فهرست مطالب

عنوان                                                                      صفحه

فصل اول: مقدمه و بررسی منابع.. 1

1-1- سرطان ریه. 2

1-1-1- عوامل خطرساز. 3

1-1-2- تغییرات ژنی عامل سرطان ریه. 4

1-2- اهمیت شناسایی سرطان ریه. 5

1-3- روش‌های شناسایی سرطان ریه. 6

1-3-1- نانوسیم‌های سیلیکا 7

1-3-2- نانوذرات طلا.. 10

1-3-3- نانولوله‌های کربنی.. 13

1-3-4- نقاط کوانتومی.. 17

1-4-گرافن.. 21

1-5-گرافن اکسید. 24

1-6-کاربردهای گرافن اکسید. 27

1-6-1-کاربرد گرافن اکسید در بیوالکتروشیمی.. 28

1-6-2- کاربردهای پزشکی و زیستی گرافن اکسید. 29

1-7- هدف از کار پزوهشی حاضر. 38

فصل دوم: بخش تجربی.. 39

2-1- مواد و دستگاه‌ها 40

2-2- تهیه‌ی بافر Tris-HCl 42

2-3- سنتز گرافن اکسید. 42

2-4 آماده‌سازی محلول‌‌ها برای اندازه‌گیری طیف‌ فلوئورسانس…. 43

2-4-1- تهیه‌ی محلول مرحله‌ی اول. 43

2-4-2- تهیه‌ی محلول مرحله‌ی دوم. 43

2-4-3- تهیه‌ی محلول‌های مرحله‌ی سوم. 44

2-4-4- تهیه‌ی محلول مرحله‌ی چهارم. 44

2-4-5- تهیه‌ی محلول‌های مرحله‌ی پنجم. 44

2-4-6- تهیه‌ی محلول‌های مرحله‌ی ششم. 45

فصل سوم: نتایج و بحث… 46

3-1- تهیه گرافن اکسید از گرافیت… 47

3-2- بررسی طیف UV-Vis گرافن اکسید. 48

3-3- تفسیر طیف IR گرافن اکسید. 49

3-4- بررسی تصویر TEM گرافن اکسید. 49

3-5- انتخاب بیومارکر سرطان ریه. 50

3-6- تفسیر طیف‌های نشری.. 53

3-6-1- بررسی طیف فلوئورسانس DNA پروب… 53

3-6-2- بهینه‌سازی زمان جذب DNA پروب بر سطح GO.. 54

3-6-3- بهینه‌سازی مقدار GO در حضور DNA پروب… 56

3-6-4- بررسی طیف فلوئورسانس کمپلکس DNA-GO پروب در حضور DNA هدف (DNA سالم)  57

3-6-5- بهینه‌سازی زمان هیبرید شدن DNA هدف با DNA پروب در حضور GO.. 58

3-6-6- بررسی تغییرات شدت فلوئورسانس کمپلکس DNA-GO پروب در حضور غلظت‌های مختلف DNA هدف… 60

3-6-7- بررسی طیف‌ فلوئورسانس DNA-GO پروب در حضور mDNA (DNA جهش‌دار). 62

3-7- شناسایی سرطان ریه. 63

 

3-8- نتیجه‌گیری.. 65

3-9- پیشنهادات… 66

منابع.. 67

فهرست اشکال

عنوان                                                                                صفحه

شکل1-1 تصویر SEM نانو سیم‌های سیلیکا 8

شکل1-2 پروتکل استفاده شده در روش حاضر. 8

شکل1-3 ولتاگرام ثبت شده برای نمونه‌های بدون آنتی ژن (قرمز) و دارای آنتی ژن (سبز). 10

شکل1-4 حسگرهای بر پایه‌ی نانوذرات طلا.. 11

شکل1-5 پاسخ حسگرها به نمونه‌های سرطانی و سالم. 12

شکل1-6 پاسخ حسگرها به چهار تا از بیومارکرهای سرطان ریه در غلظت‌های مختلف و آب… 13

شکل1-7 نحوه تشکیل نانولوله‌های کربنی از صفحات گرافن.. 14

شکل1-8 نانولوله‌های کربنی تک دیواره (SWCNT) 14

شکل1-9 نانولوله‌های کربنی چند دیواره (MWCNT) 15

شکل1-10 فرایند عامل‌دار شدن نانولوله‌های کربنی تک دیواره 15

شکل1-11 .a تصویر SEM نانولوله‌های عامل‌دار شده،  .bبرش عرضی الکترود ID.. 16

شکل1-12 طرح کلی از دستگاه تست… 16

/CdSe–CdS/APS. 18

شکل1-14 نحوه‌ی طراحی حسگر ECL.. 19

شکل1-15 MNP/CdSe–CdS (a (b MNP/CdSe–CdS/APS (c MNP/CdSe–CdS/APS/Au NPs. 20

شکل1-16 منحنی کالیبراسیون استاندارد برای شناسایی آنتی‌ژن CEA.. 21

شکل1-17 گرافن.. 22

شکل1-18 A. فولرن، B. نانولوله‌های کربنی تک جداره، C. گرافن، D. گرافیت… 23

شکل1-19 مدل‌های ساختاری پیشنهادی برای GO.. 26

شکل1-20 مدل ساختاری لرف – کلی‌نوسکی.. 27

شکل1-21 اتصال الکتریکی پروتئین‌ها به وسیله‌ی GO در الکتروشیمی. 29

شکل1-22 روش تثبیت پپتید بر سطح GO.. 30

شکل1-23 شناسایی کاسپاز3 با بهره گرفتن از نانوهیبرید گرافن اكسید- پپتید. 31

شکل1-24 نحوه‌ی تشکیل کمپلکس Ab-DNA-AuNP. 32

شکل1-25 حسگر زیستی بر پایه‌ی GO. 32

شکل1-26 نحوه‌ی شناسایی چند DNA هدف… 33

شکل1-27 طیف فلوئورسانس اسکن همزمان. 34

شکل1-28 a. طیف فلوئورسانس اسکن همزمان در حضور غلظت‌های مختلف DNAهای هدف، منحنی‌های کالیبراسیون برای تعیین کمی غلظت DNA ویروس‌های b. ایدز c. آبله d. ابولا. 35

شکل1-29 نحوه‌ی شناسایی DNA با بهره گرفتن از GO.. 36

شکل1-30 طیف نشری فلوئورسانس P1 در شرایط مختلف  P1 (aدر حضور بافر Tris-HCl 37

شکل1-31 طیف نشری فلوئورسانس آپتامر- GO در حضور غلظت‌های مختلف ترومبین.. 38

شکل3-1 تبدیل گرافیت به گرافن‌اکسید. 47

شکل3-2 طیف  UV-Vis گرافن اکسید. 48

شکل3-3 طیف  IRگرافن اکسید. 49

شکل3-4 تصویر TEM گرافن اکسید. 50

شکل3-5 ژن‌های بیومارکر رایج در سرطان ریه از نوع NSCLC.. 51

شکل3-6 جهش‌های ژن egfr و فراوانی آن‌ ها 53

شکل3-7 طیف فلوئورسانس DNA پروب و DNA+GO پروب… 54

شکل3-8 طیف فلوئورسانس DNA پروب در حضور GO در زمان‌های مختلف… 55

شکل3-9 نمودار تغییرات شدت فلوئورسانس DNA+GO پروب برحسب زمان. 56

1). 57

شکل3-11 نمودار تغییرات شدت فلوئورسانس DNA+GO پروب برحسب حجم GO 57

شکل3-12 طیف فلوئورسانس GO+ DNAپروب وDNA  هدف +GO+DNA پروب… 58

شکل3-13 طیف فلوئورسانس DNA-GO پروب در حضور DNA هدف در زمان‌های مختلف… 59

شکل3-14 نمودار تغییرات شدت فلوئورسانس DNA-GO پروب در حضور DNA هدف برحسب زمان. 60

شکل3-15 طیف فلوئورسانس DNA-GO پروب در حضور غلظت‌های مختلف DNA هدف… 61

شکل3-16 نمودار تغییرات شدت فلوئورسانس DNA-GO پروب برحسب غلظت‌ DNA هدف… 61

شکل3-17 نمودار تغییرات شدت فلوئورسانس DNA-GO پروب برحسب غلظت‌ DNA هدف در غلظت‌های کمتر از 40 پیکومولار. 62

شکل3-18 طیف فلوئورسانس mDNA +GO+DNA پروب و GO+DNA پروب… 63

شکل3-19 پاسخ نانوحسگر زیستی به DNA هدف (DNA سالم) و mDNA (DNA جهش‌دار). 64

شکل3-20 مقایسه‌ شدت نشر فلوئورسانس DNA-GO پروب در حضور دو DNA (سالم و جهش‌دار). 64

چکیده

امروزه سرطان ریه یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در سراسر جهان محسوب می شود و دارای بالاترین آمار مرگ‌ومیر در بین انواع سرطان است. لذا تشخیص زودهنگام این بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. با توجه به اینکه روش‌های متداول برای شناسایی سرطان ریه پرهزینه و زمان‌بر می‌باشند، ارائه روش‌های ارزان‌تر و سریع‌تر مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است. با پیشرفت چشمگیر فناوری نانو در سال‌های اخیر و توسعه‌ی نانو مواد مختلف، فعالیت‌هایی در این زمینه صورت گرفته است. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که نانوماده‌ی گرافن اکسید به علت داشتن خواص منحصر به فرد، در زمینه‌ی طراحی نانوحسگرهای زیستی برای شناسایی سرطان ریه، پتانسیل بالایی دارد.

در پایان‌نامه‌ی حاضر نانوحسگر زیستی بر پایه‌ی نانوهیبرید گرافن اكسید-DNA برای شناسایی جهش‌های حذفی عامل سرطان ریه ارائه شده است. در این روش، شناسایی جهش‌ها با بهره گرفتن از پروب DNA نشاندار شده با FAM و از طریق طیف‌سنجی فلوئورسانس انجام شده است. همچنین گرافن اکسید با استناد به روش هامر سنتز شده، و با بهره گرفتن از طیف‌سنجی‌های FT-IR، UV-Vis و تصویر TEM بررسی و مورد تایید قرار گرفته است.

