• دیابت………………………………………………………………………………..3
• تاریخچه دیابت………………………………………………………..3

1-2- تعریف دیابت……………………………………………………………………….5

1-2-1- مقدمه……………………………………………………………………………….5

1-2-2- طبقه بندی دیابت…………………………………………………..6

1-2-2-1- دیابت نوع یک ……………………………………………………7

1-2-2-1-1- اپیدمیولوژی ………………………………………………………..7

1-2-2-1-2- پاتوفیزیولوژی ……………………………………………………………..8

1-2-2-2- دیابت شیرین نوع دو ……………………………………………………….9

1-2-2-2-1- اپیدمیولوژی و پاتوفیزیولوژی ………………………………………………9

1-2-2-3- دیابت حاملگی………………………………………………………………….9

1-2-2-4- دیابت نوع 5/1 ……………………………………………………………….10

1-2-2-5- برخی دیگر از اشکال خاص دیابت ……………………………………..10

1-3- آزمایش های  متداول برای تشخیص دیابت …………………………………….11

1-4- مدل های تجربی ایجاد دیابت …………………………………………………. 11

1-5- استرپتوزوتوسین …………………………………………………………………….12

1-5-1- ترکیب و ساختار شیمیایی استرپتوزوتوسین ……………………………12

1-5-2- مكانیسم اثر استرپتوزوسین ……………………………………………………13

1-6- دیابت و عوارض آن ………………………………………………………………14

1-6-1- عوارض حاد ……………………………………………………………………14

1-6-1-1- کتواسیدوز دیابتی …………………………………………………………14

1-6-1-2- سندروم هایپراسمولار غیرکتونی ……………………………………………. 15

1-6-2- عوارض مزمن…………………………………………………………………..16

1-6-2-1- عوارض میکروواسکولار ………………………………………………. 16

1-6-2-1-1- رتینوپاتی …………………………………………………………………….. 16

1-6-2-1-2- نفروپاتی……………………………………………………………………….17

1-6-2-1-3- نوروپاتی……………………………………………………………………..18

1-6-2-2- عوارض ماکروواسکولار ………………………………………………… 18

1-7- کبد ………………………………………………………………………………………. 18

1-7-1- تست های عملکردی کبدی …………………………………………….. 19

1-7-1-1- موارد استفاده از تست های آسیب کبدی LFTs   ……………………. 19

1-7-1-2- محدودیت های LFTs …………………………………………………….. 19

1-7-1-3- دسته بندی تست های عملکرد کبد …………………………… 20

1-8- آلانین آمینوترانس……………………………………………………………. 20

 1-9- آسپارتات ترانس آمیناز  …………………………………………………………… 21

1-9-1- عوامل تداخل کننده در اندازه گیریALT و AST …………………. 21

1-10- آلکالن فسفاتازALP ………………………………………………………. 22

1-11- درمان گیاهی دیابت …………………………………………… 23

1-11-1- چای سبز ………………………………………………………… 23

1-11-1-1- ترکیب شیمیایی و خواص دارویی چای سبز …………………. 23

1-11-1-2- مکانیسم اثر چای سبز ……………………………………. 24

1-12- شنبلیله ………………………………………………………. 24

1-12-1- خواص دارویی شنبلیله ……………………………. 25

1-12-2- مکانیسم اثر شنبلیله ………………………………… 25

1-13-  کلپوره ……………………………………………………. 26

1-13-1- ترکیب شیمیایی و خواص دارویی کلپوره ……………….. 26

1-13-2- مکانیسم اثر کلپوره ……………………………………… 26

1-14- موسیر‎  …………………………………………………. 27

1-14-1-  طبقه‌بندی علمی …………………… 27

1-14-2- خواص دارویی موسیر ………………………………….. 29

1-15- بافت پانکراس ……………………………………………….. 30

1-15-1- سلول های آلفا ………………………………………….. 31

1-15-2- سلول های بتا ………………………………………. 31

1-15-3- سلول های دلتا ………………………………………………. 31

1-15-4- سلول های C …………………………………………………………….. 31

1-15-5- سلول های F ………………………………………………… 31

1-16- هورمون های تولید شده در بخش درون ریز ……………….. 32

1-16-1- انسولین …………………………………………………………… 32

1-16-1-1- ساختمان شیمیایی انسولین ……………………………………….. 33

1-17- کلیه …………………………………………………………………………. 34

 

