Abstraction

In this Research we investigate and prioritize the critical success factors in implementing business intelligence systems in small-medium companies.There are various studies in different situations about CSF on BI systems but in this paper we try to investigate and find the most efficient factors which could affect on small-medium Iranian companies.

In this paper CSFs will be investigated through three aspects; organization, process and technology. The related indicators to each factors recognized then the survey which reliability was tested got distributed, finally the result collected and using tools and free resources indicated as the most important CSFs. After them the financial support of CEOs got the second place in importance of CSF. Precisely expression of the system implementation benefit and creating a realistic view against the performance and system functionality was the closest options to the ideal solution in process factors and easy user access to the required business data got the most points in technology factors.

فهرست مطالب

فصل اول مقدمه و کلیات تحقیق… 13

1-1. معرفی… 15

1-2. مقدمه. 15

1-3. تعریف مساله. 21

1-4. اهداف…. 22

1-5. ضرورت تحقیق… 23

1-6. نوآوری‌های تحقیق… 24

1-7. محدوده تحقیق… 25

1-8. ساختار پایان نامه. 25

فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق… 27

2-1. مقدمه. 28

2-2. هوش تجاری… 28

2-2.1. تعارف مختلف هوش تجاری… 28

2-2.2. سیستم های هوش تجاری… 30

2-2.3. ابزارهای هوش تجاری… 33

2-2.4. علت وجودی و مزایای هوش تجاری… 34

2-3. سیستم هوش تجاری و مولفه‌های آن.. 36

2-3.1. انباره داده‌ها 37

2-3.2. ابزارهای استخراج و انتقال داده. 38

2-3.3. تکنیک‌های فرایند تحلیل برخط… 39

2-3.4. داده کاوی… 40

2-3.5. معماری فنی هوش تجاری… 40

2-4. مزایا و چالش‌های هوش تجاری… 42

2-4.1. مزایای هوش تجاری… 42

2-4.2. معایب و چالش‌های هوش تجاری… 43

2-5. داشبوردهای مدیریتی و ارتباط آن با هوش تجاری… 44

2-6. ویژگی سازمان‌های کوچک و متوسط… 45

2-6.1. نقش بنگاه‌های اقتصادی کوچک در توسعه اقتصادی… 46

2-6.1. مشکلات بنگاه‌های اقتصادی کوچک از جنبه مالی… 49

2-7. مزایا و معایب هوش تجاری در سازمان‌های کوچک و متوسط… 50

2-8. عوامل حیاتی موفقیت در هوش تجاری… 55

2-9. برخی از عوامل حیاتی موفقیت شناسایی شده در پیاده‌سازی سیستم‌های هوش تجاری… 57

2-10. دسته‌بندی عوامل حیاتی موفقیت…. 61

2-11. نتیجه گیری… 63

فصل سوم روش تحقیق… 64

3-1. مقدمه. 65

3-2. روش جمع‌ آوری داده. 65

3-3. جامعه و نمونه آماری… 66

3-4. روش‌ها و ابزار جمع‌ آوری داده‌ها 66

3-5. متغییرهای مستقل و وابسته تحقیق… 70

3-5.1. متغییرهای مستقل تحقیق:. 71

3-5.2. متغییرهای وابسته تحقیق:. 76

3-6. فرضیه‌ها و مدل پیشنهادی تحقیق… 77

3-6.1. مدل پیشنهادی تحقیق… 78

3-6.2. انطباق الگوریتم و مدل پیشنهادی… 79

3-6.3. معیارها و شاخص‌های تحقیق… 80

3-7. مراحل انجام پژوهش….. 82

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 84

3-9. نتیجه‌گیری… 85

فصل چهارم محاسبات و یافته‌های تحقیق… 86

4-1. مقدمه. 88

4-2. تحلیل‌های توصیفی… 89

4-2.1. مشخصه‌ های جمعیت‌شناختی… 89

4-3. آمار استنباطی… 91

 

4-3.1. فرضیه اول.. 91

4-3.2. نتایج.. 91

4-3.3. جدول توزیع فراوانی… 91

4-3.4. روش حل فرضیه اول.. 92

4-3.5. الویت بندی عوامل سازمانی بر مبنای روش تاپسیس…. 94

4-3.6. فرضیه دوم. 95

4-3.7. نتایج.. 95

4-3.8. جدول توزیع فراوانی… 95

4-3.9. روش حل فرضیه دوم. 97

4-3.10. الویت بندی عوامل فرایندی بر مبنای روش تاپسیس…. 98

4-3.11. فرضیه سوم. 99

4-3.12. نتایج.. 99

4-3.13. جدول توزیع فراوانی… 100

4-3.14. روش حل فرضیه سوم. 101

4-3.15. الویت بندی عوامل فنی بر مبنای روش تاپسیس…. 102

فصل پنجم نتایج و پیشنهادات…. 104

5-1. مقدمه. 105

5-2. مرور مختصر بر مساله و هدف تحقیق… 105

5-3. نتایج و یافته‌ها 107

5-4. پیشنهادات…. 108

… 108

5-4.1. پیشنهادات تحقیقات آینده. 109

5-5. نتیجه گیری… 110

پیوست 1- پرسش‌نامه. 111

پیوست 2- نمودار فراوانی… 116

پیوست 3 – محاسبات فرضیه اول.. 123

پیوست 4 – محاسبات فرضیه دوم. 128

پیوست 5 – محاسبات فرضیه سوم. 132

فهرست منابع و مآخذ.. 137

 

فهرست جداول و اشکال

شکل 2-1: زنجیره ارزش هوش تجاری… 29

شکل 2-2: سیستم های مرتبط با هوش تجاری… 31

شکل 2-3: ابزارهای هوش تجاری برای مدیریت…. 34

شکل 2-4: کاربران هوش تجاری… 36

شکل 2-6: ساختار رابط کاربری داشبورد. 44

جدول 2-1: عوامل حیاتی موفقیت از دیدگاه نویسندگان مختلف….. 58

جدول 2-2: عوامل حیاتی موفقیت از دیدگاه نویسندگان مختلف 2.. 59

2-……….. جدول 2-3 : عوامل حیاتی موفقیت از دیدگاه نویسندگان مختلف 3.. 60

جدول 2-4 : دسته بندی عوامل حیاتی موفقیت…. 61

جدول 2-5 : عوامل حیاتی موفقیت و تعداد نقل قول‌ها 63

شکل 3-1 : مدل پیشنهادی تحقیق… 78

جدول  3-1 : شاخص‌ها- عوامل سازمانی… 80

جدول  3-2 : شاخص‌ها – عوامل فرایندی… 81

جدول  3-3 : شاخص‌ها – عوامل فنی… 82

جدول 4-1 : آلفای کرنباخ… 89

جدول 2-4 : میزان تحصیلات…. 90

نمودار 1-4 : میزان تحصیلات…. 90

جدول 3-4  : سابقه آشنایی با هوش تجاری… 90

نمودار 2-4 : سابقه آشنایی با هوش تجاری… 90

جدول 4-4 : زمینه فعالیت…. 90

نمودار 3-4 : زمینه فعالیت…. 90

جدول 4-5 : جدول توزیع فراوانی… 92

4-……….. جدول 4-8 : فاصله بر اساس نرم اقلیدسی… 94

جدول 4-9 : الویت بندی عوامل سازمانی… 95

جدول 4-13 : اندازه فاصله نرم اقلیدسی… 98

جدول 4-14 : الویت بندی عوامل فرایندی… 99

جدول 4-15 : جدول توزیع فراوانی… 101

جدول 4-18 : اندازه فاصله نرم اقلیدسی… 102

جدول 4-19 : الویت بندی عوامل فنی… 103

1-1.            مقدمه

آنتونی پادالینو در پایان نامه خود [1] هوش تجاری را این گونه تعرف می کند: هوش تجاری واژه ای است که دارای تعاریف متعدد می‌باشد اما به طور عام می‌توان گفت  هوش تجاری فرایند تبدیل داده‌ها به اطلاعات مفید و مورد استفاده سازمان است، به گونه‌ای که این اطلاعات بتواند در پشتیبانی از تصمیم‌سازی در سازمان مورد استفاده قرار گیرد. همچنین هوش تجاری عمدتا می‌تواند به عنوان معماری سازمانی برای برنامه‌های کاربردی پشتیبان تصمیم و عملیاتی تعریف شود. سیستم‌های هوش تجاری به عنوان بسته‌های نرم‌افزاری استاندارد از طریق شرکت‌های مختلف ارائه می‌شوند مانند Cognos, SAS, Microsoft, Oracle  که به مشتریان خود این امکان را می‌دهند تا این بسته‌ها را مطابق با نیازمندی‌های خود سازگار سازند [2].

هوش تجاری شامل مجموعه‌ای از برنامه‌های کاربردی و تحلیلی است که به استناد پایگاه‌های داده عملیاتی و تحلیلی به اخذ تصمیم بهینه برای فعالیت‌های مدیریتی می‌پردازد. به عبارت دیگر هوش تجاری به فرایند تبدیل داده‌های خام به اطلاعات تجاری و مدیریتی اطلاق می‌گردد که به تصمیم سازان سازمان کمک می‌کند تا تصمیمات خود را بهتر و سریع‌تر گرفته و بر اساس اطلاعات صحیح، عمل نمایند. داده‌ها با ورود به سیستم هوش تجاری مورد پردازش قرار گرفته و تبدیل به دانش می‌شوند، سپس دانش بدست آمده مورد تحلیل قرار گرفته و از نتایج تحلیلی آن، مدیران در تصمیم گیری خود بهره‌مند شده و اقداماتی را جهت بهبود عملکرد سازمان انجام می‌دهند.

هوشمندی سازمانی را می‌توان استفاده موثر، به جا و سریع از داده‌ها، اطلاعات، دانش و خرد افراد داخل و خارج از سازمان در تصمیم گیری‌های سطوح مختلف سازمان دانست. امروزه از هوشمندی سازمانی به عنوان یکی از اصلی‌ترین مزیت‌های رقابتی سازمان نام برده می‌شود.

دو عامل مهم که انگیزه به‌کارگیری یک فناوری جدید در سازمان را ایجاد می‌کنند عبارت‌اند از:

1. برطرف سازی برخی از مشکلات که با راه ‌حل ‌های پیشین قابل ردیابی و حل نیستند.
2. ایجاد فرصت‌های جدید تجاری برای سازمان

هوش تجاری متشکل از 3 فرایند کلی می‌باشد[3]:

1. جمع‌ آوری اطلاعات
2. پردازش اطلاعات
3. توزیع اطلاعات تحلیل شده به کاربران هوش تجاری

ابزار هوش تجاری به طور عمده به عنوان ابزار جدید واسطه‌ای بین کارهای اجرایی و کارهای پشتیبان تصمیم‌گیری پذیرفته شده است. قابلیت هوش تجاری شامل تایید تصمیم‌گیری، فرایند تحلیل بلادرنگ، تحلیل آماری، پیش بینی و داده کاوی است.  اجزای اصلی تشکیل دهنده هوش تجاری شامل موارد زیر است[4] :

1. انباره داده: مخزن یا انبار داده جزء مهمی از هوش تجاری است که بر پایه موضوع خاصی شکل می‌گیرد. انبار داده، انتشار فیزیکی داده را با کنترل ثبت، ایجاد، پاک کردن و وظایف جستجو امکان پذیر می کند.
2. منابع داده: منابع داده می‌تواند پایگاه‌داده (سبد اطلاعاتی)، داده گذشته (به طور مثال اطلاعات خارجی،از اینترنت و…) یا اطلاعات از محیط انبار داده کنونی باشد.
3. مرکز عرضه داده
4. ابزار سوال و گزارش

چالش اصلی که سیستم‌های مدیریت دانش در مواجه با آن باعث ایجاد رویکرد جدیدی به نام هوش تجاری گشت، توسعه سریع فناوری اطلاعات و حجم گسترده دانش در سازمان‌ها بود که مدیران سازمان را در بازیابی و به‌کارگیری دانش و اطلاعات با مشکل مواجه ساخته بود [5]. ویژگی اصلی که سیستم‌های هوش تجاری را از سایر سیستم‌های پشتیبان تصمیم متمایز می‌سازد ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی تحلیلی هوشمند می‌باشد که دانش و اطلاعات در آن به صورت موضوعی و با بهره گرفتن از متدولوژی‌های خاص طبقه‌بندی شده است تا کاربران بتوانند در کوتاه‌ترین زمان به درست‌ترین اطلاعات دسترسی داشته باشند. سیستم‌های هوش تجاری اطلاعات را به صورت خام در اختیار نمی‌گذارند بلکه آن را تحلیل نموده و در قالب بسته‌های تصمیم یا گزارش‌های تحلیلی هوشمند در اختیار مدیران می‌گذارند [1].