کلیدواژه: گرافن اکسید، نانوحسگر زیستی، سرطان ریه، DNA، جهش حذفی

فصل اول:

 

 مقدمه و بررسی منابع

 

1-1- سرطان ریه

سرطان یک بیماری ژنتیكی است و در اثر رشد و تقسیم غیرقابل كنترل سلول‌ها در قسمتی از بدن بوجود می‌آید كه نتیجه‌ی اثر عوامل محیطی و اختلالات ژنتیكی است. به عبارت دیگر سرطان در اثر یک سری جهش‌های متوالی در ژن‌های انسان اتفاق می‌افتد. امروزه بیش از 200 نوع سرطان وجود دارد که یکی از شایع‌ترین نوع آن سرطان ریه است.

فهرست مطالب:

چکیده…………………………….. ‌ب

مقدمه……………………………. 1

فصل اول: کلیات

1-1- بیان مسئله……………………………. 5

1-2-اهداف پژوهش… 7

1-3-اهمیت وضرورت پژوهش… 7

1-4-سؤال‏های پژوهش‏…………………………… 8

1-5 -فرضیه های پژوهش…………………………… 8

1-6- پیشینه پژوهش……………………………… 9

1-6-1-پژوهش های خارجی…………………………….. 9

1-6-2-پژوهش های داخلی…………………………….. 11

1-7مشکلات ومحدویت های پژوهش…………………. 12

1-8-نتیجه……………………………. 12

فصل دوم: ادبیات و مبانی نظری

مقدمه……………………………. 14

2 -1-ادبیات پژوهش……………………………… 16

2-1-1-پیشینه  وتعاریف اکوتوریسم…………………………… 16

2-2-تعریف گردشگر و اکو توریست…………………………….. 23

2-2-1-طبیعت گردهای تنها…………………………… 24

2-2-2-طبیعت گردهای شركت كننده در تور ……………….. 24

2-2-3-گروه های مدرسه ای یا علمی…………………………… 24

2-3-گونه های اکوتوریسم……………………………. 25

2-4- اثرات گردشگری و اکوتوریسم……………………………. 27

2-4- 1-پیامد های زیست محیطی…………………………….. 27

2-4-2-اثرات اقتصادی…………………………….. 28

2-4-3-اثرات اجتماعی و فرهنگی…………………………….. 29

2-5 – مبانی نظری پژوهش……………………………… 30

2-5-1-مفهوم ادراك…………………………….. 31

2-5-1-1-ادراك در فرهنگ فارسی…………………………….. 31

2-5-1-2-تعاریف ادراك و شناخت…………………………….. 31

2-5-1-3-رویکرد های ادراک و شناخت………………………… 33

2-5-2-عوامل موثر در ادراك……………………………. 33

2-5-2-1-نقش عوامل فرهنگی در ادراک……………………….. 34

2-5-2-2-نقش تفاوتهای فردی در ادراک………………………… 35

2-6 -ادراك محیطی…………………………….. 36

2-6-1-عوامل موثر در ادراک محیط…………………………….. 36

2-6-2-نظریه های ادرك محیط ……………………………37

2-6-2-1-کنش گرایان احتمالاتی (برو نسویک )……………… 37

2-6-2-2-نظریه ی ویژگی جلب كننده (برلاین )………………… 37

2-6-2-3-نظریه بوم شناختی بروفنبرنر……………………………37

2-6-2-4 -نظریه روانشناسی بوم شناختی گیبسون…………… 38

2-6-2-5-مکتب گشتالت…………………………….. 38

2-6-2-6-نظریه جغرافیدانان رفتاری…………………………….. 38

2-7-مدل تحلیلی پژوهش…………………………….. 41

2-8-نتیجه……………………………42

فصل سوم: روش شناسایی و معرفی عرصه پژوهش

مقدمه……………………………. 44

3-1-روش شناسی…………………………….. 44

3–1-1-روش تحقیق…………………………….. 44

3-1-2-تكنیک گرد آوری داده ها…………………………… 44

3-1-3-جامعه آماری…………………………….. 44

3-1-4- حجم نمونه……………………………. 45

3- 1-5-روش نمونه گیری…………………………….. 45

3-1-6-پایایی و اعتبار پرسشنامه……………………………. 45

3-1-7-روش های تجزیه و تحلیل داده ها……………………… 46

3-2 -تعریف مفاهیم و سنجش متغیرها………………………. 47

3-2-1-مفهوم نظری ادراك زیستی…………………………….. 47

3-2-2-مفهوم عملیاتی ادراك زیستی………………………… 47

3-2-3-مفهوم نظری  ادراك اقتصادی………………………….. 47

3-2-4 -مفهوم عملی ادراك اقتصادی…………………………… 47

3-2-5 -مفهوم نظری ادراك فرهنگی و اجتماعی……………….. 48

3-2-6-مفهوم عملیاتی ادراك اجتماعی و فرهنگی…………… 48

3-2-7-ادراك اکوتوریسم……………………………. 49

3-3-معرفی عرصه پژوهش……………………………… 49

3-3- 1-موقعیت جغرافیایی ،ویژگی های طبیعی و انسانی مورد مطالعه……..49

3-3-2- ویژگی های جمعیتی…………………………….. 52

3-3-3وضعیت اشتغال……………………………. 53

3-4-ظرفیت های گردشگری و اکوتوریسم شهرستان میاندرود……… 54

3-4-1-پناهگاه حیات وحش دشت ناز…………………………… 54

3-4-2 – ساحل گهر باران……………………………. 55

3-4-3-مناطق ییلاقی و جنگلی…………………………….. 58

3-4-3-1-كوهدشت غربی (محدوده جنگل روستای دارابکلا)………. 58

3-4-3-2-كوهدشت شرقی (محدوده ی روستای جامخانه و اسرم)……59

3-4-4-ظرفیت های فرهنگی اجتماعی…………………………….. 60

 

 

3-5-تسهیلات رفاهی و اقامتی و حمل ونقل……………………….. 60

3-6-ظرفیت های اکوتوریسم شهرستان میاندرود به عنوان یک سیستم……61

3-7-خلاصه ونتیجه گیری…………………………….. 62

 فصل چهارم: یافته های پژوهش

مقدمه……………………………. 64

4–1- بخش اول: سیمای نمونه آماری، ویژگی های جمعیت شناختی……. 64

4-1-1-جنسیت…………………………….. 64

4-1-2 -سواد سرپرست خانوار ……………………………64

4-1-3-شغل سر پرست خانوار ……………………………65

4-1-4- محل اقامت…………………………….. 65

4-1-5-فاصله از جنگل و حیات وحش……………………. 66

4-1-6-درآمد  سر پرست خانوار…………………………… 66

4-1-7- معدل درسی دانش آموز…………………………. 67

4-1-8-رشته تحصیلی…………………………….. 67

4-1-9-تجربه ی سفر……………………………. 68

4-1-10-نوع مدرسه……………………………. 68

4-2-بخش دوم توصیف آمار ه ها مربوط به ادراك زیست محیطی ،اقتصادی ،فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان از اکوتوریسم……68

4-2-1- ادراك زیست محیطی دانش آموزان……….. 68

4-2-2-ادراك اقتصادی دانش آموزان…………………. 69

4-2-3- ادراک اجتماعی فرهنگی دانش آموزان………… 69

4-3-تحلیل نتایج آزمون تی برای درک مولفه زیست محیطی،اقتصادی واجتماعی و فرهنگی………73

4-3-1-درک تنوع زیستی…………………………….. 73

4-3-2-ادراک  ازآلودگی…………………………….. 73

4-3-3– ادراک ازاساس منابع محلی………………… 74

4-3-4-ادراک  زیست محیطی…………………………….. 75

4-3-5-درک اشتغال زایی…………………………….. 75

4-3-6-درک درآمد زایی……………………………. 76

4-3-7-درك اقتصادی…………………………….. 77

4-3-8-درک فرهنگی…………………………….. 78

4-3-9-درک اجتماعی……………………………. 78

4-3-10- درك اجتماعی و فرهنگی…………………..79

4-3-11- درك اكوتوریسم……………………………. 79

4-4 -نتایج آمار استنباطی برای متغیرهای با دوگروه وبیش از دوگروه مستقل با متغیر های وابسته……..80

4-4-1-درک مولفه های اکوتوریسم  با دو گروه مستقل………….80

4-4-1-1درک جنسیتی از مولفه ی زیستی اکوتوریسم…………..80

4-4-1-2-درک جنسیتی از مولفه های اقتصادی اکوتوریسم……………83

4-4-1-3 –درک جنسیتی از مولفه های اجتماعی و فرهنگی اکوتوریسم……..84

4-4-1 –4-درک مولفه زیستی اکوتوریسم  برحسب محل اقامت…………85

4-4-1-5- درک مولفه اقتصادی اکوتوریسم  برحسب محل اقامت…………86

4-4-1-6 درک مولفه اجتماعی و فرهنگی  اکوتوریسم  برحسب محل اقامت…………….87

4-4-1- 7-درک مولفه زیستی اکوتوریسم  برحسب نوع مدرسه دانش آموزان……………88

4-4-1 -8- درک مولفه اقتصادی اکوتوریسم  برحسب نوع مدرسه دانش آموزان……………89

4-4-1-9- درک مولفه اجتماعی و فرهنگی اکوتوریسم  برحسب نوع مدرسه دانش آموزان………90

4-4-2-درک مولفه های اکوتوریسم  با بیش از دو گروه مستقل………….91

4-4-2-1-درک مولفه های اکوتوریسم برحسب درآمد سرپرست خانوار……91

4-4-2-2- درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب شغل سرپرست خانوار…….92

4-4-2-3- درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب سواد سرپرست خانوار……..93

