1393

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

	فصل اول : کلیات تحقیق
1	1ـ1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
1	2ـ1 بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………………………………
2	3ـ1 اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..
2	4ـ1 هدف های تحقیق یا نتایج مورد انتظار……………………………………………………………………………………………….
3	5ـ1 گزاره های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………..
3	1ـ5ـ1 پرسش اصلی…………………………………………………………………………………………………………………………………
3	2ـ5ـ1 پرسش های فرعی…………………………………………………………………………………………………………………………
3	6ـ1 روش کلی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………
4	7ـ1 روش های گردآوری داده ها و ابزار مورد استفاده برای آن……………………………………………………………………..
4	8ـ1 روش های تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………….
4	9ـ1 قلمرو مکانی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..
4	10ـ1 قلمرو زمانی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………..
4	11ـ1 جامعه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………..
5	12ـ1 موانع و محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………
5	13ـ1 نقشه راه………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5	14ـ1 شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق…………………………………………………………………………………………………….
7	15ـ1 جمع بندی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….
	فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
8	1ـ2 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
8	2ـ2 روش های سرمایه گذاری خارجی……………………………………………………………………………………………………….
9	1ـ2ـ2 طبقه بندی روش های سرمایه گذاری خارجی……………………………………………………………………………
19	2ـ2ـ2 روش های سرمایه گذاری خارجی در این مطالعه……………………………………………………………………….
20	3ـ2 عوامل مؤثر بر انتخاب روش های سرمایه گذاری………………………………………………………………………………..
24	1ـ3ـ2 معیارهای مهم انتخاب روش سرمایه گذاری خارجی در صنعت بالگرد……………………………………….
29	4ـ2 ادبیات مربوط به انتخاب روش مناسب…………………………………………………………………………………………………
29	1ـ4ـ2 مطالعه ی اگروال و راماسوامی (2199)……………………………………………………………………………………….
30	2ـ4ـ2 مطالعه ی ایندانون (2000)…………………………………………………………………………………………………………
32	3ـ4ـ2 مطالعه ی الانگو و سامهاریا (2004)……………………………………………………………………………………………
33	4ـ4ـ2 مطالعه ی الانگو  (2005)…………………………………………………………………………………………………………….
34	5ـ4ـ2 مطالعه ی میر و همکاران (0920)……………………………………………………………………………………………….
35	6ـ4ـ2 مطالعه ی گراند و تکزیرا (2011)………………………………………………………………………………………………..
44	7ـ4ـ2 مطالعه هنگ کنگ و وی هانگ (2013)……………………………………………………………………………………..
46	8ـ4ـ2 مطالعه ی ام ویتی (2013)………………………………………………………………………………………………………….
47	5ـ2 نیازمندی ها و پروژه های صنعت بالگرد………………………………………………………………………………………………
47	1ـ5ـ2 نیازمندی های کشور به خدمات بالگردی…………………………………………………………………………………….
49	2ـ5ـ2 پروژه های سرمایه گذاری خارجی در حوزه بالگردهای تجاری ایران………………………………………….
50	6ـ2 جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
	فصل سوم:روش شناسی تحقیق
52	1ـ3 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
52	2ـ3 روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………….
52	3ـ3 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………
53	4ـ3 روش جمع آوری داده ها و اطلاعات…………………………………………………………………………………………………….
53	5ـ3 ابزار اندازه گیری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….
53	1ـ5ـ3 مراحل تهیه پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………………….
54	2ـ5ـ3 روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………………………
54	3ـ5ـ3 پایایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………………………………..
55	6ـ3 روش های آماری به کار رفته در تحقیق………………………………………………………………………………………………
56	1ـ6ـ3 آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف (KS)…………………………………………………………………………………………
56	2ـ6ـ3 آزمون تی استیودنت……………………………………………………………………………………………………………………..
57	3ـ6ـ3 مدل های تصمیم گیری چند شاخصه و منطق فازی………………………………………………………………….
58	1ـ3ـ6ـ3 ارزیابی وزن شاخص ها…………………………………………………………………………………………………………
59	1ـ1ـ3ـ6ـ3 تکنیک آنتروپی…………………………………………………………………………………………………………….
59	2ـ3ـ6ـ3 حل مسائل تصمیم گیری چندشاخصه…………………………………………………………………………………
60	1ـ2ـ3ـ6ـ3 تکنیک تاپسیس……………………………………………………………………………………………………………
61	3ـ3ـ6ـ3 منطق فازی……………………………………………………………………………………………………………………………
61	1ـ3ـ3ـ6ـ3 سیستم فازی…………………………………………………………………………………………………………………
62	2ـ3ـ3ـ6ـ3 مجموعه های فازی……………………………………………………………………………………………………….
62	3ـ3ـ3ـ6ـ3 نمایش عددی (اعداد فازی و تبدیل آن به اعداد قطعی)…………………………………………….
63	4ـ3ـ6ـ3 کاربرد اعداد فازی در تحقیق………………………………………………………………………………………………..
64	7ـ3 جمع بندی و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………
	فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
65	1ـ4 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
65	2ـ 4 متغیرهای جمعیت شناختی………………………………………………………………………………………………………………..
66	3ـ4 تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………………………………………..
66	1ـ3ـ4 تعیین شاخص های مؤثر ……………………………………………………………………………………………………………..
67	1ـ1ـ3ـ4 آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف ………………………………………………………………………………………….
68	2ـ1ـ3ـ4 آزمون میانگین تی استیودنت………………………………………………………………………………………………
69	2ـ3ـ4 تعیین وزن شاخص ها و اولویت بندی روش های سرمایه گذاری خارجی………………………………….
69	1ـ2ـ3ـ4 تعیین وزن شاخص ها………………………………………………………………………………………………………….
70	2ـ2ـ3ـ4 اولویت بندی روش های سرمایه گذاری خارجی………………………………………………………………….
73	4ـ4 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………….
	فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
75	1ـ 5 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… …………………………..
75	2ـ 5 تحلیل نتایج…………………………………………………………………………………………………………………………………………
78	3ـ 5 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………………
	منابع و مآخذ
I	منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
II	منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
	پیوست
	لیست اشکال و نمودارها
5	شکل 1ـ1 فرایند انجام پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………
9	شکل 1_2 روش های سرمایه گذاری خارجی (سلامی و همکاران، 1390)……………………………………………….
18	شکل 2_2 چارچوب پروژه های BOT (جمالی و همکاران، 1389)……………………………………………………………
20	شکل 3_2 عوامل مؤثر بر انتخاب حالت ورود به بازار خارجی (چند، 2013)……………………………………………
30	شکل 4_2 فاکتورهای مهم مؤثر بر نحوه ورود (اگروال و راماسوامی، 1992)…………………………………………….
34	شکل 5_2 تأثیر ویژگی های واحدهای صنعتی بر انتخاب روش مناسب ورود (الانگو، 2005)…………………
34	شکل 6_2 انتخاب استراتژی ورود (میر و همکاران، 2009)……………………………………………………………………….
35	شکل 7_2 دسته بندی روش های ورود (گراند و تکزیرا، 2011)……………………………………………………………….
44	شکل 8_2 انتخاب روش ورود ـ گرایش سرتاسری……………………………………………………………………………………..
45	شکل 9_2 تأثیرات محیط سرمایه گذاری بر حالات ورود (هنگ کنگ و وی هانگ، 2013)……………………
57	شکل 1ـ3 مدل های تصمیم گیری چندشاخصه (آذر و رجب زاده، 1381)………………………………………………
62	شکل 2_3 سیستم فازی (عطائی، 1389)…………………………………………………………………………………………………..
63	شکل 3_3 نمایش عدد فازی (رمضانی، 1389)………………………………………………………………………………………….
64	شکل 4ـ3 مراحل اجرای تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………..
لیست جداول
21	جدول 1_2 عوامل مؤثر بر انتخاب روش ورود (ژائو، 2005)………………………………………………………………………
22	جدول 2_2 عوامل مؤثر بر انتخاب روش سرمایه گذاری خارجی (فریبرگ و لاون، 2007)………………………
22	جدول 3_2 شاخص های مؤثر بر انتخاب روش سرمایه گذاری خارجی (محبی، 1389)…………………………………..
27	جدول 4_2 انواع مختلف ریسک برای یک بنگاه (محبی، 1389)………………………………………………………………
36	جدول 5_2 فاکتورهای مهم هزینه ای مؤثر بر تعیین روش ورود به یک بازار (گراند و تکزیرا، 2011)……
36	جدول 6_2 فاکتورهای مهم مالکیتی مؤثر بر تعیین روش ورود به یک بازار (گراند و تکزیرا، 2011)………
38	جدول 7_2 فاکتورهای درونی سازی مؤثر بر تعیین روش ورود به یک بازار (گراند و تکزیرا، 2011)………
38	جدول 8_2 فاکتورهای مکانی (گراند و تکزیرا، 2011)………………………………………………………………………………
40	جدول 9_2 فاکتورهای نهادی مؤثر بر تعیین روش ورود به یک بازار (گراند و تکزیرا، 2011)…………………
43	جدول 10_2 فاکتورهای مهم دیگر مؤثر بر تعیین روش ورود به یک بازار (گراند و تکزیرا، 2011)…………
50	جدول 11_2 روش های مختلف سرمایه گذاری خارجی……………………………………………………………………………
50	جدول 12_2 روش های سرمایه گذاری خارجی در صنعت بالگرد……………………………………………………………..
51	جدول 13_2 معیارهای مؤثر بر انتخاب روش سرمایه گذاری خارجی……………………………………………………….
63	جدول 1ـ3 اعداد فازی متناظر با واژه های بیانی…………………………………………………………………………………………
65	جدول 1_4 متغیرهای جمعیت شناختی جامعه آماری تحقیق………………………………………………………………….
67	جدول 2ـ 4 آزمون کولوموگروف ـ اسمیرنوف داده های تحقیق…………………………………………………………………
68	جدول3ـ 4 آزمون میانگین تی استیودنت داده های تحقیق……………………………………………………………………….
69	جدول 4ـ4 ماتریس ترکیبی حاصل از نظرات پاسخ دهندگان با بهره گرفتن از میانگین حسابی…………………….
69	جدول 5ـ4 محاسبه ی وزن معیارها…………………………………………………………………………………………………………….
70	جدول 6ـ 4 وزن معیارها به ترتیب………………………………………………………………………………………………………………
71	جدول 7ـ 4 داده های نرمال شده ماتریس تصمیم گیری…………………………………………………………………………..
71	جدول 8ـ 4 ماتریس بی مقیاس موزون تصمیم گیری………………………………………………………………………………..
72	جدول 9ـ 4 راه حل ایده آل مثبت و منفی…………………………………………………………………………………………………
72	جدول 10- 4 فاصله گزینه های تصمیم از ایده آل مثبت و منفی……………………………………………………………..
72	جدول 11ـ 4 میزان نزدیکی نسبی گزینه های تصمیم به راه حل ایده آل………………………………………………..
73	جدول 12ـ 4 رتبه بندی گزینه های تصمیم……………………………………………………………………………………………….
78	جدول 1ـ 5 درجه اهمیت شاخص های تحقیق…………………………………………………………………………………………..