 

1-17-1- ساختمان کلیه ………………………………………………………….. 34

1-17-1-1-  کورتکس ………………………………………………………………. 35

1-17-1-2-  مدولا …………………………………………………………….. 35

1-17-1-3- نفرون ………………………………………………………… 35

فصل دوم: مواد و روش ها

2-1- وسایل و مواد مورد استفاده در آزمایش های بیوشمیایی و پاتولوژی …………………………. 38

2-2 حیوانات مورد آزمایش و محل نگهداری آنها ……………………………………….39

2-3- عصاره گیری ………………………………………………………………… 40

2-4 طرح آزمایش و نمونه گیری ……………………………………………… 40

2-5- خون گیری و اندازه گیری برخی فاکتورهای بیوشیمیایی …………… 41

2-5-1- اندازه گیری قند خون …………………………………………………… 41

2-6- مطالعات بافت شناسی ………………………………………………………41

2-6-1- پاساژ بافت ……………………………………………………………………. 41

2-6-1-1- ثابت کردن ………………………………………………………….. 41

2-6-1-2- آبگیری ………………………………………………….. 41

2-6-1-3- آغشتگی با پارافین ………………………………………………………. 42

2-6-1-4- قالب گیری ………………………………………………… 42

2-6-2- تهیه مقاطع بافتی …………………………………………………………42

2-6-2-1- برش گیری ……………………………………………………… 42

2-6-3- رنگ آمیزی ……………………………………………………………………… 43

2-6-3-1- رنگ آمیزی هماتوکسلین- ائوزین …………………………….. 43

2-6-4- چسباندن برش روی لام ………………………………………………….. 44

2-6-5-عکس برداری …………………………………………………………. 44

2-7- درجه بندی فاکتورهای مورد بررسی در نمونه ها ……………….. 45

2-8- روش انجام آنالیزهای آماری ……………………………………………… 45

فصل سوم: نتایج

3-1- نتایج حاصل از آزمایشات بیوشیمیایی …………………………………. 48

3-1-1- مقایسه وزن ……………………………………………………………. 48

3-1-2- مقایسه گلوکز ……………………………………………………… 50

3-1-3- مقایسه انسولین …………………………………………………. 54

3-1-3-1- جهت مقایسه انسولین در گروه ها …………………………… 54

3-1-4- مقایسه ALT ……………………………………………. 57

3-1-5-مقایسه AST ……………………………………………………… 61

3-1-6- مقایسه ALP ………………………………………………….. 64

3-2- نتایج حاصل از مشاهدات پاتولوژیک …………………………………. 67

3-2-1- بافت پانکراس ……………………………………………………… 78

3-2-1-1 پارامتر پرخونی ……………………………………………….. 78

3-2-1-2 پارامتر كاهش تعداد جزایر ………………… 79

3-2-1-3 پارامتر فیبروز ……………………………………………………….. 79

3-2-1-4  پارامتر التهاب سلولهای انسولین ……………………………. 80

3-2-1-5  پارامتر نكروز سلولهای پانکراس ………………………….. 81

3-2-1-6  پارامتر واكوئلی شدن ……………………………. 81

3-2-1-7 پارامتر آتروفی………………………………………………. 82

3-2-2 بافت کبد …………………………………………………………. 83

3-2-2-1  پارامتر هایپرپلازی مجاری صفراوی ………………………… 83

3-2-2-2- پارامتر نكروز…………………………………………………. 83

3-2-2-3-  پارامتر واكوئلی شدن ………………………………………. 83

3-2-2-4- پارامتر آماس و تورم سلولی ………………………… 83

3-2-2-5- پارامتر پرخونی …………………………………………… 84

3-2-3- بافت کلیه …………………………………………………… 84