حجیم بودن داده‌ها، پیچیدگی در تحلیل‌ها و ناتوانی در ردگیری نتایج و پیامدهای تصمیمات اتخاذ شده سازمان‌هایی که از هوش تجاری استفاده نمی‌کنند را با مشکل مواجه می‌سازد و در اغلب موارد پیروزی و یا شکست این گونه از پروژه‌ها را نمی‌توان به شخص یا دلیل مشخصی نسبت داد [6]. بنابراین در مواردی که پیاده‌سازی موفقیت‌آمیز نباشد سوالی که مطرح می‌شود این است که عوامل حیاتی موفقیت و یا شکست در پیاده‌سازی این سیستم‌ها کدام‌اند.

هوش تجاری امکانی را به سازمان به عنوان یک سیستم می‌دهد تا بتواند تشخیص دهد که چه اتفاقی افتاده و چه چیزی در حال رخ دادن است. هوش تجاری از تکنیک‌ها و برنامه‌های کاربردی از قبیل پردازش‌تراکنش برخط، پردازش‌تحلیلی برخط، پایگاه داده تحلیلی و داده کاوی بهره می‌گیرد و هدف آن تحلیل و ارتقای کیفیت عملیات است [3]. در خصوص هوش تجاری دو رویکرد عمده را می‌توان مطرح کرد:

1. رویکرد مدیریتی: این رویکرد هوش تجاری را به عنوان فرایندی در نظر می‌گیرد که در آن داده‌های جمع آوری شده از منابع داخلی و خارجی به منظور تولید اطلاعات مرتبط با فرایند تصمیم‌گیری یکپارچه و ادغام می‌گردد. نقش هوش تجاری در این رویکرد ایجاد سیستمی است که در آن داده‌ها از منابع مختلف گردآوری، یکپارچه و ادغام می‌شود و پس از تجزیه و تحلیل به شکل گزارش‌ها و یا یک داشبورد اطلاعاتی در اختیار مدیر قرار می‌گیرد.
2. رویکرد فنی: رویکرد فنی هوش تجاری را به عنوان مجموعه‌ای از ابزارها و نرم افزارهایی توصیف می‌کنند که از فرایند مربوط به رویکرد مدیریتی مطرح شده، پشتیبانی کند. در این رویکرد، تاکید بر فرایند نیست بلکه تاکید بر فناوری‌هایی است که ذخیره و تجزیه و تحلیل اطلاعات را امکان پذیر می‌سازد [3].

بسیاری از سازمان‌ها که امروزه سیستم‌های سازمانی مانند سیستم‌های برنامه ریزی‌منابع‌سازمان را پیاده‌سازی نموده‌اند، هنوز از کمبود هوش تجاری در فرایندهای تصمیم گیری خود رنج می‌برند. مدل‌ها و روش‌های ارزیابی و سنجش هوش تجاری در سیستم‌های سازمانی می‌تواند در تشخیص سطح هوش سیستم‌ها و ایجاد فضای مناسب پشتیبانی تصمیم‌گیری مفید باشند. در واقع، ارتباط اصلی هوش تجاری با سیستم‌های سازمانی در این نکته نهفته است که هدف ثانویه این سیستم‌ها ایجاد فضای پشتیبانی تصمیم‌گیری برای مدیریت بوده و هوش تجاری می‌تواند در بطن این سیستم‌ها قرا گرفته و این هدف را برآورد [4].

هفت مسأله عمده که توسط راهکار هوش تجاری هدف قرار گرفته‌اند:

1. سازمان نیازهای اطلاعاتی ضروری و حساس خود را تشخیص نمی‌دهد یا نمی‌شناسد.
2. سیگنال‌های ضعیف از فضا و محیط کسب و کار دریافت نمی‌شود یا قابل تشخیص نیستند.
3. اطلاعات و داده‌هایی که از برخی منبابع بیرونی می‌رسند بهینه جمع‌ آوری نشده‌اند.
4. اطلاعات و دانش پرسنل سازمان به‌صورت بهینه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5. حجم اطلاعاتی که باید ذخیره، دسته‌بندی، پردازش و تحلیل شوند بسیار زیاد است.
6. ابزارها سیستم‌های اطلاعاتی و محاسباتی ناکارآمد به‌نظر می‌رسند.
7. از اطلاعات و داده‌های موجود در سازمان درست استفاده نمی‌شود.

با وجود اینکه سیستم‌های اطلاعاتی سازمانی مزایای فراوانی برای سازمان‌ها درپی دارند، ولی فرایند پیاده‌سازی این سیستم‌ها چندان بدون ریسک نیست. به عنوان نمونه بر اساس مطالعه گروه گارتنر 70 درصد کل پروژه‌های ERP با شکست روبرو می‌شوند [7].

سنجش میزان موفقیت پروژه‌های پیاده سازی مکررا تحت عنوان دستیابی به اهدافی از پیش تعیین شده که شامل پارامترهای متعددی همچون زمان، هزینه و عملکرد است، تعریف شده است.

در سال 2001 برای اندازه گیری میزان موفقیت پیاده سازی ERP عنوان انحراف مشاهده شده از اهداف مورد انتظار پروژه همچون مازاد هزینه، تجاوز از برنامه زمانی، کسری عملکرد سیستم و عدم دستیابی به سود مورد انتظار را بکار برده‌اند. راه دیگر برای اندازه گیری میزان موفقیت این پروژه‌ها تمرکز بر عوامل کلیدی موفقیت آن‌ ها است.

خروجی‌های هوش تجاری در قالب ابزارهای گزارش‌دهی و فناوری‌های داشبورد و حتی کارت‌های امتیاز متوازن به صورت بسته‌های تصمیم یا گزارش‌های تحلیلی در اختیار مدیران و تصمیم‌گیران سازمان قرار می‌گیرد و مسئولان را نسبت به پیامدهای مثبت و منفی اقدامات احتمالی آینده آگاه نموده و از این طریق بر اخذ تصمیمات بهتر و دقیق تر به مدیران کمک می‌کند.

عوامل حیاتی موفقیت در توسعه سیستم‌های اطلاعاتی به سه گروه تقسیم می‌شود [8] : عوامل اقتصادی، سازمانی و فناوری. بعلاوه موفقیت هوش تجاری در طرح‌های انجام شده توسط شرکت‌ها به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد و به دلیل اینکه پیاده‌سازی هوش تجاری وابسته به به‌کارگیری موفقیت‌آمیز فناوری‌های اطلاعاتی است بی‌شک برخی از این فاکتورها، مربوط به فناوری است. به علاوه شرکت‌های متوسط و کوچک اکثریت شرکت‌های فعال در کشورهای در حال توسعه و اشتغال‌زا تشکیل می‌دهند لذا دسترسی و استفاده آن‌ ها از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات شایسته توجه است [6].

به دلیل جهانی شدن بازارها و تحولات رقابتی، تقاضا برای فناوری‌های جدید و نوآوری‌ها هم از سوی کسب و کارهای کوچک و متوسط و هم از سوی صنایع بزرگ رو به افزایش است و حتی شرکت‌های بزرگ هم که قادر به بقای خود در بازارهای رقابتی برای سالیان سال هستند و سهم بازار مطمئن و مشخصی نیز دارند، دریافته‌اند که رقابت در دنیای کسب و کار پرشتاب امروز به طور فزاینده‌ای مشکل گردیده است و به منظور بقا و کامیابی باید یادگرفت که فعالیت‌های توسعه فناوری را زیرنظر داشت و به تغییرات مرتبط با کسب و کـــار خود واکنش سریع نشان داد و به طور مرتب بهبود و نوسازی در تولید محصولات و فرایندها به وجود آورد. هر کشوری بسته به توسعه اقتصادی و شرایط اجتماعی خود تعریف خاصی از شرکت‌های کوچک و متوسط ارائه می‌دهد. برخی از کشورها از شاخص‌هایی نظیر تعداد کارکنان یک واحد صنعتی، میزان سرمایه‌گذاری، کل دارایی‌ها، میزان فروش و ظرفیت تولید در تقسیم‌بندی صنایع خود استفاده می‌کنند ولی عمومی‌ترین شاخص مورد استفاده در کشورها، تعداد کارکنان است. در حال حاضر وزارت صنایع و معادن واحدهای با هر میزان سرمایه و اشتغال کمتر از ۵۰ نفر را به عنوان صنایع کوچک و متوسط و واحدهای با اشتغال بیش از ۵۰ نفر صنایع بزرگ اطلاق می‌شوند. که بالغ بر ۹۰% بنگاه‌های کسب و کار کشور را تشکیل می‌دهند. در این تحقیق نیز شرکت‌هایی با کمتر از 50 نفر پرسنل کوچک و با بیش از 50 پرسنل بزرگ تلقی می‌شود [9].

شرکت‌های هدف در این پایان‌نامه کارگزاری‌های بورس اوراق بهادار تهران هستند که مطالعه موردی روی این شرکت‌ها انجام خواهد شد. بنابر آنچه که ذکر شد، سیستم‌های موجود در سازمان‌ها دارای مشکلات عدیده‌ای می‌باشند که برخی از آنها با بهره گرفتن از هوش تجاری قابل حل هستند و از طرف دیگر هوش تجاری فرصت‌های رقابتی قابل توجه‌ای را در اختیار سازمان می‌گذارد، بنابراین نیاز روز افزون به این سیستم‌ها قابل مشاهده می‌باشد که این موضوع نیاز به شناخت عوامل حیاتی موفقیت در پیاده‌سازی این گونه سیستم‌ها را افزایش می‌دهد.