 

 

 

 

1ـ1 مقدمه

اغلب کشورهای در حال توسعه برای رونق اوضاع اقتصادی، ایجاد اشتغال و دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار با مشکل کمبود منابع در جهت سرمایه گذاری روبرو هستند. در این حال کشورهای در حال توسعه با جذب سرمایه های خارجی و سرازیر شدن منابع مالی کافی، قادر به بهره گیری از فرصت رشد و توسعه با ایجاد زیرساخت های لازم خواهند شد و اگر کمی هوشمندانه تر در این شرایط رفتار کنند، فرصت بهره گیری از فناوری و دانش روز ناشی از آن را نیز به دست خواهند آورد. جذب سرمایه های خارجی و مشارکت سرمایه گذاران خارجی در فعالیت های تولیدی و صنعتی یکی از مهمترین روش های تأمین منابع لازم در پیشرفت کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته، قلمداد می شود. بنابراین با توجه به اهمیت مقوله سرمایه گذاری خارجی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی توسعه، آشنایی با انواع روش های سرمایه گذاری خارجی مهم و ضروری به نظر می رسد. در این مطالعه سعی شده است تا روش های مختلف مورد استفاده در حوزه ی تعمیرات، نگهداری و خدمات پروازی بالگردهای تجاری[1] ایران، مورد بررسی قرار گیرند و سپس با توجه به انواع شاخص های بیان شده از سوی کارشناسان این صنعت، روش اصلی جذب سرمایه گذاری خارجی تعیین گردد.

2ـ1 بیان مسئله

بالگرد در دنیای امروز یکی از مهم‌ترین و پراستفاده‌ترین وسایل حمل و نقل به شمار می‌آید. به علت کاراکترهای پروازی بی رقیب بالگردها، این وسیله کاربردهای گسترده ای پیدا کرده است که از جمله آنها می توان به مواردی چون مسافربری هوائی، حمل پست و کالاهای بازرگانی،کمک به پلیس هنگام بروز حوادث و کنترل ترافیک و کمک به آتش نشانی برای خاموش کردن آتش، حمل و نقل و نشر روزنامه و مجله، نقشه برداری و مساحی از اراضی و باغ ها و ساختمان ها و خدمات پزشکی در زمان بروز اتفاقات ناگوار، اشاره کرد. البته در موارد اندکی نیز جابجایی وسایل سنگین وزن مانند سازه های ساختمانی و رادیویی با برخی از این بالگردها صورت می پذیرد. با افزایش نیاز کشور به این وسیله، لزوم تأمین آن و اجرای خدمات مربوط به تعمیرات و نگهداری از آنها در داخل کشور، روز به روز بیشتر احساس می شود. از سویی به دلیل کمبود منابع مالی داخلی، ضعف بخش خصوصی برای تأمین سرمایه گذاری های بلند مدت، محدودیت های مختلف بر سر راه وارد کردن تکنولوژی های مورد نیاز (شامل تحریم های خارجی علیه ایران، …) از کشورهای صاحب تکنولوژی توسط سرمایه گذاران داخلی، امکان

 

سرمایه گذاری از منابع داخلی کاهش یافته و لزوم تأمین سرمایه از منابع خارجی در اولویت قرار می گیرد (هادی زنور، 1379). به علاوه این که سرمایه گذار خارجی از مزیت رقابتی نیز برخوردار است؛ به این معنی که او با داشتن اطلاعات بیشتر در مورد بازارها، عوامل تولید، قیمت کالاها و خدمات و بازاریابی، مهارت در مدیریت و تخصص های فنی، توان تولید با هزینه کمتر، تکنولوژی برتر و در نهایت منابع مالی بیشتر، از مزیت بیشتری نسبت به سرمایه گذار داخلی برخوردار است (تدبیر اقتصاد، 1384)، که این خود دلیل دیگری بر لزوم سرمایه گذاری خارجی در صنعت بالگرد کشور می باشد. تأمین سرمایه از منابع خارجی به روش های مختلفی صورت می پذیرد و شناسایی این روش ها و انتخاب روش مناسب سرمایه گذاری یکی از مهمترین تصمیماتی است که کشورها یا شرکت های سرمایه پذیر با آن مواجه اند، به طوری که بقاء و ماندگاری آن ها را در دنیای واقعی امروزی تحت تأثیر قرار می دهد.

این تحقیق با هدف شناسایی روش های مختلف سرمایه گذاری خارجی، اولویت بندی و نهایتاً انتخاب بهترین روش مناسب در حوزه ی تعمیرات، نگهداری و خدمات پروازی بالگردهای تجاری کشور، تعریف و انجام شده است. به منظور انجام این اولویت بندی و انتخاب روش مناسب، از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره فازی استفاده شده است.

3ـ1 اهمیت و ضرورت موضوع

صنعت بالگرد کشور، از جمله صنایعی است که برای توسعه نیازمند صرف هزینه های فراوان می باشد. به علاوه اینکه توسعه این صنعت نیازمند تکنولوژی های پیشرفته نیز می باشد. ارتباط با شرکت های خارجی ممکن است نسبت به ارتباط با شرکت های داخلی ارزش افزوده محلی کمتری ایجاد کند، با این حال پر اهمیت هستند، به خصوص در کشورهایی که توانمندی های داخلی در مراحل ابتدایی رشد هستند (آنکتاد ،a2007). به منظور دستیابی به تکنولوژی روز در صنعت مربوطه نیاز به برقراری ارتباط با منابع تکنولوژی و استفاده از روش های مناسب سرمایه گذاری خارجی برای انتقال تکنولوژی از آنها احساس می شود. روش های گوناگونی برای سرمایه گذاری خارجی وجود دارد که می تواند شامل سرمایه گذاری مشترک، ادغام، اکتساب، قرارداد لیسانس، قرارداد فرانشیز، قرارداد مدیریتی، بیع متقابل و … باشد. بی شک یافتن بهترین و مناسب ترین روش که فراخور صنعت موردنظر، حداکثر منافع ملی کشور میزبان را به ارمغان بیاورد، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

4ـ1 هدف های تحقیق یا نتایج مورد انتظار

هدف اصلی از انجام این تحقیق شناسایی روش های مختلف سرمایه گذاری خارجی مورد استفاده در صنعت بالگرد و اولویت بندی این روش ها و انتخاب بهترین روش در راستای توسعه حوزه ی تعمیرات، نگهداری و خدمات پروازی بالگرد تجاری کشور می باشد. اهداف فرعی مورد انتظار از انجام این تحقیق عبارتند از:

 

1. شناسایی شاخص ها و عوامل کلیدی مؤثر بر اولویت بندی و انتخاب روش مناسب سرمایه گذاری خارجی در بخش تعمیرات، نگهداری و خدمات پروازی بالگرد تجاری کشور.

 

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق   1

1-1 مقدمه. 2

2-1 بیان مساله. 3

3-1 اهمیت و ضرورت موضوع. 4

4-1 گزاره‏های تحقیق.. 5

1-4-1 پرسش‏های اصلی و فرعی.. 5

5-1 اهداف تحقیق یا نتایج مورد انتظار 6

6-1 روش کلی تحقیق.. 6

7-1 قلمرو مکانی-جامعه تحقیق.. 6

8-1 قلمرو زمانی تحقیق.. 6

9-1 روش نمونه‏گیری و تخمین حجم جامعه. 7

10-1 روش‏های گردآوری داده‏ها و ابزار مورد استفاده برای آن. 7

11-1 چارچوب کلان نظری تحقیق.. 7

1-11-1 مدل انتظارات/برداشت.. 7

2-11-1 مدل سروکوال. 8

3-11-1 مدل رضایت گردشگران. 8

12-1 نقشه راه 11

13-1 شرح واژه ‏ها و اصطلاحات تحقیق.. 11

1-13-1 موزه: 11

2-13-1 رضایت: 11

3-13-1 رضایت مشتری: 11

فصل دوم: ادبیات تحقیق 12

1-2 مقدمه. 13

2-2 تعریف موزه 13

3-2 تاریخچه موزه در جهان. 14

4-2 تاریخچه موزه در ایران. 16

5-2 دسته بندی موزه‏ها 17

1-5-2 طبقه‏بندی براساس مجموعه‏ها 18

2-5-2 طبقه‏بندی بر‏اساس اداره کننده 19

3-5-2 طبقه‏بندی منطقه‏ای.. 19

4-5-2 طبقه‏بندی بر‏اساس مخاطبان. 19

5-5-2 طبقه‏بندی بر‏اساس شیوه نمایش مجموعه‏ها 19

6-2 موزه ملی.. 20

7-2 رضایت مشتری.. 22

8-2 تعریف مشتری.. 22

9-2 اهمیت مشتری.. 23

10-2 درجه‏بندی مشتری و نوع رفتار او 24

11-2 خصوصیات انواع مشتریان. 24

12-2 تعریف رضایت مشتری.. 26

13-2 رضایتمندی و متغیرهای وابسته. 26

14-2 سنجش رضایتمندی.. 27

1-14-2 سنجش رضایتمندی کلی.. 27

2-14-2 سنجش رضایتمندی از ابعاد گوناگون. 28

15-2 چرا رضایت مشتری را اندازه‏گیری می‏کنیم. 29

16-2 تاریخچه اندازه‏گیری رضایت مشتری.. 29

17-2 اهداف سنجش رضایت مشتری.. 31

1-17-2 شناسایی علل رضایت مشتری.. 31

2-17-2 شناسایی پیامدهای رضایت مشتری.. 31

3-17-2 ایجاد مدل رضایت مشتری.. 31

4-17-2 قابلیت مقایسه نتایج.. 31

18-2 روش‏های اندازه‏گیری رضایت مشتری.. 32

19-2 مزایای رضایت مشتری.. 33

20-2 مدل‏های اندازه‏گیری رضایت مشتری.. 34

1-20-2 مدل انتظارات-برداشت.. 34

2-20-2 مدل سروکوال. 34

3-20-2 مدل آمریکایی رضایتمندی مشتری 37

4-20-2 مدل اروپایی اندازه‏گیری رضایتمندی و وفاداری مشتری.. 37

5-20-2 مدل رضایت و وفاداری مشتری در مالزی.. 39

6-20-2 رضایتمندی مشتری در مدل زتامل و بیتنر. 40

7-20-2 مدل رضایت مشتری کانو. .

