فهرست مطالب

فصل اول كلیات تحقیق. ‌1

مقدمه 2

فصل دوم ادبیات تحقیق. 4

2-1- مقدمه: 5

2-2- اصول تصمیم‌گیری چندهدفه 5

2-3- سابقه مطالعات صورت گرفته در زمینه الگوریتم‌های تکاملی چندهدفه 6

2-3-1- الگوریتم‌های تعاملی چند هدفه (Multi-Objective Evolutionary Algorithms) 7

2-3-2- الگوریتم‌های بهینه سازی نخبه‌گرا براساس رتبه‌بندی پارتو. 11

2-4- شناخت و تعیین مشخصات فعالیتهای پروژه 13

2-4-1- مراحل برنامه ریزی و کنترل پروژه 13

2-4-2- روش های ریز کردن پروژه (Breakdown) 14

2-4-3- انواع روابط میان دو فعالیت.. 15

2-4-4- اصول برآورد فعالیت.. 17

2-4-5- برآورد مدت اجرای معادل. 19

2-4-6- برآورد مدت اجرای فشرده 20

2-4-7- شیب هزینه فعالیت.. 21

2-4-8- هزینه های مستقیم و غیر مستقیم پروژه 22

2-4-8-1- هزینه های مستقیم پروژه 22

2-4-8-2- هزینه های غیر مستقیم پروژه 22

2-4-8-3- هزینه کل پروژه 23

2-4-8-4- تغییرات مجموع هزینه ها و نقطه زمان بهینه 23

2-5- روش های کلاسیک تخصیص و تسطیح منابع. 24

2-5-1- مدل های رایج در برنامه ریزی و کنترل پروژه 24

2-5-1-1- مدل های با محدودیت زمانی. 24

2-5-1-2- مدل های با محدودیت مالی. 25

2-5-1-3- مدل های بدون محدودیت در زمان و هزینه 25

2-5-2- رویکردهای مختلف به استفاده از منابع. 26

2-5-2-2- تخصیص منابع. 27

2-5-3- الگوریتم تسطیح منابع محدود 27

2-5-4- روش برگس برای تسطیح منابع. 28

2-6- سابقه مطالعات صورت گرفته در زمینه کاربرد الگوریتم ژنتیک در موازنه زمان – هزینه و تسطیح و تخصیص منابع. 30

2-6-1- موازنه زمان – هزینه 30

2-6-2- تسطیح و تخصیص منابع. 32

2-7- جمع بندی. 32

فصل سوم روش‌شناسی تحقیق. 34

3-1- مقدمه: 35

3-2- دلایل استفاده از الگوریتم ژنتیک… 35

3-3- طرح مسئله 36

3-4- نحوه ی مدل کردن با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک… 37

3-4-1- تعریف هر کروموزوم 37

3-4-2- ترتیب قرار گرفتن ژن ها در هر کروموزوم 39

3-4-3- تعیین مدت انجام و هزینه برای هر کروموزوم 40

3-5- انتخاب.. 40

 

3-6- تعیین میزان شایستگی کروموزوم ها 40

3-7- توابع هدف.. 41

3-8- تزویج. 42

3-9- جهش.. 42

3-10- شرط همگرایی. 42

3-11- جمع بندی. 42

فصل چهارم مطالعه موردی. 43

4-1 مقدمه 44

4-2 بررسی مدل به كار رفته در پایان‌نامه در دو حالت منابع محدود و منابع نامحدود بر روی یک پروژه ساده عمرانی  44

4-2-1 معرفی پروژه 44

4-2-2 مقایسه نتایج بهینه‌سازی زمان- هزینه (TCO) با نتایج بهینه‌سازی زمان- هزینه- منابع (TCRO) 55

4-3 معرفی مطالعه موردی دوم 59

4-3-1 بهینه‏سازی رابطه هزینه- زمان پروژه مورد مطالعه در حالت عادی. 59

4-3-2 بهینه‏سازی رابطه هزینه- زمان پروژه مورد مطالعه در حالت تأخیر. 60

4-4 اطلاعات پروژه 61

فصل پنجم نتیجه‌گیری و پیشنهادات.. 88

5-1 جمع‏بندی. 90

5-2 پیشنهادات.. 92

منابع و مآخذ 93

منابع فارسی. 94

منابع انگلیسی. 94

Abstract 96
 

فهرست جداول

جدول (2-1): ویژگیهای تعدادی از الگوریتمهای تکاملی چندهدفه 9

جدول (2-2): خلاصه ای از کارهای انجام گرفته در مقالات معتبر بین المللی در زمینه بهینه سازی زمان – هزینه 31

جدول 4-1: هزینه استفاده از واحد منابع (دلار) 45

جدول 4-2: گزینه‌های مختلف زمان- هزینه و تعداد و نوع منابع مورد استفاده در فعالیت تجهیز كارگاه پروژه با شماره فعالیت 1 و بدون پیش نیاز. 46

جدول 4-3: گزینه‌های مختلف زمان- هزینه و تعداد و نوع منابع مورد استفاده در فعالیت قالب‌بندی و بارگذاری پروژه با شماره فعالیت 2 كه فعالیت 1 پیش‌نیاز انجام آن می‌باشد. 46

جدول 4-4: گزینه‌های مختلف زمان- هزینه و تعداد و نوع منابع مورد استفاده در فعالیت خاكبرداری پروژه با شماره فعالیت 3 كه فعالیت 1 پیش نیاز آن می‌باشد. 47

جدول 4-5: گزینه‌های مختلف زمان- هزینه و تعداد و نوع منابع مورد استفاده در فعالیت اجرای تیر بتنی پیش‌ساخته پروژه با شماره فعالیت 4 كه فعالیت 1 پیش نیاز آن می‌باشد. 48

جدول 4-6: گزینه‌های مختلف زمان- هزینه و تعداد و نوع منابع مورد استفاده در فعالیت تهیه فونداسیون و قرار دادن شمع‌های پروژه با شماره فعالیت 5 كه فعالیت‌های 2 و 3 پیش نیاز آن می‌باشد. 49

جدول 4-7: گزینه‌های مختلف زمان- هزینه و تعداد و نوع منابع مورد استفاده در فعالیت قرارگیری شاه‌تیرهای پروژه با شماره فعالیت 6 كه فعالیت 4 پیش نیاز آن می‌باشد. 50

جدول 4-8: گزینه‌های مختلف زمان- هزینه و تعداد و نوع منابع مورد استفاده در فعالیت تنظیم شاه‌تیرهای پروژه با شماره فعالیت 7 كه فعالیت‌های 5 و 6 پیش نیاز آن می‌باشد. 51

جدول 4-9: مقدار حد مجاز روزانه مصرف منابع (DRL) برای منبع مختلف.. 52

جدول 4-10: نتایج بدست آمده مدل در منابع محدود 52

جدول 4-11: نتایج بدست آمده مدل در بهینه‌سازی دو مرحله‌ای. 56

جدول 4-12: مقایسه نتایج مدل پیشنهادی در دو حالت بهینه‌سازی دو هدفه و سه هدفه با كار Zheng و همكاران  58

جدول 4-13: مشخصات فعالیت‏های موجود در پروژه 61

جدول 4-14: نتایج بدست آمده مدل در منابع نامحدود با مقدار a-cut برابر با صفر. 65

ادامه جدول 4-14: نتایج بدست آمده مدل در منابع نامحدود با مقدار a-cut برابر با صفر. 72

ادامه جدول 4-14: نتایج بدست آمده مدل در منابع نامحدود با مقدار a-cut برابر با صفر. 73

ادامه جدول 4-14: نتایج بدست آمده مدل در منابع نامحدود با مقدار a-cut برابر با صفر. 77

ادامه جدول 4-14: نتایج بدست آمده مدل در منابع نامحدود با مقدار a-cut برابر با صفر. 80

ادامه جدول 4-14: نتایج بدست آمده مدل در منابع نامحدود با مقدار a-cut برابر با صفر. 83

ادامه جدول 4-14: نتایج بدست آمده مدل در منابع نامحدود با مقدار a-cut برابر با صفر. 86
 

فهرست اشكال

شکل (1-2): رهیافتهای مختلف  رتبه بندی پارتو. 7

شکل (2-2): فرمهای مختلف محاسبه فضا و موقعیت را در الگوریتمهای MOEA جهت ایجاد پراکندگی  10

