چکیده

کپک سبز که توسط قارچ P. digitatum ایجاد می شود مهم ترین عامل خسارت زا روی مرکبات انبار شده است. به طور معمول میوه های برداشت شده با قارچکش های شیمیایی تیمار می شوند. از آنجا که میوه ها پس از تیمار ممکن است به فاصله کوتاهی به مصرف برسند، کنترل این بیماری با ترکیبات امن می تواند راهکار مناسب و با ارزشی باشد. در این تحقیق قابلیت قارچ کشی اسانس و عصاره برگ گیاه اکالیپتوس Eucalyptus camaldulensis و پوست میوه پرتقال  Citrus  sinensis ، اثر قارچکش های بنومیل و تیابندازول و همچنین تاثیر محلول سالیسیلیک اسید در کنترل این بیماری مورد بررسی قرار گرفت. اسانس گیری توسط دستگاه کلونجر و تهیه عصاره ها با بهره گرفتن از پودر برگ خشک شده گیاهان و دستگاه تبخیر کننده گردان انجام شد. در بررسی اثر اسانس اکالیپتوس بر روی تعداد کلنی و جوانه زنی و بازدارندگی رشد میسیلیومی قارچ P. digitatum نتایج آزمایش نشان داد که بالاترین غلظت به کار برده شده یعنی l /mlµ 5 اسانس موجب شد که هیچ کلنی در سطح پتری طی چهارده روز تشکیل نشود همچنین غلظتl/ml µ 2 اسانس اکالیپتوس کمترین درصد جوانه زنی را در مقایسه با شاهد و غلظت های 5/0وl/ml µ 1 نشان داد که درصد جوانه زنی در طی پنج روز 2/72 درصد بود در حالیکه برای تیمار شاهد و دیگر غلظت ها % 100 بود. در بررسی بازدارندگی اسانس روی رشد میسیلیومی قارچ، نتایج نشان داد که غلظتl/ml µ 5 اسانس در طی 14 روز به طور کامل از رشد میسیلیومی قارچ جلوگیری کرد که درصد بازدارندگی غلظت های 5، 8/2، 5/1، 8/0 وµl/ml  5/0 در روز آخر به ترتیب 100، 2/97، 1/82، 4/57 و % 9/16 بود. استفاده از عصاره ی اکالیپتوس نیز در بالاترین غلظت استفاده شده یعنیmg/ml 30 موجب کاهش تعداد کلنی قارچی در مقایسه با تیمار شاهد و سایر غلظت های عصاره گردید. در روز چهاردهم تمام سطح ظروف پتری در غلظت پایین تر عصاره، با کلنی های قارچ پوشیده شده بود. این مقدار برای دو غلظت بالاتر یعنی 2/22 وmg/ml  30 به ترتیب 7/162 و 7/4 عدد بود. در بررسی اثر اسانس پرتقال نتایج نشان داد که این اسانس کارایی مناسبی برای کنترل این گونه نداشت و در روز چهاردهم کل سطح ظروف پتری توسط قارچ اشغال شده بود. عصاره پرتقال نه تنها از رشد قارچ جلوگیری نکرد بلکه اثر افزایشی بر روی تعداد کلنی قارچی نشان داد و هر چه غلظت عصاره ی پرتقال بیشتر بود اثر قارچکشی آن کاهش یافت. در مورد اثرات قارچکش های بنومیل و تیابندازول نتایج نشان داد که غلظت های بالای به کار برده شده برای بنومیل و تیابندازول (به ترتیب 5/12 و µg ai/ml 18) اثرات کاهشی قابل توجهی بر تعداد کلنی های قارچی داشتند. تیمار میوه ها با سالیسیلیک اسید باعث شد که خسارت میوه ها نسبت به شاهد کاهش قابل توجهی داشته باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که اسانس و عصاره اکالیپتوس گزینه های مناسبی برای جایگزین شدن با قارچکش های شیمیایی هستند.

کلید واژه: Penicillium digitatum، اسانس، عصاره، Eucalyptus camaldulensis، پرتقال، بنومیل، تیابندازول، سالیسیلیک اسید