3-2-3-1- پارامتر کست سلولی …………………… 84

3-2-3-2-  پارامتر نکروز مجاری ………………………………….. 84

3-2-3-3-  پارامتر تخریب اپیتلیال مجاری …………………………………. 85

3-2-3-4- پارامتر خونریزی …………………………………………. 85

3-2-3-5- پارامتر پرخونی …………………………………….. 85

فصل چهارم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادها

 4-1-بحث و نتیجه گیری …………………………………………… 87

4-2- پیشنهادها ………………………………………………. 91

دیابت ملیتوس یک اختلال متابولیکی مزمن بوده که به عنوان مهمترین بیماری اندوکراین در جهان مطرح می باشد و سبب افزایش نرخ مرگ و میر شده است. کمبود و یا کاهش نسبی میزان انسولین در این بیماری با عوارض متابولیکی حاد و مزمن همراه است. هایپرگلیسمی ناشی از دیابت باعث تخریب و نقص ارگان های مختلف و آسیب های طولانی مدت می گردد .داروهای سنتتیک که به منظور پیشگیری و یا درمان دیابت استفاده می شوند همگی دارای عوارض جانبی متعددی هستند. با توجه به این عوارض زیاد و همچنین هزینه بالای این داروها، امروزه توجه محققان به یافتن ترکیبات طبیعی موثر افزایش یافته و مطالعات زیادی بر روی خواص درمانی گیاهان مختلف صورت گرفته است و گیاهان به عنوان عوامل طبیعی در درمان بسیاری از بیماری ها بخصوص دیابت مطرح شده اند.

گیاه موسیر (Allium hirtifolium boiss) گونه ای از خانواده بزرگ لاله سانان می باشد که از حدود 500 گونه مختلف شناخته شده تشكیل می شود. مهمترین گونه های این جنس شامل پیاز، تره فرنگی، پیاز كوهی، سیر و موسیر می باشند. از زمان های قدیم این گیاهان به عنوان چاشنی غذا و دارو مورد استفاده قرار میگرفتند. در ایران مسیر بیشتر به صورت ماست موسیر یا ترشی موسیر مصرف می شود.

به علت عوارض ناشی از این داروها و هزینه های بالای درمان، و همچنین یافتن گیاهی با اثرات ضد دیابتی به عنوان جایگزینی برای داروهای شیمیایی، در این مطالعه بر آن شدیم تا اثرات ضد دیابتی و کاهندگی گلوکز خون و تاثیر بر روی آنزیم های کبدی گیاه موسیر را مورد بررسی قرار دهیم. همچنین تاثیر این گیاه بر روی ضایعات احتمالی در بافت های کبد ، کلیه و پانکراس نیز مورد بررسی قرار گرفت.

کلیات

دیابت

1-1-2-   تاریخچه دیابت

اولین مدارک تاریخی درمورد بیماری دیابت به 1500 سال پیش از میلاد مسیح بازمی گردد که در لوحه ای در اهرام ثلاثه مصر توسط یک باستان شناس انگلیسی کشف شد. در لوحه، بیماری های مختلفی شرح داده شده است که یکی از آنها دیابت می باشد. این لوحه تمام علائم بیماری را به طور دقیق شرح داده و ذکر کرده است که این بیماران زیاد آب می نوشند، بیش از حد ادرار می کنند، آب بدنشان تحلیل می رود و طول عمر کوتاه تری نسبت به سایر افراد دارند. پس از این سند، قدیمی ترین نوشته ای که در مورد این بیماری وجود دارد مربوط به یونان است. آری تیاس[1] در قرن دوم میلادی نام این بیماری را دیابت گذاشت.

