فصل دوم

2-9-2 تعریف سازمان بین المللی کار ………… 42

ز

2-9-3 تعریف آژانس بهره وری اروپا   ………………………………………………………………………………………………..   .   43

 

2-12 وجدان کار، فرهنگ کار و انظباط درکار.. 54

2-15 تحلیل پوششی داده ها (DEA)…………………………………………………………………………………………….68

2-16 استراتژیهای اولویت بندی……………………………………………………………………………………………………………….70

 

ح

 

 

فصل سوم

فصل چهارم

فصل پنجم

 

ط

 

5- پیشنهادات  ……………………………………………………………………………………………………………………………………182

6- محدودیت ها  ………………………………………………………………………………………………………………………………..183

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………………….184

منابع لاتین  ………………………………………………………………………………………………………………………………………….185

پیوستها و ضمایم…………………………………………………………………………………………………………………………………..188

پرسشنامه    ………………………………………………………………………………………………………………………………………….189

جدول 2-1…………………………………………………………………………………………………………………………………68

جدول 2-2………………………………………………………………………………………………………………………………….70

جدول3-1………………………………………………………………………………………………………………………………..90

جدول 3-2………………………………………………………………………………………………………………………………….90

جدول3-3…………………………………………………………………………………………………………………………………..91

جدول3-4…………………………………………………………………………………………………………………………………. 91

جدول3-5…………………………………………………………………………………………………………………………………92

جدول3-6…………………………………………………………………………………………………………………………………..92

جدول 4-1………………………………………………………………………………………………………………………………… 95

ی

……………………………………………………………………………………………………………………………………….96

 

جدول 4-3………………………………………………………………………………………………………………………………….96

جدول 4-4…………………………………………………………………………………………………………………………………97

جدول4-5………………………………………………………………………………………………………………………………….97

جدول 4-6…………………………………………………………………………………………………………………………………98

جدول4-7………………………………………………………………………………………………………………………………….98

جدول4-8………………………………………………………………………………………………………………………………….99

جدول4-9………………………………………………………………………………………………………………………………..100

جدول 4-10………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 100

جدول4-11……………………………………………………………………………………………………………………………..101

جدول 4-12…………………………………………………………………………………………………………………………….101

جدول 4-13…………………………………………………………………………………………………………………………..102

جدول4-14………………………………………………………………………………………………………………………………102

جدول 4-15……………………………………………………………………………………………………………………………102

جدول 4-16…………………………………………………………………………………………………………………………….103

جدول 4-17 103

ک

جدول 4-18 104

 

جدول 4-19 105

جدول 4-20 105

جدول 4-21 105

جدول 4-22 106

جدول 4-23 106

جدول 4-24 107

 

جدول 4-25 107

جدول 4-26 108

جدول 4-27 108

جدول 4-28 109

جدول 4-29 110

جدول 4-30 110

جدول 4-31 111

جدول 4-32 112

جدول 4-33 112

ل

جدول 4-35 113

 

جدول 4-36 113

جدول 4-37 114

جدول 4-38 114

جدول 4-39 115

جدول 4-40 116

جدول 4-41 116

جدول 4-42 117

جدول 4-43 117

جدول 4-44 118

جدول 4-45 118

جدول4-46 119

جدول 4-48 120

جدول 4-49 120

جدول 4-50 121

جدول 4-51 122

م

جدول 4-53 123

 

جدول 4-54 123

جدول 4-56 124

جدول4-57 124

جدول 4-58 125

جدول 4-59 125

جدول 4-60 126

جدول 4-61 126

جدول 4-62 127

جدول4-63 127

جدول 4-64 128

جدول 4-65 128

جدول 4-66 129

جدول 4-67 129

جدول 4-68 130

جدول 4-69 131

ن

جدول4-70 131

 

جدول 4-71 132

جدول 4-72 132

جدول 4-73 133

جدول 4-74 133

جدول 4-75 134

جدول 4-76 134

جدول 4-77 135

جدول 4-78 135

جدول 4-79 135

جدول 4-80 136

جدول 4-81 136

جدول 4-82 137

جدول 4-83 138

جدول 4-84 138

جدول 4-85 138

س

جدول 4-86 139

 

جدول 4-87 139

جدول 4-88 140

جدول 4-89 140

جدول 4-90 141

جدول 4-91 141

جدول 4-92 142

جدول 4-93 143

جدول 4-94 143

جدول 4-95 144

جدول 4-96 144

جدول 4-97 145

جدول 4-98 146

جدول 4-99 146

جدول 4-100 147

جدول 4-101 147

ع

جدول 4-102 148

 