8-20-2 مدل فورنل.. 41

9-20-2 مدل اسکمپر. 42

21-2 راهکارهایی جهت جلب رضایت مشتری.. 42

22-2 پیامدهای عدم رضایت مشتری.. 43

23-2 ابزارهای پیگیری اندازه‏گیری رضایت مشتریان. 44

1-23-2 سیستم شکایات و پیشنهادها 44

2-23-2 خرید خیالی.. 44

3-23-2 تجزیه و تحلیل مشتریان از دست رفته. 44

24-2 رضایت گردشگر. 45

25-2 اهمیت رضایت گردشگر. 46

26-2 ساختار‏های رضایت.. 47

27-2 مدل‏های رضایت گردشگر. 48

1-27-2 مدل رضایت گردشگر 48

2-27-2 مدلHOLSAT 48

28-2 برخوردهای خدماتی.. 49

29-2 شکست‏های خدماتی.. 50

30-2 شکاف‏های خدمت.. 51

1-30-2 شکاف تبلیغاتی.. 52

2-30-2 شکاف ادراکی.. 52

3-30-2 شکاف رویه‏ای.. 52

4-30-2 شکاف رفتاری.. 52

 

5-30-2 شکاف استنباطی.. 53

31-2 پیشینه تحقیق.. 53

فصل سوم: روش شناسی تحقیق   58

1-3 مقدمه. 59

2-3 روش تحقیق.. 59

3-3 جامعه آماری.. 60

4-3 روش نمونه گیری.. 60

5-3 حجم نمونه. 61

6-3 روش گردآوری اطلاعات و داده‏ها 62

1-6-3 پرسشنامه. 62

7-3 ویژگی‏های فنی ابزارهای گردآوری داده‏ها 63

1-7-3 روایی پرسشنامه. 64

2-7-3 پایایی پرسشنامه. 64

8-3 روش تجزیه و تحلیل داده‏ها 65

1-8-3  آمار توصیفی.. 66

2-8-3 آمار استنباطی.. 66

9-3 خلاصه فصل سوم. 68

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‏ها 69

1-4 مقدمه. 70

2-4 توصیف ویژگی‏های جمعیت شناختی اعضای نمونه. 70

1-2-4 جنسیت.. 70

2-2-4 وضعیت تأهل.. 71

3-2-4 سطح تحصیلات.. 72

4-2- 4 سن.. 73

5-2-4 شغل.. 74

6-2-4 درآمد در ماه 75

3-4 آمار استنباطی.. 76

1-3-4 آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش… 76

4-4 تحلیل تکمیلی.. 90

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 92

1-5 مقدمه. 93

2-5 نتایج تحقیق.. 93

1-2-5 نتایج بررسی سوالات تحقیق.. 93

3-5 پیشنهادهایی برای افزایش سطح رضایتمندی بازدید‏کنندگان موزه‏ها 95

4-5 محدودیت‏های تحقیق.. 100

5-5 پیشنهاد برای پژوهش‏های آینده 100

منابع و مآخذ  i

منابع فارسی.. ii

منابع انگلیسی.. iv

پیوست‏ها vii

پیوست 1: پرسشنامه. viii

پیوست 2: آزمون فریدمن دو به دو مولفه ها xi

 

فهرست جداول

جدول 1-2 نوآوری‏ها در مدل اسکمپر  42

جدول 1-3  تركیب سوالات پرسشنامه  63

جدول 2-3 مقدار آلفای کرونباخ  65

جدول 1-4 توزیع فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان  70

جدول 2-4 توزیع فراوانی مربوط به وضعیت تأهل پاسخ دهندگان  71

جدول 3-4 توزیع فراوانی مربوط به سطح تحصیلات پاسخ دهندگان  72

جدول 4-4 توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان  73

جدول 5-4 توزیع فراوانی مربوط به شغل پاسخ دهندگان  74

جدول 6-4 توزیع فراوانی مربوط به درآمد در ماه پاسخ دهندگان  75

جدول 7-4 آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای متغیر‏های تحقیق   77

جدول8-4 آزمون فریدمن شاخص‏های ارزیابی سطح رضایتمندی بازدیدکنندگان موزه‏ها 82

جدول 9-4  نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای شاخص‏های ارزیابی سطح رضایتمندی   91

 

فهرست اشکال و نمودارها

نمودار 1-2 درجه بندی مشتریان  24

نمودار 2-2 روش‏های مختلف اندازه‏گیری رضایت مشتری   32

نمودار 3-2 مزایای رضایت مشتری و کیفیت   33

نمودار 4-2 مدل آمریکایی رضایتمندی مشتری   37

نمودار 5-2 مدل اروپایی رضایتمندی مشتری   38

نمودار 6-2 تصویر درک شده از محصول یا خدمت- رضایت مشتری   39

نمودار 7-2 عوامل موثر بر رضایتمندی   40

نمودار 8-2 مدل عملکرد محصول و سطوح رضایتمندی (کانو) .

نمودار 9-2 ساختار کلان مدل شاخص رضایت مشتری در کشور سوئد  41

نمودار 1-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان  71

نمودار 2-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی وضعیت تأهل پاسخ دهندگان  72

نمودار 3-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی سطح تحصیلات پاسخ دهندگان  73

نمودار4-4 نمودار میله ای مربوط به فراوانی سن پاسخ دهندگان  74

نمودار 5-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی شغل پاسخ دهندگان  75

نمودار 6-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی درآمد در ماه پاسخ دهندگان  76

شکل 1-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی ارزیابی سطح رضایتمندی (تخمین استاندارد) 78

شکل 2-4 مدل تحلیل عاملی شاخص‏های ارزیابی سطح رضایتمندی (معناداری ضرایب) 79

شکل 3-4 مدل اصلاحی تحلیل عاملی تاییدی ارزیابی سطح رضایتمندی (تخمین استاندارد) 80

شکل 4-4 مدل اصلاحی تحلیل عاملی شاخص‏های ارزیابی سطح رضایتمندی (معناداری ضرایب) 81

شکل 5-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر عناصر ملموس (تخمین استاندارد) 83

شکل 6-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر عناصر ملموس (معناداری ضرایب) 84

شکل 7 -4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر قابلیت اعتماد (تخمین استاندارد) 85

شکل 8-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر قابلیت اعتماد (معناداری ضرایب) 85

شکل 9-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر مسئولیت‏‏پذیری (تخمین استاندارد) 86

شکل 10-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر مسئولیت‏‏پذیری (معناداری ضرایب) 86

شکل 11-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر اطمینان (تخمین استاندارد) 87

شکل 12-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر اطمینان (معناداری ضرایب) 87

شکل 13-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر همدلی (تخمین استاندارد) 88

شکل 14-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر همدلی (معناداری ضرایب) 89

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1 مقدمه

یکی از مهمترین دارائی‏های هر سازمانی مشتریان آن می‏باشد. با توجه به این مساله و قرار گرفتن مشتری در محور و کانون توجه سازمانها از یک طرف و توجه به دنیای رقابتی امروز از طرف دیگر، می‏توان دریافت که لزوم ایجاد رضایتمندی در آنها تا چه حد حائز اهمیت است. در یک فضای رقابتی، سازمان‏ها فقط در صورتی بقا خواهند داشت که بتوانند رضایت مشتریان خود را تضمین کنند. به جای انطباق مشتری با محصول یا خدمات، باید سازمان و فعالیتهای آن را متناسب با نیازها و انتظارات مشتریان شکل دهیم که نتیجه آن بهبود خدمات، رضایتمندی، در نتیجه وفاداری و در نهایت سود و بقای سازمان خواهد بود (پوریامهر،1388).

امروزه ما در شرایط اقتصادی و اجتماعی خدمات محور زندگی می‏کنیم که این وضعیت روز به روز نیز در حال افزایش است. مسلما در این راستا اطلاع از تصویر ذهنی و ادراک مشتریان نسبت به کالاها و خدمات ارائه شده توسط یک سازمان از اهمیت خاصی برخوردار است. این کار ضمن مشخص کردن نقاط قوت و ضعف سازمان، زمینه را برای اتخاذ راهبرد‏های مناسب و ارتقاء سطح عملکرد سازمان‏ها در صنایع مختلف فراهم می‏آورد.

گردشگری نیز به عنوان یکی از صنایع، روز به روز جایگاه بالاتری در نزد جوامع مختلف به دست می‏آورد و کشورهای مختلف در پی آن هستند تا با پاسخگویی هر چه بهتر به نیازهای گردشگران سود بیشتری از رقبا کسب نمایند. از اینرو رضایت مشتری یا بعبارت بهتر گردشگر  از اهمیت ویژه‏ای در این صنعت برخوردار است. در این میان موزه‏ها به عنوان یکی از مهمترین جاذبه‏های گردشگری در جهان شناخته می‏شوند. موزه‏ها کارکردی گسترده در زمینه توسعه گردشگری بر عهده دارند.سالانه میلیون‏ها نفر از گردشگران در سرتاسر دنیا اقدام به بازدید از موزه‏ها می‏کنند و همین امر مبین ضرورت توجه به بحث رضایت بازدید‏کنندگان از موزه‏ها به شمار می‏رود. بازدید‏کننده راضی و خشنود احتمالا برای بازدید مجدد مراجعه می‏کند و در صورت عدم مراجعت دیگران را ترغیب به بازدید از موزه خواهد نمود.

از این رو محقق بر آن است تا با شناسایی عوامل موثر بر رضایت بازدید‏کنندگان موزه موجبات ارائه خدمات بهتر به بازدید‏کنندگان و جلب هر چه بیشتر  گردشگران را به سمت موزه‏ها علی‏الخصوص موزه ملی که سرآمد همه موزه‏های ایران است فراهم سازد.

2-1 بیان مساله

امروزه حفظ رابطه با مشتری یک آرزو و تمنا نیست، بلکه لازمه کار است. جورج گرین[1](1996) در کتاب خود با نام «تامین رضایت مشتری» یک قانون طلائی ارائه کرده و می‏گوید: “مواظب مشتریان خود باشید. زیرا اگر چنین نکنید کس دیگری این کار را انجام خواهد داد.” (کارترایت، 1383)

مطالعات اولیه کاردازو[2] (1964)، اولشاوسکی و میلر[3] (1972) و اندرسون[4] (1973) را می‏توان اولین مطالعات مرتبط با رضایت مشتریان دانست. آنها برای اولین بار مدل عدم اثبات انتظارات در مورد رضایت را به کار گرفتند که این مدل باعث ایجاد تئوری‏های اساسی شد که پس از آن تحقیقات بسیاری در مورد رضایت مشتریان صورت گرفت. تحقیق بعدی در مورد رضایت مشتری توسط اولیور انجام شد و این تحقیق به عنوان تحقیقی مرجع در بسیاری از تحقیقات دیگر به کار رفت.