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان		شماره   صفحه
فصل اول– مقدمه و کلیات		1
فصل دوم: بررسی منابع		4
2-1- مرکبات و انبارداری		5
2-2– قارچ P. digitatum		5
2–2-1 چرخه بیماری		6
2-2-2– کنترل		6
2–3- بنومیل		7
2-4–  تیابندازول		8
2-5- اسانس های گیاهی		9
2-6- عصاره های گیاهی		12
2- 7- معرفی گیاه اکالیتوس		14
2-8- ویژگی های اسانس پوست مرکبات		15
2-9- سالیسیلیک اسید		16
فصل سوم: مواد و روش ها		18
3-1- کشت قارچ		19
3-2– تهیه اسانس		19
3-3– زیست سنجی اسانس ها		20
3-3-1– تعداد کلنی		20
3-3-2- رشد کلنی		20
3-3-3– جوانه زنی اسپور ها		21
3-4- تهیه عصاره		21
3-5- زیست سنجی عصاره ها		21
3-6- زیست سنجی قارچکش ها		21
3-6-1- تیابندازول		21
3-6-2- بنومیل		22
3-7- تهیه ی محلول سالیسیلیک اسید		22
3-8- زیست سنجی سالیسیلیک		22
3-9- تجزیه و تحلیل آماری		22
فصل چهارم : نتایج		23
4-1- اثر اسانس ها و عصاره های گیاهی		24
4-1-1- اسانس اکالیپتوس		24
4-1-1-1- تعداد کلنی		24
4-1–1–2– رشد کلنی		26
4-1-1-3- میزان جوانه زنی		28
4–1-2- اثر اسانس پرتقال روی رشد P. digitatum		30
4–1-3 اثر عصاره اکالیپتوس روی قارچ P. digitatum		32
4-1-4- اثر عصاره پرتقال روی رشد قارچ P. digitatum		34
4- 2- اثر قارچکش ها		37
4-2-1- سم تیابندازول		37
4–2–2- سم بنومیل		39
4-3- سالیسیلیک اسید		42
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری		44
5–1- شمارش تعداد کلنی ها		45
5-2-  اندازه گیری قطر کلنی		46
5-3- میزان جوانه زنی		47
5-4- اثر قارچکش ها		48
5-5– تیمار میوه ها		48
5-6 سالیسیلیک اسید		50
5- 7- جمع بندی کلی		50
5- 8- پیشنهادها		51
منابع		52

 

فهرست اشکال

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان		شماره   صفحه
شکل3-1) دستگاه کلونجر		19
شکل3-2) دستگاه تبخیر کننده دوار		20
شکل4-1) اثر اسانس اکالیپتوس بر روی تعداد کلنی های قارچ P. digitatum		24
شکل4-2) مقایسه میانگین تعداد کلنی های قارچ Penicillium digitatum             رشد کرده روی محیط کشت تیمار شده  با غلظت های مختلف اسانس Eucalyptus  amaldulensis		25
شکل4-3) روند تغییرات تعداد کلنی های قارچ Penicillium digitatum       روی محیط کشت تیمار شده با غلظت های مختلف اسانس Eucalyptus camaldulensis		26
شکل4-4 ) اثر اسانس اکالیپتوس بر روی رشد کلنی قارچ		26
شکل 4-5) میانگین درصد بازدارندگی ناشی از اسانس Eucalyptus camaldulensis   روی رشد کلنی قارچ Penicillium digitatum		27
شکل4-6) روند تغییرات درصد جوانه زنی اسپور های قارچ Penicillium digitatum   در تیمار های غلظت های مختلف اسانس Eucaluptus camaldulensis		28
شکل 4-7) اثر اسانس پرتقال بر روی تعداد کلنی ها		30
شکل 4-8) ­مقایسه میانگین تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum  رشد كرده   روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف اسانس پرتقال ( اعداد مربوط به روز هشتم  پس از تیمار)		31
شکل 4-9)­ تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum   رشد كرده روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف اسانس پرتقال در روزهای مختلف پس از تیمار		32
شکل 4-10) اثر عصاره اکالیپتوس بر روی تعداد کلنی ها در تیمار شاهد و غلظتmg/ml  30		33
شکل 4-11) مقایسه میانگین تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum  رشد كرده   روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف عصاره Eucalyptus camaldulensis (اعداد مربوط به روز پنجم پس از تیمار		34
شکل 4-12) تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum   رشد كرده روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف عصاره Eucalyptus camaldulensis در روزهای مختلف پس از تیمار		34
شکل 4-13) اثر عصاره پرتقال بر روی تعداد کلنی ها		35
شکل 4-14) مقایسه میانگین تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum   رشد كرده روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف عصاره پرتقال(اعداد مربوط به روز هفتم پس از تیمار)		36
شکل 4-15) تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum   رشد كرده روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف عصاره پرتقال در روزهای مختلف پس از تیمار		37
شکل 4-16) اثر تیابندازول بر روی تعداد کلنی­های قارچ در تیمار شاهد و غلظتg ai/ml µ 18		37
شکل4 -17) مقایسه میانگین تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum  رشد كرده   روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف قارچكش تیابندازول(اعداد مربوط به روز هشتم پس از تیمار)		38
شکل 4-18) تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum  رشد كرده   روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف قارچكش تیابندازول در روزهای مختلف پس از تیمار		39
شکل 4-19) اثر بنومیل بر روی تعداد کلنی ها در تیمار شاهد و غلظتg ai/mlµ 5/12		39
شکل 4-20) مقایسه میانگین تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum  رشد كرده   روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف قارچكش بنومیل (اعداد مربوط به روز هشتم پس از تیمار)		41
شکل 4-21) تعداد كلنی‌های قارچ Penicillium digitatum  رشد كرده روی محیط كشت تیمار شده با غلظت‌های مختلف قارچكش بنومیل در روزهای مختلف پس از تیمار		41

