطلاعات، پردازش وبازار یابی آن خواهد شد. در دهه اخیر فناوری اطلاعات علاوه بر خودکار سازی ادارات در کاهش انواع هزینه های کیفیت نقش بسزایی را ایفا کرده است .

این تحقیق به نقش و تأثیر فناوری اطلاعات در صنعت نفت و مدیریت فواید و میزان استفاده از تکنیک های فناوری اطلاعات در جهت برآورده کردن اهداف سازمانی پرداخته و با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات و سیستم مدیریت اطلاعات جهت ارائه راهکار مناسب به مدیران ارشد شرکت های تولید نفت و گاز عسلویه بوده است.

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق

عصر فعلی را برخی عصر اطلاعات لقب داده اند. این نامگذاری شاید به این دلیل باشد که امروزه اطلاعات به جزء تفکیک ناپذیر زندگی بشر تبدیل شده است اگرچه اطلاعات از دیر باز در زندگی بشر تأثیر بسزایی داشته وانسان برای تصمیم گیری ها و طی طریق همواره محتاج به آن بوده است ولی آنچه که امروزه اهمیت آن را صد چندانکرده شرایط نوین زندگی و افزایش سهم اطلاعات در آن است.

و همچنین برنامه ریزی ها، اکتشافات، تحقیقات بر اساس استفاده درست، سریع و به موقع از اطلاعات و سیستم اطلاعاتی کارآمد امکان پذیر است. در بسیاری از سازمان ها و شرکت ها، فناوری اطلاعات به صورت یک سطح نیرومند در آمده که در صحنه رقابت جهانی و افزایش تقاضا از نظر سرعت، کیفیت، ارزش نقش بسیار مهمی ایفا می کند .

1-4-اهداف تحقیق :

هدف اصلی : بررسی و شناخت سطح فناوری اطلاعات در حیطه مدیریت ارشد شرکت پتروشیمی پارس عسلویه و ارائه راه حل های مناسب.

 

اهداف فرعی :

• بررسی و شناخت سطح فناوری اطلاعات در سطوح مدیریت اجرایی و فنی و تأثیر آن بر میزان تولید، هزینه، سطح کیفیت محصولات
• شناخت تأثیرات سطح فناوری اطلاعات جهت ارائه اطلاعات دقیق به سطوح مدیران اجرایی و فنی برای تصمیم گیری، برنامه ریزی، رهبری، کنترل.

1-5-سئوالات تحقیق :

کلمات کلیدی:

ماشین­های موازی غیرمرتبط، اثر یادگیری، اثر استهلاک،فعالیت­های نگهداری.

 

 

 

فهرست

عنوان                                                                                                     شماره صفحه

چکیده

 فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

• مقدمه 2
• تعریف مسئله 3
• فرضیات مسئله ماشین­های موازی این مطالعه3
• اهداف تحقیق4

1-5.جنبه­ های نوآوری تحقیق4

1-6. محتویات تحقیق4

1-7. جمع­بندی4

فصل دوم: ادبیاتنظری و پیشینه  تحقیق

2-1. مقدمه7

2-2. تعربف اثر یادگیری در فن زمان­بندی                                                                 7

2-3.تعریف نگهداری و تعمیرات در زمان­بندی                                                          9

2-4.  ادبیات و پیشینه تحقیق              10

2-4-1. مسائل ماشین­های موازی10

2-4-2. بر مطالعات زمان­بندی با اثر یادگیری11

2-4-3. بر مطالعات اثر همزمان یادگیری و زوال در زمان­بندی11

2-4-4. بر مطالعات زمان­بندی با اثر استهلاک12

2-5. جمع­ بندی13

فصل سوم: ارائه مدل ریاضی

3-1. مقدمه14

3-2. تعریف مسئله14

3-3. فرضیات مسئله14

3-4. مدل ریاضی پیشنهادی15

3-4-1. اندیس ­ها15

3-4-2. پارامترهای مسئله15

3-4-3. متغیرهای تصمیم15

3-4-4. مدل ریاضی16

3-4-5. توضیحات مدل17

3-5. تحلیل حساسیت17

3-6. پیچیدگی مسئله22

3-7.مقدمه­ای بر الگوریتم ژنتیک24

3-7-1. شمای کلی الگوریتم ژنتیک25

3-7-2. واژگان الگوریتم ژنتیک26

3-7-3. جامعه اولیه26

3-7-4. عملیات ژنتیک27

3-7-4-1.عملگر انتخاب27

3-7-4-2.عملگر تقاطع28

3-7-4-3. عملگر جهش29

 

 

3-7-4-4.تابع برازش30

3-7-4-5. شرط توقف30

3-8 .معرفی الگوریتم رقابت استعماری

3-8-1. مقدمه30

3-8-2. شکل­دهی امپراطوری اولیه30

3-8-3. سیاست جذب، حرکت کشور مستعمره به سمت استعمارگر33

3-8-4. انقلاب35

3-8-5. جابه­ جایی قدرت بین استعمارگر و مستعمره35

3-8-6. رقابت استعماری36

3-8-7. همگرایی37

فصل چهارم: یافته ­های تحقیق

4-1. مقدمه41

4-2. ساختار الگوریتم ژنتیک پیشنهادی41

4-2-1. ساختار کروموزوم41

4-2-2. جمعیت اولیه42

4-2-3. تابع برازش42

4-2-4. عملگر تقاطع43

4-2-5. عملگر جهش44

4-2-6. ارزیابی فرزندان45

4-2-7. جست و جوی محلی45

4-2-8. معیار توقف45

4-3.ساختار الگوریتم رقابت استعماری پیشنهادی46

4-4.  نتایج محاسباتی47

4-4-1. تنظیم پارامترها47

4-4-2. روش تاگوچی47

4-4-3. روش تاگوچی برای تنظیم الگوریتم ژنتیک49

4-4-4. روش تاگوچی برای تنظیم الگوریتم رقابت استعماری50

4-5. معیارهای عملکرد

4-5-1. شاخص زمان محاسباتی52

4-5-2. روش­های اندازه ­گیری عملکرد الگوریتم­ها52

4-5-3. تحلیل نمودار زمان محاسباتی الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری55