شکل (2-3): مراحل مختلف الگوریتم NSGA-II 13

شکل (2-4): منحنی هزینه – زمان یک فعالیت.. 21

شکل (2-5): منحنی های هزینه پروژه 23

شکل (2-6): نمودار هزینه کل. 24

شکل (2-7): توزیع منبع قبل و بعد از تسطیح. 26

شکل (2-8): فلوچارت الگوریتم تسطیح منابع محدود 28

شکل (2-9): فلوچارت روش برگس.. 29

شکل 3-1- نمودار تابع عضویت پارامتر زمان. 38

شکل 3-2- نمودار تابع عضویت پارامتر هزینه 38

شکل 3-3- توالی فعالیتها 39

شكل 4-1: شبكه اجرایی فعالیت‌های پروژه 45

شكل 4-2 جبهه پارتوی زمان- هزینه- منابع به ازای هر یک از منابع چهارگانه 54

شكل 4-3: مقایسه نتایج بهینه‌سازی دو هدفه و سه هدفه 57

شکل 4-4: روابط پیایندی مربوط به فعالیت‏های پروژه 64

 

فصل اول

مقدمه

امروزه لزوم برنامه ریزی مناسب به منظور برآورد صحیح از زمان و هزینه انجام پروژه و میزان منابع مورد نیاز در یک پروژه که تاثیر مستقیم بر اجرا، اداره و بهره برداری مناسب از پروژه هایی همانند احداث سد و ساختمان دارند، روشن است. در مجموع، مدیریت و برنامه ریزی فعالیت ها و منابع مورد نیاز در یک پروژه، نیازمندانجام تحلیل های مختلفی است که یکی از آنها مدلسازی و پیش‌بینی صحیح هزینه و زمان انجام پروژه است. رسیدن به این هدف، کمک قابل‌توجهی به مدیریت بهینه پروژه و تصمیم گیری در شرایط خاص می کند.

مسئله برنامه ریزی و پس از آن کنترل زمان بندی پروژه ها، هر روز اهمیتی بیش از گذشته می یابد. در محیطی که رقابت شرکت ها هر روز به هم نزدیکتر می شود و تفاوت های کوچک در ارائه قیمت در مناقصه ها منجر به موفقیت یا شکست در مناقصه می شود، ارائه برنامه ای که منطبق بر واقعیات باشد و بتواند حاوی تمام واقعیات اقتصادی در مدل یک پروژه باشد حائز اهمیت زیادی است. یک برنامه جامع این قابلیت را دارد که با بهره گرفتن از رابطه هزینه و زمان در یک پروژه، تغییرات لازم را در هزینه و زمان منابع در نظر بگیرد و راه حل های مناسب را پیش روی کاربران قرار دهد تا بتوانند قبل از اجرای پروژه، برآورد مناسبی از زمان و هزینه اجرایی و میزان منابع مورد نیاز در پروژه داشته باشند.

برای زمان بندی و کنترل پروژه، مراحل مختلفی از جمله تحلیل پروژه، برآورد مدت، هزینه و منابع اجرایی و در نهایت زمان بندی پروژه صورت می گیرد. گاهی اوقات مدیریت پروژه تصمیم می گیرد زمان پروژه را کاهش دهد که این امر تاثیر مستقیم بر هزینه تمام شده خواهد داشت.

کاهش زمان با تدابیر خاص، از جمله به کارگیری منابع اجرایی محقق می شود که باعث افزایش هزینه های اجرایی پروژه می شود.

به منظور بهینه سازی زمان – هزینه، روش های مختلفی در دو حوزه آنالیز موازنه زمان – هزینه به کار گرفته می شوند. به همین منظور روش های ریاضی و تحقیقی (کاوشی) متنوعی به کار می روند.

از جمله مدل های کاوشی عبارتند از: روش فوندال، مدل سازه اپراگر، مدل سنجی مصلحی، و مدل زیمنس. روش های ریاضی نیز شامل روش برنامه ریزی خطی مدل برنامه ریزی عمده صحیح، مدل پویا و مدل ترکیبی برنامه ریزی خطی و عدد صحیح اشاره کرد.

الگوریتم ژنتیک یک روش جستجو و بهینه سازی بر اساس اصول تکاملی طبیعی می باشد. این الگوریتم مقرر می‌سازد که یک جمعیت متشکل از تعدادی زیاد افراد که تحت قوانین ویژه‌ای انتخاب شده‌اند طی فرایندی تکاملی، تابع برازش

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

 

فصل  اول:کلیات تحقیق

1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2 بیان مساله…………………………………………………………………………………………………… 3

1-3 اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………. 5

1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………….. 5

1-5 چارچوب نظری تحقیق………………………………………………………………………………….. 6

1-6 فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………. 8

1-7 تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………….. 8

1-7-1 تعریف مفهومی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………… 8

1-7-2 تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………… 9

1-8 قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 11

فصل دوم:ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 13

2-2 گردشگر (توریست)………………………………………………………………………………………. 14

2-3 گردشگری در جهان………………………………………………………………………………………. 14

2-4 گردشگری در ایران……………………………………………………………………………………….. 18

2-5 توسعه گردشگری………………………………………………………………………………………….. 19

2-6 راهبردهای توسعه صنعت گردشگری…………………………………………………………………. 19

2-7 موانع توسعه صنعت گردشگری ……………………………………………………………………….. 20

2-8 اثرات و کارکردهای گردشگری………………………………………………………………………… 21

2-9 اثرات مثبت گردشگری…………………………………………………………………………………… 27

2-10 برنامه ریزی گردشگری…………………………………………………………………………………. 28

2-11 گردشگری پایدار………………………………………………………………………………………… 29

2-12 فرهنگ…………………………………………………………………………………………………….. 30

2-12-1 زبان های ایرانی………………………………………………………………………………………. 33

2-12-2 آداب و رسوم و اعیاد ملی…………………………………………………………………………. 34

2-12-3 ادبیات و شخصیت های اسطوره ای ایران………………………………………………………. 34

2-12-4 معماری ایرانی………………………………………………………………………………………… 35

2-12-5 تنوع قومی در ایران………………………………………………………………………………….. 36

2-12-6 ادیان ها و آیین ها و اقلیت های مذهبی در ایران…………………………………………….. 37

2-12-7 مراسم مذهبی………………………………………………………………………………………….. 37

2-13 فرهنگ و گردشگری……………………………………………………………………………………. 38

2-14 بررسی مشکلات و موانع فرهنگی جهانگردی در ایران…………………………………………. 40

2-14-1 بیم از اثرات مخرب جهانگرد بر فرهنگ………………………………………………………… 40

2-14-2 پندارهای نادرست جهانگردان از ایران…………………………………………………………… 40

2-14-3 عدم تبلیغات مناسب در زمینه جاذبه های سیاحتی ایران…………………………………….. 41

2-14-4 عدم شناخت سلایق جهانگردان و سیاحان خارجی…………………………………………… 41

2-14-5 مشروط کننده های فرهنگی و مذهبی کشور……………………………………………………. 41

2-14-6 موانع فقهی و مذهبی………………………………………………………………………………… 42

2-14-7 وجود برخی برخوردهای نامناسب در فرودگاه چه در بخش پلیس گذرنامه …………… 42

2-14-8 ضعف تحقیقاتی و پژوهشی در این زمینه………………………………………………………. 42

2-15 تاریخچه استان ایلام…………………………………………………………………………………….. 43

2-16 مشخصات جغرافیایی…………………………………………………………………………………… 45

2-17 کشاورزی و دامداری……………………………………………………………………………………. 46

2-18 صنایع و معادن…………………………………………………………………………………………… 46

2-19 موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان…………………………………………………….. 46

2-20 زبان و گویش های مختلف ایلام…………………………………………………………………….. 47

2-21 مکان های دیدنی و تاریخی…………………………………………………………………………… 49

2-22 تحقیقات داخلی…………………………………………………………………………………………. 55

2-23 تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………… 56

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………….. 60

 

3-2 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………. 60

3-3 جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………. 61

3-4 نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………. 61

 

3-5 حجم نمونه………………………………………………………………………………………………….. 62

 

3-6 روش و ابزار جمع‌ آوری داده ها ………………………………………………………………………. 62

3-6-1 روش جمع آوری داده ها:…………………………………………………………………………… 62

3-6-2 ابزار جمع آوری داده ها …………………………………………………………………………….. 62

3-6-2-1 تدوین پرسشنامه (عملیاتی نمودن مدل)………………………………………………………. 63

3-6-2-2 تعیین روایی (اعتبار) پرسشنامه …………………………………………………………………. 66

3-6-2-3 تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه ………………………………………………………. 66