1-2.            تعریف مساله

مشکلات تجاری و تکنیکی موجود در سیستم‌های قدیمی و به دست آوردن فرصت‌های جدید تجاری مدیران را بر آن می‌دارد تا به دنبال سیستم‌های جدید دیگری باشند. از آنجایی که مهم‌ترین نیاز یک مدیر تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی برای سازمان است، سیستم‌های هوش تجاری که حجم عظیمی از اطلاعات را تحلیل کرده و به تمامی سطوح مدیریت برای تصمیم سازی کمک می‌کند، بهترین گزینه خواهد بود. در این بین پیاده سازی هوش تجاری نیز به نوبه خود دارای

در این پایان‌نامه، شبیه‌سازی درمان ملانومای چشم با بهره گرفتن از پرتو پروتون، به‌عنوان یک روش درمانی مطلوب بررسی شده است؛ به‌همین منظور ابتدا با بهره گرفتن از پرتوهای تک انرژی پروتون، محدودۀ انرژی مورد نیاز جهت درمان یک تومور چشمی محاسبه شده و با توجه به نتایج محاسبات دوزیمتری، به نحوۀ ساختن SOBP به روش ماتریسی پرداخته شده است؛  سپس شبیه‌سازی و تحلیل یک نازل پروتونی، جهت آماده‌سازی پرتو اولیه با انرژی بالا و انجام محاسبات دوزیمتری و ایجاد SOBP به‌منظور تولید دوز یکنواخت در منطقۀ تومور، در دو جهت عمقی و عرضی انجام گرفته است. برای داشتن شرایط بهینه در درمان در روش سوم، با بهره گرفتن از انتقال‌دهندۀ برد و با پرتوهایی با انرژی اولیۀ پایین، به شبیه‌سازی پیش از درمان پرداخته شده است. همچنین اثر تعریف محیط واقعی بافت چشم بر روی محاسبات دوزیمتری و نحوۀ طراحی خط پرتو مطالعه شده است. طبق نتایج به دست آمده، اختلاف بیشینه دوز در بافت واقعی نسبت به تعریف آب به‌عنوان مادۀ معادل چشم در روش اسکن پرتو به‌عنوان یک روش ایده‌آل از حدود 15% تا 31% و در روش انتقال‌دهندۀ برد از 12% تا 15% می‌باشد. انتقال پیک براگ در عمق نیز در آب نسبت به بافت واقعی تنها حدود mm2/0 می‌باشد که در قیاس با عدم‌قطعیت موجود در سیستم پروتون‌تراپی قابل چشم‌پوشی است. به‌علاوه اختلاف ضرایب وزنی بهینه‌کنندۀ پیک‌های براگ در بافت واقعی نسبت به آب، در روش اسکن پرتو از حدود 1% تا 18% و در روش انتقال‌دهندۀ برد تا حدود 7% می‌باشد. میزان اختلاف‌ها در نتایج، با تغییر روش تحویل پرتو و با روش‌های کنش‌پذیر کاهش می‌یابد و از آنجایی که در سیستم‌های پروتون‌تراپی از روش دوم برای درمان تومورهای چشمی استفاده می‌شود، تفاوت‌ها قابل صرف‌نظر است. مطابق با نتایج این رساله می‌توان گفت که استفاده از فانتوم آب،  دقت کافی جهت انجام طراحی پیش از درمان را دارا است.

 

کلید واژه: پروتون‌تراپی، ملانومای چشم، پیک براگ، SOBP، ضرایب وزنی.

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                               صفحه

     فصل اول تومورها و روش‌های مختلف درمان با پرتو

1-1-تعریف تومور و انواع آن. 2

1-2-پرتودرمانی…….. 3

1-2-1-مزایای پرتودرمانی….. 3

1-2-2-فرایند کلی پرتودرمانی   4

1-2-3-انواع پرتودرمانی………….   4

1-3-مقایسۀ فوتون‌تراپی و پروتون‌تراپی.. 8

1-4-توزیع دوز برحسب عمق برای ذرات مختلف.. 11

1-5-تومورهای چشم  12

1-5-1-ملانوما…. 13

1-5-2-روش‌های مختلف درمان تومورهای چشمی.. 14

     فصل دوم مشخصات فیزیکی و زیستی پروتون‌ها و روش به‌کارگیری آن‌ ها در پروتون‌تراپی

2-1-تاریخچۀ پروتون‌تراپی.. 21

2-2-انواع مختلف برهم‌کنش پروتون با ماده 24

2-2-1-تئوری توقف پروتون.. 25

2-2-2- تئوری پراکندگی پروتون.. 31

2-2-3-برهم‌کنش‌های هسته‌ای پروتون.. 37

2-2-4-توزیع دوز عمقی پروتون و پیک براگ… 41

2-3-مشخصات فیزیکی دوز پروتون جهت طراحی درمان. 43

2-4-تحویل پرتو با بهره گرفتن از سیستم پراکندگی کنش‌پذیر 44

2-4-1-روش‌های مدولاسیون برد پروتون.. 45

2-4-2-روش‌های پراکندگی پروتون.. 52

2-5-تحویل پرتو با بهره گرفتن از سیستم اسکن مغناطیسی.. 56

2-6-کمیت‌های فیزیکی پایه در پروتون‌تراپی.. 59

2-6-1-سینماتیک پروتون.. 59

2-6-2-ارتباط بین آهنگ دوز و جریان پرتو پروتون.. 60

2-7-اثرات زیستی پروتون‌. 62

    فصل سوم مشخصات فیزیکی شتاب‌دهنده‌های پروتونی

3-1-مقدمه 65

3-2-سیکلوترون. 66

3-2-1-سیستم بسامد تابشی (RF) 67

3-2-2-میدان مغناطیسی.. 68

3-2-3-چشمۀ پروتونی.. 69

3-2-4-معرفی پارامترهای مرتبط با فرایند درمان در پروتون‌تراپی برای یک سیکلوترون.. 70

3-2-5-معرفی پارامترهای توصیف‌کنندۀ مشخصات تعدادی از شتاب‌دهنده‌های سیکلوترونی.. 71

3-3-سینکروترون. 72

3-4-شتاب‌دهنده‌های خطی برپایۀ پروتون‌تراپی.. 74

3-5-سیکلوترون لابراتوار هاروارد (HCL) 74

3-5-1-مشخصات فنی سیکلوترون HCL. 75

3-5-2-سیستم شکل‌دهندۀ پرتو پروتونی برای HCL جهت درمان تومورهای چشمی.. 76

    فصل چهارم شبیه‌سازی نازل و محاسبات دوزیمتری در پروتون‌تراپی تومورهای چشمی

4-1-مقدمه 78

4-2-استفاده از روش اسکن پرتو پروتون جهت تحویل دوز به تومور چشمی.. 78

4-2-1-بررسی اثر تعریف بافت تومور روی تخلیۀ دوز و پیک براگ… 81

4-2-2-نحوۀ محاسبۀ ضرایب وزنی بهینه، جهت ساختن SOBP در شبیه‌سازی درمان.. 83

4-2-2-1-محاسبۀ SOBP برای پروتون‌های تحویلی در روش اسکن پرتو. 85

4-3-شبیه‌سازی نازل HCL. 87

4-3-1-انرژی اولیۀ پرتو پروتون.. 89

4-3-2-کاهندۀ انرژی (انتقال‌دهندۀ برد) در نازل.. 91

4-3-3-صفحات آلومینیومی در نازل.. 92

4-3-4-طیف پرتو خروجی از نازل.. 94

4-3-5-محاسبات دوزیمتری در فانتوم چشم به کمک طیف خروجی از نازل.. 95

4-3-6-بررسی آهنگ دوز تحویلی به تومور چشم براساس جریان خروجی از شتاب‌دهنده 98

4-4-استفاده از روش انتقال‌دهندۀ بردجهت تحویل دوز به تومور چشمی.. 99

4-4-1-بررسی اثر تعریف بافت تومور روی تخلیۀ دوز و پیک براگ… 102

4-4-2-محاسبۀ SOBP برای پروتون‌های تحویلی در روش انتقال‌دهندۀ برد. 104

4-4-3-تعیین پارامترهای درمانی برای SOBP. 107

4-5-بررسی میزان نوترون‌های ثانویۀ تولید شده در نازل HCL. 108

4-6-نتیجه‌گیری.. 109

4-7-پیشنهادات.. 112

فهرست مراجع

 ……………………………………………………………………………………………………………………………………311

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                                               صفحه

فهرستی از مراکز پروتون‌تراپی [33] 23

برد پروتون متناظر با انرژی جنبشی ذرۀ فرودی [39] 29

درصد ذرات ثانویۀ تولید شده طی برخوردهای ناکشسان پروتون‌های 150MeV با هستۀ اتم اکسیژن [48] 38

جدول 3-1. بخشی از پارامترهای اصلی و توصیف‌کنندۀ مشخصات فیزیکی شتاب‌دهنده برای تعدادی از سیکلوترون‌ها در IBA، ACCEL و JINR LNP [105]……………………………………………………………………………………………………………………………………..74

جدول 4-1. عناصر سازندۀ ترکیبات به‌کار گرفته شده در فانتوم چشم در روش اسکن مغناطیسی پرتو [119]…………… 82

جدول 4-2. ضرایب وزنی بهینه‌کنندۀ پرتوهای تابیده شده به فانتوم چشم و آب جهت ساختن SOBP در روش اسکن پرتو ………………  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………89

جدول 4-3. مشخصات کلی نازل شبیه‌سازی شده براساس نازل HCL……………………………………………………………………………….93

جدول 4-4. انرژی متوسط پرتو پروتون روی سطح خروجی لگزان به‌عنوان مادۀ کاهندۀ انرژی………………………………………..96

جدول 4-5. انرژی متوسط طیف نهایی پرتو پروتون پس از خروج از نازل………………………………………………………………………….99

جدول 4-6. ضرایب وزنی جهت بهینه‌سازی پیک‌های براگ‌ اولیه متناظر با ضخامت‌های مختلف استوانۀ لگزان…………….102

ساختارهای داخلی چشم و ابعاد آن‌ ها [104] 100

ترکیبات اصلی ساختارهای داخلی چشم، نسبت جرم اتمی و چگالی آن‌ ها [104] 100

جدول 4-9. انرژی متوسط پروتون خروجی از انتقال‌دهندۀ برد متناظر با ضخامت‌های مختلف ستون آب…………………….106

ضرایب وزنی بهینه کنندۀ پیک‌های اولیه جهت ساختن SOBP یکنواخت… 105

تعیین پارامترهای درمانی برای SOBP ایجاد شده در روش اسکن پرتو. 107

تعیین پارامترهای درمانی برای SOBP ایجاد شده در روش انتقال دهندۀ برد. 107

 

فهرست شکل‌‌ها

عنوان                                                                                                                               صفحه

پرتودرمانی با شدت مدوله شده با بهره گرفتن از فوتون (IMRT) 9

مقایسۀ توزیع دوز بین روش درمانی IMRT در سمت چپ وIMPT  در سمت راست… 10

افزایش دوز دریافتی توسط بافت سالم در ناحیۀ ابتدایی و انتهایی در فوتون‌تراپی در مقایسه با پروتون‌تراپی…. 10

نمودار توزیع دوز عمقی نسبی ذرات مختلف در فانتوم آب [4] 12

نمای کلی از یک سیستم پروتون‌تراپی برای تومورهای چشمی [13] 18

شکل 2-1. نمودار تغییرات توان توقف برحسب انرژی پروتون و الکترون فرودی برای مواد مختلف [38]…………………………27

شکل 2-2. نمودار تغییرات برد پروتون برحسب انرژی در مواد مختلف [39]…………………………………………………………………….28

شکل 2-3. نمودار دوز عمقی برای پرتو پروتون و پیک براگ و نمایش برد و پهن‌شدگی انرژی [4]………………………………..29

شکل 2-4. نمایش پاشیدگی برد براساس  [38]………………………………………………………………………………………………………..30

شکل 2-5. پاشیدگی برد پروتون برحسب انرژی پرتو فرودی در مواد مختلف [40]…………………………………………………………30

نمای کلی از پراکندگی رادرفورد. 31

نمایش زاویۀ پراکندگی و میزان انرژی از دست رفته برای پروتون‌های MeV160 در مواد مختلف [39] 32

پراکندگی کولنی چندگانه برای پروتون ناشی از یک ورقۀ نازک… 33

بررسی دقت فرمول هایلند در مقایسه با اندازه‌گیری‌های تجربی برای زاویۀ پراکندگی پروتون [45] 34

نمودار شار پروتون برحسب انرژی جهت بررسی ضخامت‌های مختلف لگزان از 5 تا 9 سانتیمتر که به‌وسیلۀ کد MCNPX محاسبه شده است. 36