4-4-2–4-درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب تجربه سفر دانش آموزان……..94

4-4-2-5–درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب رشته تحصیلی  دانش آموزان…………95

4-4-2-6–درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب فاصله محل اقامت جوانان باجنگل و حیات وحش………96

4-4-3-ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب محیط ادراکی…………….97

4-4-3-1–ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب محیط شخصی………..97

4-4-3-2-ا دراک اکوتوریسم  جوانان برحسب محیط زمینه ساز……….98

4-4-4- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان………………………. 98

4-4-4-1- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب تجربه سفر…………98

4-4-4-2- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب رشته تحصیلی………99

4-4-4-3- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب معدل درسی…………..99

4-4-4-4- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب فاصله  محل اقامت…………..101

4-4-4-5- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب شغل سرپرست خانوار……….102

4-4-4-6- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب درآمد سرپرست خانوار………103

4-4-4-7- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب سواد سرپرست خانوار……….104

4-5-خلاصه نتیجه:…………………………… 105

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها و نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-مقدمه…………………………… 107

5-2-تحلیل فرضیه ها ……………………………107

5-2-1-فرضیه اول …………………………… 107

5-2-2فرضیه دوم ……………………………108

5-2-3 فرضیه سوم …………………………… 109

5- 3 – خلاصه و نتیجه گیری…………………………….. 110

5-4-پیشنهادات…………………………….. 112

منابع و مآخذ……………………………115

چکیده:

از دهه 1990 رویكردهای سنتی توسعه گردشگری به چالش كشیده و با تاكید همزمان بر پیامدهای مطلوب و نامطلوب گردشگری، حركت از گردشگری انبوه به سوی رویكرد توسعه پایدار گردشگری آغازشد. رویکرد به اکوتوریسم، به عنوان الگوی فضایی گردشگری در طبیعت، امروزه مورد توجه فراوان قرار گرفته است .علّت این توجه نه فقط به خاطر گردشگری و لذّت بردن از آن بوده، بلکه به عنوان یک وسیله ی حفاظت محیط و توسعه ی اقتصادی نیز محسوب شده است.در این دیدگاه اکوتوریسم  در وهله نخست ناظر بر ملاحظات زیست محیطی و مفهوم توسعه پایدار است ودر آن طبیعت گردی در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد. فعالیتهای اکوتوریستی درجامعه میزبان منجر به آثار مثبت و منفی زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می شود . گردشگری پیش از آنکه یک فعالیت اقتصادی باشد،گویای یک ارتباط فرهنگی متشکل از عناصر: گردشگر، جامعه میزبان یا مواجهه شوندگان و بستر می باشد. گردشگری و اکوتوریسم به صورت چشمگیری به حسن نیت جامعه ی میزبان بستگی دارد و حمایت آن در توسعه وعملكرد موفقیت آمیز گردشگری و اکوتوریسم ،امری ضروری محسوب می شود. یكی از قدیمی ترین موضوعات جغرافیا در ارتباط باروابط انسان درمحیط، درك واكنش بشر نسبت به تغییرات محیط است. در همه فرهنگ ها ،ادراكات محیطی ،در تصمیم گیریهای شخصی ،نقش اساسی دارد. استان مازندران با توجه به موقعیت طبیعی و جغرافیایی در بخش طبیعت گردی جزء استانهای برتر کشور محسوب می گردد. با توجه به ویژگی های جغرافیایی و طبیعت گردی شهرستان میاندرود، این پژوهش، با هدف تحلیل ادراک و تصورات جوانان از اکوتوریسم انجام شد. مورد مطالعه دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان میاندروددر استان مازندران می باشد که بر اساس فرمول کوکران 275 نفر به صورت تصادفی در رشته های مختلف انتخاب شدند .در این پژوهش با روش پیمایشی با ابزار پرسشنامه از دانش آموزان نظر خواهی شد.بااستفاده از آزمون رگرسیون و ضریب همبستگی وبا نرم افزار آماریspss ،تحلیل فرضیه های پژوهش انجام شد. نتایج آزمون های آماره استنباطی، حاکی از وجودرابطه ی معنادار بین محیط های شخصی و پدیداری در ادراک جوانان از اکوتوریسم  است.همچنین تاثیر محیط پدیداری در ادراک جوانان از اکوتوریسم  را هم نشان می دهد.

مقدمه:

یکی از بخشهایی که درصنعت توریسم مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار گرفته است، صنعت اکوتوریسم است. توسعه اکوتوریسم می تواند با ایجاد فرصت های شغلی، منافع اقتصادی بی شماری را به طور مستقیم متوجه مردم بومی کشورها کند .همچنین اکوتوریسم، از بنیان های توسعه پایدار جوامع وراهی برای حفظ چشم اندازها و ذخایر طبیعی است .رشد صنعت گردشگری در جهان سالانه حدود 4 درصد برآورد می شود. دراین میان سفرهای اکوتوریستی دارای رشد 30 درصدی هستند و این نشانه توجه روز افزون به اکوتوریسم است(تقوایی وهمکاران ،1391: 151).رویكرد به اكوتوریسم به عنوان الگوی فضایی گردشگری در طبیعت، امروزه مورد توجه فراوانی قرار گرفته است. اكوتوریسم می رود تا در قرن بیست و یكم بسیاری از فضاهای جغرافیایی را تحت تاثیر قرار داده و الگوی فضایی جدیدی را در نواحی مختلف ایجاد نماید(جلال پور ،1391: 4). از دهه ی 1930مکتب امکان گرایی یا اختیار ،با تاکید برآنکه انسان به عنوان یک عامل فعال و مختار می تواند محیط را از طریق برقراری سازگاری های خود باآن مورد بهره برداری قرار دهد ،ارائه شد .جغرافیای رفتاری، محصول ورود اندیشه های روانشناسی به حیطه ی مباحث جغرافیایی است . ارتباط این علم را با جغرافیای انسانی از آنجا می توان ملاحظه کرد که جغرافیای انسانی در مورد اهمیت ادراک ،خلاقیت،تفکر و عقاید مردم که در فرموله کردن دیدگاه های آنها نسبت به محیط ودر نتیجه روابط انسان با محیط تاثیر می گذارد (پور احمد ، 1389: 162). در جغرافیای رفتاری کل مکان علاوه بر اینکه صحنه ی عملکرد های اقتصادی، تاریخی، واجتماعی است ،در عین حال فضای روانشناختی است . این فضا هویت ،ساختار و مفهوم خاص خود را دارد که به مقتضیات و خصوصیات فردی (سن ،جنس ،زمان سکونت ،مکان اقامت ،کار .یا پایگاه های اجتماعی و اقتصادی) وبر حسب شرایط زندگی (درک فضا و فرهنگ و میزان آگاهی فرد )تغییرمی کند (پور احمد ،1389: 164).از آنجا که در گردشگری تمرکز بر سفر و جابجایی مردم ،کالا و خدمات در طول زمان و مکان است. عمدتا پدیده­ جغرافیایی محسوب می شود ،وبنابراین دیدگاه جغرافیایی به طرق مختلف می تواند به تبیین گردشگری کمک کند (ویلیامز،1388: 21). براساس تعاریف سازمان جهانی گردشگری وسازمان های مرتبط درارتباط با تعریف مفهوم اکوتوریسم، انگیزه ی اصلی گردشگران مشاهده ی طبیعت و درک اررزش های واقعی آن است ودر آن گردشگر و همچنین جوامع محلی در حفاظت محیط زیست مشارکت می کنند (نیازمند،1388: 23). تاکنون طی چند دهه ی گذشته مطالعات متعددی در زمینه ی سنجش دیدگاه و ادراكات ساكنان نسبت به گردشگری در جامعه ی میزبان انجام شده است (علیقلی زاده ،1386 :34).از آنجا که با تدریس دروس جغرافیا و دروس مرتبط با آن در مدارس شهرستان میاندرود، شناخت نسبی از ویژگی های رفتاری و خصوصیات جوانان به خصوص دانش آموزان کسب کردم .وهمچنین ازطرفی دراین شهرستان، مکانهای طبیعی بالقوه ی گردشگری از قبیل: مناطق ییلاقی وجنگل، مکان های حفاظت شده و ساحل جنگلی و تاحدودی دست نخورده ودنج به نظر می آیدوجود دارد. و همچنین تاکنون تحقیقات کمی از جاذبه های گردشگری این شهرستان، به طور جامع آنهم بارویکرد اکوتوریسمی انجام نشده است. لذابا راهنمایی دکتر بریمانی و دکتر رمضان زاده، در این پژوهش با بهره گرفتن از نظریه جغرافیدانان رفتاری كوشش شده است تاادراك و برداشت های ذهنی جوانان به عنوان جامعه ی میزبان و هم به عنوان گردشگر را از اكوتوریسم ،تحلیل ومشخص كنیم.و از طرفی دیگر قابلیت های بالقوه گردشگری این شهرستان را شناسایی کرده باشیم . این پژوهش در پنج فصل می باشد .

در فصل اول، كلیات بحث در مورد بیان مسئله و سوالات و ضرورت و اهمیت بحث و درادامه فرضیات پژوهش و پیشینه تحقییق ،یعنی مرور تحقیقات انجام شده در ارتباط با موضوع وهمچنین مشکلات ومحدودیت های این پژوهش بیان می شود.

در فصل دوم ،ادبیات موضوع ، تعاریف گردشگری و اکوتوریسم از نظر جامع بین المللی و صاحب نطران رشته های گردشگری و اکوتوریسم  ارائه شده است .در ادامه به مبانی نظری پژوهش پرداخته ودر نهایت با بهره گرفتن از چارچوب نظری و تجربی پژوهش، مدل مفهومی این پژوهش ارئه شده است .

درفصل سوم مباحث روش شناسی  این پژوهش،  تکنیک و ابزار های پژوهش ارائه شده است ودر ادامه ویژگی های جغرافیایی و جاذبه های گردشگری و طبیعت گردی  مورد مطالعه (شهرستان میاندورود) ارائه شده است .