جدول 4-103 148

جدول 4-104 149

جدول 4-105 150

جدول 4-106 150

جدول 4-107 151

جدول 4-108 151

جدول 4-109 152

جدول 4-110 152

جدول 4-111 153

جدول 4-112 153

جدول 4-113 154

جدول 4-114 155

جدول4-115 155

جدول 4-116 156

جدول 4-117 156

ف

جدول 4-118 157

 

جدول 4-114 157

جدول 4-115 158

جدول 4-116 158

جدول 4-118 159

جدول 4-119 160

جدول 5-1 163

جدول 5-2 164

جدول 5-3 165

جدول 5-4 166

جدول5-5 167

جدول 5-6 168

جدول 5-7 169

جدول 5-8 170

جدول 5-9 171

جدول 5-10 171

ص

جدول 5-11 171

 

جدول 5-12 172

جدول 5-13 172

جدول 5-14 172

جدول 5-15 173

جدول 5-16 173

جدول 5-17 173

جدول 5-18 174

جدول 5-19 174

جدول 5-20 174

جدول 5-21 176

جدول 5-22 177

جدول 5-23 182

شکل2-2    23

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….   50

شکل 2– 6 56

چکیده

 

در عصر كنونی هر سازمان به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت و كیفیت فعالیت‌های خود نیاز مبرم به نظام ارزیابی دارد. فقدان وجود نظام ارزیابی یکی ازعلائم بیماری های سازمان تلقی می گردد كه پیامد آن كهولت و نهایتاً مرگ سازمان است. كوشش های اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده كه حداكثر نتیجه را با كمترین امكانات و عوامل موجود به دست آورد، این تمایل را می توان دستیابی به كارایی بالاتر نامید.

در این تحقیق داده های 9 بیمارستان دولتی استان ایلام ازروش تحلیل پوششی داده ها( (DEAبراساس مدل مختلف  CCR با دو سناریودرطی سالهای 1390- 1388با بهره گرفتن از نرم افزار DEA solver  موردبررسی و تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. نهاده ها یعنی تعداد پزشکان، کادرپرسنلی وتخت فعال وستاده ها یعنی خدمات کلینیکی، خدمات پارا کلینیکی، خدمات سرپایی، تخت فعال، روزبستری، اشغال تخت روز و خدمات سرپایی برای بررسی استفاده گردید.

نتایج نشان داد در اکثرسالهای مورد مطالعه 40% بیمارستانهای مورد مطالعه از لحاظ فنی ومقیاس کارا بوده در حالی که در 60% بقیه مراکز میزانی از ناکارایی فنی و مقیاس در آنها مشهود است. میانگین کارایی( فنی کل و مقیاس ) در کل دوره ها مورد مطالعه برای مراکز مذکور  به ترتیب 90% و 87% بوده است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که ظرفیت ارتقای کارایی فنی تا حدود 10% و ظرفیت کارایی مقیاس به میزان 13% بدون هیچ گونه افزایشی در هزینه ها و بکارگیری همان میزان از نهاده ها وجود داشت. همچنین در بیمارستانهای غیر کارا، ناکارایی فنی بیشتر از ناکارایی مقیاس بوده است.

 

واژهای کلیدی: ارزیابی، کارایی، تحلیل پوششی داده ها (DEA)، تخت فعال، واحدهای تصمیم گیرنده (DMU)،

بیمارستان.

1-1مقدمه

 

كوشش های اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده كه حداكثر نتیجه را با كمترین امكانات و عوامل موجود به دست آورد، این تمایل را می توان دستیابی به كارایی بالاتر نامید. كارایی مفهومی جامع است كه افزایش آن به منظور ارتقای سطح زندگی، رفاه، آرامش و آسایش انسان ها، همواره مد نظر دست اندركاران سیاست و اقتصاد بوده است، برخی بقا و تداوم یک نظام سیاسی و اقتصادی را نیز موكول به كارایی و بهره وری دانسته اند(ابطحی وهمکاران،2005).