رضایت مشتری احساسی مثبت است که در هر فرد پس از استفاده از کالا یا دریافت خدمات ایجاد می‏شود؛ و در صورتی که سطح خدمت و کالا پائین‏تر از سطح انتظارات مشتری باشد، به نارضایتی‏اش منجر می‏شود (بغزیان و همکاران، 1389).

محققان نو‏اندیش اعتقاد دارند که رضایت مشتری تنها به انتظارات آنان بر‏نمی‏گردد، بلکه توجه به نیازهای او، بویژه نیازهای اساسی مانند ایمنی، احترام و عدالت نیز اهمیت دارد؛ زیرا نیازها با انتظارات فرق دارند. انتظارات، آگاهانه، مشخص، کوتاه مدت و سطحی هستند؛ در حالیکه نیازها تا زمانی که فعال نشده‏اند، ناآگاهانه، کلی، عمیق و دراز مدت هستند. وقتی انتظارات برآورده نمی‏شوند، شاید خشمگین یا حتی برافروخته شویم (صفاری نژاد و همکاران، 1387).

ریشه کلمه موزه از آرزو و خواست‏های انسان‏های اولیه برای حفاظت از هویت فرهنگی، بهره برداری اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و پی‏جویی علم آمده است. کلمه موزه[5] اولین بار در انگلیسی در قرن هفدهم میلادی از واژه یونانی Mouseion  آمده که به معنای جایگاه 9 الهه یونانی، دختران ژئوس یا ژوپیتر است که شعر، موسیقی، رقص، تاریخ و سایر زمینه‏های هنر و ادبیات را نگهبانی و تشویق می‏کرده‏اند. بعدها این تعبیر در خصوص انبار هدایا و موقوفات به کار برده شد. اگرچه موزه‏ها در اصل نهادی سر‏برآورده از تمدن مغرب زمین به شمار می‏روند لیکن ایده‏ای که در شکل گیری آنها نقش آفرین بوده، دیر زمانی است که در فرهنگ‏های غیر غربی نیز نمایان گردیده است (زاهدی و همکاران،1387).

مخاطبان موزه‏ها با انگیزه‏های گوناگونی به موزه پای می‏گذارند. از صرف همراهی دوستان تا مطالعات و تحقیقات در خصوص اشیاء موزه‏ای یا دوره‏های خاص از تاریخ تحول یک علم، منطقه یا حتی گونه‏ای از جانوران. لذا توجه به نیازهای طیف گسترده‏ای از افراد جامعه که از موزه بازدید می‏ نمایند و تلاش برای برآورده کردن این نیازها و جلب رضایت آنان از اهمیت خاصی برخوردار است.

موزه‏ها به عنوان یکی از مهمترین جاذبه‏های گردشگری جهان شناخته می‏شوند. آنها کارکردی گسترده در زمینه توسعه این کسب و کار بزرگ جهان بر عهده دارند. جذب گردشگران به مقاصد گوناگون و کسب تجربه‏ای لذت بخش و گذران اوقات فراغت مردمان ساکن سرزمین‏های مقصد از کارکردهای مهم موزه‏ها هستند. اما از همه اینها گذشته و مقدم بر همه آنها موزه به عنوان سازمانی غیر‏انتفاعی در خدمت پیشرفت جامعه شناخته می‏شود که شواهد مادی مربوط به انسان‏ها و محیط زیست آنها را گردآوری و حفاظت کرده، به تعبیر و تفسیر آنها می‏پردازد و آنها را به نمایش می‏گذارد (زاهدی و همکاران،1387). در این میان رضایتمندی بازدیدکنندگان موزه از اهمیت چشمگیری برخوردار است. در این تحقیق با مطالعه مدل‏های سنجش رضایتمندی مشتریان به دنبال شناسایی و اولویت‏بندی شاخص‏های رضایتمندی بازدیدکنندگان  موزه‏ها هستیم.

3-1 اهمیت و ضرورت موضوع

شورای بین المللی موزه‏ها (ICOM)[6] تعریف خود را از موزه به قرار زیر بیان می‏دارد: موزه عبارتست از یک سازمان غیر‏انتفاعی دائمی که در خدمت جامعه و پیشرفت آن قرار دارد و به روی عموم مردم باز است. این سازمان شواهد مادی مربوط به انسان‏ها و محیط زیست ایشان را به منظور مطالعه، آموزش و کسب لذت، گردآوری و حفاظت کرده، مورد پژوهش قرار می‏دهد و آنها را به نمایش می‏گذارد.

با رشد اقتصاد جهانی در دهه 1990، گرایش به بازدید از موزه‏ها رو به گسترش نهاد. به این ترتیب موزه‏ها دوباره توجه افکار عمومی را به خود جلب کرده و پذیرای بازدید‏کنندگان بیشتری گشتند؛ زیرا اوضاع مطلوبتر اقتصادی این دوران، تقاضا را برای گذراندن اوقات فراغت در قالب برنامه‏های فرهنگی و ارتقای کیفیت فعالیت‏های آموزشی افزایش داده بود. به این ترتیب موزه ها بیش از گذشته بازار مخاطبان خود را مورد توجه قرار داده و به نوعی به موسسات بازار‏گرا مبدل شدند.

با توجه به این ایده کاتلر که بازاریابی را فرایندی می‏داند که از مشتری آغاز شده و به او ختم می‏شود، این موزه‏های بازارگرا نیز توجه بیشتری به مخاطبان خود مبذول داشتند. مدیریت موزه‏ها به گردآوری دیدگاه ها و نظرات بازدید کنندگانی پرداختند که علاقمند و با انگیزه بوده و می‏توانستند آنها را در هدایت برنامه‏های کاری خود یاری رسانند. مطالعات بازاریابی به منظور شناخت نیازهای بخش‏های مختلف بازار مخاطب انجام پذیرفت تا مدیران موزه‏ها بدانند که چه چیزی را برای چه مخاطبی، به چه صورت و در چه زمان و مکانی باید عرضه نمایند. جذب بیشتر بازدید‏کنندگان از یک سو، خود به هدفی برای موزه‏ها مبدل گشت، زیرا مخاطب بیشتر، موقعیت برتری در اختیار موزه‏ها قرار می‏داد و از طرف دیگر این بازار رو به گسترش و این مراجعان بیشتر به معنای درآمد بیشتر برای موزه‏ها از طریق فروش بلیط وسایر محصولات و خدمات عرضه شده از سوی موزه‏ها بود.

موزه‏ها برای تحقق این اهداف به بهبود فضاها و امکانات فیزیکی از یک طرف و ارتقای کمّی و کیفی و تنوع بخشی به محصولات و خدمات اصلی و جانبی‏ای پرداختند که به بازار عرضه می‏داشتند.

تقویت مجموعه‏های آثار، گسترش سایت‏های اینترنتی، ورود به تجارت الکترونیک و بازسازی ساختار نیروی انسانی نیز از مجموعه اقدامات کلیدی‏ای بود که در این مسیر مورد توجه موزه داران قرار گرفتند.

توسعه بازار هدف به سوی قومیت‏ها و فرهنگ‏های مختلف، از دیگر موارد مدنظر موزه‏ها در دهه‏های پایانی قرن بیستم میلادی بود که همچنان ادامه دارد. آنها همچنین می‏کوشند که داشته‏های موزه را برای تمامی اعضای خانواده و در گروه‏های مختلف سنی-جنسی جذابیت بخشیده و از این طریق نیز بازار هدف خود را گسترش بخشند (زاهدی و همکاران،1387).

با توجه به اهمیت ویژه موزه در صنعت گردشگری و نقش چشمگیر آن در معرفی تاریخ، فرهنگ و تمدن کشورمان، نیاز مبرمی به توجه بیشتر به خواسته‏ها و انتظارات بازدید‏کنندگان احساس می‏شود؛ همچنین از آنجایی که موضوع موزه‏ها و محوطه‏های تاریخی به لحاظ بافت و نوع نگرش گردشگران بسیار متفاوت از سایر مقولات گردشگری است لذا نیاز به تدوین مولفه‏های ویژه موزه‏ها احساس می‏شود. و به همین دلیل محقق به دنبال آن است تا چارچوبی را تدوین نماید که در قالب آن بتوان سطح رضایتمندی بازدید‏کنندگان موزه‏ها را سنجید و از این طریق به مدیران و مسئولان موزه‏ها در امر پاسخگویی هر چه بهتر به نیازهای بازدید‏کنندگان یاری رساند.

[1] . George green

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                    صفحه

فصل اول:تعاریف و مقدمات اولیه

   1.1 مدل خطی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

2.1 انواع برآوردگرهای استوار……………………………………………………………………………………………………………………………. 5

1.2.1 برآورد M………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5

3.1 آنالیز بقا………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1.3.1 برآوردگر کاپلان مایر…………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

2.3.1 سانسور………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

4.1 مدل رگرسیون خطی با خطای اندازه ­گیری…………………………………………………………………………………………….. 14

فصل دوم : دادها­ی سانسور شده از راست و مدل های رگرسیونی

   1.2 مقدمه و تاریخچه……………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

2.2 برآوردگر Susarla _Van Ryzin_ Koul……………………………………………………………………………………….. 22

1.2.2 مزایایی و معایب برآوردگر KSV……………………………………………………………………………………………………… 24

3.2 اصلاحات و تعمیم های برآوردگر KSV…………………………………………………………………………………………………. 25

1.3.2 تبدیل های دیگر………………………………………………………………………………………………………………………………… 25

2.3.2 اصلاحات برآوردگر KSV…………………………………………………………………………………………………………………. 26

1.2.3.2 طبقه بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 26

2.2.3.2 برآورد M……………………………………………………………………………………………………………………………………… 27

4.2 تحلیل باقیمانده……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

5.2 مثال………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

فصل سوم : برآورد مدل مدل های خطی خطا با داده های سانسور شده

1.3 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

2.3 . مدل رگرسیون خطی با داده ­های سانسور شده  با وجود خطا در متغیرهای مستقل…………………………… 40

1.2.3 اصلاح روش حداقل مربعات……………………………………………………………………………………………………………….. 41

2.2.3 روش درستنمایی تجربی وساخت فاصله اطمینان…………………………………………………………………………….. 45

4.3 اثبات قضایا……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

 

فصل چهارم :مطالعات شبیه سازی

1.4 حالت یک بعدی………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

پیوست

   برآوردگر کاپلان مایر با وجود داده ­های سانسور شده……………………………………………………………………………………… 66