درفصل چهارم با بهره گرفتن از آماره های توصیفی و آماره های استنباطی و همچنین آزمون های آماری
یافته های پژوهش  بوسیله ی جداول ونمودار هاارائه شده است .

در فصل پنجم با بهره گرفتن از آزمون های آماری استنباطی در جهت رد یا تایید فرضیه های پژوهش اقدام شده و در ادامه، بحث ونتیجه گیری و در پایان پیشنهادات این پژوهش ارائه شده است .

بی شک این پژوهش دارای کاستی های زیادی می باشد. امید است، پژوهشگران و دانشجویان دیگر این مباحث را تکمیل ویا از زوایای دیگر این موضوع و موضوعات مرتبط با آن را بررسی و کنکاش کنند .

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- بیان مسأله

اكوتوریسم گرایشی نوین در صنعت گردشگری است. مناظر زیبای طبیعت از كانون های جذب توریست این نوع از گردشگری می باشند . لذا اهمیت دادن به نقش آن در حفاظت از محیط زیست به منظور توسعه پایدار امری ضروری است. اكوتوریست ها كه با انگیزه های خاص خود به نواحی طبیعی و بكر كره زمین مسافرت می كنند، تجارب سودمندی به دست می آورند. آنان با كسب معرفت درباره ابعاد فرهنگی،زیست محیطی طبیعت هر منطقه و كشوری، به حافظان و دوستداران طبیعت می پیوندند.(سازمان میراث فرهنگی وگردشگری،1385: 1 ). جامعه بین المللی اکوتوریسم (2006) بر این واقعیت است که پیاده سازی اکوتوریسم  سبب ارتباط بین حفاظت محیط، مشارکت جوامع بومی و کسانی که درگردشگری مسئول، فعالیت دارند می شود و شش اصل را در پی دارد: 1) به حداقل رساندن اثرات2)ساخت های زیست محیطی و آگاهی و احترام فرهنگی3)ارائه ی تجارب مثبت برای بازدید کننده و میزبان4)ارائه منافع مالی مستقیم برای حفاظت از محیط زیست5)ارائه مزایای مالی و توانمند سازی  برای مردم محلی6)حساسیت به مسائل سیاسی کشور میزبان(ریوراوهمكار ،2010 :86).با افزایش اگاهی مردم از فواید و اثرات مثبت تجربه ی مستقیم طبیعت ،اهمیت اکوتوریسم بیشتر می شود .اکوتوریسم به تنوع زیستی ،ارزش اقتصادی می دهد (زاهدی ،1390 :91 ). اکوتوریسم با دوروش مستقیم یعنی حفظ و حراست از منابع طبیعی و غیر مستقیم یعنی ایجاد درآمد برای جوامع محلی درا مر حفاظت و بقای گونه ها وزیستگاه های مهم طبیعی گام بر می دارد .اکوتوریسم با بهره گرفتن از ابزار آموزشی و تبلیغاتی، می تواند منابع طبیعی حفظ شده رابه عنوان یک منبع درآمد زا جهت ساكنان محلی معرفی كند ،در نتیجه افرادمحلی به مناطق موروثی حیات وحش و محیط زیست به عنوان منبع درآمد،با دیده ی احترام نگریسته و از این مناطق بیشتر حفاظت می نمایند(فنل،1388 : 63). یكی از اصول مهم اکوتوریسم از نظر وایت ارتقای درك ارزش زیست محیطی دست اندر كاران و جامعه میزبان و اكوتوریستها  است(زاهدی ،1390: 124).رمز موفقیت اکوتوریسم  ایجاد مشارکت و همکاری تنگاتنگ است تا بتواند به اهداف ممتد حفظ و نگهداری و توسعه معقولانه دست یابد. مشارکت مورد نیاز اکوتوریسم برای موفقیت با همکاری جوامع محلی ،سرمایه گذاران ،آژانس های دولتی و سازمان های مردم نهاد،آموزش وپرورش ،اکوتوریست ها ایجاد می شود(آلن مور و همکار،1387 :19). توسعه ی گردشگری و اكوتوریسم به صورت چشمگیری به حسن نیت جامعه ی میزبان بستگی دارد و حمایت آن در توسعه وعملكرد موفقیت آمیز گردشگری و اکوتوریسم ،امری ضروری محسوب می شود(.بدری و همكاران ،1391 : 44 ). از دهه 1990 رویكردهای سنتی توسعه گردشگری به چالش كشیده و با تاكید همزمان بر پیامدهای مطلوب و نامطلوب گردشگری ،حركت از گردشگری انبوه به سوی رویكرد توسعه پایدار گردشگری آغازشد (قدمی  و همكار، 1391: 80( .باتوجه به اثرات گردشگری در چند دهه گذشته ،گردشگری توده ای به عنوان عامل تخریب سامانه های زیست محیطی و ساختار های فرهنگی واجتماعی جوامع بومی ،مورد انتقاد قرار گرفته و برای تغییر این وضع ،مفهوم گردشگری بدیل ،مطرح شده است . این اصطلاح انواعی از رویکردهای مربوط به گردشگری را پوشش می دهد که گردشگری در طبیعت و گردشگری زیست محیطی از آن جمله اند . در این دیدگاه اکوتوریسم  در وهله نخست ناظر بر ملاحظات زیست محیطی و مفهوم توسعه پایدار است ودر آن طبیعت گردی در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد (رضوانی ،1389: 21). طی چند دهه ی گذشته مطالعات متعددی در زمینه ی سنجش دیدگاه و ادراكات ساكنان نسبت به گردشگری در جامعه ی میزبان انجام شده است .اثرات گردشگری درك شده ی میزبان، در سه طبقه ی اساسی هزینه و فایده ی اقتصادی ،اجتماعی و محیطی قرار دارد . دراین خصوص ،محققان معتقدند كه میان رونق گردشگری و معیار های عینی و ذهنی اثرات اقتصادی ،اجتماعی و محیطی جامعه ی میزبان رابطه مستقیم وجود دارد (علیقلی زاده و همكار ،1386 : 34). تخمین  زده می شود نیمی از جمیعت فعال در صنعت گردشگری کمتر از 25 سال سن دارند و بر اساس گزارش سازمان جهانی کار 13 تا 19 میلیون نفر از شاغلین در این صنعت کمتر از 18 سال سن دارند ( رنجبران وهمكار،1390 :26). برآورد های سازمان مطالعات گردشگری هم تایید می کند كه علاقمندان به سفر به طبیعت عمدتا جوان و تحصیل كرده اند (میراث فرهنگی وگردشگری،1385 :1 ). این گروه های سنی که یک عامل فعال (کنشگر اجتماعی) نامیده می شود نماینده نسلی است که نظام ارزشهای مخصوص به خودش را دارد(نیک گهر ،1391: 92).جوان با فرهنگ مصرفی در پی كشف حوزه های جدید وپذیرش نشانه های آن برای باز تولید و غنی كردن زندگی خوداست.آنهاجویای تجربه های تازه هستند(كلانتری ،1387 :174). آنان بیشتر فرد گراهستند تا جمعگرا(فیروز جاییان وهمكار ،1391 :198 (.استان مازندران با توجه به موقعیت طبیعی و جغرافیایی در بخش طبیعت گردی جزء استانهای برتر کشور محسوب می گردد.نزدیک به 12 میلیون گردشگر داخلی و بیش از 100هزار توریست خارجی هرساله به منظور گذراندن اوقات فراغت ازاین استان دیدن می کنند (شیدفروهمکار،1383: 1) مناطق واقع درسواحل استان ،ماسه ای است و عمق مناسبی دارد. (رمضانی دارابی ،1382 :48 ).یکی از مناطق پرجاذبه مازندران،که با وجود دریای گهرباران و دامنه های البرز ومناطق ییلاقی و جنگلی تا حدودی بکر و دست نخورده، شهرستان میاندروداست.این مجموعه از ویژگی ها موجب جذب گردشگران زیادی می شود. و هرگونه بی توجهی از سوی گردشگران، بسیاری از این جاذبه ها در معرض تخریب قرار گرفته و پیامدهایی را از جنبه های زیست محیطی،اقتصادی ،فرهنگی –اجتماعی، برمحیط وجامعه محلی می گذارد. به جهت گستردگی (وسعت جمعیت و پدیده های گردشگری) شهرستان  میاندورود برای انجام پژوهش انتخاب شد. . بیشترین گروه های سنی جمعیت منطقه مورد مطالعه (میاندورود) را میانسالان با 25/37درصد وجوانان با 28/20درصد قرار دارند(سالنامه آماری مازندران،1389 :15). بی شک گردشگری به طور عام و اکوتوریسم به طور خاص تا حدود زیادی متاثر از این گروه سنی است  که می توان از آنان به عنوان جامعه میزبان و یا گردشگران آینده یاد کرد. و متولیان صنعت گردشگری نباید از آنان غافل باشند، بدین معنی که از امروز باید نسلی را برای فردا تربیت کرد تا  مسئولانه با طبیعت برخورد کند . این امر مستلزم آشنایی از نوع ادراک آنان از محیط(محیط پدیداری،شخصی وزمینه ساز ) است که زندگی می کنند ویا در آن سفر می کنند. گروه هدف نیز از میان دانش آموزان دوره متوسطه که سهم قابل توجهی از جوانان منطقه را تشکیل می دهند انتخاب شده اند. آشنایی با ادراک محیطی این گروه سنی

فهرست مطالب:

فصل اول: طرح تحقیق و پیشینه پژوهش

1-1-بیان مسأله ، ضرورت و اهمیت موضوع ………………………………………………………………. 2

1-2-ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………. 3

1-3-اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………… 5

1-4-سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………………. 6

1-5-فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………… 7

1-6-روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 7

1-7-محدوده تحقیق………………………………………………………………………………………………. 8

1-8-پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 8

1-9-مشکلات ومحدودیت های تحقیق…………………………………………………………………….. 16

فصل دوم: مبانی نظری

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. 18

2-1-چگونگی گردش عمومی جو و تشکیل سیستم های جوی………………………………………… 22

2-2-اصل چرخندگی……………………………………………………………………………………………. 27

2-3-انرژی جنبشی………………………………………………………………………………………………. 30

2-5-مفهوم مونسون………………………………………………………………………………………………. 30

2-6-بارش مونسونی…………………………………………………………………………………………….. 32

2-7-ویژگی های بادهای مونسونی…………………………………………………………………………… 33

نقش بعضی از سیستمها در مونسونهای تابستانی و زمستانی در مقابل یکدیگر………………………. 35

چهارچوب نظری تشکیل مونسونها…………………………………………………………………………….. 36

2-10-مکانیزم تشکیل مونسون………………………………………………………………………………… 38

2-11-اختلاف گرمایشی عامل محرک مونسونها…………………………………………………………… 40

2-12-تأثیر کم فشار مونسونی بر آب و هوای ایران……………………………………………………… 41

فصل سوم: ویژگی های جغرافیایی منطقه مورد مطالعه

3-1-موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه………………………………………………………………… 44

3-2-ناهمواری ها و توپوگرافی……………………………………………………………………………….. 46

3-2-1-واحد کوه های ایران مرکزی…………………………………………………………………………. 47

3-2-1-1-واحد رشته مرکزی…………………………………………………………………………………. 48

3-2-1-2-واحد کرمان…………………………………………………………………………………………. 48

3-2-1-3-واحد سنندج – سیرجان………………………………………………………………………….. 48

3-2-1-4-واحد کوههای پراکنده حوضه دشت کویر…………………………………………………….. 48

3-2-2-واحد دشت ها و چاله های داخلی………………………………………………………………… 48

3-2-2-1-واحدهای دشت پراکنده………………………………………………………………………….. 48

3-2-2-2-واحد دشت لوت…………………………………………………………………………………… 48

3-2-2-1-1-رشته شمالی…………………………………………………………………………………….. 49

3-2-2-1-2-رشته شمال شرقی……………………………………………………………………………… 49

3-2-2-1-3-رشته حاشیه غربی……………………………………………………………………………… 49

3-2-3-واحد شرقی ایران……………………………………………………………………………………… 50

3-2-3-1-سیمای ظاهری زمین درواحد شرقی ایران……………………………………………………. 51

3-2-3-2-ناهمواریهای خراسان مرکزی و جنوبی………………………………………………………… 51

3-2-3-3-ناهمواریهای سیستان و بلوچستان………………………………………………………………. 55

3-2-4-واحد جنوب شرقی……………………………………………………………………………………. 55

3-2-5-واحد شمال شرقی…………………………………………………………………………………….. 56

3-3-واحد های زمین شناسی و ساختمانی محدوده مورد مطالعه………………………………………. 57

3-3-1-زون ایران مرکزی………………………………………………………………………………………. 58

3-3-2-زون شرق و جنوب شرقی ایران……………………………………………………………………. 58

3-3-2-1-زون نهبندان-خاش………………………………………………………………………………… 59

3-3-2-2-بلوک لوت…………………………………………………………………………………………… 59

3-3-3-زون مکران………………………………………………………………………………………………. 59

3-3-4-زون سسندج- سیرجان……………………………………………………………………………….. 60

3-4-بررسی ویژگی های اقلیمی محدوده مورد مطالعه…………………………………………………… 61

3-4-1-توده های هوای مؤثر در آب و هوای ایران………………………………………………………. 62

3-4-1-1-دوره گرم…………………………………………………………………………………………….. 63

3-4-1-2-دوره سرد……………………………………………………………………………………………. 63

3-5-ویژگی های حرارتی………………………………………………………………………………………. 67

3-5-1-ناحیه جنوب…………………………………………………………………………………………….. 67

3-5-2-ناحیه مرکزی……………………………………………………………………………………………. 67

3-6-منابع آب در سطح استان های محدوده مورد مطالعه……………………………………………….. 69

3-6-1-استان سیستان و بلوچستان…………………………………………………………………………… 70

3-6-1-1-آب های سطحی…………………………………………………………………………………… 70

3-6-1-2-آب های زیرزمینی…………………………………………………………………………………. 70

3-6-2-استان هرمزگان………………………………………………………………………………………….. 71

3-6-2-1-آب های سطحی…………………………………………………………………………………… 71

3-6-2-2-زیرزمینی…………………………………………………………………………………………….. 72

3-6-3-استان یزد………………………………………………………………………………………………… 72

3-6-3-1-منابع آب سطحی…………………………………………………………………………………… 72

3-6-3-2-منابع آب زیرزمینی………………………………………………………………………………… 73

3-6-4-استان کرمان……………………………………………………………………………………………… 74

3-6-4-1-آب های سطحی…………………………………………………………………………………… 74

3-6-4-2-آب های زیرزمینی…………………………………………………………………………………. 75

3-6-4-2-1-سفره های آزاد………………………………………………………………………………….. 75

3-6-4-2-2-سفره های تحت فشار………………………………………………………………………… 75

3-6-5-استان سمنان…………………………………………………………………………………………….. 75

3-6-5-1-آب های سطحی…………………………………………………………………………………… 76

الف-رودهای دائمی………………………………………………………………………………………………. 76

ب-رودهای فصلی و اتفاقی…………………………………………………………………………………….. 76

پ-دریاچه مسیله………………………………………………………………………………………………….. 76

3-6-5-2-آب های زیرزمینی…………………………………………………………………………………. 76        

الف-چاه های عمیق و نیمه عمیق………………………………………………………………………………. 77

ب-قنات ها…………………………………………………………………………………………………………. 77

پ-چشمه ها……………………………………………………………………………………………………….. 77

3-6-6-استان تهران……………………………………………………………………………………………… 78

 

 

3-6-6-1-آب های سطحی…………………………………………………………………………………… 78

الف-رودخانه کرج………………………………………………………………………………………………… 78

ب-جاجرود………………………………………………………………………………………………………… 78

ج-طالقان رود………………………………………………………………………………………………………. 79

3-6-6-2-آب های زیرزمینی…………………………………………………………………………………. 79

3-6-6-2-2-چشمه ها………………………………………………………………………………………… 79

3-6-6-2-3-قنات ها………………………………………………………………………………………….. 79

3-6-7-استان قم…………………………………………………………………………………………………. 80

3-6-7-1-آب های سطحی(رودها و دریاچه های فصلی)…………………………………………….. 80

3-6-7-2-آب های زیرزمینی…………………………………………………………………………………. 80

3-7-وضعیت پوشش گیاهی محدوده مورد مطالعه………………………………………………………… 81

3-7-1-استان سیستان و بلوچستان…………………………………………………………………………… 81

3-7-1-1-جنگل های استان…………………………………………………………………………………… 82

3-7-1-1-1-جنگل های نیمه گرمسیری…………………………………………………………………… 82

3-7-1-1-2-جنگل های گرمسیری…………………………………………………………………………. 82

3-7-1-1-3-جنگل های ماندابی…………………………………………………………………………….. 82

3-7-1-2-وضعیت مراتع استان………………………………………………………………………………. 83

3-7-2-استان هرمزگان………………………………………………………………………………………….. 83

3-7-2-1-مراتع………………………………………………………………………………………………….. 83

3-7-3-استان یزد………………………………………………………………………………………………… 84

3-7-4-استان کرمان……………………………………………………………………………………………… 85

3-7-4-1-پوشش درختی نیمه خشک………………………………………………………………………. 85

3-7-4-2-پوشش درختچه ای و بوته ای پایکوه ها……………………………………………………… 86

3-7-4-3-پوشش درختی و گیاهی دشت های گرمسیری……………………………………………… 86

3-7-5-استان سمنان…………………………………………………………………………………………….. 86

3-7-5-1-جنگل ها…………………………………………………………………………………………….. 87

1-جنگل های پهن برگ…………………………………………………………………………………………. 87

2-جنگل های سوزنی برگ……………………………………………………………………………………… 87

3-جنگل های کویری و بیابانی…………………………………………………………………………………. 87

3-7-5-2-مراتع………………………………………………………………………………………………….. 88

3-7-5-2-1-مراتع ییلاقی…………………………………………………………………………………….. 88

3-7-5-2-2-مراتع قشلاقی…………………………………………………………………………………… 88

3-7-6-استان تهران……………………………………………………………………………………………… 89

3-7-6-1-جنگل های استان…………………………………………………………………………………… 89

3-7-6-1-1-جنگل های طبیعی……………………………………………………………………………… 89

3-7-6-1-2-جنگل های دست کاشت…………………………………………………………………….. 89

3-7-6-2-مراتع استان………………………………………………………………………………………….. 89

3-7-7-استان قم…………………………………………………………………………………………………. 90

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. 93

4-1-مشخصات ایستگاه های سینوپتیک……………………………………………………………………… 95

4-2-روزهای با بارش و میزان بارش در سطح ایستگاه ها………………………………………………. 97

4-3-تعداد روزهای همراه با بارش در ایستگاه های مورد مطالعه………………………………………. 99

4-4-میزان کل بارش در ایستگاه های مورد مطالعه………………………………………………………. 100

4-5-تعداد روزهای همراه با بارش و میزان بارش در استگاه ها به تفکیک هر ماه………………… 101

4-6-تعداد روزهای همراه با بارش و میزان بارش در ایستگاه ها در ماه(می)………………………. 104

4-7-تعداد روزهای همراه با بارش و میزان بارش در ایستگاه ها در ماه(ژوئن)…………………… 106       

4-8-تعداد روزهای همراه با بارش و میزان بارش در ایستگاه ها در ماه(جولای)…………………. 108

4-9-تعداد روزهای همراه با بارش و میزان بارش در ایستگاه ها در ماه(آگوست)………………… 110

4-10-تعداد روزهای همراه با بارش و میزان بارش در ایستگاه ها در ماه(سپتامبر)……………….. 111