3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………… 68

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه:………………………………………………………………………………………………………… 70

4-2 توصیف متغیر های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان:  ……………………………………………. 71

4- 3  توصیف متغیر های تحقیق:……………………………………………………………………………. 74

4- 4 آزمون فرضیه های تحقیق :…………………………………………………………………………….. 82

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 86

5-2) نتایج آمار توصیفی……………………………………………………………………………………….. 86

5-3 نتایج آمار استنباطی………………………………………………………………………………………… 92

 

5-4 مقایسه نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات گذشته……………………………………………………… 94

5-5 پیشنهادات با توجه به فرضیه های تحقیق……………………………………………………………. 94

5-6 پیشنهاد برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………… 95

5-7 محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………… 95

فهرست منابع:…………………………………………………………………………………………………….. 96

فهرست منابع فارسی:…………………………………………………………………………………………… 96

فهرست منابع غیر فارسی:……………………………………………………………………………………… 98

پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………. 100

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                   صفحه

جدول 3-1) تعداد پرسش نامه……………………………………………………………………………….. 61

جدول 3-2) جامعه و نمونه آماری…………………………………………………………………………… 62

جدول 3-3) سوالات پرسش نامه…………………………………………………………………………….. 64

3-4) جدول درصد آلفای متغیرها……………………………………………………………………………. 67

جدول 4- 1) توصیف متغیر جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………….. 71

جدول 4- 2) توصیف متغیر سن پاسخ دهندگان………………………………………………………….. 72

جدول 4- 3 ) توصیف متغیر میزان تحصیلات پاسخ دهندگان…………………………………………. 73

جدول 4-  4 ) توصیف متغیر زبان………………………………………………………………………….. 74

جدول 4-  5 ) توصیف متغیر آداب و رسوم و اعیاد  ………………………………………………….. 75

جدول 4-  6 ) توصیف متغیر ادبیات و شخصیت های اسطوره ای…………………………………… 76

جدول 4-  7 ) توصیف متغیر معماری……………………………………………………………………… 77

جدول 4-  8 ) توصیف متغیر تنوع قومی………………………………………………………………….. 78

جدول 4 –  9 ) توصیف متغیر ادیان و آیین ها  …………………………………………………………. 79

جدول 4 –  10 ) توصیف متغیر ابعاد فرهنگی……………………………………………………………. 80

جدول 4 –  11 ) توصیف متغیر توسعه و تقویت  گردشگری…………………………………………. 81

جدول4-  12 ) آزمون رگرسیون بین زبان و توسعه گردشگری……………………………………….. 82

جدول4-  13 ) آزمون رگرسیون بین آداب و توسعه گردشگری……………………………………… 82

جدول4-  14 ) آزمون رگرسیون بین ادبیات و توسعه گردشگری…………………………………….. 83

جدول4-  15 ) آزمون رگرسیون بین معماری و توسعه گردشگری…………………………………… 83

جدول4-  16 ) آزمون رگرسیون بین تنوع قومی و توسعه گردشگری……………………………….. 84

جدول4-  17 ) آزمون رگرسیون بین آیین ها و توسعه گردشگری…………………………………… 84

جدول5-1) توصیف معیارهای متغیر زبان………………………………………………………………….. 87

جدول5-2) توصیف معیارهای متغیر  آداب و رسوم و اعیاد…………………………………………… 88

جدول5-3) توصیف معیارهای متغیر ادبیات و شخصیت های اسطوره ای………………………….. 88

جدول5-4) توصیف معیارهای متغیر معماری……………………………………………………………… 89

جدول5-5) توصیف معیارهای متغیر تنوع قومی………………………………………………………….. 90

جدول5-6) توصیف معیارهای متغیرادیان و آیین ها…………………………………………………….. 90

جدول5-7) توصیف معیارهای ابعاد فرهنگی………………………………………………………………. 91

جدول5-8) توصیف معیارهای متغیر معماری……………………………………………………………… 92

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                   صفحه

نمودار4- 1) میله ای  متغیر جنسیت پاسخ دهندگان……………………………………………………… 71

نمودار4-  2 ) میله ای  متغیر سن پاسخ دهندگان………………………………………………………… 72

نمودار4-  3 ) میله ای  متغیر میزان تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………… 73

نمودار4-  4  ) هیستوگرام  متغیر زبان………………………………………………………………………. 74

نمودار4-  5  ) هیستوگرام  متغیر آداب و رسوم و اعیاد  ……………………………………………… 75

نمودار4-  6  ) هیستوگرام  متغیر ادبیات و شخصیت های اسطوره ای………………………………. 76

نمودار4-  7  ) هیستوگرام  متغیر معماری………………………………………………………………….. 77

نمودار4-  8  ) هیستوگرام  متغیر تنوع قومی………………………………………………………………. 78

نمودار4 –  9  ) هیستوگرام  متغیر ادیان و آیین ها  …………………………………………………….. 79

نمودار4 –  10  ) هیستوگرام  متغیر ابعاد فرهنگی………………………………………………………… 80

نمودار 4 –  11  ) هیستوگرام  متغیر توسعه و تقویت  گردشگری……………………………………. 81

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                   صفحه

1-1) مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………………………… 7

2-1) عوامل موثر در درجه ی اثرگذاری گردشگری بر رشد اقتصادی کشور میزبان………………. 22

2-2) مراحل برنامه ریزی گردشگری………………………………………………………………………… 28

 

فصل اول   کلیات تحقیق

 

1-1 مقدمه

توریسم واژه ای فرانسوی است که از کلمه Tour  گرفته شده است که در زبان فرانسوی به معنای پیمودن، سیر کردن و گردش نمودن به کار رفته است. از زمان نوشته شدن اولین کتاب در زمینه گردشگری، تحت عنوان کتاب راهنمای گردشگری در سال 1778، به وسیله توماس نوگ نت بیشتر از 200 سال می گذرد. در واقع صنعت گردشگری را باید پدیده ای تقریباً نو دانست که آغاز آن به اوایل قرن نوزدهم میلادی بر می گردد. سازمان جهانی جهانگردی، فعالیت های افراد را که با نیت گذراندن اوقات فراغت، تفریح، خرید و … در کمتر از یک سال از خارج از محیط عادی زندگی خود صورت می گیرد، توریسم می نامد (فاضل نیا و هدایتی، 1389: 147).

امروزه توسعه ی گردشگری در تمامی عرصه ها، چه در سطح ملی و منطقه ای و چه در سطح بین المللی مورد توجه برنامه ریزان دولتی و شرکت های خصوصی قرار گرفته است. بسیاری از کشورها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصدد یافتن راه های تازه ای برآیند آگاهی جوامع از این که گردشگری منبع درآمدی ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه ای در اختیار اقتصاد یک کشور قرار می دهد، باعث شده است که گردشگری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند و به عنوان یک صنعت تلقی شود (طیبی و همکاران، 1386: 84).

برای ایجاد یک توسعه همه جانبه و پایدار و همچنین جایگزینی منابع جدید كسب درآمد به جای منابع نفتی نیازمند استفاده از تمامی امكانات و قابلیت ها می باشیم . در این راستا توسعه صنعت جهانگردی كه اقتصاددانان آنرا سومین پدیده اقتصادی پویا و روبه رشد پس از صنعت نفت و خودروسازی می دانند، به عنوان نیاز اساسی كشور مطرح می شود (مدهوشی و ناصر پور، 1382: 27). در این بین توجه به توریسم فرهنگی در هر دو زمینه توریستی و تحقیقاتی توجه فزاینده ای را به خود جلب کرده است. فرصتهای توریسم فرهنگی طیف وسیعی، از آثار فرهنگی گذشته تا سبک و نوع زندگی کنونی را شامل می شود (Gnoth & Zins, 2013: 1). بررسی تاریخچه گردشگری در ایران وجهان حاكی از رابطه نزدیک گردشگری با فرهنگ است بطوری به نظر می رسد شناخت فرهنگ وتعاملات فرهنگی یكی از اولین ومهمترین اهداف وانگیزه های گردشگران در طول تاریخ بوده است (کاظمی و کاظمی، 1389: 4). ریچاردز (2002) معتقد است که در عصر حاضر، رابطه ای دو جانبه بین فرهنگ و گردشگری بوجود آمده است. فرهنگ منبعی حیاتی برای توسعه گردشگری محسوب می شود و گردشگری نیز سهم مهمی در توسعه فرهنگی دارد Richards, 2002: 9)). بنابراین با توجه به اهمیت موضوع گردشگری و بالاخص گردشگری فرهنگی این پژوهش به بررسی تاثیر عوامل فرهنگی بر تقویت و توسعه گردشگری می پردازد.