دیابت در زبان یونانی به معنی سیفون است یعنی آبی که از بالا می آید و از پایین خارج می شود که نشان دهنده مصرف زیاد آب و ادرار بیش از حد افراد دیابتی بود. پس از آن، دو دانشمند هندی با چشیدن ادرار دریافتند که ادرار مبتلایان به این بیماری شیرین است. این دو پزشک برای نخستین بار تشخیص دادند که بیماران دیابتی دو نوع هستند یک نوع چاقند و نوع دیگر لاغر. پس از پزشکان هندی، پزشکان چینی در مورد بیماری قند مطالعات زیادی انجام دادند و دریافتند که در افراد دیابتی، عفونت های پوستی بسیار شایع است. در تاریخ دیابت پس از پزشکان چینی، بیشترین تحقیقات متعلق به پزشکان ایرانی است. احمد خوینی بخاری در بخش های مختلف کتاب خود (الهدایه) به ویژه در فصول مربوط به کلیه و تشنگی در مورد این بیماری سخن به میان آورده است. ابوعلی سینا نیز در بخش های مختلف کتاب خود، قانون، به این بیماری اشاره کرده است. او نخستین کسی بود که در مورد دو عارضه بسیار مشهور دیابت یعنی ناتوانی های جنسی و گانگرن توضیح داده و استفاده از گیاهان مختلفی را برای کاستن شدت بیماری پیشنهاد کرده است. در قرن 16 میلادی، یک پزشک سوئیسی که برروی ادرار بیماران قندی کار می کرد پس از جوشاندن آن متوجه وجود ماده سفید رنگی در ادرار این افراد شد. در قرن 17 میلادی، توماس ویلیس[2] پزشک انگلیسی، با جوشاندن ادرار افراد دیابتی، متوجه شیرین بودن این ماده سفید شد و این حقیقت هزار ساله را که ادرار بیماران دیابتی شیرین است با انجام دوباره این آزمایش به اثبات رساند. در قرن 18، پزشک و فیلسوف انگلیسی به نام متیو دابسن[3]برای اولین بار شرح داد که علاوه بر ادرار، سرم بیماران یعنی خون آنها نیز شیرین است. در همین زمان جان روله[4] لغت ملیتوس[5] ، که در زبان یونانی به معنی عسل است را، به کلمه دیابت اضافه کرد و تا به امروز اسم این بیماری، دیابت ملیتوس[6]  یعنی دیابت شیرین نامگذاری شده است.

در اواخر قرن 18 توجه دانشمندان به این مساله معطوف شد که کدام بخش از بدن سبب این بیماری می شود. در قرن 19 توجه دانشمندان بعد از کلیه، به کبد معطوف شد. کلود برنارد[7] دانشمند مشهور فرانسوی، تحقیقات زیادی را در مورد نقش کبد در بیماری دیابت انجام داد. به دنبال این تحقیقات، دانشمندان متوجه شدند که کبد مرکز تجمع قند به شکل گلیکوژن است و در هنگام کمبود قند در بدن، نقش گلیکوژن برای تولید قند حائز اهمیت است. در نیمه قرن 19، توجه برخی دانشمندان به لوزالمعده یا پانکراس جلب شد. در اواخر قرن 19، اسکار مینکوسکی[8]و جوزف وان مرینگ[9]، با خارج کردن این غده از بدن سگ مشاهده کردند که حیوان زنده ماند و تمام علائم دیابت در آن ظاهر شد. از آن به بعد توجه دانشمندان به غده پانکراس معطوف شد. بعد از آن دانشمندان به دنبال ماده ای در این غده بودند که وجود یا عدم وجود آن سبب بیماری دیابت شود. تا اینکه دانشمند 22 ساله آلمانی به نام پال لانگرهانس[10] متوجه مجموعه سلول هایی در غده پانکراس شد. بعدها این مجموعه از سلول ها به نام جزایر لانگرهانس و ماده مترشحه از این سلولها، انسولین[11] خوانده شد(1).

تعریف دیابت:

• • مقدمه:

دیابت شیرین نوعی اختلال متابولیک است که بدن در آن توانایی استفاده از قند و چربی را از دست می دهد. این بیماری به علت اختلال در ترشح انسولین و یا مقاومت به انسولین به وجود می آید و در هر دو حالت موجب افزایش گلوکز خون(هیپرگلایسمی) و دفع گلوکز در ادرار(گلیکوزوری) می شود. دیابت از زمان های خیلی پیش شناخته شده است. این بیماری با علائم مشخصی مانند پلی اوری(افزایش میزان ادرار)، پلی دیپسی[12] (تشنگی زیاد)، پلی فاژی[13] (اشتهای زیاد) و کاهش وزن همراه است(2).