4-11-تعداد روزها و میزان بارش کمتر از یک میلیمتر در ایستگاه ها……………………………….. 112

4-11-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 116

4-11-2-تراز 850 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 116

4-11-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 116

4-11-4-رطوبت(نم ویژه)……………………………………………………………………………………. 117

4-12-تعداد روزها و میزان بارش بین 5-1 میلیکتر در ایستگاه ها………………………………….. 117

4-12-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 121

4-12-2-تراز 850 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 121

4-12-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 121

4-12-4-رطوبت(نم ویژه)……………………………………………………………………………………. 122

4-13-تعداد روزها و میزان بارش بین 10-5 میلیمتر در ایستگاه ها………………………………… 122

4-13-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 127

4-13-2- تراز 850 هکتوپاسکال…………………………………………………………………………… 127

4-13-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 127

4-13-4-رطوبت(نم ویژه)……………………………………………………………………………………. 128

4-14-تعداد روزها و میزان بارش بین 15-10 میلیمتر در ایستگاه ها………………………………. 128

4-14-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 132

4-14-2- تراز850 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 132

4-14-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 132

4-14-4-رطوبت (نم ویژه)…………………………………………………………………………………… 133

4-15-تعداد روزها و میزان بارش بین 20-15 میلیمتر در ایستگاه ها………………………………. 133

4-15-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 137

4-15-2-تراز 850 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 137

4-15-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 137

4-15-4-رطوبت(نم ویژه)……………………………………………………………………………………. 138

4-16-تعداد روزها و میزان بارش بین 25-20 میلیمتردر ایستگاه ها……………………………….. 138

4-16-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 142

4-16-2-تراز 850 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 142

4-16-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 142

4-16-4-رطوبت(نم ویژه)……………………………………………………………………………………. 143

4-17-تعداد روزها و میزان بارش بین 30-25 میلیمتر در ایستگاه ها………………………………. 143

4-17-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 147

4-17-2-تراز 850 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 147

4-17-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 147

4-17-4-رطوبت(نم ویژه)……………………………………………………………………………………. 148

4-18-تعداد روزها و میزان بارش بیش از 30 میلیمتردر ایستگاه ها…………………………………. 148

4-18-1-تراز 500 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 152

4-18-2-تراز 850 هکتوپاسکال……………………………………………………………………………. 152

4-18-3-سطح زمین…………………………………………………………………………………………… 153

4-18-4-رطوبت(نم ویژه)……………………………………………………………………………………. 153

فصل پنجم: آزمون فرضیات و نتیجه گیری

5-1-نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………. 156

5-2 پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………… 159

منابع…………………………………………………………………………………………………………………. 160

چکیده:

کشور ایران از لحاظ جغرافیایی به دلیل همجواری با مرکز پر فشار جنب حاره ای STHP وشرایط آب و هوایی حاکم بر این سیستم ، از بارش کمی برخوردار است. در مناطق جنوبی کشور ، در نتیجه حاکمیت طولانی تر این سیستم ، پدیده خشکی حادتر می شود. تغییرات میزان بارش تأثیر به سزایی بر کشاورزی ، اقتصاد و به طور کلی سایر مسائل کشور دارد. مطالعات بنیادین پیرامون سیستمهای باران زا به ویژه پدیده مونسون در این مناطق ، راهبردهایی جهت توسعه فعالیتهای باران زایی و پیش بینی های اقلیمی ارائه می کند. محدوده این تحقیق در برگیرنده مناطق جنوب، جنوب شرق، شرق و مرکز کشور شامل استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، فارس، کرمان، یزد، اصفهان، قم، خراسان جنوبی، خراسان رضوی و تهران می باشد.با بررسی تعداد روزهای همراه با بارش ومیزان بارش روزانه ماه های می،ژوئن،جولای،آگوست و سپتامبر در طی دوره آماری 38 سال در 15 ایستگاه جنوبی و مرکزی کشور و تحلیل نقشه های سینوپتیکی، مشخص گردید که بخش اعظم بارش های جنوب شرق کشور به ویژه در مناطق چابهار و ایرانشهر در ماه های ژوئن و جولای به میزان4/147 و4/339 میلیمتر ناشی از نفوذ توده های هوای مونسونی بوده است. بر این اساس پدیده مونسون عامل اصلی بارش های تابستان در مناطق جنوب شرق کشور بوده و در مواقعی که این پدیده دارای حداکثر رطوبت و قدرت باشد مناطق جنوبی،شرقی و مرکزی کشور نیز تحت حاکمیت این توده هوا قرار می گیرند.

پیشگفتار:

با گذشت زمان و پیشرفت روز افزون دانش و فن آوری درهای جدیدی فرا روی دیدگان جستجوگر بشر و راه های بهتری برای زندگی پر تکاپو و خستگی ناپذیروری گشوده شده است.به دنبال آن تقسیم بندی رایج علوم در روزگار پیشین جای خود را به شاخه ها،رده ها و دسته های خردتر و جزئی تر علوم داده است اینک مطالعه همه علوم همچون دوران سپری شده گذشته از عهده یک فرد بر نمی آید و حکیم و دانشمند کسی نیست که آگاه به همه علوم زمان خود باشد.

جای بسی خوش وقتی است که دانش جغرافیا در طول عمر کهن خود از این تحول و تطور به دور نبوده است.

اگر چه گاهی در جستجوی راه ها و چالش های بهتر دچار خطا گشته،همانند اینکه راه افراطی جبرگرایی را در اواسط قرن نوزدهم طی کرده است.ولی همواره تازیانه اندیشه ها،دانش و فن آوری های نوین دانشمندان و دوستدارن این علم او را از سرکشی و کج روی باز نگاه داشته است.همچون اندیشه اختیار که در قرن نوزدهم از طرف جغرافیدانان برجسته ای همچون ویدال دولابلاش و آلبرت دمانژن مطرح شده است.

با توجه به اینکه جغرافیا به همه پدیده هایی که با هم در داخل یک مکان و تحت شرایط و اصول معینی شکل می گیرند نظم و اعتبار می بخشد و روابط منطقی بین این پدیده ها برقرار می کند(شکوری،1369،ص34)

وظیفه جغرافیدان عبارت است از:

1-شناخت پدیده ها

2-شناخت مفهوم نظم در پدیده ها

3-برقراری روابط منطقی بین این پدیده ها

و بی شک برای دست یافتن به اهداف و انجام وظایف فوق هر چه توشه جغرافیدان از فنون و دانش آکنده تر باشد،موفق تر است و خواهد توانست با ترکیب عواملی بی روح و همساز طبیعی با پایگاه فرهنگ انسانی جنبش و خلاقیت در جغرافیا بوجود آورد.

آنچه در دنیای توسعه یافته کنونی و نیز کشورمان شاهد آن هستیم ورود آگاهی و به کارگیری فنون جدید در قلمرو کاری جغرافیدانان است.امروزه جغرافیدانان کشورهای توسعه یافته و دارای برنامه ریزی مداوم و منظم علمی،در بخش های حساس و مهمی همچون،شهرسازی،معماری،بازرگانی،حمل و نقل و غیره به خوبی و حتی می توان گفت بطور بنیادی انجام وظیفه می نمایند.

با پیشرفت علم آمار،کاربرد وسیع و شگرفت رایانه و نرم افزار مختلف و دقت در سهولت تحلیل داده های کمی نسبت به داده های کیفی،جغرافیا به سرعت راه کمی شدن را سپری کرده و وارد دنیای نو با مفاهیم تازه تری شد.این امر سبب مطالعات وسیع و دامنه دار جغرافیدانان دنیا با بهره گرفتن از انواع داده های کمی در زمینه های گوناگون اعم از هواشناسی،هیدرولوژی جمعیت و….و ترکیب و تلفیف داده های گوناگون با یکدیگر و ارائه نتایج کاربردی و ثمر بخش تر از گذشته شده است.

مطالعه در خصوص تاثیرات مونسون بر مناطق مختلف کشور نیاز به ترکیب و تلفیق داده های هواشناسی و جغرافیایی دارد و جغرافیدان به دلیل ویژگی علمی اش قادر است بهتر از هر کسی با اطمینان و اعتماد هرچه بیشتر از عهده این امر برآید.

نگارنده به دلیل علاقه مندی به تحقیقات کاربردی نوین،بررسی پدیده مونسون را به عنوان موضوع رساله خویش برگزیده است.

مقدمه:

با توجه به رشد روز افزون جمعیت و افزایش نیازهای آبی،لزوم اجرای پروژه های کوچک و بزرگ هیدرولوژیکی به منظور ذخیره سازی،انحراف یا انتقال آب و نیز مطالعات آبخیز داری هر چه بیشتر مطرح می شود و اجرای چنین طرح هایی نیاز به مطالعات دقیق و تجزیه و تحلیل داده های هواشناسی دارد.

بارش ناگهانی یا آب ناشی از ذوب برف مقدار زیادی آب در اختیار بشر قرار می دهد،چنانچه پیش از طراحی هر گونه سازه ای از قبیل کانال های آبیاری و زهکشی مسیرهای دفع و جمع آوری فاضلاب شهری سدها،پل هاو…پیش بینی بارش های ناگهانی و یا آب ناشی از ذوب برف که حجم زیادی از آب را فراهم می کنند و زیان های غیر قابل جبران جانی و خسارات مالی بسیاری را در بر خواهد داشت،اهمیت به سزایی دارد.

علاوه بر این کشور ایران از لحاظ جغرافیایی بدلیل همجواری با مناطق خشک،مرکز پر فشار جنب حاره ای و شرایط آب و هوایی حاکم بر این سیستم،از بارش کمی برخوردار است.در مناطق جنوبی کشور،در نتیجه حاکمیت شدیدتر و طولانی تر این سیستم،مسئله خشکی حادتر می شود،با افزایش هر چه بیشتر حاکمیت اقلیم خشک بر مناطق جنوبی و مرکزی کشور،روستاها و شهرها نیز جمعیت خود را از دست می دهند.در طی سال های اخیر بدلیل خشکسالی های پی در پی بسیار از کشاورزان اراضی زراعی خود را رها ساخته و به شهرها مهاجرت نموده اند.این امر بخصوص در مناطق جنوبی،بویژه جنوب شرقی کشور بسیار چشمگیر است.