   نسبت لگاریتم درستنمایی تجربی…………………………………………………………………………………………………………………… 67

   معرفی نمادهای  ­و ……………………………………………………………………………………………………………….. 70

 

واژه­ نامه

واژه نامه انگلیسی­-فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 72

وژه نامه فارسی-انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

مراجع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                         صفحه

جدول شماره 2.1: مجموع مربعات باقیمانده……………………………………………………………………………………………………. 31

جدول شماره 2.2: مجموع مربعات باقیمانده…………………………………………………………………………………………………… 34

جدول شماره 3.2: ضرایب برآورد شده (برای مدل کامل)………………………………………………………………………………. 35

جدول شماره 1.3: متوسط طول و احتمالات پوشش فواصل اطمینان روش NA برای ……………………………. 62

جدول شماره 1.3: متوسط طول و احتمالات پوشش فواصل اطمینان روش AEL برای …………………………. 63

 

 

 

فهرست شکل­ها

عنوان                                                                                                                    صفحه

شکل شماره 1.2: نمودار باقیمانده ها برای داده های پیوند قلب استانفورد، برازش درجه دوم………………………. 20

شکل شماره 2.2: نمودار باقیمانده ها برای داده های پیوند قلب استانفورد، برازش خطی…………………………….. 21

 

 

فصل اول:

مقدمات

 

 

در این فصل تعاریف و مقدمات اولیه برای مدل­های خطی، مدل­های خطی با خطای اندازه ­گیری، برآوردگرهای استوار به­ویژه برآورد M، آنالیز بقا، برآوردگر کاپلان مایر، داده ­های سانسورشده و انواع سانسور ارائه می­ شود.

1-1- مدل خطی

یکی از کاربردی­ترین­­ روش­ها برای تحلیل داده ­ها در بین ابزارهای آماری، تحلیل رگرسیونی است. تحلیل رگرسیونی،روشی کارآمد برای بررسی و مدل­سازی ارتباط بین متغیرها است که از این مدل های رگرسیونی در توصیف داده ­ها، برآورد پارامترهای مجهول، پیش­گویی و کنترل استفاده می شود.

در بیشتر موارد، پاسخ یک آزمایش به چندین متغیر مستقل مثلا k متغیر مستقل، وابسته است. در این صورت یک مدل خطی رابطه­ای به صورت زیر را در نظر می­گیرد:

که n اندازه نمونه می­باشد. متغیرهای  را متغیرهای توضیحی و متغیر تصادفی قابل مشاهده y را متغیر پاسخ می­نامند.

متغیر تصادفی غیرقابل مشاهده  متغیر خطا تلقی می­ شود، بدین معنی که به عنوان متغیری تصادفی، انداره ناتوانی مدل در برازش دقیق داده ­ها را اندازه ­گیری می­ کند. این خطا ممکن است به دلیل عدم حضور برخی از متغیر­های مؤثر، خطاها­ی تصافی مربوط به مشاهدات و اندازه ­گیری­ها و غیره صورت پذیرد.

همچنین فرض می­ شود که خطا­ها دارای توزیع نرمال با میانگین صفر و واریانس نامعلوم  و ناهمبسته باشند.

پارامترها­ی  و  مجهول هستند و باید با بهره گرفتن از داده ­ها برآورد شوند. فرض می­­شودداده ­ها عبارتند از  که در آن  پاسخ متناظر با k سطح از متغیرها­ی مستقل  است. یعنی بنابر معادله (1.1.1) می­توان نوشت:

آن­گاه هدف ما به دست آوردن برآوردها­ی برای به ترتیب به نام­های  و در نتیجه به دست آوردن رابطه زیر است.

که در آن  نشان دهنده مقدار برآورد شده y به ازای مقادیر  است. در این صورت معادله (3.1.1) به عنوان معادله پیش بینی کننده می ­تواند مورد استفاده قرار گیرد.

معمول­ترین روش در برآورد پارامترهای یک مدل خطی، استفاده از روش “کمترین مربعات معمول (OLS)” است که روشی بسیار سودمند و کارا است.

پایه و اساس روش کمترین مربعات به  Gaussو  Legendreباز می­گردد. این روش (و تعمیم­های آن ) به دلیل راحتی محاسبات و جواب­های بسته مبتنی برآن مورد توجه بسیاری از آماردانان است.

برآوردهای  را به گونه­ ای برمی­گزینیم که مجموع توان دوم انحراف­ها را کمینه کند، یعنی آن­ها را به ­گونه­ای به ­دست می­آوریم که در معادله زیر هنگامی که به ترتیب جایگزین  می­شوند، کمترین مقدار ممکن را تولید کنند.

برآوردهای  با مشتق گرفتن از معادله (4.1.1) نسبت به  و مساوی صفر قرار دادن آن­ها به دست می­آیند. ملاحظه می­ شود که برای حل این معادله ها­ی نرمال بهتر است که از روش ماتریسی استفاده شود. می توان رابطه (1.1.1) را به فرم ماتریسی زیرر در نظر گرفت.

بطوری­که .

فرم ماتریسی را می­توان بصورت زیر نوشت.

این مدل را یک مدل خطی گویند، زیرا نسبت به پارامترها­ی مدل، خطی است.

در این مدل خطی Yیک ماتریس ، X یک ماتریس  ،  یک ماتریس  و  یک ماتریس  هستند.

آن­گاه می­توان معادله­ها­ی نرمال را به صورت زیر نوشت:

زیرا

 

چون  یک ماتریس  است در نتیجه با ترانهاده خود برابر است پس:

و خواهیم داشت:

با مشتق گرفتن از رابطه (7.1.1) نسبت به بردار  و جایگزین کردن  به جای  و مساوی صفر قرار دادن آن، معادله­های نرمال (6.1.1) به دست می­آیند.

ماتریس­های  و  عبارتند از:

با فرض معکوس­پذیر بودن ماتریس  داریم:

که در این صورت معادله پیش بینی کننده عبارت است از:

که در آن داریم:

اما زمانی که داده پرت داشته باشیم روش کمترین مربعات معمولی جوابگو نیست، به همین دلیل به معرفی برآوردگرهای استوار می پردازیم.

1-2- انواع برآوردگرهای استوار:

برآوردگرهای استوار برآوردهایی هستند که با بهره گرفتن از آن­ها می­توان حساسیت روش حداقل مربعات را نسبت به وجود داده ­های پرت کاهش داد.

برای این منظور روش کمی زیر را معرفی می­کنیم:

می­توان  را توسط تابع دیگری مانند  جایگزین کرد. و با کمینه کردن  به برآوردگری استوار دست یافت. برآوردهای ، برآوردهای M و برآوردهای GM با این روش حاصل می­شوند. که در این پایان نامه فقط به معرفی برآورد M می­پردازیم.

تذکر. جایگزین کردن مجموع یا میانگین با کمیت­های استوار نظیر آن­ها مانند میانه یا میانگین پیراسته است. بر این اساس، روش­هایی تحت عنوان LMS (کمترین میانه مربعات) یا LTS (کمترین میانگین پیراسته مربعات) معرفی شده ­اند.

1-2-1- برآوردM

می­توان در رابطه ی  به جای  توابع دیگری مانند  را قرار داد و برآوردهای پارامترها را به­گونه­ای یافت که کمیت زیر حاصل شود.

که  یک تابع حقیقی با ویژگی­های زیر است:

الف.

ب. تابع  متقارن است.

استاد مشاور:

 

دكتر كتایون فلاحی

 

 

 

 

 

 

 

سال تحصیلی

 

89-88

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                          صفحه

 

چكیده…………………………………………………………………………………………. 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………. 2

فصل اول (بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی و دینی وفرهنگی در عصر معاصر)

اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی، فرهنگی…………………………………………………… 5

آغاز ادبیات معاصر عرب……………………………………………………………………. 7

بررسی اوضاع اجتماعی در مصر…………………………………………………………… 9

اوضاع و شرایط مصر بعد از حمله فرانسه………………………………………………….. 12

اوضاع مصر بعد از اشغال انگلیس………………………………………………………….. 15

دعوت به سوی آزادی و مساوات…………………………………………………………….. 18

پیدایش و ظهور مطبوعات در مصر…………………………………………………………. 20

فصل دوم (عصر نهضت ادبی)

عصر نهضت………………………………………………………………………………… 23

مهمترین عوامل در ظهور نهضت ادبی معاصر مصر………………………………………. 25

چاپ و روزنامه و جنبش انتقال و ترجمه در دوره نهضت………………………………….. 30

شعر در دوره ی نهضت……………………………………………………………………… 32

نثر در دوره ی نهضت……………………………………………………………………….. 33

قصه………………………………………………………………………………………….. 34

انواع قصه……………………………………………………………………………………. 35

نمایشنامه……………………………………………………………………………………… 36

انواع مكاتب در عصر نهضت……………………………………………………………….. 37

حركت یا جناح رومانتیسم……………………………………………………………………. 41

جناح رمزگرا…………………………………………………………………………………. 42

فصل سوم (بررسی زندگی نامه وآثار دكتر ابوشادی)

زندگی نامه (تولد ابوشادی و خانواده‌اش)…………………………………………………….. 44

تولد و رشد شاعر…………………………………………………………………………….. 45

مذهب ابوشادی……………………………………………………………………………….. 48

اساتید و شاگردان ابو شادی…………………………………………………………………… 49

شعر ابو شادی………………………………………………………………………………… 51

نمونه هایی از اشعار رومانتیک ابوشادی……………………………………………………… 54

گزیده ای از قصیده ی «الحنان النارنج»…………………………………………………….. 56

عوامل موثر در شعر ابوشادی……………………………………………………………….. 58

گرایشهای ادبی اجتماعی ابوشادی……………………………………………………………. 59

آثار ابوشادی………………………………………………………………………………….. 61

تالیفات دكتر ابوشادی در نقد و ادب و اجتماع……………………………………………….. 62

مجله‌هایی كه ابوشادی به چاپ رسانده است…………………………………………………. 63

كتابهای علمی و غیره ……………………………………………………………………….. 64

فصل چهارم (جمعیت آپولو)

چگونگی تأسیس گروه آپولو…………………………………………………………………. 66

اهداف جمعیت آپولو………………………………………………………………………….. 70

ویژگی شعر مدرسه آپولو…………………………………………………………………….. 72

آپولو جمعیت ادبی یا مدرسه ادبی……………………………………………………………. 73

وحدت عضوی قصیده………………………………………………………………………… 78

حملات بر ضد آپولو…………………………………………………………………………. 79

اوضاع ادبی در زمان تكوین آپولو…………………………………………………………… 80

طبیعت در نزد شاعران آپولو………………………………………………………………… 81

انجمن منیرفا………………………………………………………………………………….. 82

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………… 83

فصل پنجم (ابوشادی و ادبیات ملی – انسانی)

نهضت ملی عربی و اثر ادبی آن…………………………………………………………….. 86

درگیری میان قیمومیت و استقلال……………………………………………………………. 89

ادبیات ملّی……………………………………………………………………………………. 91

شعر ملی ابوشادی……………………………………………………………………………. 92

طبیعت و زن در شعر ابوشادی………………………………………………………………. 103

شعر انسانی ابوشادی…………………………………………………………………………. 104

شعر غنایی در نزد ابوشادی………………………………………………………………….. 110

شعر داستانی و دراماتیک دكتر ابوشادی………………………………………………………. 112

ابوشادی درنقش پدر و اشعار او در مورد كودكی……………………………………………. 113

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………… 117

الملخَّص………………………………………………………………………………………. 118

Abstrac……………………………………………………………………………………. 120

منابع ومآخذ………………………………………………………………………………….. 121

 

 

 

 مقدمه :

شعر و شاعری پدیده‌ای است كه محدوده خاصی ندارد و ویژه افراد خاصی نیست، در هر مقام و منزلتی كه باشی، می‌تواند حلول كند و در هر حال و محلّی كه باشی می‌تواند تأثیرگذار باشد. دایره حكمفرمایی شعر بس پر دامنه و وسیع است، چرا كه شعر از دل بر می‌خیزد و بر دل می‌نشیند، با عاطفه و احساس آدمی سر و كار دارد و هر چه كه باشی، با عاطفه سروكار داری.