1-2 بیان مساله

امروزه توجه به گردشگری به عنوان یکی از بخش های مهم و تاثیر گذار در اقتصاد جهان و کشورها به سرعت در حال گسترش است (unwto,2009:4). گردشگری شامل کلیه فعالیت هایی است که گردشگران در هنگام سفر انجام می دهند و به ایشان مرتبط می شود و این می تواند شامل برنامه ریزی برای سفر، جا به جایی بین مبدا و مقصد، اقامت و نظایر آن باشد (رنجبریان، زاهدی، 1386) و هم چنین گردشگری فعالیتی ترکیبی و مستلزم مشارکت بخش های مختلف و متعدد جامعه است و به همان میزان نیز اثرات گسترده ای در بردارد. از این رو در هر مرحله نیازمند برنامه ریزی و هماهنگی است (Machintosh & Ritchie, 1995). امروزه صنعت گردشگری در بسیاری از کشورها نمودی از هویت فرهنگی یک کشور و یکی از منابع مهم کسب ارز است (تقوایی و همکاران، 1389).

در جریان گردشگری شهرهایی مورد توجه گردشگران قرار می گیرد که چند جاذبه یا لااقل یکی از آنها را همچون، وجود زیارتگاه، آثار علمی ، فرهنگی و تاریخی، طبیعت زیبا و متنوع، امکانات تفریحی و اقامتی ، تسهیلات ارتباطی و وجود بازارهای متنوع خرید و فروش، دارا باشند (مافی، سقایی؛1388).

گردشگری فرهنگی برای آشنایی میراث های هنری و فرهنگی ، آداب و رسوم، بناهای تاریخی با هدف های آموزشی، تحقیقاتی و پژوهشی صورت می گیرد.گردشگر فرهنگی مایل به آشنایی با فرهنگ مناطق مختلف، خواهان کاوش در چشم اندازهای فرهنگی جوامع انسانی و درک آن ها است. فرهنگ شامل ارزش ها، اخلاق ها، نمادها، جلوه های فیزیکی و رفتار اداره شده به وسیله یک جهان بینی متمایز است.

امروزه فرهنگ، نقش تعیین کننده در زندگی بشر داشته و گردشگری فرهنگی مناسب ترین روش شناخت وابستگی متقابل فرهنگی ملت ها با همدیگر است. از پیامدهای گردشگری فرهنگی، ایجاد همگرایی بین اقوام و ملت ها در فضای بین المللی بوده و باعث چسبندگی فرهنگی ملت ها خواهد شد (ابراهیم زاده و همکاران، 2010). در این مطالعه ابعاد زبان، آداب و رسوم و اعیاد، ادیان و آیین ها، معماری آثار فرهنگی، تنوع قومی، ادبیات و شخصیت های اسطوره ای، به عنوان ابعاد فرهنگی موثر در جذب گردشگران مد نظر قرار گرفته است.

زبان: زبان وسیله ای است که افراد جامعه از طریق آن، با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و افکار، عقاید و اندیشه هایشان را، به هم متصل می نمایند. زبان به عنوان یکی از عوامل پیوند دهنده ملت است، که بشریت را به بیشترین تعداد گروه های متمایز، تقسیم می کند (جهانیان و همکاران،1389).

آداب و رسوم و اعیاد: به لحاظ فرهنگی و آداب و رسوم هر گوشه از ایران دارای شرایط ویژه و منحصر به فردی می باشد که در قسمت های دیگر وجود ندارد. هر نقطه از ایران دارای فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود است.مانند جشنواره سراسری موسیقی محلی در آذر در ایلام (شمس و امینی، 1388: 88).

ادبیات و شخصیت های اسطوره ای: از وظایف و نقش های بسیار مهم ادبیات فارسی در طول تاریخ ایران و حیات پر ارزش آن، احیا و غنا بخشیدن به هویت فرهنگی ایرانیان بوده و از آنجا که اغلب موضوعات و مطالب فرهنگی با بیان والای ادبی، در خلال متون زیبای نظم و نثر و در قالب انوع مختلف بازگو می شده همواره مورد توجه همگان بوده است (شمس و امینی، 1388: 89).

معماری: معماری هر کشور و ملتی شناساننده وجه مادی تمدن ها و الگویی برای دیگر فرهنگ ها است. معماری در کشورهایی که صاحب تاریخ و فرهنگ باستانی هستند، از مهمترین پایه های تمدن دیرینه به شمار می آید (شمس و امینی، 1388: 90).

تنوع قومی: در چهار گوشه كشورمان اقوام مختلفی زندگی می كنند. این تنوع قومی هم می تواند برای كشور ما فرصت باشد و هم تهدید. ایران با داشتن چندین ملیون ترك، چند هزار قزاق، قرقیز، گرجی، سیكها در زاهدان، عرب ها و چندین قوم دیگر دارای گنجینهای غنی از قومها و زبانهاست (شمس و امینی، 1388: 91).

ادیان ها و آیین ها: در سرتاسر ایران علاوه بر دین اسلام و مذهب شیعه ، اقلیت های دینی نیز وجود دارد. همینطور ایران علاوه بر آثار اسلامی، دارای معابد و کلیساهای بی بدیل است. حضور ادیان توحیدی متفاوت و وجود پیروان و معتقدان بسیار آن ها ،انواع توریسم مذهبی را در کشور ایجاد کرد (شمس و امینی، 1388: 91).

استان ایلام یکی از استان های کشور ایران است که در باختر این کشور و در ناحیه ای کوهستانی و نیمه گرم قرار گرفته است. مرکز این استان شهر ایلام است. این استان از استان های جنگلی ایران است و به خاطر زیبایی طبیعتش از آن با نام عروس زاگرس نیز یاد می شود و با توجه به قدمت تاریخی و جاذبه های گردشگری یکی از استان های مهم کشور برای گردشگری است.

بنابراین با توجه به اهمیت گردشگری فرهنگی، سوال اصلی تحقیق بدین صورت بیان می شود که آیا عوامل فرهنگی بر تقویت و توسعه گردشگری تاثیر دارد؟

1-3 اهداف تحقیق

1. ارزیابی تاثیر زبان بر تقویت و توسعه گردشگری.
2. ارزیابی تاثیر آداب و رسوم و اعیاد بر تقویت و توسعه گردشگری.
3. ارزیابی تاثیر ادبیات و شخصیت های اسطوره ای بر تقویت و توسعه گردشگری.
4. ارزیابی تاثیر معماری آثار فرهنگی بر تقویت و توسعه گردشگری.
5. ارزیابی تاثیر تنوع قومی بر تقویت و توسعه گردشگری.

بر روی پساب پایه روغنی خروجی از عملیات حفاری

چکیده

در دنیای کنونی، برنامه‌ریزی استراتژیک به عنوان بنایی مهم برای توسعه محسوب می‌شود و لازم است که مدیران فعلی و آتی با کسب آگاهی کافی از ارکان آن بتوانند به شیوه علمی آنرا بکار ببندند. به طور کلی برنامه‌ریزی استراتژیك، تدوین برنامه‌های طولانی مدت به منظور مدیریت مؤثر بر فرصتها و تهدید‌‌های محیطی با در نظر گرفتن قوت ها و ضعف‌های داخلی می باشد. از آنجا که صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا ، بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است ، اهمیت توجه به تدوین راهبردها برای موفقیت مقصدها دو چندان شده است.

از اینرو، در این تحقیق سعی شد با بکارگیری مدل برنامه ریزی استراتژیک فرد.آر.دیوید ، راهبردهای توسعه مقصد گردشگری شهر تهران شناسایی و اولویت بندی شود. بدین منظور با بهره گرفتن از روش دلفی در طی سه مرحله از خبرگان و متخصصان گردشگری شهر تهران در زمینه شناسایی عوامل محیط داخلی وخارجی ( فرصت ها،تهدیدها، نقاط قوت و نقاط ضعف ) و تعیین رتبه و ضریب اهمیت هر یک ، نظرسنجی شده ونتایج این نظرسنجی با بهره گرفتن از روش آماری کای دو و شاخص های فراوانی و میانگین مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. سپس با بهره گرفتن ازمدل فرد.آر.دیوید ، فرایند تدوین راهبرد طی شدکه در نهایت 8 راهبرد رقابتی به ترتیب نمره نهایی اولویت بندی شدند.