قرار گرفتن ایران بین سرزمین های پهناور سیبری در شمال،دریای مدیترانه در غرب،بیابانهای آفریقا و عربستان در جنوب غربی و دریای عرب و سرزمین هندوستان در شرق سبب شده است که هر کدام از این همسایگان در دوره معینی از سال آب و هوای ایران را تحت تاثیر قرار دهند.شرایط آب و هوایی این سرزمین ها توسط توده های هوایی و سیستمهای فشار در خلال حالات ویژه گردش عمومی جو در پهنه ایران گسترده میشود.

پدیده مونسون نیز یکی از توده های هوا موثر بر بارش نواحی جنوبی کشور می باشد که با ورود خود به کشور بارش هایی را در فصل تابستان ایجاد میکند.با توجه به اهمیت این بارش ها بویژه در فصل تابستان،که بیشتر مناطق کشور خشک و بدون بارش هستند بسیار حائز اهمیت است.با بررسی و شناخت تاثیرات این پدیده و تعیین قلمرو بارشی آن در کشور می توان گام مهمی در راه پیشرفت و توسعه کشور برداشت.

فصل اول: طرح تحقیق و پیشینه پژوهش

1-1- بیان مسئله، ضرورت و اهمیت موضوع

کشورایران از لحاظ جغرافیایی به دلیل حاکمیت پر ارتفاع جنب حاره ای (STHP) وشرایط آب وهوایی حاکم بر این سیستم، از بارش کمی برخوردار است.در مناطق جنوبی کشور، در نتیجه حاکمیت شدیدتر و طولانی تر این سیستم ، مسئله خشکی حادتر می شود. بارش های سالانه اندک ، کوتاه بودن دوره بارش و نزول بارش ها بصورت رگبارهای شدید وکوتاه مدت از خصوصیات بارز این نوع اقلیم می باشد. یک منطقه خشک ممکن است روزهای متمادی را در خشکی بسر برده وگاه که بارشی اتفاق می افتد ، به سبب شرایط فیزیکی حاکم بر طبیعت وشرایط آب وهوایی نا بهنجار این مناطق ، مقدار قابل توجهی آب در مدت چند روز یا چند ساعت ریزش کرده و سیلابهای مخربی ایجاد می کند. سیل همه ساله در گوشه وکنار این کشور خسارت های هنگفت وغیر قابل جبرانی ایجاد می کند. هر سال چندین نفر بوسیله سیل جان خود را از دست می دهند، هزاران متر مکعب آب شیرین وارد آبهای شور شده و بدین ترتیب از دسترس خارج می شود، در حالیکه هر قطره آن ارزش حیاتی دارد. همه ساله میلیون ها تن خاک ارزشمند بوسیله سیلابها وارد دریاها ودریاچه ها می شود، در صورتی که برای تشکیل هر سانتی متر آن در شرایط کشور ما چند دهه وگاه چند صد سال وقت لازم است. بارانی که بعداز روزها انتظار می بارد،از دسترس خارج شده وضمن آن آسیب های جدی وماندگار بر جای می گذارد .این مساله هم اکنون نه تنها در مناطق مورد مطاله، بلکه یک مشکل جدی وتهدید کننده برای کل کشور است. به گونه ای که بسیاری از برنامه های عمرانی وزیربنایی کشور تحت الشعاع این مساله قرار گرفته است. همه ساله بخش هنگفتی از بودجه سالانه کشور صرف بازسازی قسمتی از خرابیهای حاصل از این پدیده می شود. چرا که بازسازی وترمیم بسیاری از خرابیها واقعا امکان پذیر نمی باشد. ترمیم واصلاح خاکهای فرسایش یافته ،مزارع وباغات ویران شده شاید اصلاً امکان پذیر نباشد.(لشکری،1375)

2-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

ازآنجائیکه کشور ایران در تقسیم بندیهای اقلیمی در منطقه نیمه خشک وخشک قرار دارد، تغییرات میزان بارش تاثیر بسزایی بر کشاورزی ،اقتصاد وبه طور کلی سایر مسائل کشور دارد.شناخت منابع رطوبتی برای مطالعه بارش های کشور بسیار حائز اهمیت است.در مبحث کشاورزی ،در صورت آگاهی از منابع آبی در فصل کاشت پیش رو،می توان در زمینه سرمایه گذاری در بخش های مختلف وحتی نوع کشت بهینه تصمیم گیری نمود. بدیهی است که در صورت پیش بینی کمبود آب می توان از اتلاف بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری ها جلوگیری کرد. می توان با پیش بینی سال های تر وخشک برنامه ای جهت بهینه کردن استفاده تلفیقی از منابع آب زیرزمینی ومنابع آب سطحی برای مصارف کشاورزی ارائه نمود.

میانگین بارندگی درکشورایران 250 میلی متر در سال تخمین زده می شود که در مقایسه با میانگین بارش 860 میلی متردر سال برای کره زمین ، جزء مناطق با اقلیم نسبتا خشک می باشد. از طرفی با توجه به ناهمواری های متعدد و

 فهرست مطالب

1- 1 ساختار پیریمیدین.. 1

1- 2 نقطه ذوب، جوش و حلالیت پیریمیدین.. 2

1-3 ویژگی آروماتیکی پیریمیدین.. 3

1- 4 خواص شیمیایی و آمفوتری پیریمیدین.. 3

1-5  خواص فیزیكی پیریمیدین ها 4

1-6 خواص زیستی مشتقات پیریمیدین.. 5

1-7  شیمی سبز 12

1-8 کاتالیزورهای نانو: 15

2-1 مقدمه. 17

2-2 بررسی روش های سنتز مشتقات پیریمیدینی.. 18

2-2-1 سنتز پیریمیدینها با بهره گرفتن از مشتقات 3،1-دی فنیل -2-پروپنون.. 18

2-2-2 سنتز پیریمیدین‌ها از طریق 2-دی متیل آمینو 3-اکسو بوتانوات……………………………………………..19

2-2-3 سنتز مشتقات 4-کلرو پیریمیدین……………………………………………………………………………..20

2-2-4 سنتز مشتقات 5 -آلکیل پیریمیدین…………………………………………………………………………..20

2-2-5 سنتز پیرول ] 2،1- [cپیریمیدین ها……………………………………………………………………………21

2-2-6 سنتز مشتقات پیریمیدینی با کاتالیزور پالادیم…………………………………………………………………22

2-2-7 سنتز پیریمیدینها از طریق واکنش بسته شدن حلقه/ آزا-ویتینگ……………………………………………..22

2-2-8 سنتز پیریمیدین N-اکسیدها از طریق واکنش افزایش هسته دوستی………………………………………….23

2-2-9 سنتز مشتقات پیریمیدینی پر استخلاف،  با شروع از دی اتیل مالونات………………………………………..23

2-2-10 سنتز پیریمیدینهای حاوی گروه های عاملی زیاد از طریق واکنشهای سه جزئی… 24

2-2-11 سنتز فضاگزین مشتقات پیریمیدین 25

2-2-12 سنتز پیریمیدین با بهره گرفتن از نانو كاتالیزور .. 26

2-3  واکنشهای پیریمیدین.. 26

2-3-1 واكنش جانشینی الكترون دوستی.. 27

2-3-2 واكنش‌های جانشینی هسته دوستی ……..28

2-3-3 واکنش هسته دوستی در موقعیت 2 پیریمیدینها ………31

2-3-4 چند روش سنتز پیریدینو]3،2- [dپیریمیدینها .32

2-3-5 سنتز 1H-کرمنو]3،2- [dپیریمیدین-5-کربوکسامید ..33

2-3-6واکنش بین پیریمیدینها و تیوفنها .34

واکنش پیرازولو]4،3- [dپیریمیدینها .35

2-3-8 سنتز 4،2-بیس(فنوکسی)-6-(فنیل تیو)پیریمیدین ها از باربیتوریک اسید .36

2-3-9 واکنش 6،4-دی کلرو-5-آمینوپیریمیدینها با ایزو تیوسیاناتها 37

 مواد و روش‌ها

3-1 دستگاه ها و مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید محصولات… 40

3-1-1 سنتز مشتقات پیریمیدین در این پروژه.. ..40

3-2 سنتز MCM-41. 40

3-3 سنتز MCM-41 پیپرازین.. 41

41

-MCM-41-α. 42

-MCM-41-α-پی پیرازین.. 42

 نتایج وبحث

4-1شناسایی نانوکاتالیزور مغناطیسی عامل دارشده توسط پی پیرازین.. 48

4-1-1روش های بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی نانوکاتالیزورهای مغناطیسی عامل دار شده توسط پی پیرازین .. 48

پی پیرازین.    49

4-2سنتز پیریمیدین ها 55

4-2-1 نتایج واکنش در حضور کاتالیزورنانو مغناطیسی  MCM-41-پی پیرازین ….. 56

4-2-2 بررسی واکنش در حضور کاتالیزورنانو  MCM-41-پی پیرازین …….. 59

64

4-2-4 مزایای روش ارائه شده . .64

4-2-5 بخش طیف‌ها …………. 64

شکل ‏1‑1: ساختار پیریمیدین                                                                                                                                   1

شکل ‏1‑2: ساختار سه باز آلی سیتوزین، تیمین و اوراسیل                                                                                      2

شکل ‏1‑3: ساختار فولیک اسید                                                                                                                                 6

 

 

شکل ‏1‑4: ساختار پرازوسین                                                                                                                                     6

شکل ‏1‑5: ساختمان شیمیایی ویتامین B1                                                                                                               7

شکل ‏1‑6: ساختار پیریمیدین با فعالیت ضد انگل                                                                                                   8

