فصل اول

1-1-تصمیم گیری چند معیاره…………………….. 4

1-1-1-مولفه های تصمیم گیری چندمعیاره………………..     5

1-1-2-تجزیه و تحلیل چند هدفی در مقابل تصمیم گیری چند شاخصه   5

1-1-3- چارچوبی برای تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چندمعیاره مکانی      7

1-1-3-1- تعریف مسئله…………………………….. 9

1-1-3-2- معیارهای ارزیابی……………………….. 10

1-1-3-3-گزینه ها……………………………….. 10

1-1-3-4- وزن های معیار………………………….. 11

1-1-3-5- قواعد تصمیم گیری………………………….     11

1-1-3-6-تجزیه و تحلیل حساسیت…………………….. 11

1-1-3-7-……………………………………. پیشنهادها    12

1-2-فرایند تحلیل سلسله مراتبی………………… 14

1-2-1- اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………….. 15

1-2-2- مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………… 16

1-3- وضع مدیریت مواد زائد جامد در شهرکرج………. 16

1-3-1-مولفه های مدیریت مواد زائد جامد شهری             16

1-3-2-مدیریت مواد زائد جامد شهری در شهر کرج            18

1-4-انتخاب روش دفع مواد زائد جامد…………….. 18

1-5- دفن بهداشتی……………………………. 20

1-5-1-روش های مهندسی دفن بهداشتی…………………. 22

1-6-مرور چند روش مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد. 25

1-6-1- روش دراستیک……………………………… 25

1-6-2- روش MPCA ………………………………. 26

1-6-3- روش الک کردن منطقه ای و محلی………………. 27

1-6-4- نتیجه گیری از بررسی روش ها………………… 27

1-7-دستورالعمل ها و ضوابط در مورد مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد………………………………………….. 28

      1-7-1- سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا   28

1-7-2- معیارها و ضوابط ایالت بریتیش کلمبیا در کشور کانادا    29

1-7-3- معیارها و ضوابط ارائه شده توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور 29

1-7-4- دستورالعمل ارائه شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران     30

8-1-تعاریف قانونی و قوانین مربوط به مکان یابی محل دفن پسماند 31

فصل دوم

–پیشینه تحقیق……………………………………. 34

2-1- سوابق داخلی……………………………….. 34

2-2- منابع خارجی:………………………………. 40

 فصل سوم

3-1-معرفی منطقه مورد مطالعه 46

3-1-1- موقعیت شهرستان کرج 46

3-1-2- وضعیت آب و هوایی شهرستان کرج 46

‌3-1-3- ویژگی های جمعیتی شهرستان کرج 46

3-1-4- تعیین منطقه مورد مطالعه 47

3-2-مواد تحقیق 47

3-2-1- سخت افزار 49

3-2-2- نرم افزار 49

3-2-3- داده 50

3-2-3-1- کاربری اراضی و پوشش زمین 50

3-2-3-2- نقشه های رقومی توپوگرافی 1:50000 50

3-2-3-3- نقشه زمین شناسی 51

3-2-3-4- داده های هواشناسی 51

3-2-3-5- مراکز تاریخی و گردشگری 52

3-2-3-6- عمق آب زیرزمینی 52

3-2-3-7- نقشه خاکشناسی 52

3-2-3-8- مدل رقومی زمین( ده متری) 53

3-2-3-9- تصویر ماهواره ای IRS 53

3-2-3-10- زیستگاه های حساس 53

3-3- استانداردسازی فازی 53

3-3-1- استانداردسازی نقشه معیارها ( مشخصه ها) 53

3-3-2- استانداردسازی مشخصه ها با منطق فازی 54

3-4- مکان یابی محل دفن توسط فرایند تحلیل سلسله مراتبی 55

3-4-1- چارچوب مفهومی فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) 55

3-4-2- ایجاد یک ساختار سلسله مراتب 55

3-4-3- مقایسه عناصر تصمیم گیری به صورت مقایسه زوجی 55

3-4-4- محاسبه وزن های اهمیت نسبی معیارها 56

3-4-5- بررسی سازگاری در قضاوت ها 57

3-4-7- روش مقایسه زوجی 58

3-5- وزندهی افزودنی ساده 62

 