واژگان کلیدی تحقیق:

برنامه ریزی استراتژیک (Strategic Planning)، برنامه ریزی گردشگری (Tourism Planning)، مقصد (Destination)، توسعه (Development)، دلفی (Delphi)، نقاط قوت وضعف، فرصت ها و تهدیدها (SWOT)

EMAIL: SZ1360@yahoo.com

فصل اول

مقدمه. 2

1-1- بیان مسئله. 2

2-1- اهمیت و ضرورت موضوع. 3

3-1- گزاره های تحقیق.. 5

1-3-1- پرسش های اصلی و فرعی.. 5

2-1-3- فرضیه تحقیق.. 5

4-1- هدف های تحقیق.. 5

5-1 – قلمرو تحقیق.. 6

1-5-1- قلمرو مکانی تحقیق.. 6

2-5-1- قلمرو زمانی تحقیق.. 6

6-1- روش شناسی تحقیق.. 6

1-6-1- نوع تحقیق.. 6

2-6-1- روش های گردآوری داده ها 6

3-6-1- روش نمونه گیری و تخمین حجم جامعه. 6

4-6-1- روش های تحلیل داده ها 7

7-1- پیشینه تحقیق.. 7

8-1- نقشه راه 11

9-1- شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق.. 12

10-1- موانع ومحدودیتهای تحقیق.. 15

مقدمه. 18

1-2- بخش اول. 18

1-1-2- گردشگری.. 18

2-1-2- گردشگری و رویکرد سیستمی.. 20

3-1-2- برنامه‌ریزی گردشگری.. 21

4-1-2- تعاریف برنامه‌ریزی گردشگری.. 22

5-1-2- ویژگی های برنامه ریزی گردشگری.. 22

6-1-2- فرایند برنامه ریزی گردشگری.. 23

7-1-2- رویکردهای برنامه‌ریزی گردشگری.. 25

8-1-2- نظام گردشگری.. 25

9-1-2- عرضه و تقاضای گردشگری.. 27

1-9-1-2- عرضه گردشگری.. 28

2-9-1-2- تقاضای گردشگری.. 29

10-1-2- تاریخچه و مفهوم توسعه. 32

1-10-1-2- تئوری‌های توسعه. 34

2-10-1-2- توسعه پایدار. 35

3-10-1-2- توسعه گردشگری پایدار. 37

4-10-1-2- الگوی توسعه همبافته گردشگری.. 38

12-1-2- مقصد و جامعه گردشگری.. 39

1-12-1-2- ذینفعان توسعه گردشگری.. 40

13-1-2- معیارهای کلیدی توسعه مقصد. 40

14-1-2- دلایل پیچیدگی مدیریت مقصدها 41

1-14-1-2- چرخۀ عمر گردشگری.. 42

2-14-1-2- ظرفیت تحمل.. 44

3-14-1-2- شاخص رنجش داکسی 45

15-1-2- عوامل موثر بر توسعه مقصد گردشگری.. 46

1-15-1-2- عوامل محیط داخلی مؤثر بر مقصد گردشگری.. 46

 

 

2-15-1-2- عوامل محیط خارجی مؤثر بر مقصد گردشگری.. 49

16-1-2- مدیریت استراتژیک گردشگری.. 53

2-2- بخش دوم. 54

1-2-2- تعاریف و مفاهیم راهبرد. 54

1-1-2-2- معنای لغوی.. 54

2-1-2-2- معنای اصطلاحی.. 54

3-2-2- مفهوم مدیریت استراتژیک… 56

4-2-2- تعریف مدیریت استراتژیک… 57

5-2-2- ویژگی های مدیریت اسراتژیک… 58

6-2-2- سطوح مدیریت استراتژیک… 59

7-2-2-مزایای مدیریت استراتژیک… 61

8-2-2- مراحل مدیریت استراتژیک… 62

9-2-2- اصطلاحات کلیدی در مدیریت استراتژیک… 63

10-2-2- مدل فرایند مدیریت استراتژیک… 65

11-2-2- چارچوبی جامع برای تدوین استراتژی.. 69

12-2-2- برنامه‌ریزی استراتژیك… 73

13-2-2- ویژگی‌های برنامه‌ریزی استراتژیك… 73

14-2-2- برنامه‌ریزی استراتژیک و تفاوت آن با سایر روش‌های برنامه‌ریزی.. 74

15-2-2- فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک… 76

16-2-2- مدل‌های برنامه‌ریزی استراتژیک… 77

1-3-2- پیشینه تاریخی.. 81

2-3-2- جغرافیای طبیعی.. 83

3-3-2- شرایط اقلیمی.. 85

4-3-2- سازمان فضایی و پهنه بندی شهر تهران. 86

5-3-2- گردشگری تهران. 90

6-3-2- فرهنگ و هنر. 91

7-3-2- جاذبه های استان تهران. 92

8-3-2- حیات وحش ومناطق حفاظت شده 93

9-3-2- صنایع دستی استان تهران. 94

جمع بندی ادبیات تحقیق.. 95

مقدمه. 98

1-3- بخش اول. 98

1-1-3- فرایند اجرای تحقیق.. 98

2-1-3- روش تحقیق.. 100

1-2-1-3- روش دلفی.. 100

2-2-1-3- ویژگی های روش دلفی.. 101

3-1-3- سؤال تحقیق.. 101

4-1-3- طرح تحقیق.. 102

5-1-3- نمونه تحقیق.. 103

6-1-3- انجام دور اول دلفی.. 105

7-1-3- انجام دور دوم دلفی.. 105

8-1-3- انجام دور سوم دلفی.. 106

9-1-3- روش تحلیل داده‌ها 106

10-1-3- روش و ابزار گردآوری داده ها 106

11-1-3- روایی و پایایی روش دلفی.. 107

1-11-1-3- روایی و پایایی در این تحقیق.. 108

2-3- بخش دوم. 108

1-2-3- فرایند تدوین استراتژی.. 109

1-1-2-3- مرحله ورودی.. 109

2-1-2-3- مرحله مقایسه. 112

3-1-2-3- مرحله تصمیم‌گیری.. 114

1-4- اطلاعات جمعیت شناختی پانل خبرگان. 116

1-1-4- جمع بندی اطلاعات جمعیت شناختی پاسخ دهندگان. 120

2-4- تحلیل داده های حاصل از روش دلفی.. 120

3-4- نتایج مرحله اول دلفی.. 122

4-4- نتایج مرحله دوم دلفی.. 127

5-4- نتایج مرحله سوم. 130

6-4- چارچوب تحلیلی برای تدوین استراتژی ها 133

7-4- مرحله اول : مرحله ورودی.. 133

9-4- مرحله سوم: مرحله تصمیم گیری.. 140

10-4- نگاه کلی به شهرستان تهران. 144

11-4- لیست جاذبه های شهر تهران. 147

12-4- روستاهای هدف شهرستان های اطراف شهر تهران. 149

13-4- شبکه حمل ونقل.. 151

12-4- نمودارهای اقامتگاه ها و مراکز پذیرایی.. 153

جمع بندی.. 156

مقدمه. 161

1-5- جمع بندی یافته‏های تحقیق.. 162

2-5- ویژگی‏های پانل خبرگان. 169

1-2-5- نتایج به دست آمده در مرحله مقدماتی روش دلفی.. 170

2-2-5- نتایج مرحله دوم دلفی.. 170

3-2-5- نتایج مرحله سوم دلفی.. 170

4-2-5- نتایج بدست آمده از چارچوب تدوین استراتژی مدل فرد.آر.دیوید. 171

3-5-محدودیت‏های تحقیق.. 174

4-5- پیشنهادات.. 175

1-4-5- پیشنهادات حاصل از نتایج تحقیق.. 175

2-4-5- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 177

مقدمه

فصل اول این پایان نامه به بیان کلیات طرح تحقیق می پردازد که با مطالعه آن مفهوم و ساختار موضوع تحت بررسی مشخص خواهد شد. در انتهای این فصل خواننده قادر خواهد بود تا اطلاعات کافی از بخش های مختلف این فصل که شامل بیان مسئله، ضرورت واهمیت تحقیق ، پیشینه تحقیق، اهداف، سوالات، روش شناسی، قلمرو تحقیق ، فرایند انجام تحقیق، واژگان اختصاصی طرح تحقیق وموانع و محدودیت های تحقیق می باشد را بدست آورد. لازم به ذکر است که بخش های اصلی فوق در فصل های بعدی به صورت کامل تری تشریح شده است.