بحث درباره کارایی درادبیات علمی از سابقه طولانی برخورداربوده ودرزمینه عمومی است که درهرکجا کاروفعالیتی وجود دارد، می توان ازآن اثراتی یافت. ازجمله دلایلی که برای این سابقه طولانی ووفور بحث درباره کارایی می توان برشمرد اهمیت این موضوع برای جامعه می باشد. چرا که درواقع بحث درباره کارایی وعوامل موثر برآن، بحث درباره این است که چگونه میتوان کار وفعالیتی که درحال انجام شدن است رابا هزینه وامکانات کمتر به نتایج بیشتری رساند، ازنیروهای موجودحداکثر استفاده استفاده رابرد، وازهدررفتن امکانات مادی وانسانی جلوگیری کرد ( امامقلی پورسفیددشتی،1381). توجه به ارتقای انتظارات عموم مردم از رفاه اقتصادی، تقاضا برای خدمات بهداشتی و درمانی روند صعودی داشته است. حال با توجه به محدودیت منابع و امكانات، حداكثر استفاده از امكانات موجود، یكی از مهمترین راه حل ها ی ممكن از دید اقتصاد سلامت ، جهت كاهش شكاف بین عرضه و تقاضا می باشد. كارایی، مهمترین و معمول ترین سازوكار جهت ارزیابی و اندازه گیری عملكرد یک بنگاه اقتصادی از جمله بیمارستان به شمار می رود، لذا در چند دهه گذشته بررسی عملكرد بخش های مختلف اقتصادی و یا بنگاه ها و واحدهای اقتصادی در سطح خرد از طریق سنجش و برآورد كارآیی، همواره مو رد توجه محققان رشته ها ی مختلف علوم اجتماعی به ویژه مدیریت و اقتصاد بوده است (یاساوارنگ،2005). [1]

تصمیم گیری مهمترین دغدغه هر مدیر در فعالیتهای حرفه ای است. به زعم بسیاری از دانشمندان حوزه مدیریت، تصمیم گیری معیار ارزیابی عملكرد هر مدیر است. هربرت سایمون[2] حتی گام را فراتر گذاشته و تصمیم گیری را معادل مدیریت دانسته است(شیردل ملاسرایی،1386). مدیران در اخذ تصمیم به اطلاعات گوناگونی نیاز دارند و مراحل مشخصی را برای دسترسی به اطلاعات طی می كنند. یكی از زمینه های كلیدی تصمیم گیری مدیران، ارزیابی عملكرد است كه آنان را در اخذ تصمیم هدایت می كند(غضنفری وهمکاران1379).

 

ارزیابی عملكرد سازمان از موضوعاتی است كه مدیران و محققین توجه زیادی به آن داشته اند و تا كنون در این زمینه، مقالات زیادی منتشر شده است(ماروهمکاران[3]،2003). وجود و یا عدم وجود نظام ارزیابی عملكرد كارآمد، با حیات و مرگ سازمان رابطه مستقیم دارد. بیمارستان ها به عنوان یكی از اصلی ترین سازمان های ارائه دهنده ی خدمات بهداشتی درمانی و به دلیل، حساسیت و اهمیت ویژه ای كه در سلامت جامعه دارند(ماسی،2007[4]). ضرورت ارزیابی عملكرد و بهبود كارایی را بیش از دیگران احساس می كنند(وردورث وهمکاران[5]،2005). افزایش هزینه های بخش بهداشت و درمان درایران و جهان همراه با رشد فزاینده ی تكنولوژی و تغییرات جمعیتی، ضرورت توجه به مفاهیم اقتصادی را در این بخش خاطر نشان می سازد در بخش بهداشت و درمان، به لحاظ اهمیت نوع خدمات و سروكار داشتن با سلامت و جان انسان ها، اعتلای کیفیت و تضمین آن برای نظام بهداشت و درمان و مردم به طور فزاینده مورد توجه قرار گرفته است. مردم از یک سو با پرداخت حق بیمه،مالیات و تحمل هزینه های گزاف بهداشت و درمان و در كنار آن افزایش آگاهی، انتظارات فزاینده ای از بیمارستان و دیگر بنگاه های ارائه دهنده ی خدمات بهداشتی و درمانی دارند. از سوی دیگرسرمایه گذاری كلان جهت بهره گیری از تكنولوژی  نوین درمان وافزایش هزینه های  پرسنلی و به کا‌رگیری نیروهای تخصصی و فوق  تخصصی موجب   گرانترشدن خدمات بهداشتی ودرمانی گردیده است.[6]