نمایی از یک سیستم شکل‌دهندۀ پرتو پروتون با بهره گرفتن از کاهش‌دهنده‌های دوتایی؛ در این سیستم S1 پراکنندۀ اول، RM مدولاتور برد، SS پراکنندۀ دوم، AP، موازی مخصوص بیمار و RC متعادل کنندۀ برد جهت هماهنگی برد پروتون با مرزهای انتهایی تومور با بافت سالم است. 36

نمایش سهم پروتون‌های اصلی و ثانویه در توزیع دوز کل در پیک براگ… 39

سطح مقطع برهم‌کنش ناکشسان برحسب برد پروتون فرودی [40] 39

احتمال رخ دادن برهم‌کنش ناکشسان برحسب برد پروتون فرودی با انرژی اولیۀ MeV 209 [40] 40

نمودار توزیع دوز برحسب عمق و پیک براگ و نمایش انباشت هسته‌ای [4] 40

نمایش سهم هر کدام از پدیده‌های فیزیکی در شکل‌گیری پیک براگ [4] 41

مجموعه ای از پیک براگ‌های اندازه‌گیری شده برای پروتون‌هایی با انرژی MeV 69 تا MeV 231. 42

شکل پیک براگ در صورت حضور (منحنی مشکی) و عدم حضور (نقطه‌چین) برهم‌کنش‌های هسته‌ای [51] 42

نمایش پارامترهای فیزیکی توصیف‌کنندۀ توزیع دوز SOBP [4] 44

نمایش توزیع دوز عرضی و پارامترهای فیزیکی توصیف‌کنندۀ آن [4] 44

SOBP با پهناهای مختلف وابسته به تعداد پیک براگ‌های به‌کار گرفته شده [4] 46

نمایش کلی از برهم‌نهی پیک براگ‌های بهینه شده با فاکتورهای وزنی و تشکیل SOBP. 46

نمونه‌هایی از انتقال‌دهنده‌های برد که جهت مدولاسیون در مسیر پرتو پروتون قرار داده می‌شوند. 48

نمونه‌ای از چرخ مدولاتور برد. 49

نمودار شار نوترون برحسب فاصلۀ عرضی از ایزوسنتر [57] 49

مقایسۀ شار نوترون تولید شده در صورت حضور و عدم حضور چرخ مدولاسیون برد [57] 50

نمایی از یک فیلتر شیاردار در جهت‌های مختصاتی مختلف در دستگاه دکارتی[69] 51

نمایش یک فیلتر مدوله کنندۀ برد زمانی که محور آن به اندازۀ θ درجه چرخش داشته باشد. 51

نمایی از یک سیستم پراکندگی ساده با یک پراکنندۀ مسطح.. 53

نمایی از سیستم پراکندگی دوگانه با بهره گرفتن از پراکنندۀ منحنی‌شکل.. 53

نمایی از یک پراکنندۀ منحنی‌شکل که ترکیبی از سرب و لگزان در کنار یک‌دیگر است. 54

نمایی از سیستم پراکندگی دوگانه با بهره گرفتن از پراکنندۀ دوحلقه‌ای.. 55

نمایش توزیع دوز ایجاد شده توسط هر بخش از پراکنندۀ دو حلقه‌ای و برهم‌نهی آن‌ ها [81] 55

نمایی از سیستم پراکندگی دوگانه با بهره گرفتن از حلقه‌های مسدودکننده 56

توزیع دوز ایجاد شده توسط حلقه‌های مسدودکننده در سیستم پراکندگی دوگانه [82] 56

نمای کلی از سیستم شکل‌دهندۀ پرتو که در اصلاح رابطۀ آهنگ دوز ( معادلۀ (‏2‑34) ) به‌کار گرفته شده است. 61

به زمان حضور عمیق ترین پیک در مدولاسیون برد [4] 62

شکل 3-1. میانگین میدان مغناطیسی به‌صورت تابعی از شعاع مدار پروتون در سیکلوترون IBA (بالا) [103]  و سیکلوترون PSI (پایین) [102] ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..69

شکل 3-2. شکل شماتیک از چشمۀ یونی مورد استفاده در یک سیکلوترون [4]………………………………………………………………70

بازده سیستم انتخاب انرژی مربوط به سیکلوترون IBA برحسب برد پروتون‌های ورودی به نازل [104] 71

نمای کلی از یک چرخه در سینکروترون که شامل تزریق پروتون‌های MeV 2 یا MeV 7، شتاب پروتون‌ها تا انرژی دلخواه در زمانی کمتر از 5/0 ثانیه، خروج آهستۀ پروتون‌های شتاب داده شده به خط پرتو در زمانی بین 5-5/0 ثانیه و در آخر کاهش سرعت و تخلیۀ پروتون‌های استفاده نشدۀ باقی‌مانده [4] 73

شکل 3-5. نمای کلی از نازل HCL که برای درمان تومورهای چشمی به‌کار گرفته شده است و به‌ترتیب شامل چرخ مدولاتور برد (K)، موازی‌ساز اول (F)، انتقال‌دهندۀ برد با ضخامت متغیر (L)، کاهندۀ انرژی با ضخامت ثابت (G)، موازی‌ساز دوم (H)، آشکارساز نظارت (B)، صفحات آشکارساز یونی (J)، محفظۀ خالی ©، موازی‌ساز مخروطی شکل (D) و موازی‌ساز مخصوص بیمار (E) می‌باشد [114]……………………………………………………………………………………………………………………………………….78

نمای کلی از فانتوم شبیه‌سازی شده و مورد استفاده در محاسبات دوزیمتری در روش اسکن مغناطیسی پرتو. 79

شکل 4-2. نمونه‌ای از پیک‌های براگ‌ تشکیل شده در فانتوم چشم با ترکیبات واقعی تومور در روش اسکن پرتو………….80

شکل 4-3. توزیع دوز نسبی برحسب عمق برای پروتون MeV 32 و MeV 24 و مقایسۀ آن‌ ها در دو فانتوم چشم با ترکیبات واقعی تومور (نقطه‌چین) و آب (منحنی مشکی)………………………………………………………………………………………………………81

شکل 4-4. منحنی ایزودوز نسبی مربوط به تابش پرتو پروتون با انرژی MeV 32 در فانتوم آب ( منحنی قرمز رنگ) و محیط چشمی (منحنی نقطه‌چین)…………………………………………………………………………………………………………………………………………82

نمایی از یک ماتریس  به‌عنوان ماتریس توصیف‌کنندۀ پیک‌های براگ مشارکت‌کننده در تولید SOBP تعداد ستون‌ها بیانگر تعداد پیک‌ها و تعداد سطرها بیانگر تعداد وکسل‌ها است.. 83

تعیین درایۀ مربوط به بیشینه مقدار دوز برای هر پیک براگ ………………………………………………………………………….84

شکل 4-7. معادلۀ ماتریسی جهت محاسبۀ ضرایب وزنی در این شکل، ماتریس‌ها از چپ به راست به‌ترتیب برابر با ماتریس مربوط به پیک‌های براگ، ماتریس ضرایب وزنی و ماتریس مربوط به بخش مسطح SOBP می‌باشند. ماتریسی که دور آن خط کشیده شده، ماتریس مجهول مربوط به ضرایب وزنی است…………………………………………………………………………………………..84

شکل 4-8. SOBP حاصل از برهم‌نهی پیک‌های براگ بهینه شده داخل تومور در هر دو فانتوم منحنی مشکی مربوط به آب و منحنی نقطه‌چین مربوط به محیط چشمی است………………………………………………………………………………………………………….86

شکل 4-9. بررسی میزان یکنواختی توزیع دوز  SOBP به دست آمده با ضرایب وزنی بهینه شده به کمک فانتوم آب در محیط چشمی با ترکیبات واقعی تومور (منحنی نقطه‌چین)………………………………………………………………………………………………….87

شکل 4-10. نمای کلی از نازل شبیه‌سازی شده با کد MCNPX به‌عنوان سیستم کنش‌پذیر جهت تحویل پرتو پروتون به تومور………………………………………………………………………………………………………..          .           …        …                         88

شکل 4-11. توزیع دوز برحسب عمق برای پرتو پروتون تک انرژی MeV 159 در فانتوم سادۀ آب که بردی در حدود cm18 دارد…………………………………………………………………………………………………   ……….                   …              ……       .90

شکل 4-12. توزیع دوز عرضی گاوسی شکل برای پرتو پروتون تک انرژی MeV 159 در فانتوم سادۀ آب…………………….90

شکل 4-13. منحنی ایزودوز برای پرتو پروتون تک انرژی MeV 159 در فانتوم سادۀ آب. همان‌طور که از شکل نیز مشخص است، جهت تابش پرتو موازی محور Y می‌باشد…………………………………………………………………………………………….               ..90

شکل 4-14. شار پروتون برحسب انرژی روی سطح خروجی لگزان که از سمت راست به چپ به ترتیب متناظر با ضخامت‌های 3/9، 55/9 و 8/9 سانتیمتر برای استوانۀ لگزان می‌باشد………………………………………………………………………………………           …91

شکل 4-15. توزیع زاویه‌ای و میزان واگرایی پرتو پروتون بعد از عبور از لگزان روی سطح خروجی لگزان………………………92

شکل 4-16. مقایسۀ منحنی ایزودوز برای سطوح 56% و 89% در فانتوم آب در صورت حضور (منحنی قرمز) و عدم حضور (منحنی مشکی) صفحات آلومینیومی…………………………………………………………………………………………………………………………………….93

شکل 4-17. مقایسۀ توزیع دوز عرضی در بخش ورودی فانتوم آب در صورت حضور (منحنی قرمز) و عدم حضور (منحنی مشکی) صفحات آلومینیومی………………………………………………………………………………………………………………          ……………      .93

شکل 4-18. شار پروتون برحسب انرژی روی سطح خروجی نازل، نمودارها از راست به چپ متناظر با استوانۀ لگزان به ضخامت‌های 3/9، 55/9 و 8/9 سانتیمتر می‌باشند………………………………………………………………………………………………………………..94

شکل 4-19. توزیع زاوبه‌ای و میزان واگرایی طیف پروتون روی سطح خروجی نازل و قبل از ورود به فانتوم متناظر با لگزان به ضخامت 55/9 سانتیمتر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..95

شکل 4-20. نمایی از فانتوم مورد استفاده جهت انجام محاسبات دوزیمتری برای طیف خروجی از نازل……………………..96

شکل 4-21. توزیع دوز عمقی و پیک‌های براگ اولیه در فانتوم چشم محتوای آب ناشی از طیف‌های خروجی از نازل، از راست به چپ به‌ترتیب متناظر با ضخامت‌های 3/9، 55/9 و 8/9 سانتیمتر…………………………………………………………………………96

شکل 4-22. توزیع دوز عمقی با درنظرگرفتن وزن مناسب برای هر کدام از طیف‌های خروجی از نازل و SOBP حاصل از برهم‌نهی پیک‌های براگ‌ بهینه شده با ضرایب وزنی…………………………………………………………………………………………………………….97

شکل 4-23. توزیع دوز عرضی بهینه شده با ضرایب وزنی. نقطۀ cm 4/0- در محور افقی نمودار، نقطۀ شروع فانتوم شبیه‌سازی شده است؛ از این‌رو دوز عرضی اندازه‌گیری شده نامتقارن دیده می‌شود…………………………………………………………98

شکل 4-24. سطح مقطع طولی مدل واقعی چشم برای شبیه‌سازی درمان در روش انتقال‌دهندۀ برد…………………………..99