شعر از جمله موضوعات ادبی است كه ریشه در قرون دارد. آن‌گاه كه هنوز از تمدن و فرهنگ خبری نبود شعر بود و شاعر اهمیّت داشت . زبانش حامی قبیله بود و دشمنان از بیم تیغ زبانش در تشویش و اضطراب .

مقام شاعر گاهی اوقات از مقام رئیس قبیله تجاوز می‌كرد. در جنگ و صلح چه بسا زبان شاعر كاری را می‌كرد كه از عهده شمشیر خارج بود. شعر عربی و لطافت و طراوتی خاص دارد،‌ بطوریكه هر انسانی را كه سری در ادبیات دارد بر می‌انگیزد تا به بررسی این اشعار بپردازد. من نیز به همین دلیل از میان موضوعات ارائه شده، موضوع شعر آن هم شعر شعرای معاصر را برگزیدم. شعر معاصر به دلیل روانی كلام، استعمال كلمات ساده و موضوعات متداول و روزمره جاذبه فراوانی دارد، خصوصاً در شعر شعرای رمانتیک زیبایی هایی خاصی دیده می شود..

از میان شعرای معاصر احمد زكی ابوشادی را برگزیدم. ابوشادی مانند دیگر شعرای عصر خویش است، با این تفاوت كه نوع زندگی و محیط اجتماعی و حوادث زندگی و روزگار چنان تأثیری در شعر او گذاشته كه در زمان حیاتش حماسه های جاوید از خود به جاگذاشته است.

برای شناخت هر چه بیشتر این نویسنده شاعر خط به خط و صحفه به صحفه به مطالعه كتب پرداختم. ولی مطالب مهمی كه بتواند مرا كمك كند چندان نیافتم.

در هر كتاب و هر كتابخانه‌ای كه در دسترس بود  و كتب ادبی داشت به جستجو پرداختم. اما متأسفانه در آنها كمتر كتابی را یافتم كه راجع به این شاعر نوشته باشند. در برخی كتابخانه‌ها به مراجع و منابعی اشاره شده بود كه به صورت مستقل راجع به ابوشادی نوشته شده است، ولی آن نوشته‌های مستقل را در كتابخانه‌ها نیافتم . نباید سهم برخی از كتابها را كه با كمك آن از عهده انجام این تكلیف بر آمدم نایده گرفت. كتابهایی را كه نویسندگان آنها كم و بیش به شرح و حال او پرداخته اند، كتابهائی است چون الشعر العربی المعاصر تألیف ایلیا الحاوی و مذاهب الأدب تألیف محمد عبدالمنعم خفاجی و كتاب تاریخ الادب العربی نوشته حنّا الفاخوری كه از آنها به فراخور این رساله بهره گرفتم.

بار دیگر جا دارد و از استادانی كه با یاری آنان و نصائح و راهنمائیهای آنان كه چه بسا سودمندتر از كتابها بوده است جرأت نگارش این تحقیق را یافتم تشكر نمایم .

اگر چه در مورد موضوع این رساله جستجو و تحقیق فراوان كرده‌ام، ولكن شاید آنچه مورد مطالعه خوانندگان عزیز در این مقوله قرار می‌گیرد، نا چیز و كم اهمیت جلوه كند، امید اغماض دارد.

 

فصل اول

(بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی، فرهنگی در عصر معاصر)

 

– اوضاع سیاسی- اجتماعی- دینی- فرهنگی

– آغاز ادبیات معاصر

– بررسی اوضاع اجتماعی در مصر

– اوضاع و شرایط مصر بعد از حمله فرانسه

– اوضاع مصربعد از اشغال انگلیس

– دعوت به مساوات

– پیدایش و ظهور مطبوعات در مصر

 

 اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی، فرهنگی :

«پس از حوادث غمبار و فجایع غیرقابل تحملّی ک بعد از عصر مغول بر ادبیات و پیكر شعر و نثر وارد شد، این گمان بود عاقبت سرنوشت ادبیات عرب چه خواهد شد. شعر و نثر نیز همچون دیگر علوم پویا است و به یک حال باقی نمی ماند. در اثر تأثیراتی كه مدارس، چاپخانه، كتابخانه ها و مجامع و تأثیر و نقش متشرقین و غیره… شعر از حالت رخوت و ركودی كه برابر عارض شده بود بیرون آمد و شروع به طی كردن مسیر جدیدی كرد. نوآوری جای تقلید و ابداع جای صنایع لفظی را گرفت در ادبیات دوره ی نهضت، دو مرحله مشهور است:

مرحله ی اول: سنّت گرایی.

مرحله ی دوم: نوآوری.

مرحله ی اول كه مرحله ی رستاخیز و بیداری و حركت بسوی افكار و موضوعات، تخیّلات و اسالیب قدیم شعر عربی است، خود به دو بخش تقسیم می شود:

الف: سنّت گرایی آمیخته به انحطاط.

ب: بازگشت به سبك عباسی.

در سنّت گرایی آمیخته به انحطاط، شعرای این دوره می خواستند به سنن شعری پیش از انحطاط برگردند ولی آثار انحطاط در كارهایشان نمایان بود.

بازگشت به سبك عباسی چون ادباء در اثر تحوّل اوضاع و احوال اجتماعی و استفاده از وسایل آموزشی، زبان عربی را به خوبی یاد گرفتند و علل ضعف آن را شناختند. با بهره گرفتن از صنعت چاپ دواوین شعرای پیش منتشر شد. شعرای جدید با اطلاع از شعر دوره ی عباسی تصمیم گرفتند از آن شعر تقلید كرده و در تعابیر خود دقت بكار برند. كار شعرای قرین را سرمشق قرار دادند، بنابراین شعرشان از زمانشان فاصله گرفت، و شعر این گروه دور از نیازها و مشكلات مردم بود.

در مرحله ی دوم، كه مرحله ی نوآوری است در اثر ارتباط میان شرق و غرب و استفاده ی شرقیها از ادبیات غرب، شعر به مرحله ی جدیدی گام گذاشت و سه مكتب پدیدار شد كه عباتند از:

1- مكتب مخضرمین

2- مكتب افراط كاران

3- مكتب اهل ابداع

مكتب مخضرمین یعنی كسانیكه ضمن گرایش به نوآوری، كارشان بر مبنای ادبیات قدیم بود.

مكتب افراط كاران گروهی بودند كه افكار غربی بر احساس و خیال آنها تأثیر گذاشت. اینها بودند كه با ادبیات عرب اُلفتی نداشتند. این گروه در اثر شكست قانون اساسی در سال 1908م و حوادث جنگ جهانی اول بر ملت لبنان و سوریه رنگ رمانتیک به خود گرفت و از رمانتیسم فرانسوی رنگ تقلید گرفت. ویژگی سبك كار آنها دوری گزیدن از اسلوب قدیم بود و پذیرفتن سبك ادبیات غربی.

این ادبیات در اماكنی پا گرفت كه مهاجران عرب می زیستند.

از ویژگیهای سبك رمانتیک درخشندگی اسلوب، موسیقی لفظ، و كوشش برای پدیدآوردن شعر آزاد و دعوت به آزادی بود. در این دوره گرایش به سبك سمبولیسم یا رمزگرایی نیز به وجود آمد. پیروان این مكتب به تعبیرات پیچیده پناه بردند و شعر را وسیله ی برای تعبیر از زندگی جدید بكار گرفتند.

مكتب اهل ابداع- كه در كنار این گرایشات بوجود آمد. هدف از آن، این بود كه شعر را به راه صحیح خود سوق دهد و آن را از فساد غزل و تملّق و چاپلوسی متن و تقلید از قدماء نجات بخشد و به جنبه های اجتماعی شعر اهمیّت دادند كه ابوشادی از این مكتب پیروی می كرد.»[1]

 

آغاز ادبیات معاصر عرب

«اگر نهضت ادبی قدیم عرب بر پایه اصول دین اسلام استوار شده بود بیداری جدید عرب بعد از خواب طولانی دوره ی انحطاط، وامدار تماس و ارتباط شرق با غرب است.

تقریباً بیشتر محققان عرب بر این عقیده اتفاق نظر دارند كه نهضت ادبی جدید عرب با حمله‌ی ناپلئون بنا پارت به مصر در سال 1798م آغاز شد.

برخی نیز آغاز نهضت ادبی را همزمان با انقلاب عرابی پاشا در سال 1881 می دانند به هر حال خواستگاه نهضت ادبیات معاصر عرب كشور مصر است»[2]

«كشور مصر در اواخر قرن هجدهم و به هنگام حمله ی ناپلئون، توسط مالیک از یک طرف و از طرف دیگر عثمانیها اداره می شد.

ممالیک بر سر بدست گیری حكومت به نزاعی مستمر با یكدیگر مشغول بودند و این سرزمین را دستخوش آشوب و هرج و مرج ساخته بودند، اختلافات و درگیرهای داخلی مجالی برای رونق فرهنگی و اجتماعی باقی نگذاشته بود، بیماری و جهل و فقر در این سرزمین بیداد می كرد، تقریباً ركودی فراگیر در زمینه های علمی و ادبی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی بر سراسر كشور سایه افكنده بود در واقع می توان گفت این صدای غرش توپهای فرانسه در دروازهای قاهره بود كه آنان را از خواب غفلت بیدار كرد.