4-6. جمع­ بندی56

فصل پنجم:نتیجه ­گیری و پیشنهادات آتی

5-1. جمع­ بندی59

5-2. پیشنهادات آتی59

ضمیمه یک60

ضمیمه دو65

منابع و مراجع71

 

 

لیست جدول­ها

عنوان شماره صفحه

جدول 3-1. داده ­های مسئله اول برای کار و زمان                                                            18   

جدول 3-2. داده ­های مسئله اول برای نرخ یادگیری                                                         18

جدول 3-3. داده ­های مسئله اول برای نرخ استهلاک                                                        18

جدول 3-4. داده ­های مربوط به زمان نگهداری برای مسئله اول                                           18        

جدول 3-5. داده ­های مسئله دوم برای کار و زمان                                                           19

جدول 3-6. داده ­های مسئله دوم برای نرخ یادگیری                                                        19

جدول 3-7. داده ­های مسئله دوم برای نرخ استهلاک                                                        20

جدول 3-8. داده ­های مربوط به زمان نگهداری برای مسئله دوم                                           20 

جدول 3-9. داده ­های مسئله سوم برای کار و زمان                                                          21

جدول 3-10. داده ­های مسئله سوم برای نرخ یادگیری                                                      21          

جدول 3-11. داده ­های مربوط به زمان نگهداری برای مسئله سوم                                        21

جدول 3-12. داده ­های مسئله سوم برای نرخ استهلاک                                                     22   

جدول 4-1. پارامترهای الگوریتم ژنتیک در سه سطح                                                      49

جدول 4-2.مقادیر بهینه برای پارامترهای GA50

جدول 4-3.پارامترهای الگوریتم ICAدر سه سطح 50

جدول 4-4. مقادیر بهینه برای پارامترهای ICA51

جدول 4-5. نتایج بدست­آمده از روش دقیق، الگوریتم ژنتیک و رقابت استعماری               53     

لیست شکل­ها

عنوان                                                                                           شماره صفحه

شکل 2-1. رویکردهای مدل­سازی اثر یادگیری                                                     9

شکل 3-1. سلسله مراتب پیچیدگی توابع هدف در مسائل زمان­بندی                          24

شکل 3-2.تقاطع تک­نقطه­ای                                                                        29

شکل 3-3. تقاطع دو نقطه­ای                                                                        29

شکل 3-4. نحوه تخصیص کشورهای مستعمره به کشور استعمارگر                          32

شکل 3-5. حرکت خطی مستعمره در راستای استعمارگر                                      34

شکل 3-6. زاویه انحراف رسیدن کشور مستعمره به امپریالیسم                               34

شکل 3-7. مسیر انقلاب در یک کشور مستعمره                                                35

شکل 3-8 .جا­به­جایی قدرت مابین کشورهای استعمارگر و مستعمره36

شکل 3-9. سقوط امپراطوری­های ضعیف­تر37

شکل 4-1.ساختار دو بخش و نحوه کدگشایی کروموزوم42

شکل 4-2.نحوه عملکرد عملگرهای تقاطع44

شکل 4-3.نمایش و نحوه عملگر جهش45

شکل 4-4.مقادیر سطوح مختلف پارامترهای الگوریتم GA در نسبت S/N              49

شکل 4-5. مقادیر سطوح مختلف پارامترهای الگوریتم ICA در نسبت S/N            51

شکل 4-6.نمودار RPD مربوط به الگوریتم ژنتیک و رقابت  استعماری55

شکل 4-7. نمودار زمان محاسباتی الگوریتم ژنتیکو رقابت استعماری56

– نگاهی به مسئله ی زمان بندی

1-1.مقدمه:

زمان­بندی[1] فرایند تخصیص منابع به فعالیت­ها با درنظرگرفتن دوره­ های زمانی مربوط به آن­ها به منظور بهینه­سازی یک یا چند هدف می­باشد. این فرایند به عنوان یک فرایند تصمیم ­گیری مبنای کار بسیاری از صنایع تولیدی و خدماتی محسوب می­ شود. زمان­بندی کارای فعالیت­ها زمینه ساز بهبود عملکرد سیستم­های تولیدی می­باشد و ضرورتی برای بقا در فضای رقابتی بازار به شمار می­آید. تئوری زمان­بندی در ارتباط با مدل­های ریاضی است که فرایند زمان­بندی را تشریح می­ کنند. چشم انداز تئوریک یک نگرش کمی برای بدست­آوردن ساختار مسائل در چهارچوب مدل­های ریاضی بدست می­دهد که این امر با تشریح منابع و فعالیت­ها و تبدیل اهداف تصمیم ­گیری به یک تابع هدف، صورت می­پذیرد. درنتیجه، منابع،