شکل 4-25. توزیع دوز برحسب عمق و پیک‌های براگ اولیه در مدل واقعی چشم در روش انتقال‌دهندۀ برد پیک‌ها از راست به چپ به‌ترتیب متناظر با ضخامت‌های 3 تا 75/3 سانتیمتر ستون آب می‌باشند…………………………………………………..102

شکل 4-26. مقایسه‌ای بین توزیع دوز نسبی برحسب عمق و پیک‌های براگ‌ در دو  فانتوم چشم با ترکیبات واقعی و آب  از راست به چپ متناظر با ضخامت‌های 3، 35/3 و 65/3 سانتیمتر ستون آب…………………………………………………………………..103

شکل 4-27. مقایسه ای بین منحنی ایزودوز نسبی در فانتوم چشم با ترکیبات واقعی (نقطه‌چین) و آب (منحنی قرمز) مربوط به طیف پروتونی خروجی از ستون آب به ضخامت 3 سانتیمتر………………………………………………………………………………..104

شکل 4-28. SOBP حاصل از برهم‌نهی پیک‌های براگ بهینه شده با ضرایب وزنی در هر دو فانتوم چشم با ترکیبات واقعی (نقطه‌چین) و آب (منحنی مشکی)……………………………………………………………………………………………………………………………………….105

شکل 4-29. SOBP حاصل از اعمال فاکتورهای وزنی بهینه شده با فانتوم آب روی پیک‌های براگ ایجاد شده در بافت واقعی چشم (منحنی نقطه‌چین) و مقایسۀ آن با SOBP حاصل از شبیه‌سازی با فانتوم آب (منحنی مشکی) ………………………………………………………………………………………………………..        ………..  ……………..      …..   ……..    …………………..106

شکل 4-30. طیف انرژی مربوط به شار نوترون‌های تولید شده به ازای هر پروتون در نازل HCL……………………………………108

شکل 4-31. توزیع دوز ذرات ثانویه برحسب عمق در فانتوم آب برای فوتون (    )، نوترون (    ) و الکترون (   ) مربوط به نازل HCL……………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………..109

1-1-     تعریف تومور و انواع آن

تومور[1] ، تودۀ غیرطبیعی بافت بدن است که در آن سلول‌ها تحت یک الگوی غیرعادی رشد کرده و تقسیم می‌شوند؛ بنابراین با افزایش تعداد چنین سلول‌هایی، تناسب میان آن‌ ها و سلول‌های بافت سالم اطراف از بین می رود و با ادامۀ این‌ روند حتی بعد از توقف عامل الگوسازی غیرطبیعی، تومور به وجود می‌آید. انواع مختلف تومور را می‌توان در سه گروه دسته بندی کرد:

1. تومورهای خوش‌خیم که توانایی حمله به بافت‌های اطراف را ندارند. این مشخصه (حمله به بافت‌های اطراف) از ویژگی‌های یک تومور سرطانی است؛ بنابراین تومورهای خوش‌خیم، سرطانی نیستند و عموماً آهنگ رشد کمتری

چکیده

رفع ناسازگاری یک رویه­ی مهم در بسیاری از سیستم­های هوشمند از جمله سیستم­های مبتنی برقانون می­باشد. این رویه، ترتیب اجرای قوانین را در شرایطی که بیش از یک قانون برای اجرا وجود دارد، تعیین می­نماید. برای رفع ناسازگاری، روش­های مختلفی وجود دارد. در این پژوهش، به منظور رفع ناسازگاری در یک سیستم مبتنی بر قانون، از پیگیری نقطه نظرات مختلف در مسیرهای استنتاج مجزا، استفاده شده است. این سیستم، یک سیستم تصمیم­همیار هوشمند است که در هنگام وقوع ناسازگاری، با در نظر گرفتن خطوط استنتاج جداگانه برای هر یک از قوانین ناسازگار، امکان آگاهی از تمامی انتخاب­های ممکن را برای تصمیم­گیرنده فراهم می­سازد.

به طورکلی، سیستم­های تصمیم­همیار هوشمند با وارد نمودن تکنیک­های مختلف هوش مصنوعی در ساختار سیستم­های تصمیم­همیار، این سیستم­ها را به منظور حمایت بیشتر و ارتقاء تصمیم­گیری، بهبود بخشیده­اند.

سیستم تصمیم­همیار هوشمندی که در این پژوهش ارائه شده، به منظور یاری­رساندن به یک بازیکن در یک بازی استراتژیک بلادرنگ پیاده­سازی شده است. ایجاد برنامه ­های کامپیوتری در رابطه با بازی­های استراتژیک بلادرنگ، یک زمینه­ جدید در حیطه­ی بازی در هوش مصنوعی به حساب می­آید. این برنامه­ها محدود به ایجاد حریفان هوشمند به منظور سرگرم نمودن بازیکن­های انسانی نمی ­باشد و امرزوه شبیه­سازهایی با کارایی بالا جهت تمرین افراد نظامی، از خواسته­ های مطرح بوده و تحقیقات هوش مصنوعی در زمینه­ این نوع از بازی­ها، علاوه بر تولیدکنندگان تجاری بازی­ها، از حمایت­های وسیع برخی از موسسات دفاعی نیز برخوردار می­باشد.

نتایج بدست آمده از ارزیابی سیستم ارائه شده در این پژوهش، حاکی از آن است که بازیکن به کمک این دستیار هوشمند می ­تواند عملکرد بهتری نسبت به سایر بازیکنان داشته باشد.

 

فهرست مطالب

 

1

1-1- مقدمه 2

1-2- رفع ناسازگاری.. 3

1-3- سیستم­های تصمیم­همیار و سیستم­های تصمیم­همیار هوشمند.. 4

1-4- هدف از این پایان نامه . 6

1-5- نگاه کلی به فصول پایان نامه . 6

7

2-1- مقدمه. 8

2-2- برخی استراتژی­ های ساده برای رفع ناسازگاری.. 9

2-3- رفع ناسازگاری با بهره گرفتن از یک مقدار سودمندی.. 13

2-4- رفع ناسازگاری با بهره گرفتن از هزینه­ های تخمین زده شده­ی تصادفی.. 15

2-4-1- تخمین امید ریاضی هزینه  17

2-4-2- برآورد بازگشتی   18

2-4-3- رفع ناسازگاری   19

2-5- رفع ناسازگاری با بهره گرفتن از برنامه­نویسی خطی.. 21

2-6- رفع ناسازگاری با بهره گرفتن از تئوری بازی.. 22

2-7- رفع ناسازگاری با بهره گرفتن از مدل گراف… 23

2-8- رفع ناسازگاری با بهره گرفتن از روند سلسله مراتبی تحلیلی و بهبود آن.. 25

31

3-1- مقدمه. 32

3-2- ویژگی­های سیستم­های تصمیم­همیار هوشمند.. 33

3-3- معرفی چند سیستم تصمیم­همیار هوشمند با ساختارهای متفاوت… 36

3-3-1- استفاده از الگوریتم­های تکاملی در ساختار IDSS  36

3-3-2- استفاده از عامل هوشمند در ساختار IDSS  38

3-3-3- استفاده از روش­های داده ­کاوی و شبکه­ های عصبی مصنوعی در ساختار IDSS  40

3-3-4- استفاده از یک روش تصمیم ­گیری مبتنی بر منطق فازی در ساختار IDSS  46

3-3-5- استفاده از استنتاج مبتنی بر مورد در ساختار IDSS  51

3-3-6- استفاده از مولفه­های مبتنی بر قانون در ساختار IDSS  55

 

 

 

فصل چهارم. بازی­های کامپیوتری استراتژیک بلادرنگ و سیستم­های هوشمند مرتبط با آنها 57

4-1- مقدمه. 58

4-2- ویژگی­های بازی­های استراتژیک بلادرنگ…. 59

4-3- مروری بر سیستم­های هوشمند مرتبط با بازی­های استراتژیک بلادرنگ…. 63

71

5-1- مقدمه. 72

5-2- معرفی سیستم پیشنهادی.. 73

5-3- مولفه­های اصلی سیستم پیشنهادی.. 74

5-4- روش رفع ناسازگاری بکار برده شده در سیستم پیشنهادی.. 77

80

89

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………… 92

         

 

 

فهرست جداول

جدول 6-1. مقادیر نهایی امتیازات بازیکنان  83

جدول 6-2. مقادیر نهایی منابع بازیکنان  83

جدول 6-3. مقادیر نهایی ویژگی­های اقتصادی بازیکنان  84

جدول 6-4. مقادیر نهایی ویژگی­های نظامی بازیکنان  84

جدول 6-5. مقادیر نهایی تجربه­های بازیکنان  84

جدول 6-6. مقادیر پنج معیار امتیاز نهایی، منابع جمع­آوری شده، ویژگی­های اقتصادی، امتیاز نظامی و تجربه­ی دو بازیکن      88

 88

 

 

 

فهرست شکل ها

 

15

17

26

27

شکل2-5. (الف)روند سلسله مراتبی تحلیلی استاندارد. 28

شکل2-5. (ب) نسخه­ی تغییر داده شده­ی روند سلسله مراتبی تحلیلی 28

29

33

35

شکل 3-3. ساختاری برای یک سیستم تصمیم­همیار هوشمند  . 37

42

و چگونگی ارتباط آنها 43

44

44

46

46

شکل 3-10. تابع عضویت غیرنزولی فازی متناظر با “ ”. 49

50

54

56

61

67

74

76

78

79

82

85

85

86

86

87

• مقدمه

مسائل بسیاری وجود دارند که محدود به یک راه­حل منحصر به فرد نمی­باشند. علاوه براین، برخی از مسائل ممکن است تعداد نامحدودی مسیرهای پاسخ مشابه، داشته باشند. یک ناسازگاری هنگامی روی می­دهد که تصمیم­های گوناگونی، متناظر با مسیرهای پاسخ متمایز، فراهم باشد.

 

فهرست مطالب

 فصل اول

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………………..10

اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………..20

فرضیه های پژوهش و سوالات …………………………………………………………………………………………………20

ضرورت انجام تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..21

روش انجام تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….. 26

جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 26

حجم نمونه و روش نمونه گیری …………………………………………………………………………………………….. 26

روش و ابزار جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………… 27

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………………………………………. 33

فصل دوم

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………..36

خشونت خانگی علیه زنان………………………………………………………………………………………………………….38

دیدگاه های نظری خشونت …………………………………………………………………………………………………… 47

نظریه پذیرش فرهنگی …………………………………………………………………………………………………………. 48

نظریه اسناد (برای فرد پرخاشگر) ……………………………………………………………………………………….. 52

سبک اسناد کنترل…………………………………………………………………………………………………………………..54

فرض های اساسی نظریه اسناد ……………………………………………………………………………………………. 59

نظریه اسناد به عنوان یک رویکرد شناختی در زنان ………………………………………………………………60

کلیشه های جنسیتی و شیوه های اسناد دهی در خشونت خانگی…………………………………………65

نظریه طرحواره های جنسیتی بم در رابطه با خشونت ………………………………………………………. 77

قالب های فکری جنسیتی …………………………………………………………………………………………………… 91

نظریه های و دیدگاه های مختلف در رابطه با جنسیت …………………………………………………….. 93

سبک های ابراز هیجان ……………………………………………………………………………………………………….. 106

کلیشه های جنسیتی در ابراز هیجان …………………………………………………………………………………. 108

رابطه سبک ابراز هیجان و سبک اسناد کنترل در خشونت خانگی علیه زنان……………………….112

فصل سوم

نوع مطالعه …………………………………………………………………………………………………………………………. 120

ابزارهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..121

روش و محل اجرای تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 130

روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………. 131

فصل چهارم

یافته های توصیفی ……………………………………………………………………………………………………………… 133

یافته های استنباطی ………………………………………………………………………………………………………….. 136

فصل پنجم

فرضیه اول: بررسی رابطه کلیشه های جنسیتی خشونت خانگی علیه زنان…………………………..146

فرضیه دوم : بررسی رابطه کلیشه های جنسیتی و سبک اسناد کنترل………………………………149

فرضیه سوم: بررسی رابطه کلیشه های جنسیتی و سبک ابراز هیجان ……………………………..150

فرضیه چهارم : بررسی رابطه سبک اسناد کنترل و خشونت خانگی علیه زنان…………………..151

فرضیه پنجم بررسی رابطه سبک ابراز هیجان و خشونت علیه زنان…………………………………..152

سوال پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………….153

محدودیت ها …………………………………………………………………………………………………………………….. 156

پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………. 156

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………… 160

منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………167

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………170

چکیده لاتین……………………………………………………………………………………………………………………………188

 