مصریهای دور مانده ازقافله ی علم و دانش و تمدن جدید ناگهان متوجه شدند كه در جهان خارج تحولاتی شگرف رخ داده است و دنیا منتظر آغاز حركت و تلاش آنان نمی ماند.

حمله ناپلئون به مصر در اثر مبارزه و رقابتی بود كه میان فرانسه و بریتانیای كبیر در  پایان قرن هجدهم به وجود آمده بود.

هدف اصلی ناپلئون از حمله به مصر دستیابی به پایگاهی مطمئن در قلب جهان عرب بود تا از این طریق راه بریتانها را برای رسیدن به هند سد نماید. حمله ناپلئون گذشته از نابسامانیها و مواردی كه هر تجاوزی در پس دارد، برای مصریها منشأ امور بسیار مفید می گردید. این حمله صرفاً یک حمله نظامی نبود بلكه جنبه ی فرهنگی و علمی نیز داشت. ناپلئون در اولین قدم مصر و سپس سوریه را تصرف كرد وی می دانست كه به اشغال نظامی نمی تواند اكتفاء كند. همچنین به دلیل اینكه مصر از فرانسه دور است به هر حال روزی ارتش فرانسه از مصر خارج می شود، از این رو هدف ناپلئون این بود كه ملت مصر را با تمدن غرب و به ویژه فرانسه آشنا سازد و از لحاظ فرهنگی مصر را تحت سیطره ی خود در آورد، تا سنگر و دژی برای فرانسه در شرق باشد»[3]

«ناپلئون همزمان با اشغال مصر، دانشمندان، تجهیزات وامكانات علمی و فرهنگی را نیز با خود به ارمغان آورد و كوشید تا نوعی دوستی و همكاری میان ارتش اشغالگر و جامعه مصر ایجاد كند.

علاوه بر این فرانسوی ها برای تعلیم كودكان خود در مصر مدارسی احداث كردند و از همه مهمتر مصریان را با صنعت چاپ آشنا كردند، آنان برای چاپ فرمانها و اعلامیه های حكومتی چاپخانه ای تأسیس كردند كه بعدها تأثیر فرهنگی شگرفی را در مصر به جای گذاشت.

فرانسوی ها به تأسیس یک مجمع علمی و تئاتر نیز همت گماشتند و دو روزنامه فرانسوی را در مصر منتشر كردند آنها سه سال مصر را اشغال كردند كه تمام این مدت با مصریها و عثمانی ها درگیربودند و سرانجام مجبور شدند كه این دیار را ترك كنند.»[4]

«ولی فعالیتهای علمی و عمرانی آنها اعجاب مصریها را برانگیخت و آنها را از خواب غفلت و جهل بیداركرد و به حقوق از دست رفته شان آشنا ساخت و دیدگانشان را به فرهنگ و تمدن جدید برگشود.

حس قومیت در آنها نشو و نما یافت، مخصوصاً امكان یافتند كه در كارهای كشورشان شركت کنند و نمایندگانی برای خود برگزینند.

البته ناگفته نماند كه یورش ناپلئون نتایج مثبت و منفی به دنبال داشت.

جامعه مصری در ابعاد علمی، هنری و ادبی و سیاسی و اجتماعی به شدت تحت تأثیر فرانسه و اروپا قرار گرفت و دیدگان خود را بر دستاوردهای نوین علمی باز كرد. این تهاجم پیامدهای منفی نیز داشت كه می توان از ورود فرهنگ غربی در فضای فرهنگ عربی و اسلامی نام برد.»[5]

 

بررسی اوضاع اجتماعی در مصر

«دولت عثمانی، دولت اسلامی بود كه حاكمی مسلمان بر آن حكومت می‌كرد و نتیجه فتوحات گسترده‌اش آسیا و اروپا و افریقا را شامل می‌شد. مردم و ملت‌ها در حوزه سلطه آنان با دین‌ها و مذهب‌های مختلف داخل شدند، پس ساكنان آن‌جا به دوگروه تقسیم شدند، مسلمانان و اهل ذمه، و هنگامی كه مسلمانان گروه سیاسی مسلط و حاكم بودند از حقوق شهروندی و وظایف كامل در حكومت برخوردار بودند مانند مقام‌های مختلف سیاسی و اداری و قضایی و نظامی كه در اختیار داشتند و در مقابل این مناصب وظایف چهار و جنگ و خدمات نظامی برعهده آنان بود. اما اهل ذمه حق را در تطبیق قوانین دینشان در امور خاص و اموال شخصیتشان می‌دانستند و جزیه بر آنها واجب بود مانند مالیات شخصی بود كه هر ساله پرداخت می‌كردند.

از ناحیه اقتصادی، جامعه عربی به كشاورزان. تاجران، و صنعت‌گران و غیره تقسیم می‌شود.

همه این مسائل در جامعه عربی تأثیر می‌گذاشت به همین خاطر در پی تماسك و انسجام و متحد شدن برآمدند.[6]»

«عثمانیانی كه در ابتدا قبایلی وحشی و تجاوزگری بودند و با تركیبی از عادات و تقالید عربی و اخلاقی اسلامی را گرفتند و صورت‌های مطلق زندگی را رها كردند و آن را به اعراب بیابانی بازگرداندند و خرافاتی با دین در آمیخته شد و كودكان از آغاز كودكیشان كار می‌كردند و خانواده‌هایشان با رنج و سختی تلاش می‌كردند و هیچ راهی برای تغذیه آنان نمی‌یافتند و همه جامعه از فقر و گرسنگی و بیكاری و مریضی رنج می‌برد. كه اسباب و دلایل آن اوضاع به اوضاع و شرایط سیاسی مرتبط بود.

پس جز اندكی از آنها جمع زیادی از مردم آن زمان در شرایط سخت و طاقت‌فرسا زندگی میكردند. »[7]

«اوضاع كشورهای عربی در قرن 13 همراه با فساد و نابودی اخلاقی و زبان و ادبیات بود. و اروپا با شناخت و آگاهی نسبت به این اوضاع سریعاً بر آنجا هجوم برد ولی نه به شكل جنگ‌های صلیبی بلكه با دعوت و تبلیغات و با افزایش تاجران و انتشار علوم و ادبیات به جنگ با كسانی كه در راهش ایستادند و مقاومت كردند، پرداخت.» [8]

«خلاصه مطلب اینكه جامعه عربی در دوره عثمانی انسجام و اتحادش را از دست داد و این بخصوص در زمانی كه فرانسه و بریتانیا در مصر ساكن شدند، بیشتر شد. و اوضاع طبقات فقیر جامعه تغییر چندانی نكرد. و به خصوص در روستاها فقرا همچنان فقیر و گرسنه‌ها گرسنه ماندند و تعداد بیكاران از قبل بیشتر شد.

و استعمارگران به شهرهایی خاص توجه و اعتنا كردند جایی كه كارشناسان و نخبگان و سربازانش و كارمندانشان بیشتر بود بیشتر بهداشت كامل و نظافت شهرها و ایجاد باغ در این مكان ها را مورد توجه قرار می‌دادند.»[9]

«با پایان یافتن قرن 19 ارزش‌ها و سنت‌‌های اجتماعی قدیم رو به زوال و انحطاط رفت و جایش را به ارزش‌های جدید وارد شده از غرب داد. و درگیری و نزاع شدید بین علاقه‌مندان به غرب و تفكر غربی و مقلدان از سنت اعراب قدیم در مسكن، لباس، غذا، نوشیدنی، و وسایل رفاهی و تجملی رخ داد. در این میان یاران تقلید از قدماء، هر چه را كه در توان داشتند برای مقاومت در مقابل جریان غرب مبذول داشتند. و در این هنگام، گروهی شاهد تبعیض موجود در جامعه و فرق بزرگ و فاحش بین حاكم و محكوم شدند. گروهی آگاه با مبادی و اصول و افكار جدید از آزادی و مساوات و عدالت اجتماعی به دور از ذلت و نفاق و رشوه و ربا و با اعتماد به كتاب خدا و سنت نبوی و براساس آراء مصلحان و احیاناً مفكران غربی بر پا شدند. این گروه از مفكران مختلف غرب مشكلات و مسائل اجتماعی را با گرایش‌های متعدد اداره می‌كردند.»[10]

اما فسادهای اجتماعی كه ادبیات توسط آن رو به نابودی و اضمحلال رفت دو نوع بود، اول محرماتی چون قمار و مست كننده‌ها (چون شراب) و مواد مخدر و تجاوز به عنف را شامل می‌شود. و نوع دوم تشكیلات و اسباب و آلات مستهجن و زشت چون رقص‌های دونفره و مختلط را شامل می‌شود. اما مست كننده‌ها و مخدرات كه سخنان زیادی در مورد آنها و در گوشه و كنار شعر و نثر است و بر ما واجب است كه بگوییم كه حجم زیادی از شعر عربی دائماً همراه شراب بوده است. و ادبیات دائماً در نزاع و درگیری با فساد بوده است و ادبیات به بیان بعضی از خوش‌گذرانی‌ها و ارتباط با زنان و به نوعی خاص از رقص فرنگی می پرداختند.

هر یک از این موضوعات در اوایل، هدف نقد گزنده و تند مخالفان قرار گرفت، اما این نقدها با گذشت زمان كاهش یافت تا اینكه در مناطقی خاص، محدود شد و ما این نوع از سرگرمی‌ها و خوش‌گذرانی‌ها از آن جمله رقص‌های گروهی را در كانون جامعه و بین طبقات جدید جامعه را به وضوح می‌بینیم.[11]

 

[1] – تاریخ الآداب اللغة العربیة- جرجی زیدان- ص 11.

[2] –  دراسات فی تاریخ الادب العربی الحدیث و مدارسه؛ عبدالمنعم الخفاجی ج-الاول: ص 22

[3] – جنبش های ملی مصر، غلامرضا نجاتی ص 3

[4] – الأدب المقارن. الخطیب حسام، ج 2 ص 8

[5] – تاریخ الآداب العربیة، جرجی زیدان، ج 2 ص 372

[6] . الإتجاهات الفكریة عندالغرب، علی‌المحافظة،ص  159

دو حوزه انسان شناسی و جهان شناسی میتوانند ارتباط وثیقی با هم داشته باشند که متأسفانه کمتر به آن پرداخته شده است. در این مجال برآنیم که گامی ناچیز در راستای تطبیق این دو حوزه مهم مطالعاتی فلسفی-عرفانی برداریم.