1-1- بیان مسئله

توسعه اقتصادی در هر کشوری نیازمند سرمایه گذاری در بخش ها و فعالیت های مختلف اقتصادی آن کشور است و بدون سرمایه گذاری در طرح های زیر بنایی و روبنایی ، نمی توان انتظار گسترش اشتغال، تولید و رفاه اقتصادی را داشت . برای تحقق این مهم ، امروزه بسیاری از کشورهای جهان ،تمایل شدیدی به جذب سرمایه های خارجی پیدا کرده اند . سرمایه گذاری در زیرساخت های گردشگری و استفاده از توان های بالقوه منطقه ای به منظور جذب گردشگر ،یکی از راه های مناسب بدین منظور است. توسعه گردشگری به عنوان مجموعه فعالیت های اقتصادی ،تاثیر بسزایی در تقویت بنیان های اقتصادی جوامع دارد(ابراهیم زاده،آقاسی زاده،108:88). آگاهی جوامع از اینکه گردشگری منبع درآمد ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه ای در اختیار اقتصاد یک کشور قرار میدهد باعث شده است که گردشگری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی پیدا کند و به عنوان یک صنعت تلقی شود(طهماسبی پاشا و مجیدی،1384).

بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد،اشتغال ،رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند که باعث تبادلات فرهنگی نیز می شود. در حال حاضر گردشگری به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی جهان نامیده شده است(کاظمی1386) که منافعی از جمله افزایش GDP،ارزآوری ،ایجاد اشتغال ،افزایش درآمد های دولت،حفظ محیط زیست ،بهبود رفاه اجتماعی ،حفظ میراث فرهنگی ،تبادل فرهنگی و تقویت فرهنگ بومی را به همراه دارد.افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاستگزاران توسعه نیز از این صنعت به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. این مهم باعث شده است در سطح بین الملل رقابتی نزدیک و فشرده در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خاص از فعالیتهای گردشگری به وجود آید. باید توجه داشت که توسعه صنعت گردشگری به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی همچون بیکاری بالا ،محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه اند از اهمیت بیشتری برخوردار است. با توجه به اینکه ساختار اقتصادی ایران بعد از اکتشاف و بهره برداری از منابع نفتی به شدت متکی به صادرات نفت و درامد نفتی حاصل از آن بوده است و تلاش های صورت گرفته برای خروج از این وضعیت و اتخاذ سیاست های اقتصادی غیر نفتی نتیجه چندانی در بر نداشته است ، اینک برای ایجاد توسعه ای همه جانبه و پایدار و همچنین جایگزینی منبع جدید کسب درامد به جای منابع نفتی در کشور ، توسعه صنعت گردشگری اهمیت می یابد(ابراهیم زاده و آقاسی زاده،109:88). چرا که ایران سرزمینی چهار فصل با تمدنی چند هزار ساله است(زنگی آبادی ودیگران،1:1389). اما بااین وجود هنوز نتوانسته است جایگاه واقعی خود را در دنیا بدست آورد . بر اساس امارهای ارائه شده سالانه حدود 3 میلیارد سفر انجام می شود که حدود 700 میلیون آن بین کشوری و 800 میلیون مسافرت داخلی است. از مجموعه این سفرهای بین کشوری ، سهم ایران یک میلیون و پانصد هزار سفر یعنی حدود 2. از سهم جهانی است(پورکاظمی و رضایی،28:85).

بررسی در خصوص وضعیت صنعت گردشگری ایران حاکی از آن است که به لحاظ سهم بخش گردشگری از تولید ناخالص داخلی ، کشور ایران در میان 174 کشور جهان رتبه 86 را به خود اختصاص داده است ، در زمینه سرمایه گذاری حوزه گردشگری در جهان رتبه 172 و در میان کشورهای خاورمیانه رتبه آخر را دارا می باشد(همان). بنابراین برای دستیابی به توسعه گردشگری ، تدوین راهبردهایی متناسب با عوامل محیطی مقصد گردشگری ضرورت می یابد. چرا که راهبردها می توانند تعیین کنند که چه نوع گردشگری و در کجا باید توسعه یابد ، چند هتل و همچنین تسهیلات دیگر باید افزوده شود و از چه نوع باید باشند، راهبردها می توانند موارد دیگر صنعت گردشگری را نیز در نظر بگیرند(نوحه گروحسین زاده،155:88).بدین منظور در این پایان نامه به موضوع تدوین راهبردهای توسعه مقصد گردشگری با رویکرد مدل فرد.آر.دیوید ( مطالعه موردی شهر تهران) پرداخته شده است .

2-1- اهمیت و ضرورت موضوع

   مدیران در عصر فرا صنعتی و توسعه تجارت جهانی با روندها و رویدادهای ناآشنا و غافلگیر کننده ای روبرو شده اند، در عصری که آهنگ شتابنده تغییر و حضور شرکتهای فرا ملیتی با شعار “جهانی فکر کن،منطقه ای عمل کن” فضای جدیدی از تحولات و نظری های مدیریت را خلق کرده است و قواعد محیط، رقابت سنتی را در هم ریخته است.نگرانی اصلی تحلیلگران و مدیران شناخت ماهیت تغییرات و اجرای راهبرد های اثربخش برای برخورد با چالشهای نوین است ،چالشهایی که راهکارهای مبتنی بر تجربیات گذشته پاسخگوی آنها نیست(رابینسون،1387). امروزه مدیران جهت برخورد اثر بخش با اینگونه چالشها که بر توانایی سازمان مورد نظرشان برای کسب سود و توسعه فعالیتها تاثیر میگذارد فرایند مدیریت راهبردی را مورد توجه قرار داده اند.آنها بر این باورند که فرایند مذکور به بهینه نمودن موقعیت شرکت در محیط رقابت کمک مینماید و به مدیران این توانایی را میدهد که تغییرات و دگرگونی ها را دقیقتر پیش بینی نموده ،آمادگی سازمان را در مقابل رویدادها و رخدادهای غیر قابل انتظار داخلی و خارجی افزایش دهد(همان). در حال حاضر مهمترین دغدغه اکثر سازمان ها ، تدوین و پیاده سازی استراتژی هایی است که موفقیت و بقای آنها را در شرایط متحول و پیچیده محیطی ، تضمین نماید. برنامه ریزی استراتژیک ابزاری را در اختیار سازمان ها می گذارد تا بتوانند تدوین و اجرای استراتژی را در وجوه مختلف سازمان دنبال کنند و بر عملکرد استراتژیک خود مدیریت داشته باشند(امینی وخبازباویل 19:88).

فرایند های مدیریتی ، به لحاظ تاریخی ، از پایان جنگ جهانی دوم بسیار پیچیده تر شده است . این پیچیدگی بازتاب رشد فزاینده رقابت ، درگیری بیشتر در اقتصاد و تجارت بین المللی است. فرایند های مذکور در دهه 1970 بسیار پیشرفت کردند . مفاهیم و ابزارهایی مانند : “طرح های بلند مدت” ، “مدیریت سرمایه گذاری جدید” ، “طرح ریزی، برنامه ریزی و بودجه بندی” و” سیاست بازر گانی” مورد توجه جدی قرار گرفت که از جمع بندی وادغام همه این فرایند ها ، مدیریت راهبردی حاصل گردید(رابینسون،1387). اندیشمندان دلایل متعددی را در خصوص ضرورت اجرای مدیریت راهبردی در سازمان ها بر شمردند ازجمله موارد زیر:

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                     صفحه

فصل اول:مقدمه­ای بر پیل­های سوختی

1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- پیل سوختی چیست؟…………………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-3- تاریخچه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-4- کاربرد­های پیل سوختی…………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1-5- انواع پیل سوختی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-5-1- پیل سوختی پلیمری یا غشاء مبادله کننده پروتون………………………………………………………………………………. 7