دیابت یکی از مشکلات جدی دنیای امروزاست. براساس گزارش فدراسیون بین المللی دیابت ، 246 میلیون بیمار مبتلا به دیابت در سراسر دنیا وجود دارد. شیوع بیماری دیابت به سرعت درحال پیشرفت می باشد، به طوری که انتظار می رود شمار بیماران در سال 2025 به 380 میلیون نفر افزایش پیدا کند (3).

دیابت با مشکلات کوتاه مدت مانند هیپوگلاسیمی و مشکلات بلند مدت همچون بیماری های قلبی وعروقی، نفروپاتی ، نوروپاتی و رتینوپاتی همراه است (4).

سلول های بتای جزایر لانگرهانس که مسئول ترشح انسولین هستند نسبت به میزان گلوکز موجود در خون حساس هستند و درپاسخ به افزایش یا کاهش می دهند.علاوه بر این سلول های بتای جزایر لانگرهانس ، در پاسخ به تغییرات اسیدهای آمینه اسیدهای چرب خون انسولین ترشح می کنند. ترشح انسولین توسط سیگنال های نورونی خاص ، هورمون ها و عوامل فارماکولوژیک تنظیم و تعدیل می شود. در افراد دیابتی نوع یک انسولین تولید نمی شود و یا مقدار آن به قدری کم است که برای کنترل قند خون کافی نیست(5).

دیابت ملیتوس (شیرین) به دو دسته اصلی دیابت نوع یک و دیابت نوع دو تقسیم می شود(6).

علامت دیابت نوع یک در اغلب موارد خود ایمنی نسبت به سلول های بتا است. دیابت نوع دو علت پیچیده تری دارد و سبب مقاومت بافت های عضلانی و چربی به انسولین ایجاد می شود (7).

درمراحل پایانی دیابت نوع دو، بافعال شدن چندین مرحله از سیکل آپوپتوز(مرگ برنامه ریزی شده) سلول های بتا دچار مرگ سلولی شده ودراثر فقدان انسولین ناشی از آن حالتی بسیار شبیه به دیابت نوع یک ایجاد می گردد بدین ترتیب دربیماران دیابتی سطح گلوکز خون افزایش یافته و از آن جا که سلول های بتای پانکراس قادر به پاسخ گویی به محرک های انسولین ساز نیستند تزریق روزانه انسولین همانند بیمارانی که دارای دیابت نوع یک هستند ضروری است(8).

اختلال دررشد وحساسیت به عفونت های مختلف نیزممکن است باهیپرگلاسیمی مزمن همراه باشد (9).

درحالات بسیارشدید ممکن است کتواسیدوز یا یک حالت هیپراسمولار غیرکتوزی پیشرفت کرده و منجربه بی حسی ، کما ، ودرغیاب یک درمان موثر، مرگ شود.این علائم اغلب شدید نبوده یا ممکن است حضورنداشته باشند، درنتیجه هیپرگلاسیمی لازم برای ایجاد تغییرات پاتولوژیکی و عملکردی ممکن است مدت ها پبش از تشخیص دیابت حضورداشته باشد (10).

• طبقه بندی دیابت:

درسال 1980 ، سازمان بهداشت جهانی[14](WHO) ،برمبنای توصیه های گروه داده های اصلی دیابت ایالات متحده[15](NDDG)یک طبقه بندی ازدیابت پیشنهادکرد. این طبقه بندی(بازبینی شده1985) نشان دهندهء پیشرفت های دانش مربوط به اتیولوژی وپاتوژنز دیابت بود.اصطلاحات توصیفی دیابت جوانان وبالغین منسوخ گردیده وبه ترتیب بادیابت وابسته به انسولین وغروابسته به انسولین جایگزین گردیدند.باتوجه به نیازتعدادی ازبیماران مبتلا به دیابت نوع دو به انسولین جهت کنترل مناسب قند خون، این نامگذاری نیزمنسوخ ودرسال 1997 انجمندیابت امریکا[16](ADA) دیابت رامجددا طبقه بندی کرد.این طیقه بندی جدید به جای نیاز به انسولین دربعضی مراحل ، بیماران رابرطبق اتیولوژی دیابت تقسیم بندی می کند(11).