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان		شماره   صفحه
جدول 4-1) میانگین تعداد کلنی های اسانس Eucalyptus camaldulensis در غلظت های مختلف در طی 14 روز		25
جدول 4-2) مقایسه میانگین درصد بازدارندگی رشد کلنی های قارچ P. digitatum در نتیجه تیمار با غلظت های مختلف اسانس E. camaldulensis در روز های مختلف پس از تیمار در چهار تکرار		27
جدول 4-3) تجزیه واریانس اثر اسانس اکالیپتوس  بر مبنای رشد کلنی قارچ		28
جدول 4-4) درصد اسپور های جوانه زده قارچ Penicillium digitatum در محیط کشت حاوی غلظت های مختلف اسانس   Eucalyptus camadulensis		29
جدول 4-5) تجزیه واریانس اثر اسانس اکالیپتوس بر مبنای درصد اسپور های جوانه زده		29
جدول 4-6) میانگین تعداد کلنی های اسانس پرتقال در غلظت های مختلف در طی 14 روز		31
جدول 4-7) میانگین تعداد کلنی های عصاره اکالیپتوس در غلظت های مختلف در طی 14 روز		33
جدول 4-8) میانگین تعداد کلنی های عصاره پرتقال در غلظت های مختلف در طی 14 روز		36
جدول 4-9) میانگین تعداد کلنی های قارچکش تیابندازول در غلظت های مختلف در طی 14 روز		38
جدول 4-10) میانگین تعداد کلنی های قارچکش بنومیل در طی 14 روز		40
جدول4-11) تجزیه واریانس اثر اسانس ها، عصاره ها و قارچکش ها روی قارچ P. digitatum بر مبنای تعداد کلنی ها		42

مقدمه

استان مازندران با 38% تولید مرکبات رتبه اول کشوری را دارا­­­ ست. عمده انواع مرکبات تولیدی شامل نارنگی های انشو و پیج، پرتقال های تامسون و خونی مورو و ارقام محلی است. پرتقال های تامسون و خونی رایج ترین ارقامی هستند که در بخش اعظم تولیدی به مدت چند ماه ذخیره سازی می شوند و فقط بخشی از این تولید پس از برداشت بطور مستقیم وارد بازار مصرف می شود. بنابراین جهت تامین میوه مورد استفاده در اوایل نوروز و همچنین قیمت مناسب به دلیل تقاضای بازار، اکثر تولید کنندگان خرد و کلان ترجیح میدهند این میوه نسبتاً حساس را چندین ماه انبار نمایند. بنابراین وجود مکان مناسب جهت ذخیره حجم بالای میوه تولیدی و داشتن برنامه، لازم و ضروری است. بر اساس مطالعات انجام شده میوه های پرتقال تولیدی در شمال کشور به شرایط نگهداری در دمای متوسط 5 تا  ºC 7و رطوبت 85% و نارنگی ها متوسط ºC 4 و رطوبت 85% همراه با تهویه نیاز دارند. این شرایط تنها از طریق سرد خانه ها با مصرف انرژی بالا مقدور است. از سالیان دور باغداران و تولید کنندگان مرکبات از روش های متنوعی جهت نگهداری میوه مرکبات استفاده می نمودند. بارزترین نمونه آنها ایجاد انبارهای ساده سنتی با بهره گرفتن از ساقه های برنج، انبارهای ساخته شده از مصالح چوب و گل و به تدریج انبارهای ساخته شده از مصالح جدید چون آجر، سیمان و بلوک بوده است. آنچه میزان ضایعات را در این انبارها افزایش داده است نوع سازه به تنهایی نیست بلکه عدم رعایت مسائل استاندارد برای یک انبار چون میزان تهویه و گردش هوا، تامین رطوبت و دمای پایین نیز در این زمینه نقش دارد. قارچ بیماری زای Penicillium digitatum عامل بیماری کپک سبز از بیماری های مهم پس از برداشت در انواع مختلف