1-6- پیل­های سوختی الکلی مستقیم………………………………………………………………………………………………………………. 9

1-7- سوخت­های مورد استفاده در پیل­های سوختی الکلی…………………………………………………………………………………. 10

1-7-1- متانول به­عنوان سوخت……………………………………………………………………………………………………………………… 10

1-7-1-1- پیل سوختی متانول مستقیم………………………………………………………………………………………………………….. 11

1-7-2- 2-پروپانول……………………………………………………………………………………………………………………………………… 15

1-7-2-1- پیل سوختی 2-پروپانولی مستقیم………………………………………………………………………………………………….. 15

1-7-3- پروپیلن­گلیکول………………………………………………………………………………………………………………………………… 16

1-7-3-1- پیل سوختی 1و2-پروپان­دی­ال مستقیم………………………………………………………………………………………….. 16

1-8- کاتالیست مورد استفاده در آند پیل­های سوختی……………………………………………………………………………………….. 17

1-8-1- بهبود کاتالیست پلاتین با بهره گرفتن از بسترهای مختلف………………………………………………………………………….. 18

1-8-1-1- کربن بلک……………………………………………………………………………………………………………………………………. 19

1-9- مطالعه اکسیداسیون الکل­ها روی الکتروکاتالیست­های بر پایه پلاتین………………………………………………………….. 20

1-9-1- سینیتیک واکنش اکسیداسیون متانول در DMFC………………………………………………………………………………………………. 21

1-9-2- مکانیسم اکسایش متانول…………………………………………………………………………………………………………………… 22

1-9-2- اکسیداسیون 2-پروپانول و پروپیلن­گلیکول روی الکتروکاتالیست­های برپایه پلاتین…………………………………. 23

1-10- اهداف پروژه……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

فصل دوم مبانی نظری

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

2-2- تکنیک­های مورد استفاده……………………………………………………………………………………………………………………….. 31

2-3- ولتامتری………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 32

2-3-1- ولتامتری با روبش خطی پتانسیل……………………………………………………………………………………………………….. 32

2-3-2- ولتامتری چرخه‏ای…………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

2-3-3- عوامل موثر در واکنش­های الکترودی در حین ولتامتری چرخه­ای……………………………………………………………. 33

2-3-4- نحوه عمل در ولتامتری چرخه­ای………………………………………………………………………………………………………… 34

2-4- نمودارهای تافل…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

2-5- روش طیف­‏نگاری امپدانس الکتروشیمیایی……………………………………………………………………………………………….. 36

2-6- مشخصه­یابی سطح الکترود…………………………………………………………………………………………………………………….. 48

2-6-1- SEM…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

2-6-2- EDS…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 39

فصل سوم: بخش تجربی

3-1- مواد شیمیایی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 41

3-2- دستگاه‌های مورد استفاده……………………………………………………………………………………………………………………….. 41

3-3- الکترود­های به­کار گرفته شده در روش­های ولتامتری…………………………………………………………………………………. 44

3-4- تهیه کاتالیست پلاتین/کربن…………………………………………………………………………………………………………………… 44

3-5-تهیه جوهر کاتالیست………………………………………………………………………………………………………………………………. 44

3-6- آماده ­سازی الکترود کربن­شیشه……………………………………………………………………………………………………………….. 45

فصل چهارم: بحث و نتیجه ­گیری

4-1- کلیات………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

4-2- بررسی ریخت­شناسی و تجزیه

 عنصری…………………………………………………………………………………………………….. 47

4-3- ولتامتری چرخه­ایPt/C  در محلول قلیایی……………………………………………………………………………………………….. 49

4-4- بررسی فعالیت و پایداری کاتالیست  Pt/Cدر محلول بازی متانول………………………………………………………………. 51

4-4-1- بررسی ولتاموگرام چرخه­ای الکترود Pt/C/GC در محلول بازی متانول…………………………………………………… 51

4-4-2- بررسی منحنی­‌های EIS و کرونوآمپرومتری الکترود Pt/C/GC در اکسایش متانول………………………………….. 53

4-5- بررسی فعالیت و پایداری کاتالیست  Pt/Cدر محلول قلیایی 2-پروپانول…………………………………………………….. 56

4-5-1- بررسی ولتاموگرام چرخه‌ای الکترود Pt/C در اکسیداسیون 2-پروپانول……………………………………………………. 56

4-5-2- بررسی منحنی­‌های نایکوئیست و کرونوآمپرومتری کاتالیست Pt/C در اکسایش 2-پروپانول……………………… 59

4-6- بررسی فعالیت و پایداری کاتالیست  Pt/Cدر اکسیداسیون 1و2-پروپان‌دی‌ال…………………………………………….. 60

4-6-1- ولتامتری چرخه‌ای الکترود Pt/C/GC در محلول قلیایی 1و2-پروپان‌دی‌ال…………………………………………….. 60

4-6-2-بررسی پایداری Pt/C اکسیداسیون 1و2-پروپان‌دی‌ال……………………………………………………………………………. 62

4-7- بررسی عملکرد کاتالیست پلاتین/کربن در اکسیداسیون سوخت‌های مختلف………………………………………………… 64

4-7-1- بررسی و مقایسه ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود Pt/C/GC در اکسیداسیون متانول، 2-پروپانول و 1و2-پروپان‌دی‌ال در محیط قلیایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 65

4-7-2- مقایسه و بررسی نمودارهای ولتامتری روبش خطی Pt/C در اکسیداسیون الکل­های مختلف……………………… 67

4-7-3-  مقایسه و بررسی نمودارهای تافل کاتالیست Pt/C  در اکسیداسیون الکل‌ها…………………………………………….. 68

4-7-4- بررسی نمودارهای کرونوآمپرومتری الکترود  Pt/C/GCدر اکسیداسیون الکل‌های مختلف…………………………. 69

4-7-5- مطالعات اسپکتروسکوپی امپدانس الکتروشیمیایی الکترود  Pt/C/GCدر اکسیداسیون الکل‌های مختلف……… 72

4-8-نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-9-پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

4-10-منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

چکیده انگلیسی

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                                                        صفحه

شکل1-1- مقایسه تبدیلات انرژی در فرایند تولید انرژی از سوخت‌های فسیلی با روند تولید انرژی در پیل‌های سوختی 3

شکل1-2- پیل سوختی اولیه ساخته شده توسط ویلیام گرو………………………………………………………………………………. 5

شکل1-3 منابع تأمین کننده هیدروژن و تقاضاهای استفاده از هیدروژن……………………………………………………………….. 6

شکل1-4- کاربردهایی از پیل سوختی در سیستم حمل و نقل دریایی، زمینی، وسایل پرتابل و مصارف نیروگاهی……. 6

شکل1-5- نحوه‌ی عملکرد پیل سوختی پلیمری……………………………………………………………………………………………….. 9

شکل-1-6- نحوه‌ی عملکرد پیل سوختی متانولی مستقیم………………………………………………………………………………….. 12

شکل1-7- مکانیسم اکسایش متانول و انواع حد­واسطهای تولیدی……………………………………………………………………….. 21

شکل1-8- مکانیسم اکسیدسیون اتیلن­گلیکول و گلیسرول روی الکتروکاتالیست­های فلزی…………………………………….. 24

شکل1-9- مکانیسم واکنش اکسیداسیون 2-پروپانول………………………………………………………………………………………… 25

شکل1-10- مکانیسم پیشنهادی برای اکسیدسیون 1،2-پروپان­دی­ال…………………………………………………………………. 28

شکل1-11- شکل شماتیک مکانیسم اکسیدسیون 1و2-پروپان­دی­ال در محیط قلیایی…………………………………………. 29

شکل2-1- مسیر کلی واکنش الکترودی……………………………………………………………………………………………………………. 34

شکل2-2- سیگنال تهییجی برای ولتامتری چرخه ای یک موج پتانسیلی با فرم مثلثی…………………………………………. 35

شکل2-3- تصویر شماتیک از نحوه­ عملکردSEM …………………………………………………………………………………………… 39

شکل3-1- شمای کلی دستگاه اندازه گیری الکتروشیمیایی………………………………………………………………………………… 43

شکل3-2. شمای کلی تهیه جوهر کاتالیست Pt/C……………………………………………………………………………………………… 45

شکل3-3- ولتاموگرام چرخه‌ای الکترود کربن شیشه‌ای در 20 میلی‌لیتر محلول یک  مولار متانول و  یک  مولار KOH در دمای اتاق با سرعت روبش 50 میلی ولت بر ثانیه…………………………………………………………………………………………………………………………… 46