 

3-6- تعیین حداقل مساحت مورد نیاز برای محل دفن مواد زائد جامد 64

3-6-1- میزان رشد جمعیت 64

3-6-2- تولید سالیانه مواد زائد جامد 64

3-6-3- ارتفاع و شکل محل دفن 65

فصل چهارم

1-4- تدوین معیارها 67

4-1-1- زیستگاه های حساس 67

4-1-2- کاربری و پوشش زمین 67

4-1-3- فاصله از فرودگاه 68

4-1-4- فاصله از قنات ها، چاه ها و چشمه ها 68

4-1-5- فاصله از منابع آب سطحی 68

4-1-6- فاصله از سطح آب زیرزمینی 69

4-1-7- فاصله از شبکه راه ها و راه آهن 69

4-1-8- فاصله از سکونتگاه ها 70

4-1-9- فاصله از خطوط انتقال نیرو 70

4-1-10- فاصله از صنایع و معادن 70

4-1-11- فاصله از مراکز تاریخی و گردشگری 71

4-1-12- فاصله گسل ها 71

4-1-13- آب و هوا 71

4-1-14- سیل خیزی با دوره بازگشت یکصد ساله 72

4-1-15- ویژگی های خاک 72

4-1-16- شیب زمین 73

4-1-17- قابلیت دید 74

4-1-18- جمع بندی معیارها در مکان یابی محل دفن بهداشتی برای شهر کرج 74

4-2- ساختار سلسله مراتبی 100

4-3- نتایج فرایند مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد شهری کرج 101

4-3-1- استانداردسازی 101

4-3-2- وزن نسبی هر یک از مشخصه ها 102

4-3-4- تعیین حداقل مساحت مورد نیاز برای محل دفن مواد زائد جامد 105

4-3-5-نقشه مناسبیت و اولویت بندی محل های دفن 106

فصل پنجم

5-1- تدوین معیارهای در مکان یابی محل دفن بهداشتی برای شهر کرج 110

5-2- مکان یابی و تصمیم گیری چندمعیاره 110

5-2-1- استانداردسازی فازی و سامانه اطلاعات جغرافیایی 111

5-2-2- فرایند تحلیل سلسله مراتبی 112

5-3- مدیریت مواد زائد و دفن بهداشتی 112

5-4- خطاهای احتمالی و منابع آن 114

5-5- نتیجه گیری 115

5-6- پیشنهادها 116

منابع مورد استفاده 118

ضمیمه 123

فهرست جدول ها

جدول 1-1- تفاوت های بین تصمیم گیر ی چند هدفی با تصمیم گیری چندشاخصه 6

جدول 1-2-جدول مقایسه مراحل روش مبتنی بر مقدار و روش مبتنی بر گزینه 9

جدول1-3- مشخصات مرکز دفن باغستان 24

جدول 1-4- مشخصات مرکز دفن حلقه دره 24

جدول 1-5- وزن هر کدام از هفت معیار در روش دراستیک. 26

جدول 2-1 معیارهای به کار رفته در تحقیقات و بررسی های انجام شده 44

جدول 3-1-  حالات مختلف برای مقایسه زوجی و مقادیر عددی آن 57

جدول 3-2- ماتریس مقایسه زوجی 59

جدول 3-3- انجام مراحل سه گانه برای دست آوردن وزن نسبی برای مثال ذکر شده 60

جدول 3-4- محاسبات مربوط به مرحله اول و دوم برای محاسبه نرخ سازگاری 60

جدول 3-5- رابطه بین تعداد معیارها و شاخص تصادفی بودن 61

جدول 4-1- درصد فراوانی باد در ایستگاه های هواشناسی کرج و کشاورزی کرج 86

جدول 4-2- استاندارد سازی زیر معیارهای فاصله و حریم ها 101

جدول 4-3- استاندارد سازی معیارهای ویژگی های فیزیکی سرزمین، کاربری اراضی، قابلیت دید و زیستگاه های حساس 102

جدول 4-4- وزن نسبی معیارهای اصلی و نرخ سازگاری مقایسه زوجی برای مکان یابی محل دفن پسماند 103