فهرست جداول

جدول 1-4: توزیع سنی نمونه مورد مطالعه ………………………………………………………………………………………………………. 133

جدول 2-4: اطلاعات توصیفی مربوط به مدت ازدواج ………………………………………………………………………………………. 133

جدول 3-4: توزیع گروه نمونه تحصیلات …………………………………………………………………………………………………………. 133

جدول 4-4: توزیع گروه نمونه بر اساس وضعیت اشتغال …………………………………………………………………………………… 134

جدول 5-4: توزیع گروه نمونه بر اساس میزان درآمد ………………………………………………………………………………………. 134

جدول 6-4: اطلاعات توصیفی مربوط به متغیرهای مورد مطالعه ………………………………………………………………………. 134

جدول 7-4: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………………………………….. 136

جدول 8-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی پذیرش خشونت توسط نمرات سبک اسناد منفی …………………………… 136

جدول 9-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی پذیرش خشونت توسط نمرات سبک‌های ابراز هیجان …………………… 137

جدول 10-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی پذیرش خشونت توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی …………………….. 137

جدول 11-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی پذیرش خشونت توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی و ابراز هیجان و سبک

 اسناد…………………………………………………………………………………………………………………… 138

جدول 12-4: نتایج رگرسیون سلسله مراتبی برای پیش بینی پذیرش خشونت……………………………………………………… 139

جدول 13-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی پذیرش سبک اسناد منفی توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی………… 140

جدول 14-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی ابراز هیجان مثبت توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی ………………..140

جدول 15-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی ابراز صمیمیت توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی………………………… 141

جدول 16-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی ابراز هیجان منفی توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی………………….. 141

جدول 17-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی بازداری هیجانی توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی …………………. 142

جدول 18-4: تحلیل رگرسیون گام به گام برای پیش‌بینی کنترل پرخاشگری توسط کلیشه‌های جنسیتی………….. 142

جدول 19-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی دوسوگرایی هیجان مثبت توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی …….. 143

جدول 20-4: تحلیل رگرسیون برای پیش‌بینی دوسوگرایی کل توسط نمرات کلیشه‌های جنسیتی ……………………143

 

فصل اول

کلیات پژوهش

  

مقدمه:

خانواده کوچکترین واحد اجتماعی و اما مهمترین واحد اثربخش حمایتی و تربیتی است نیاز افراد به قرار و آرامش ایجاب می نماید که در خانواده رابطه ای مبتنی بر عاطفه و عقل، آنگونه که احساس امنیت، اطمینان و سلامت، حمایت و رضایت را برای طرفین به ارمغان آورد شکل گیرد (برود و گرین 1983). نقش سازنده زن در ایجاد پیوند های اخلاقی و عاطفی اعضای خانواده غیرقابل انکار است اما این هدف جز باایجاد محیطی آرام،مطمئن و به دور از خشونت برای همه افراد خانواده میسر نمی شود (مرواریدی 1386). امروزه شواهد بسیاری حاکی از اختلال در روابط خانواده و خشونت ناشی از آن است (اعظم زاده و دهقان فرد1385، موحدی و احدی1385).

هنگامی که از نهاد خانواده صحبت به میان می آید بلا فاصله در ذهن صمیمیت، عشق و علاقه تداعی می شود وجود ثبات، استحکام و برقراری نظم در این نهاد منوط به داشتن روابط گرم اعضای خانواده با یکدیگر است ولی آنچه از بین برنده این فضاست تضاد و کشمکش و درگیری است که تصویر آرام خانه و امنیت آن را در هم می شکند(خسروی زادگان،1386). خشونت خانگی ابزاری برای تثبیت قدرت و سلطه جویی است که نه تنها آرامش و امنیت خانواده بلکه اعتبار و کرامت انسانی را نیز خدشه دار می کند (اعظم زاده، دهقان فرد؛ 1385).

چنانچه رفتار خشونت آمیز علیه زنان در چارچوب خانواده و میان زن و شوهر روی دهد از آن به خشونت خانگی تعبیر می شود (پور رضا و موسوی،1382؛ سازمان جهانی بهداشت،1380).

خشونت خشونت خانوادگی به خصوص خشونت علیه زنان پدیده جدیدی نیست اما توجه به آن به عنوان مسا له ای اجتماعی به دوران جدید برمی گردد. خشونت علیه زنان مساله ای جهانی ست و در اغلب جوامع قابل مشاهده است در ایران متاسفانه آمار دقیقی از پدیده همسرآزاری وجود ندارد اما فقدان آمار نمیتواند دلیل موجهی بر نادیده گرفتن آن باشد صرفه نظر از چگونگی برداشت و پذیرش و یا رد خشونت خانگی از طرف افراد، مشاهدات تجربی  و شواهد ظاهری حاکی از وجود گسترده انواع آن در خانواده های ایرانی ست (سام گیس،1377؛ فروغان،1380؛ مجوزی،1381). اگرچه ممکن است هم زن وهم مرد مرتکب اعمال خشونت آمیز در خانواده شوند ولی تحقیقات نشان می دهند که زنان به میزان بیش تری مورد بدرفتاری قرار می گیرند(فروست 1999 به نقل از صابریان آتش نفس و بهنام1382).

بیان مسئله:

خشونت خانگی شایع ترین شکل خشونت، همراه با بیشترین احتمال تکرار، کمترین گزارش به پلیس و بیشترین عوارض اجتماعی، روانی و اقتصادی است که غالبا توسط نزدیک ترین فرد خانواده (مانند شوهر) به وقوع می پیوندد (بختیاری و امید بخش،1382؛ جانسون و جانسون2000 به نقل از بلالی میبدی و حسنی1387).

از آنجا که خانواده متشکل از زن و شوهر است و روابط اعضای آن در چارچوب نظام همسر گزینی(روابط زناشویی) و نظام روابط متقابل است به طوری که افراد بتوانند نیازهای یکدیگر را برآورده کنند بنابراین خانواده واحدی است که نقش های اجتماعی متعددی را بر عهده دارد و ارتباط متقابل اعضای آن بر مبنای  بنیادها و نیازهای فرهنگی جامعه شکل میگیرد (کجباف، نشاط دوست، خالویی1384).

مفهوم کلانی که تبیین عینی از دریافت و نگرش زنان نسبت به خودشان و مسایل مربوط به آنها به دست می دهد، جامعه پذیری جنسیتی است یعنی فرایندی که در ضمن آن زنان با الگوهای رفتاری، هنجارها و جهت گیری های فرهنگی آشنا می شوند و به تدریج نگرش ها و رفتار اجتماعی مناسب را فرا می گیرند و برای زندگی آینده آماده می شوند (وردی نیا و همکاران،1386).

شایان ذکر است که اعمال خشونت علیه زنان و پذیرش آن از سوی زنان نشات گرفته از الگوهای جامعه پذیری نقش های جنسیتی است که از گذشته تا به امروز استحکام بخش تبعیض جنسیتی در جوامع بوده است، نظریات گوناگون و شواهد تجربی (نظریه منابع در دسترس گود، 1989 و نظریه جامعه پذیری جنسیت، 2003) در این حوزه نشان می دهد که عوامل خطرساز به لحاظ یادگیری و جامعه پذیری جنسیتی در شکل گیری انواع و میزان خشونت علیه زنان نقش ایفا می کند (شفر، 1992).

راپوپورت اولین وظیفه بعد از ازدواج را جایگزینی نقش زناشویی با نقش قبلی می داند و این مشکل آفرین است که در روابط زناشویی طبق انتظارات فرهنگی مرد باید نقش رهبری را بر عهده داشته باشد (کجباف، نشاط دوست، خالویی،1384).

عقاید جنسیتی با ساخت های بیشماری پیوند دارد و ممکن است برای زندگی حال و آینده نوجوان پیامد جدی داشته باشد مثلا می توانند بر اعتماد به نفس، افسردگی، تصور از خود، اختلال خوردن، انجام اعمال ناملایم و، رفتارهای شدید انحرافی، رفتارهای جنسی و کلیشه های شغلی مبنی بر جنسیت تاثیر داشته باشد (کینیویی2008 به نقل از  خانی مجد، پور ابراهیم و فتح آبادی،1391). اگرچه تفاوتهایی بین زن و مرد مشاهده می شود اما آنها بیش از آنکه متفاوت باشند از لحاظ رفتاری و شخصیتی به هم شبیه هستند برای مثال بعضی زن ها به اندازه مردها پرخاشگر هستند و درجه پرخاشگری بعضی مردها مانند زنان کم است (ویتمن-مک دونالد،2006 به نقل از همان منبع).

مهمترین عاملی که زنان را از پیشرفت باز می دارد دیدگاه ها و ایستارهایی است که در بطن جامعه شکل گرفته اند ایستارهایی که بدون تغییر در آنها هرگونه تلاشی از سوی نهضت ها و جنبش های زنان بدون نتیجه خواهد ماند این ایستارها به صورت کلیشه هایی در جامعه رسوخ کرده و مانع بزرگی در تغییر وضعیت زنان می باشد (ادهمی و روغنیان،1389).

بدرفتاری روانی زیر بنای همه انواع بد رفتاری هاست بنابراین انواع خشونت جسمی، عاطفی و جنسی را می توان به منزله اشکال حاد اعمال سلطه و کنترل تلقی کرد (کمپ،1998 به نقل از نادری، حیدری، حسین زاده مالکی).

مفهوم کلانی که تبیینی عینی از دریافت و نگرش زنان نسبت به خودشان و مسایل مربوط به آنها به دست می دهد جامعه پذیری جنسیتی ست فرایندی که در ضمن آن  زنان با الگوهای رفتاری، هنجارها و جهت گیری های فرهنگی  آشنا می شوند به تدریج نگرش ها و رفتار اجتماعی  مناسب را فرا می گیرند و برای زندگی آینده آماده می شوند (وردی نیا و همکاران 1389).

ویژگی های متفاوتی که هر جامعه بر اساس جنسیت از افراد آن انتظار دارد که دارای آن باشد محصولی از فرایند اجتماعی شدن جنسی ست که بر اساس آن مردان برای مردانگی و زنان برای زنانگی مطابق با تعریف های موجود در هر جامعه اجتماعی می شوند (اسکانزونی، 1988).

نگرش های به لحاظ اجتماعی پذیرفته شده  ازسوی جامعه زنان را به پذیرش، تحمل و  برخورد انفعالی نسبت به خشونت وا می دارد؛ آموزه های درونی شده ای که پرخاشگری مردان و فرمان برداری و سکوت زنان را مشروعیت می بخشد (وردی نیا و همکاران،1389).