در گام اول به بررسی «عوالم» از منظر فلسفه و عرفان اسلامی و همچنین از دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله شاه آبادی پرداخته شده است. هر دو بزرگوار دسته بندی های مختلفی ازعوالم مطرح می­ کنند، اما علامه طباطبایی بیشتر بر تقسیم بندی عوالم به ترتیب از بالا به پایین ، عوالم مجرد و مثال و مادی تأکید دارند. و آیت الله شاه آبادی بیشتر تقسیم بندی به ترتیب از بالا به پایین عوالمِ لاهوت و جبروت و ملکوت و ملک را مطرح می­فرمایند. هردو اندیشمند اسلامی معتقدند نسبت عوالم بالاتر به عوالم پایین تر نسبت علت به معلول است.

در گام دوم و سوم وارد بررسی مبسوط عالم عقول و عالم مثال و خواص آنها شده ایم چرا که این دو عالم قدر مشترک مورد تفاهم اکثر فلاسفه و عرفای اسلامی است و میتوان عوالم دیگری که ذکر میشود را در ذیل این دو عالم گنجاند. آیت الله شاه آبادی در این قسمت بحث جدی ندارند، اما علامه طباطبایی معتقدند عقول دارای کثرت طولی اند و تعداد آنها در این زنجیره طولی برای بشر غیرقابل شمارش است و این کثرات طولی است که مبدأ پیدایش عالم مثال و آفرینش می شوند. عالم مثال نیز فاقد ماده ولی واجد برخی آثار ماده است و همین فرق موجودات مثالی با موجودات عالم مجردات است.

گام آخر، تکمیل حل مسئله ی پایان نامه است. یعنی ترسیم مسیر حرکت انسان بر اساس وجود ذومراتبی انسان، در مسیر عوالم هستی. علامه طباطبایی براساس قوس نزول و صعود انسان را از عالم مجردات دانسته که از عالم مثال گذشته و در عالم مادی ساکن شده و پس از این طی حرکت جوهری در قوس صعود همین عوالم را-در عین پیمودن عالم برزخ و قیامت -به سمت بالا می رود. اما آیت الله شاه آبادی پس از طرح قوس نزول،درمورد قوس صعود قائل به طی کردن  زمین های هفتگانه وپس از آن،آسمان های (بواطن)هفتگانه می­باشند، که این حرکت تشکیکی یا اشتدادی است.

مقدمه:

بیان مسئله

اگر به موضوع فلسفه که همان چیستی و چگونگی وجود است خوب دقت کنیم می توان به اهمیت جهان شناسی پی برد. چیستی وجود ارتباط تنگاتنگی با چیستی جهان پیرامون به عنوان نزدیک ترین موجود قابل شناخت فلسفی دارد. از طرفی انسان به عنوان اشرف مخلوقات در جهان هستی جایگاهی ویژه دارد.

«الحمدلله رب العالمین» پس از «بسم الله الرحمن الرحیم» این اولین آیه ازسوره حمد، اولین سوره قرآن کریم است.[1] سوره ای هرروز حداقل 10 بار بر زبان هر نمازگزار باید جاری شود.

حمد و سپاس مخصوص رب جهانیان است[2] خداوند میخواهد خود را معرفی بفرماید از طریق ربوبیت عالمیان و ساکنان عوالم معرفی میفرماید. بسیار باید در این نکته دقت کرد.

امیرالمؤمنین خطاب به انسان میفرمایند:

«أتزعم أنک جرم صغیر  وفیک النطوی العالم الاکبر» آیا گمان میکنی تو چیزی کوچک هستی در حالیکه درون تو عالم بزرگتری قرارداده شده.[3]

چگونه میتوان در مقابل این آیه و روایت بی دغدغه ماند؟

مسئله این است که ساکنان عوالم کیستند که خداوند ما را به این دریچه از توحید دعوت میکند؟ آیا نمی شد بفرماید: «موجودات» یا «مخلوقات» یا هرچیز دیگر؟

اینکه جهان شناسی را محدود کنیم به طبیعت شناسی امری ساده انگارانه است. خداوند متعال در وصف متقین میفرماید: «الذین یؤمنون بالغیب»[4] یعنی کسانی که به غیب ایمان دارند. چگونه میتوان عالم و عالمیان را محدود به آنچه به چشم می آیند انگاشت در حالی که رب عالمیان سخن از غیب میگوید؟

از دیدگاه نگارنده اهمیت شناخت عوالم در این است که بفهمیم خدای متعال چه جهانی خلق کرده است و واقعیت هستی را بهتر درک کنیم. به جهان و هستی همانگونه بنگریم که هست.

 

 

از طرفی شک نداریم اشرف مخلوقات ، انسان است. حال این انسان با آن جهان آیا ارتباط وجودی خاصی دارد؟

باید به این پرسش پاسخ مستند داد که آیا انسان شناسی اسلامی با جهان شناسی اسلامی ارتباط تنگاتنگی دارد؟ اگر دارد به چه صورت است؟ آیا یکی پیش نیاز دیگری است یا مکمل همدیگرند؟؟

این انسان ذوابعادی که تا قاب قوسین او ادنی پیش میرود در نقشه عوالم کجاست؟

در بحث نقشه عوالم و خواص عوالم فلاسفه بیشتر وارد گود شده اند و در بحث انسان و مراتب انسان، عرفا بحث های جدی تری از فلاسفه در پیش گرفته اند.[5]

این واقعیتی است که با مراجعه به کتب فلاسفه و عرفا در نگاه اولیه بسیار مشخص می باشد.

حال این انسان شناسی که بیشتر صبغه عرفانی دارد می تواند با جهان شناسی که بیشتر صبغه فلسفی دارد ارتباط نزدیک برقرار کند؟ یا ما نیاز به بازنویسی انسان شناسی و جهان شناسی اسلامی داریم؟

در این تحقیق به دنبال شناخت هرچندناقص میراث جهان شناسی و انسان شناسی خود از فلسفه و عرفان هستیم تا بتوانیم به این پرسش ها پاسخی مناسب ارائه کنیم.

اهمیت و ضرورت این تحقیق:

الف) آنچه مسلم است ، فلاسفه و عرفا در لابلای مباحث خود به بحث عوالم و مسیر حرکت انسان در آن ها پرداخته اند. اما به صورت جامع و مبسوط کمتر به ان توجه شده است و یک  دلیل این کم توجهی میتواند عدم نیاز اعصار گذشته به این بحث باشد. اما امرزو با توجه به توسعه نفوذ داروینیسم حتی در میان دانشمندان علوم اسلامی جهان اسلام ، و همچنین تأثیر عمیق مدرنیسم بر پیش فرض های فلسفی دانشمندان ( ازجمله اینکه همه چیز با علم تجربی و ریاضی و علوم جدید قابل دستیابی است حتی طی الارض) نیاز جدی به تولد نظریه مستقل و مبسوط در باب بواطن انسان و همچنین عوالم بالاتر هستی احساس میشود.

ب) حوزه مطالعاتی انسان شناسی علی رغم سابقه طولانی در علوم اسلامی در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه علما و اساتید حوزه و دانشگاه قرار گرفته است.  و آنچه بیشتر در این پژوهش ها به چشم میخورد ، بررسی «انسان شناسی» مستقل از «جهان شناسی» است. از طرفی این بررسی تفکیکی در هر دو حوزه ما را دچار شناخت ناقص میکند چرا که مراتب بالای انسان امری ذهنی نیست بلکه وجودی است به همین دلیل باید جایگاه هستی شناختی مراتب و تأثیر و تأثر هر مرتبه ی انسانی از موجودات هم عرض خود مداقه شود. و در غیر این صورت انسان را جامع نشناخته ایم.

فلذا خلأ تئوریک در حوزه مطالعات تطبیقی «انسان شناسی» و «جهان شناسی» ما را بر آن داشت در این مسیر گامی ناچیز برداریم.

هدف از این پژوهش:

مهمترین هدف این پژوهش آغاز راهی برای پی­ریزی مطالعات تطبیقی بین حوزه انسان شناسی و جهان شناسی بر اساس فلسفه و عرفان اسلامی است.

از طرفی دستیابی به برخی نقاط کلیدی انسان شناسی من جمله مسیر حرکت انسان در عوالم هستی هدف دیگر این تحقیق است.

پرسش های پژوهش:

1- سوال اصلی پژوهش

سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که نقشه ی عوالم هستی چیست؟ و انسان به ما هو انسان در این عوالم چه جایگاهی دارد؟ و چه مسیری برای حرکت پیش روی اوست؟

2- سوال های فرعی پژوهش

الف) خواص هر عالَم چیست؟

ب) نحوه ی ارتباط هر عالَم با عالَم بالاتر و پایین تر خود چگونه است؟

ج) انسان دارای چه ابعاد و بطونی است؟

د) چند نوع دسته بندی برای عوالم صورت گرفته است؟

ه) قوس صعود و قوس نزول به چه صورت است؟

فرضیات پژوهش:

فرضیه اصلی ما این است که انسان صرفا دارای بعد مادی نمی باشد و بعد غیر مادی انسان دارای مراتبی است که هر مرتبه را با مرتبه ی دیگر تفاوت است. و باتوجه به وجود عوالم متعدد انسان در هر کدام ،نحوه ی بروز  وظهوری خاص دارد.

اما اصلی ترین فرضیه رقیب ما ، همان نظریه ی «تکامل نوع انسانی »[1] چارلز داروین است که بر آن اساس هم بعد غیرمادی انسان در مقیاس وسیعی رد میشود و هم قوس نزول از اساس منقضی.

روش پژوهش:

روش پژوهش در اثر حاضر ، روش کتابخانه ای است که در سه مرحله ذیل سامان می یابد:

1) جمع آوری ، شمارش و دسته بندی و تنظیم نظرات بزرگان فلسفه و عرفان اسلامی در باب عوالم و مسیر حرکت انسان در آنها تا علامه طباطبایی و آیت الله شاه آبادی.

2) توضیح و تبیین موارد احصا شده

3) تکمیل و تتمیم موارد فوق

4) استنباط نظریات علامه طباطبایی و آیت الله شاه آبادی در این موضوع

مبانی و پیش فرض ها:

مراد از پیش فرض های تحقیق ، مبانی و اصولی است که پژوهش حاضر بر آن ها مبتنی است و اصطلاحا اصل موضوعه ی این تحقیق اند. که به شرح ذیل می باشند:

1) عالَم های دیگری غیر از دنیا موجودند.

2) انسان جنبه های بالاتر از دنیا را داراست

3) جنبه های بالاتر انسان با عوالم بالا ارتباط دارند.

4) دنیا پست ترین عالَم و بدن پست ترین مرتبه ی وجودی انسان است.

[1] دکتر محمود بهزاد- داروینیسم و تکامل- انتشارات جیبی- چاپ هفتم- 1353- ص 33