از آنجا كه بهبود بهره وری و كارایی یكی از منابع مهم توسعه اقتصادی است ، لذا این مقوله باید در بخش بهداشت ودرمان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد .محاسبه كارایی فنی و شناخت عوامل مؤثر در افزایش كارایی بیمارستان ها، اقدامی مكمل در جهت توسعه كمی و كیفی آن است. با رفع عوامل دخیل در عدم كارایی بیمارستان، می توان كارایی را بدون اضافه كردن عوامل تولید افزایش داد و توان خدمت دهی را بالا برد. همچنین مدیران بیمارستان را در تصمیم گیری بهتر، وا قعی تر وكاراتر یاری كرد. در نتیجه انتظار می رود مدیران و برنامه ریزان با آگاهی از روند كارایی و شناخت عوامل مؤثر درآن، در جهت تخصیص بهینه منابع و افزایش بهره وری وكارایی گام بردارند(مردانی 2003).

عدم آشنایی مدیران بیمارستان ها و مسؤولین بهداشتی و درمانی به شاخص های اقتصاد بهداشت از یک طرف و مالکیت دولتی بیمارستان ها واستفاده از بودجه ی عمومی از طرف دیگر ، باعث شده كه مسؤولین و مدیران انگیز های برای انتخاب تر کیبی از نهاد ه ها كه هزینه ها را حداقل كند وانتخاب بهترین عوامل تولید كه ضایعات را به حداقل و كارایی را به حداكثر برساند وجود نداشته باشند(حاتم، 2001: 23).

با توجه به اهمیت موضوع، روش های گوناگونی برای ارزیابی عملكرد و افزایش كارایی سازما نها ارائه شده است. برای ارزیابی سازما نها به داشتن استاندارد و نظارت نیاز است. در خدمات بیمارستانی، استاندارد به معنی تعیین سطح لازم و قابل قبول در ارائه ی هر یک از خدمات اداری، پزشكی و پیراپزشكی است. با توجه به اینكه در بسیاری از موارد، استاندارد هماهنگ برای ارزیابی مراكز آموزشی درمانی در ایران وجود ندارد (خلیلی2009). یكی از ابزار های كارآمد در این زمینه تحلیل پوششی داده ها می باشد. با بهره گرفتن از این روش، واحدهای مورد بررسی با یک سطح استاندارد از قبل تعیین شده، مقایسه نمی شوند و كارایی واحدها با توجه به كارایی واحدهای دیگر سنجیده می شود.

 

 2-1 بیان مسأله

“سلامت حق مردم است ” این مسأله در كنفرانس بین المللی مراقبت های اولیه بهداشتی در آلماتا به عنوان واقعیتی انكارناپذیر پذیرفته شده است. بدیهی است كه تحقق آن، نیاز به تلاش در بخش بهداشت و بسیاری از  بخش های اجتماعی و اقتصادی دیگر دارد.

توجه به بهداشت و سلامت در سطح آحاد جامعه یكی از اهداف اصلی برنامه های جمهوری اسلامی می باشد. در اثبات این گفته می توان به مواردی چون قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اشاره نمود كه ضمن محوری برشمردن سلامت كامل و جامع انسان، بهداشت و درمان را از جمله نیازهای اساسی می شناسد و دولت را مكلف كرده است تا تمامی منابع، امكانات و ظرفیت های خود را جهت تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت افراد كشور بسیج كند. از این رو، یكی از ابعاد تجلی بخش مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در كشور، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به اقشار مختلف جامعه می باشد(صادقی و همکاران، 2005: 151) و در این راستا می توان به توجه خاصی كه در برنامه های توسعه كشور به بخش بهداشت و درمان شده است، اشاره كرد.

دراین میان بخش بهداشت امروز شاید از مهمترین بخش های خدماتی ویکی از شاخص های توسعه و رفاه اجتماعی تلقی می گردد. بنابراین بازشناخت اقتصادی این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بیمارستان به عنوان یکی از سازمان های اصلی ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی ، حساسیت و اهمیت ویژه ای در اقتصاد بهداشت دارد(حسن زاده، 1386: 2) .

بهداشت و درمان یکی از نیازهای اساسی هر جامعه است.از آنجا که توجه به بهداشت و درمان و سرمایه گذاری دراین زمینه باعث افزایش بهره وری نیروی کار و افزایش تولید می گردد، لذا تخصیص منابع کافی و به کارگیری مطلوب منابع دراین بخش از اهمیت به سزایی برخوردار است( احمدکیادلیری، 1384: 22).