جنس ناشی از طبیعت زیستی است اما انتساب ضعف و ناتوانی به آن یا برخورد خشونت آمیز نهادینه با این پدیده ناشی از فرهنگ است فرهنگ متضمن انتساب صفات نمادین به امور و اشیاء است و ابزارها و وسایل مورد نیاز زندگی را در متن مناسک و آداب و رسوم و باورها و نهادها و معارف  و زبان و نظایر آن حفظ می کند کودک این فرهنگ را از جهان اطراف می آموزد زیرا زبان و الگوهای رفتاری را به اتکای ضمانت های اجرایی شان درونی می سازد از طریق فرهنگ است که جامعه پایدار می ماند (وایت،1959 به نقل از محمدی اصل).

فیزیولوژی نیست که می تواند ارزش ها را بنیان نهد اصول زیست شناسی غا لبا همان ارزش هایی را در بر میگیردکه فرد به آنها می بخشد  اگر احترام یا ترسی که زن برمی انگیزد مانع از استفاده از خشونت در قبال او شود آن وقت برتری عضلانی نر منبع قدرت نخواهد بود اگر عرف آن گونه که در میان برخی قبایل سرخپوست دیده می شودبر آن جاری باشد که دختران برای خود شوهر انتخاب کنند حالت تهاجمی جنس نر دیگر هیچگونه  امتیازی برای او شناخته نمی شد (دوبوار، 1986).

افکار و ارزش ها و  کنش ها و عواطف همچون سیستم عصبی مان از فرهنگ نشات می  گیرد خشونت نقشی است که به ظرفیت آدمی در متن نظام اجتماعی واگذار می شود وضعیت نقش در جامعه همچون کلمه در متن است که بر حسب قالبی فرهنگی بر کنش موثر می افتد و انگیزش و هدف و تاثیر آن را معین می کند  مراحل انجام کنش همچون  ایفای نقش بر صحنه رفته رفته معنای تکمیلی می گیرد و کنشگران می توانند آن را در حین اجرا  یا بیان توصیف کنند (محمدی اصل، 1388).

وقتی کودکان با انگ های جنسیتی، اشیا و فعالیت ها را طبقه بندی می کنند از این برچسب ها به عنوان راهنمایی برای تمایلات و انتظاراتشان  از دیگران استفاده می کنند  مارتین و همکاران (1995) این فرایند را این گونه توضیح می دهند که یک دختر این طور نتیجه گیری می کند که عروسک چیزی است که معمولا دختران آن را می پسندند من یک دختر هستم بنابراین احتمالا من بازی با عروسک را دوست خواهم داشت  در چنین مواقعی این گونه استدلال به راحتی آموخته شده و به طور خودکار بدان استناد می شود  این تعقل جنسیت محور که از سوی کودکان خردسال استفاده می شود بدین معنی ست که آنچه یک جنس می پسندد جنس دیگر نمی پسندد یا آنچه که فردی از یک جنس می پسندد سایر افراد آن جنس نیز آن را می پسندند کودکان با زمینه های مشابه ای که در معرض  پیام های فرهنگی یکسان قرار می گیرند تمایل به پذیرش محتوای آنچه را که از  ارتباطات جنسی دارند و از آن اطلاعات برای سازماندهی دنیای اجتماعی خود استفاده می کنند دارند (مارتین و همکاران، 1995).

به نظر می رسد کلیشه های جنسیتی بین کودکان 8-5 ساله بیشتر تثبیت شده باشد دوره ای که مک کوبی (1998) از آن به عنوان جنسیت گرایانه ترین دوره زندگی یاد می کند.

در تحقیق لوبن (1976) در میان شش مطلب کتابهای غیر درسی، حتی یک مادر شاغل پیدا نشد این بررسی  تمایز آشکار و انعطاف ناپذیری را در میان کارهای خانه (زنانه) و خارج از خانه (مردانه) نشان داد این مطالب دنیایی واقعی پر از زن و دختر را تصویر می کرد که مشغول کارهای خانگی بودند و به گفته ریم(1987) چنین مطالبی باورهایی در دختر و پسر ایجاد می شود که تقسیمات خشک را درست می پندارند و این کلیشه ها تحکیم و تایید می شوند.(لوبن، 1976 به نقل ازکرمانی فاروب1378).

در بین تمایزات موجود در جوامع انسانی، تمایزات جنسیتی، عینی ترین و گسترده ترین نوع تمایزات است این تمایزات اگرچه در بنیان های خود، تمایزی بیولوژیک است آن چه آن را امروز در کانون توجه بسیاری از مکاتب و نظریه هایی اجتماعی و فلسفی قرار داده است، معنای اجتماعی آن است. در کشور ما نیز در سال های جنگ به سبب وجود دشمن خارجی  مرد و زن همه دست بکار شده بودند و زنان اگر نگوییم حضوری فعال تر از مردان داشتند ولی  چیزی کمتر از آنها هم نبودند  و این علی رقم وجود فرهنگ مرد سالار بود جنگ باعث شده بود که زنان از لاک سنتی خویش بیرون بیایند و در سرنوشت خویش مشارکت جدی داشته باشند ولی با این حال در ادبیات داستانی کودکان آن سال ها مانند بچه های ایستگاه، زنان در سایه حوادث زندگی می کنند  و اگر گاهی صحبت از زنی به میان می آید یا در حال ناله و نفرین و غصه خوردن است مانند مادر قهرمان قصه احمد و یا زهرا، خواهر احمد که هیچ حضور فعالی در داستان ندارد در حالی که احمد تمام داستان را پر کرده (کرمانی فاروب، 1378).

از آنجا که سلامتی زناشویی  و روانی زنان و مردان نکته ای حائز اهمیت است چرا که بر روند خانواده تاثیر می گذارد و محققان راجع به ازدواج از این نکته مهم  که ازدواج جنسیتی بوده است غافل شده اند (برنارد، 1972).

بر اساس نظریه جامعه پذیری جنسیت (فایرستون و همکاران، 2003) فرایند جامعه پذیری، گرایش ها و هویت جنسیتی را در خانواده درونی کرده و آن را به فرزندان انتقال می دهد و باعث دائمی شدن سلطه مرد و مطیع بودن زن می شود چرا که معمولا از زنان تصویرآرام، مطیع، منفعل،عاطفی و وابسته و از مردان تصویری مستقل،استوار،شایسته،توانا و مصمم ترسیم می نماید و در چنین شرایطی زنان نقش جنسیتی سنتی مطیع بودن و در مقابل مردان نقش سلطه گری مردانه را میپذیرند (برت و هلن، 2002).

بنابراین فرد در فرایند جامعه پذیری در خانواده و تحت تاثیر روابط درون خانوادگی روحیه استبدادی و یا روحیه دموکراتیک کسب می کند (فایرستون و همکاران، 2003). بات به نوعی دیگر از روابط متقابل بین همسران در خانواده ها اشاره می کند.

وی دو الگوی متفاوت از روابط خانوادگی را معرفی میکند الگوی اول را مناسبات تفکیکی نقش های زناشویی نامگذاری می کند این الگو روابطی را توضیح می دهد که در آن زن و شوهر قائل به تفاوت واضحی در وظایف خود می باشند و نقش های خانوادگی را به دقت تفکیک کرده و منافع، علایق و فعالیت های جداگانه ای دارند ازالگوی دوم با عنوان مناسبات مربوط به  نقش های مشترک نام میبرد که نقطه مقابل نظریه تفکیک نقش های پارسونز می باشد در این نوع از مناسبات زن و شوهر دراکثر فعالیت ها با هم همکاری و هم فکری داشته و تضاد منافع و علایق شان در حداقل است (ملکی لارستافی، 1385).

زنان و مردان رفتارها و نگرش های خود را در چارچوب نقش های جنسیتی شکل می دهند  علائم آسیب شناسی روانی نیز در متن یک نظام جنسیتی شکل می گیرد(فورتون و اینگر، 2005) نظام جنسیتی  ساختار اجتماعی –فرهنگی دارد و فرهنگ رفتار بهنجار را برای زنان و مردان تعریف می کند تفاوت دو جنس تا حد زیادی از طریق نقش های جنسیتی و متغییرهای فرهنگی که بر آن تاثیر می گذارد تعیین می شود کلیشه های فرهنگی در خصوص نقش  های جنسیتی در دختران از سنین پایین شکل می گیرد و زنان به خصوص به طور نافعال برای سرنوشت جنسیتی خود برنامه ریزی می شوند (هاید، 1996).

باید اذعان داشت که یکی دیگر از عمده علتهای بروز خشونت های بین فردی و رفتارهای خودتخریبی ریشه در ناسازگاری زناشویی دارد (گلمن، 1995واسکات، 2001) خشونت برای قربانیان آن پیامدهای منفی مثل ترس،عصبانیت ،نا امیدی و درماندگی را در بردارد (راسل، 1989) به نقل از بارنت و راسکین، که ترس،عصبانیت و ناامیدی که افراد در خشونت تجربه می کنند احساس درماندگی به دنبال دارد تحقیقات نشان داده اند اولین احساسی که قربانیان جنایت پس از تهاجم تجربه میکنند درماندگی ست. شیوع ناسازگاری زناشویی و تاثیر آن بر سلامت جسمانی و روانی  زنان و کودکان باعث شده که متخصصان روان به این حیطه توجه ویژه ای داشته باشند (حسن آبادی و همکاران،1390). در نظریه دلبستگی به نقش مهم هیجانات و ارتباطات هیجانی در سازمان دهی الگوهای ارتباطی اشاره شده است(ضیاء الحق،1390). همچنین پینکر و همکارانش ارزش برون ریزی هیجان ها و تخلیه هیجانی را در سلامت دراز مدت آشکار کرده اند. پژوهش های زیادی اهمیت سبک های ابراز هیجان به عنوان یک متغیر بسیار موثر و مهم در رضایت زناشویی و کیفیت و چگونگی ارتباط زوجین با یکدیگر اثبات کرده اند( بانمن و واجل،1985). و از طرفی بین صمیمیت و خودافشایی قدرتمند با پاسخ های همدلانه و گرم همسر ارتباط قوی وجود دارد(هانسلی و اسچین دلر،2000).به نظر می رسد که زوجین به جای ابراز هیجانات قوی هیجاناتی را بیان می کنند که برای آنها کمتر تهدیدکننده باشد(جانسون،2007) چرا که فرهنگ و آموزه های تربیتی ما  خوددار بودن و کنترل کردن هیجانات را ترغیب و تشویق می نماید و این مسئله می تواند زمینه ای برای دشواری در بروز دادن احساسات گردد(ارژنگ و کاشانی، 1387 ) همچنین ابراز هیجانات می تواند از نگرش های فرهنگی غاالب یک جامعه تاثیر پذیرد(افشاری و مهرابی زاده هنرمند،1387 و هاشمی،1388 ).

تعریف رفتارهای ویژه یک جنس در فرهنگ های مختلف متفاوت است و در فرهنگ معینی نیز با گذشت زمان تغییر میکند، نظری که ما امروز در مورد رفتارهای مناسب برای زنان و مردان داریم به یقین تفاوت چشم گیری با نظرات 50 سال پیش در این زمینه دارد(بم، 1989) اکنون دیگر از مردان خرده نمیگیرند که چرادستخوش احساسات هنری و لطیف می شوند امروزه معیارهای پوشاک نیز در جهت تک جنسی پیش می رود (افشاری و مهرابی زاده هنرمند،1387). علاوه بر این  بم بیان می کند که رفتار و ویژگی های شخصیتی انسان باید رها از قید و بند جنسیت باشد..

با توجه به غلبه فرهنگ جمع گرایی در جامعه ما، افراد به بیان هیجانات و احساسات و ابراز آن به شکلی نوین کمتر اقدام می کنند و به نوعی سازگاری و انطباق را با هم رنگی با قواعد و هنجارهای مقبول جامعه مترادف می دانند(هاشمی، 1388).  همچنین سبک های ابراز هیجان با اختلالات افسرده وار که از سبک اسناد ناسالم نشات می گیرد رابطه دارد(کینگ و آمونز،1990).