جدول 4-5- وزن نسبی زیر معیارهای ویژگیهای فیزیکی سرزمین و نرخ سازگاری مقایسه زوجی 103

جدول 4-6- وزن نسبی زیر معیارهای قابلیت دید 103

جدول 4-7- وزن نسبی زیر معیارهای فاصله و حریم ها و نرخ سازگاری مقایسه دوطرفه 104

جدول 4-8- وزن نسبی کاربری ها و نرخ سازگاری مقایسه زوجی 104

جدول 4-9- مساحت و امتیاز کسب شده توسط هر یک از مکان های حاصل از فرایند تحلیل سلسله مراتب 106

فهرست شکل ها

شکل 1-1- ورودی و خروجی در تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره مکانی 8

شکل 1-2 – چارچوب تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چندمعیاره مکانی. 9

شکل1-3- سلسله مراتب مربوط به نمونه ای از مکان یابی 13

شکل 1-4- سلسله مراتب مولفه های مدیریت مواد زائد جامد 17

شکل 1-5- روش دفن سطحی 22

شکل1-6- روش دفن سراشیبی 23

شکل1-7- روش دفن ترانشه ای 23

شکل 3-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه 48

شکل4-1- نقشه کاربری های موجود و پوشش زمین در محدوده مورد مطالعه 75

شکل 4-2- نقشه دشت های سیلابی در محدوده مورد مطالعه 76

شکل 4-3- نقشه فرودگاه، راه ها و سکونتگاه ها در محدوده مورد مطالعه 77

شکل 4-4- نقشه پراکنش قنات ها، چاه ها و چشمه ها در محدوده مورد مطالعه 78

شکل 4-5- نقشه منابع آب های سطحی در محدوده مورد مطالعه 79

شکل 4-6- نقشه خطوط انتقال نیرو در محدوده مورد مطالعه 80

شکل 4-7- نقشه پراکنش صنایع و معادن در محدوده مورد مطالعه 81

شکل 4-8- نقشه موقعیت گسلهای اصلی و فرعی در محدوده مورد مطالعه 82

شکل 4-9- نقشه دمای حداقل در سردترین ماه های سال در محدوده مورد مطالعه 83

شکل 4-10- نقشه بارندگی در محدوده مورد مطالعه 84

شکل 4-11- گلباد سالانه ایستگاه هواشناسی کرج 85

شکل 4-12- گلباد سالانه ایستگاه هواشناسی کشاورزی کرج 85

شکل 4-13- نقشه جهت شیب زمین در محدوده مورد مطالعه 87

شکل 4-14- نقشه شایستگی برای شیب زمین جهت مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد شهر کرج 88

شکل 4-15- نقشه پراکنش مکان های تاریخی و گردشگری در محدوده مورد مطالعه 89

شکل 4-16- نقشه عمق آب زیرزمینی در محدوده مورد مطالعه 90

شکل 4-17- نقشه خاکشناسی در محدوده مورد مطالعه 91

شکل 4-18- نقشه شایستگی نفوذپذیری خاک برای مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد شهر کرج 92

شکل 4-19- نقشه شایستگی عمق خاک برای مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد شهر کرج 93

شکل 4-20- نقشه شیب زمین در محدوده مورد مطالعه 94

شکل4-21- قابلیت دید از راه ها در محدوده مورد مطالعه 95

شکل 4-22- قابلیت دید از مناطق مسکونی در محدوده مورد مطالعه 96

شکل 4-23- موقعیت منطقه مورد مطالعه بروی تصویر ماهواره ای 97

شکل 4-24- موقعیت منطقه حفاظت شده البرز مرکزی در محدوده مورد مطالعه 98

شکل 4-25- ساختار سلسله مراتبی بکار رفته  در مکان یابی محل دفن مواد زائد جامد شهر کرج 100

شکل 4-26- نقشه شایستگی نهایی در محدوده مورد مطالعه 106

شکل 4-27- نقشه اولویت بندی مناطق مناسب دارای حداقل مساحت برای محل دفن بهداشتی مواد زائد جامد شهر کرج 108

چکیده:

یکی از اثرات افزایش جمعیت در مناطق شهری افزایش زباله و مشکل دفع آن است. مشکل دفع مواد زائد جامد اغلب از انتخاب مکان مناسب دفن در خارج سکونتگاه ها ناشی می شود. برای تعیین این محل معیارهای متعددی دخالت دارند که هر کدام به نوبه خود حائز اهمیت هستند و این معیارها محدودیت هایی نیز ایجاد می کنند.