شکل4-1- طیف EDS از پلاتین/کربن. ضمیمه: داده ­های تجزیه عنصری حاصل……………………………………………………. 48

شکل4-2- تصاویر SEM از سطح پلاتین/کربن  با بزرگ‌نمایی­های متفاوت…………………………………………………………… 50

شکل4-3- نمودار ولتامتری چرخه­ای الکترود Pt/C در محلولKOH  1 مولار با سرعت روبش 50 میلی ولت بر ثانیه.. 51

شکل4-4- ولتاموگرام چرخه­ای کاتالیست Pt/C در محلول 1 مولار متانول و 1 مولار KOH با سرعت روبش 50 میلی­ولت بر ثانیه           53

شکل4-5- مکانیسم کلی اکسایش متانول توسط کاتالیست Pt/C…………………………………………………………………………….. 54

شکل4-6- نمودار نایکویست الکترود  Pt/C/GCدر محلول 1 مولار متانول و 1 مولار KOH در پتانسیل 4/0- ولت قبل و بعد از گرفتن CV بعد از 100 چرخه با دامنه پتانسیل 10 میلی­ولت…………………………………………………………………………………………………… 55

شکل4-7- نمودار کرونوآمپرومتری الکترود Pt/C/GC در محلول 1 مولار متانول و 1 مولار KOH ………………………….. 56

شکل4-8- ولتاموگرام چرخه‌ای الکترود Pt/C/GC در محلول 1 مولار 2-پروپانول و 1 مولار KOH با سرعت روبش 50 میلی‌‌ولت بر ثانیه    57

شکل4-9- ولتاموگرام‌های چرخه­ای کاتالیست Pt/C در محلول 1 مولار 2-پروپانول و 1 مولار KOH با سرعت روبش 50 میلی ولت بر ثانیه در 100 چرخه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

شکل4-10- منحنی‌های نایکوئیست اکسیداسیون 2-پروپانول روی الکترود  Pt/C/GCقبل و بعد از گرفتن CV بعد از 100 چرخه            60

شکل4-11- نمودار کرونوآمپرومتری الکترود Pt/C/GC در محلول 1 مولار 2-پروپانول و 1 مولار KOH در پتانسیل 0.4- ولت    64

شکل4-12- منحنی ولتاموگرام چرخه‌ای الکترود Pt/C/GC در الکترواکسیداسیون 1و2-پروپان‌دی‌ال با سرعت روبش 50 میلی‌ولت بر ثانیه در محلول یک مولار 1و2-پروپان‌دی‌ال و یک مولار KOH………………………………………………………………………………………. 62

شکل4-13- ولتاموگرام چرخه­ای الکترود Pt/C/GC در محلول 1 مولار 1و2-پروپان‌دی‌ال و 1 مولار KOH با سرعت روبش 50 میلی­ولت بر ثانیه در 100 چرخه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

شکل4-14 منحنی­های نایکوئیست اکسیداسیون 1و2-پروپان‌دی‌ال در پتانسیل 0.4- ولت  قبل و بعد از گرفتن CV 65

شکل4-15- منحنی­های کرونوآمپرومتری الکترود Pt/C/GC در اکسیداسیون قلیایی 1و2-پروپان‌دی‌ال در پتانسیل 0.4- ولت     65

شکل4-16- ولتاموگرام‌های چرخه‌ای مربوط به اکسیداسیون الکلها روی Pt/C در محلول 1مولار الکل و 1مولار KOH با سرعت روبش 50 میلی ولت بر ثانیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 67

شکل4-17- الف. مقایسه بین پتانسیل آغازی و ب. دانسیته جریان اکسیداسیون الکل­های مختلف روی الکترود Pt/C/GC        67

شکل4-18- منحنی‌های ولتامتری روبش خطی کاتالیست Pt/C در محلول یک مولار الکل و 1 مولار KOH در دمای اتاق با سرعت روبش یک میلی ولت بر ثانیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 69

شکل4-19- منحنی تافل برای محاسبه مقدار ضریب انتقال () مربوط به روبش رفت اکسیداسیون متانول، 2-پروپانول و 1و2-پروپان‌دی‌ال با سرعت روبش 1 میلی ولت بر ثانیه…………………………………………………………………………………………………………………… 70

شکل4-20- بررسی نمودار کرونوآمپرومتری کاتالیست  Pt/C در اکسیداسیون الکل 1 مولار و KOH 1 مولار در  پتانسیل 0.4- ولت         71

شکل4-21- نمودار جریان بر حسب t-1/2 برای به‌دست آوردن ضریب نفوذ در اکسیداسیون الکل 1 مولار و KOH 1 مولار          73

شکل 4-22- نمودار امپدانس الکتروشیمیایی الکترود Pt/C/GC در اکسیداسیون الکل‌های مختلف قبل و بعد از گرفتن CV در 100 چرخه در پتانسیل 0.4- ولت………………………………………………………………………………………………………………………………………… 75

شکل 4-23- مدار معادل با دیاگرام‌های نایکوئیست…………………………………………………………………………………………… 76

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                   صفحه

جدول1-1- معایب و مزایای سوخت­های مورد استفاده در پیل­های سوختی………………………………………………… 17

جدول3-1- مشخصات مواد شیمیایی………………………………………………………………………………………………………. 41

جدول4-1- مقایسه پارامترهای الکتروشیمیایی در اکسیداسیون بازی الکل 1 مولار + KOH 1 مولار روی کاتالیست Pt/C    68

جدول 4-2- شیب‌های تافل و ضرایب انتقال الکترون به دست آمده از فعالیت الکتروکاتالیست Pt/C در محلول‌های مختلف            70

جدول 4-3- دانسیته جریان نهایی (jf) و اولیه (ji) حاصل از اکسایش الکل‌های متانول، 2-پروپانول و 1و2-پروپان‌دی‌ال توسط Pt/C و نسبت ji/jf………………………………………………………………………………………………………… 72

فهرست علائم و اختصارات

 

معادل فارسی                                          معادل انگلیسی                                   علائم و اختصارت

 

M                                    Molar                                                    مولار

S                                    Second                                                    ثانیه

Pt                                  Platinum                                                پلاتین

µA                             Microamper                                        میکروآمپر

C                              Concentration                                            غلظت

j                             Current density                                   چگالی جریان

mv s-1                      Milivolt per second                            میلی­ولت بر ثانیه

U                        Potential sweep rate                     سرعت روبش پتانسیل

cv                        Cyclic Voltametry                           ولتامتری چرخه­ای

SEM             Scsnning electron microscopy      میکروسکوپی الکترون روبشی

EDS           Energy dispersive spectroscopy         طیف­بینی پراکنش انرژی

n                Number of exchanged electron      تعداد الکنرونهای مبادله شده

c                                   Capacitor                                              خازن

DMFC        Direct Methonol fuel cell          پیل سوختی متانولی مستقیم

DAFCS           Direct Alcohol Fuel cells            پیل سوختی الکلی مستقیم

چکیده

در این پروژه ابتدا نانوکاتالیست پلاتین/کربن به وسیله‌ی کاهش شیمیایی نمک پلاتین با کاهنده شیمیایی سدیم بور هیدرید سنتز شد. ویژگی‌های ساختاری و مورفولوژی نانوکاتالیست سنتز شده با بهره گرفتن از طیف­سنجی پراکنش انرژی و میکروسکوپ روبش الکترونی مورد بررسی قرار گرفت. فعالیت و پایداری نانوکاتالیست Pt/C در الکترواکسیداسیون الکلهای مختلفی مانند متانول، 2- پروپانول و 1و2- پروپان­دی­ال در محیط قلیایی مورد بررسی قرار گرفت. تکنیک‌های ولتامتری چرخه‌ای، کرونوآمپرومتری و اسپکتروسکوپی امپدانس الکتروشیمیایی برای بررسی واکنش اکسیداسیون استفاده شدند. Pt/C دانسیته جریان بالایی در اکسیداسیون 1و2-‌ پروپان­دی­ال در مقایسه با متانول و 2- پروپانول نشان می‌‌دهد. مقدار پتانسیل آغازی برای Pt/C در اکسیداسیون 1و2- پروپان دی ال مقدار منفی تر نسبت به اکسیداسیون متانول دارد که این امر به دلیل سنتیک سریع واکنش اکسیداسیون 1و2- پروپان دی ال می­باشد. نتایج آزمایشات