دوگاخت و همکاران معتقدند(2004) که سبک های هیجانی ناسالم به منزله عامل آسیب پذیری ست که فرد را برای تجربه عواطف منفی مانند درماندگی روانشناختی مستعد میسازد،زیرا وقتی اطلاعات هیجانی نتوانند در فرایند پردازش شناختی، ادراک و ارزشیابی شوند، فرد از نظر عاطفی و شناختی دچار درماندگی و آشفتگی می شود. این ناتوانی، سازمان عواطف و شناخت های فرد را مختل می سازد. کاهش شاخص های بهزیستی روانشناختی و افزایش شاخص های درماندگی روانشناختی، افسردگی و اضطراب  محصول این اختلال محسوب می شود. تنظیم و مدیریت هیجان ها نیز به منزله عملی سازی هیجان ها(فرایند گذار از پردازش به عمل) در دو سطح رفتارهای شخصی و تعامل های بین شخصی دچار اختلال می شود این اختلال با افزایش درماندگی روانشناختی، سلامت روانی را تهدید و تضعیف می کند( بشارت،1387).

به عبارتی جمع گرایی فرهنگ های آسیایی  می تواند بر ابراز، عدم ابراز، و کنترل هیجانی افراد اثر بگذارد جایگزین کردن یک احساس به جای احساس دیگر را در فرهنگ های آسیایی می توان مشاهده کرد در واقع قانونی بدین شکل حاکم است که وقتی احساسات واقعی شما فرد را آزرده می کند  سرپوشی بر آنها بگذارید و یک احساس دیگر را جایگزین آن کنید(مرادی و شاهقلیان، 1386).

در عین حال برخی از یافته های پژوهشی نشان داده اند که سبک های ناسالم هیجانی فرد را برای ابتلا به اختلالات افسرده وار(فیشر، 1989) مانند درماندگی آموخته شده که یک سبک اسناد ناسالم است آماده می سازد.

در نظریه شناختی به سبک های اسناد منفی و رابطه آن با درماندگی آموخته شده و افسردگی تاکید شده است این نظریه بر جامعه پذیری نقش های جنسیتی و تاثیر آن بر افسردگی زنان اهمیت می دهد بر حسب این نظریه زنان بین پاسخ و بازده پاسخ شان در حیطه های مختلف زندگی، ناهماهنگی بیشتری را تجربه می کنند و آموزش و تربیت آنها به گونه ایست که بیشتر با نقش های زنانه نافعالی و درماندگی همانند سازی می کنند ( فایرستون و همکاران، 2003)زنان سبک های شناختی منفی تری دارند و علت رویدادهای منفی زندگی را بیشتر به عوامل پایدار کلی و درونی خود نسبت می دهند این نوع اسنادهای منفی زنان را  نسبت به احساس های درماندگی و نومیدی در مواجهه با رویدادهای ناخوشایند زندگی مانند تعارض زناشویی اسیب پذیرتر می سازد(آبرامسون، 1989).

شکل 1-1. مدل پژوهش

بر طبق مدل مطرح شده که از نوع تاییدی می باشد هرچند درماندگی به عنوان یک سبک اسناد ناسالم اولین تجربه قربانیان پس از خشونت است( بارنت و راسکین،1997)، ولی  خود زنان به علت پیروی از کلیشه های جنسیتی سبک های شناختی منفی تری نسبت به رویدادهای منفی دارند که آنها را نسبت به احساس درماندگی آسیب پذیرتر می سازد( آبرامسون،1989).

و رابطه دو سویه بین سبک های هیجانی و سبک های اسناد به این معنی که سبک های ابراز هیجان ناسالم فرد را برای اختلالات افسرده وار مثل درماندگی آماده می سازد و خود سبک اسناد ناسالم نیز میتواند زمینه ساز سبک های ابراز

  عنوان                                                                                                         صفحه
 
1-مقدمه:. 2
2-مبانی نظری تحقیق  5
2-1- تعریف سایش………………………………………………………………………………..5
2-1-1- نوع فلز هدف و زاویه برخورد 7
2-1-2- اثر سختی فلز هدف.. 9
2-2- تعریف خوردگی…………………………………………………………………………..10
2-2-1- حمله یکنواخت.. 10
2-2-2- خوردگی گالوانیک.. 11
2-2-3- خوردگی شکافی. 11
2-2-4- آبشویی ترجیحی. 11
2-2-5- خوردگی درون دانه ای. 12
2-2-6- خوردگی حفره ای. 12
2-2-7- خوردگی فرسایشی. 12
2-2-8- خوردگی تنشی. 13
2-3- مکانیسم های سایش. . 13
2-3-1- سایش قطره ای: 13
2-3-2- سایش ناشی از دانه های شن و ماسه. 14
2-3-3- پدیده کاویتاسیون. 21
2-3-4- خوردگی سایشی. 22
2-4- سایش ناشی از جریان هوا، شن و آب… . 24
2-5- روش های مورد استفاده برای اندازه گیری و گزارش سرعت سایش . .26
2-5-1- روش اندازه گیری توسط كوپنها 26
2-5-2- دستگاه های اندازه گیری اولتراسونیک.. 29
2-5-3- کاوشگرهای مقاومت الکتریکی. 30
2-5-4- کاوشگرهای الکتروشیمیایی. 31
2-6- راهکارهای کاهش سایش………………………………………………………………..31
2-6-1- کاهش دبی تولید. 32
2-6-2- طراحی سیستم لوله کشی. 32
2-6-3- مواد مخصوص مقاوم در برابر سایش… 32
2-6-4- افزایش ضخامت دیواره لوله. 33
2-6-5- ممانعت از تولید شن و جداسازی آن. 33
3-مروری بر تحقیقات گذشته. 36
3-1- مروری بر فرمول استاندارد … .. …API38
3-2- معادله مناسب برای شن.. . 39
3-3- معادلات مرکز تحقیقات خوردگی و سایش دانشگاه تولسا.. ..42
3-4- شبیه سازی با نرم افزار.. . .44
4-روش تحقیق.. ..49
4-1- دستگاه آزمایش.. . ..49
4-2- آماده سازی شن.. . .58

 

4-3- مراحل انجام آزمایش ها:. . 59
4-4-آنالیز.. … ..60
5-نتایج. 64
5-1- اثر اندازه شن بروی سایش در جریان دو فازی.. . ..65
5-2- اثر میزان آب تزریقی در جریان سه فازی.. .66
5-3- تاثیر اندازه ذرات در جریان سه فازی.. . .68
5-4- مقایسه سایش در زانویی و لوله عمودی. . ..69
5-5- مقایسه زانویی افقی و عمودی.. . .70
5-6- مقایسه ی جنس کوپن ها. . ..71
5-7- آنالیز ظاهری.. . .72
5-7-1-میکروسکوپ الکترونی. 73
5-7-2-آنالیز کوپن ها با میکروسکوپ الکترونی. 74
6-نتیجه گیری و پیشنهادات   83
6-1- نتیجه گیری. . ..83
6-2- پیشنهادات. .84
7-منابع. 86
فهرست شکل ها
عنوان                                                                                                        صفحه
شکل (1): نمایی از پدیده سایش… 5
شکل (2): تاثیر فشار بر سایش] 6 [ 7
شکل (3): مکانیسم فرایند سایش برای مواد ترد و رسانای فلزی] 1 [ 8
شکل (4): مقایسه میزان سایش با زاویه برخورد ذره] 1 [ 8
شکل (5): تاثیر اندازه شن بروی سایش شن و هوا] 26 [ 17
شکل (6): تاثیر شکل ذرات بر روی سایش شن] 11 [ 18
شکل (7): عبور ذرات شن در زانویی] 28 [ 21
شکل (8): بروز پدیده ی کاویتاسیون در لبه ی پروانه ی پمپ.. 22
شکل(9): شماتیک جریان عمودی (آنولار)] 21 [ 25
شکل (10): شماتیک جریان افقی (اسلاگ)] 21 [ 25
شکل (11): انواع مختلف کوپنها و نگهدارنده آنها ] 31 [ 27
شکل (12): نحوه ی نصب کوپن بروی کوپن هولدر ] 31 [ 27
شکل (13): نحوه ی قرار گرفتن کوپن ها در جریان ] 31 [ 28
شکل (14): نمایی از اندازه کوپن. 28
شکل (15): نمونه حسگر مقاومت الکتریکی صنعتی] 21 [ 31
شکل (16): تاثیر اندازه ذرات بر سایش شن] 26 [ 40
شکل (17): تاثیر سرعت هوا بروی سایش] 25 [ 40
شکل (18): تاثیر افزایش قطر بروی سایش] 25 [ 41
شکل (19): ضریب F(α) برای مواد ترد و رسانای فلزی] 33 [ 41
شکل (20): تاثیر افزایش دبی مایع و گاز بروی سایش] 21 [ 43
شکل (21): مقایسه پیش بینی با داده ی آزمایشگاهی] 29 [ 44
شکل (22): مقایسه مدلسازی با داده های تجربی] 25 [ 45
شکل (23): مقایسه مدلسازی با داده آزمایشگاهی دانشگاه تولسا 46
شکل (24): نمای کلی از دستگاه سنجش سایش… 50
شکل (25): کمپرسور تامین هوا 51
شکل (27): نمایی از کمپرسور آزمایشگاه عملیات.. 51
شکل (28): دبی سنج هوا 52
شکل (29): ورودی سیستم قسمت تزریق آب و شن. 53
شکل (30): نمایی از دبی سنج مایع. 53
شکل (31): نمای لوله عمودی. 54
شکل (32): نمایی از زانویی عمودی. 55
شکل (33): نمایی از لوله افقی. 55
شکل (34): نمایی از زانویی افقی. 56
شکل (35): نمایی از لوله عمودی جریان رو به پایین. 57
شکل (36): الک های شن. 58
شکل (37): شن در اندازه ی 225 میکرون. 58
شکل (38): اندازه کوپن ها 61
شکل (39): نمایی از کوپن ها 61
شکل (40): تصویری از ترازوی با پنج رقم اعشار 62
شکل (41): تاثیر اندازه ذرات بر روی میزان سایش زانویی آلومینیوم عمودی 1اینچ. 65
شکل (42): تاثیر افزایش سرعت ظاهری آب بروی سایش لوله آلومینیوم عمودی 1اینچ. 66
شکل (43): تاثیر افزایش سرعت ظاهری آب بروی سایش لوله آلومینیوم افقی1اینچ. 67
شکل (44): تاثیر افزایش سرعت ظاهری آب بروی سایش زانویی آلومینیوم عمودی 1اینچ. 67
شکل (45): تاثیر افزایش سرعت ظاهری آب بروی سایش زانویی آلومینیوم افقی1اینچ. 68
شکل (46): تاثیر اندازه شن بروی سایش در جریان سه فازی زانویی آلومینیوم 1 اینچ. 69
 شکل (47): مقایسه لوله عمودی و زانویی عمودی آلومینیوم 1 اینچ. 70
شکل (48): مقایسه زانویی عمودی و افقی آلومینیوم 1اینچ. 71
شکل (49): مقایسه جنس مواد 72
شکل(50): کوپن آلومینیومی.  الف) قبل از آزمایش  ب) بعد از آزمایش… 74
تصویر الکترونی از کوپن آلومینیومی قبل از سایش در سه مقیاس.. 75
شکل (52): تصویر الکترونی از کوپن آلومینیومی بعد از سایش در سه مقیاس.. 76
تصویرالکترونی از کوپن فولاد کربن دار قبل از سایش در سه مقیاس.. 77