شهر کرج برای انجام مکان یابی انتخاب گردید. برای مکان یابی محل دفن مواد زائد از ارزیابی چند معیاره و فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. ابتدا معیارهای موثر در مکان یابی شناسایی و در ساختار سلسله مراتبی قرار گرفتند. پنج دسته معیار اصلی که عبارتند از معیار فاصله و حریم ها [1]، معیار ویژگی های فیزیکی سرزمین[2]، معیار قابلیت دید[3]، معیار کاربری اراضی و زیستگاه های حساس مورد استفاده قرار گرفت.

این معیارها با توابع فازی استاندارد و با بهره گرفتن از مقایسه زوجی وزن گذاری شدند. در ادامه با بهره گرفتن از روش وزندهی افزودنی ساده، نقشه شایستگی تهیه شد. با در نظر گرفتن شایستگی و اعمال نمودن حداقل مساحت و میانگین گیری از مقدار شایستگی هر مکان، اولویت هر مکان مشخص شد.

از کل منطقه مورد مطالعه با مساحت 130662 هکتار میزان 513/6861 هکتار در پنج منطقه، معادل 3/5 درصد منطقه مورد مطالعه مناسب برای استقرار محل دفن تشخیص داده شد. با اجرای روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی مشخص شد که این روش کارا و قابل کاربرد برای حل مسائل تصمیم گیری چندمعیاره مکانی است. همراه شدن این روش با منطق فازی، قابلیت استفاده ساده و کاربرد در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی، لحاظ نمودن وزن و اهمیت نسبی هر مشخصه و گزینه موجب بالا رفتن کارایی این روش شده است.

واژگان کلیدی: مکان یابی، محل دفن بهداشتی، مواد زائد جامد شهری، ارزیابی چند معیاره،  معیار ، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، سامانه اطلاعات جغرافیایی، روش وزندهی افزودنی ساده، شایستگی 

[1]- فاصله از فرودگاه- فاصله از قنات، چاه ها و چشمه ها – فاصله از منابع آب های سطحی – فاصله از سطح آب زیرزمینی – فاصله از شبکه راه ها و راه آهن – فاصله از سکونتگاه ها – فاصله از مراکز تاریخی و گردشگری – فاصله از خطوط انتقال نیرو – فاصله از صنایع و فاصله از گسل ها است.

[2] دما – بارندگی – شدت و جهت باد – سیل خیزی با دوره بازگشت یکصد ساله – عمق خاک – نفوذپذیری خاک و شیب زمین

[3]- قابلیت دید ازمناطق مسکونی و قابلیت دید از راه ها و جاده ها

1-1-تصمیم گیری چند معیاره

مسائل متنوع محیط زیستی و پیچیدگی هایی که در روند شکل گیری و حل آن وجود دارد، تصمیم گیری و فرایند سیاست گذاری مبتنی بر اطلاعات جامع و مدل سازی آن ها را ضروری می نماید. ارتباط متقابل بین مسائل محیط زیستی، صنعتی، اجتماعی و سیاسی رو به رشد سریع بر پیچیدگی های سیستم های ناحیه ای می افزاید. پیگیری توسعه پایدار در برنامه ریزی های محیطی و حفظ منابع طبیعی و انسانی نوعی خاص از روش شناسی را طلب می کند تا بتوان با بهره گرفتن از یک دیدگاه نظام یافته و در نظر گرفتن مجموعه عوامل گوناگون به تصمیم گیری در سطوح خرد و کلان پرداخت. توسعه گردشگری، حفظ مناظر زیبای طبیعی، گسترش مناطق حفاظت شده طبیعی و مکان یابی مراکز خدمات،