شکل ‏1‑7: مشتق پیریمیدین با خصلت ضد افسردگی                                                                                             8

شکل ‏1‑8: ساختار تری متوپریم                                                                                                                                9

شکل ‏1‑9: پیریمیدینهای سه حلقه ای                                                                                                                     10

شکل ‏1‑10: مشتق پیریمیدین با خصلت ضد سرطان                                                                                             11

شکل ‏1‑11: مشتقاتی از پیریمیدین با خصلت ضد باکتری                                                                                      11

شکل ‏1‑12: ساختار پیریمیدین با فعالیت ضد سرطانی                                                                                          12

شکل1-2: سنتز پیریمیدین­ها با بهره گرفتن ازمشتقی از 3،1-دی فنیل-2-پروپنون                                                               18

شکل ‏2‑2: مشتقات 2-آمینو پیریمیدین                                                                                                                   19

شکل ‏2‑3: سنتز پیریمیدینها با بهره گرفتن از 2-دی متیل آمینو 3-اکسو بوتانوات                                                      19

شکل ‏2‑4: سنتز مشتقات 4-کلروپیریمیدین                                                                                                            20

شکل ‏2‑5: سنتز مشتقات 5 -آلکیل پیریمیدین                                                                                                       21

شکل ‏2‑6: سنتز پیرول]2،1-[cپیریمیدین ها                                                                                                          21

شکل 2 -7: سنتز مشتقات پیریمیدینی با کاتالیزور پالادیم                                                                                     22

شکل ‏2‑8: سنتز پیریمیدینهااز طریق واکنش بسته شدن حلقه/ آزا-ویتیگ                                                            22

شکل ‏2‑9: سنتز پیریمیدین N-اکسیدها از مسیر افزایش هسته دوستی و واکنش آب زدایی                                  23

شکل ‏2‑10: سنتز مشتقات پیریمیدینی با شروع از دی اتیل مالونات                                                                      24

شکل ‏2‑11: سنتز پیریمیدینهای حاوی گروه های عاملی زیاد از طریق واکنش های سه جزئی                              24

شکل ‏2‑12: مشتق دوحلقه ای پیریمیدین                                                                                                               25

شکل ‏2‑13: نمای کلی سنتز مشتقات پیریمیدین و ایمیدازول توسط بیضائی و همکاران                                      25

شکل ‏2‑14: سنتز پیریمیدین با بهره گرفتن از کاتالیزور نانو                                                                                         26

شکل ‏2‑15: سنتز مشتقات 1-استیل با بهره گرفتن از استیک انیدرید                                                                          27

شکل16 ‏‑2: واکنش نیترو دارشدن مشتقات پیریمیدین                                                                                           27

شکل ‏2‑17: واکنش برم دارشدن اوراسیل در محیط آبی                                                                                          28

شکل ‏2‑18: واکنش جانشینی آلکوکسید                                                                                                                  28

شکل ‏2‑19: جانشینی گروه آلکوکسی به جای متیل سولفونیل                                                                               29

شکل ‏2‑20: سنتز سیتوزین                                                                                                                                       29

شکل ‏2‑21: سنتز 2-آلکیل آمینو پیریمیدین                                                                                                          30

شکل ‏2‑22: واکنش فرمیل دار شدن                                                                                                                         30

شکل2-23: حمله هسته دوستی به کربن موقعیت 2 پیریمیدین­ها                                                                      31                                                      

شکل ‏2‑24: سنتز پیریدینو]2،3-d [پیریمیدین ها                                                                                                  32

شکل ‏2‑25: سنتز پیریدینو]2،3-d [پیریمیدینها                                                                                                     33

شکل ‏2‑26: سنتز 1H-کرمنو]2،3-d [ پیریمیدین-5-کربوکسامید                                                                         33

شکل ‏2‑27: واکنش بین پیریمیدینها و تیوفنها                                                                                                        34

شکل ‏2‑28: واکنشهای پیرازولو] 3،4- [dپیریمیدینها                                                                                              35

شکل ‏2‑29: سنتز 4،2-بیس(فنوکسی)-6-(فنیل تیو)پیریمیدین ها از باربیتوریک اسید                                     36

شکل ‏2‑30: واکنش 6،4-دی کلرو-5-آمینوپیریمیدینها با ایزو تیوسیاناتها                                                            37

شکل ‏3‑1: سنتز مشتقات 3،1–دی فنیل -2-پروپنون                                                                                           43

شکل ‏3‑2: سنتز6،4،2-تری فنیل پیریمیدین                                                                                                         45

شکل ‏3‑3: سنتز 2-آمینو-6،4-دی فنیل پیریمیدین                                                                                              45

شکل ‏4‑1: طیف سنجی مادون قرمز روی کاتالیزور -MCM-41 – α-Fe2O3پی پیرازین                                             50

شکل ‏4‑2 : تصویر میکروسکوپ روبشی الکترونی کاتالیزور -MCM-41 – α-Fe2O3پی پیرازین                                 51

شکل ‏4‑3ساختار هگزاگونالی  α-Fe2O3-MCM-41 در تصویر TEM                                                                           52

شکل ‏4‑4: نمودار (a) آنالیزتخلخل سنجی و (b) α-Fe2O3-MCM-41  BJH                                                             53

شکل ‏4‑5: نمودار (a) آنالیزتخلخل سنجی و (b) MCM-41 – α-Fe2O3 پی پیرازین                                                54

شکل ‏4‑6:  نمودار پراش پرتو ایکس کاتالیزور –  MCM-41 – α-Fe2O3پی پیرازین                                                  55

شکل ‏4‑7: واکنش الگو                                                                                                                                               56

شکل ‏4‑8: بازیافت کاتالیزور مغناطیسی MCM-41 پی پیرازین                                                                               63

جدول 4-1: داده های حاصل از تجزیه و تحلیل تخلخل سنجی                                                                               54

جدول 4-2: بررسی اثر دما روی سنتز مشتق 2-آمینو-4-(4-کلروفنیل)-6-فنیل پیریمیدین با بهره گرفتن از نانوکاتالیزور MCM-41-پی پیرازین                                                                                                                                                                        57

جدول ‏4‑3: بررسی اثر مقدار نانو کاتالیزور  مغناطیسی  MCM-41پی پیرازین در سنتز مشتق 2-آمینو-4-(4-کلروفنیل)-6-فنیل پیریمیدین                                                                                                                                                                  58

جدول ‏4‑4: بررسی اثر میزان گوانیدینیوم کربنات در سنتز مشتق 2-آمینو-4-(4-کلروفنیل)-6-فنیل پیریمیدین با بهره گرفتن از نانوکاتالیزور  مغناطیسی  MCM-41پی پیرازین                                                                                                                               59

جدول ‏4‑5: بررسی واکنش در حضور کاتالیزورنانو  MCM-41-پی پیرازین درسنتز مشتق 2-آمینو-4-(4-کلروفنیل)-6-فنیل پیریمیدین                                                                                                                                                                                    60

جدول ‏4‑6: مشتقات 2-آمینو-6،4-دی آریل پیریمیدین بدست آمده تحت شرایط بدون حلال با نانو کاتالیزور مغناطیسی MCM-41 پی پیرازین در دمای 80 درجه سانتیگراد                                                                                                                        61

جدول ‏4‑7: سنتز مشتقات 2-فنیل-6،4-دی آریل پیریمیدین تحت شرایط بدون حلال با نانو کاتالیزور مغناطیسی MCM-41 پی پیرازین در دمای 80 درجه سانتیگراد                                                                                                                                     62

چکیده

مشتقات پیریمیدین یک جزء از داروهای مفید را تشکیل می‌دهد و فعالیت‌های بیولوژیکی، دارویی و درمانی از آنها گزارش شده است. بر این اساس مطالعه برای یافتن روش های جدید و کارآمدتر برای سنتز این ترکیبات اهمیت فراوانی دارد. در این تحقیق با شروع از سنتز مشتقات چالکون و انجام واکنش با دی ­نوکلئوفیل­ها در مراحل بعد، تلاش می شود تا روش های نوین بر اساس پیروی از اصول شیمی سبز برای ساخت مشتقات پیریمیدین ارائه گردد. در این تحقیق، شرایط استفاده از دو کاتالیزور نانو MCM-41 پیپرازین و MCM-41 پیپرازین مغناطیسی در سنتز مشتقات پیریمیدین مورد بررسی قرار گرفت. شرایط بهینه برای واکنش از قبیل دما و نوع کاتالیزور مورد مطالعه قرار می­گیرد تا در نهایت محصولاتی با خلوص و بازده قابل قبول بدست آیند. مزایای مختلفی نظیر زمان های نسبتاً کوتاه برای واکنش، خالص سازی ساده محصولات، بازده های خوب تا عالی از جمله ویژگیهای مهم روش های ارائه شده می باشد.

واژگان كلیدی: کاتالیزورهای نانو، چالکون، پیریمیدین، شیمی سبز.

کلیات

 

 ساختار پیریمیدین

پیریمیدین[1] (شکل 1-1) به ترکیب شیمیایی گفته می ‌شود که ساختاری حلقوی شبیه به حلقه بنزن یا پیریدین دارد که متشکل از دو اتم نیتروژن در موقعیت‌های ۱ و ۳ حلقه شش ‌ضلعی خود است. پیریمیدین‌ها یکی از سه فرم ایزومری

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیّات پژوهش

1-1- طرح مسأله…………………………………………………………………………………………… 1

1-2- ضرورت و اهمیت موضوع مورد مطالعه……………………………………………………………. 2

1-3- پرسش های پژوهش…………………………………………………………………………………. 3

1-4- بیان اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………. 3

1-5- تشریح روش کار پژوهش……………………………………………………………………………. 4

فصل دوم: مبانی و چارچوب نظری پژوهش

بخش اول: مرور پایه­ های مفهومی و تجربی مرتبط با اسکان غیررسمی

2-1- تعریف و ساختیابی اسکان غیررسمی……………………………………………………………. 5

2-2- ویژگی های سکونتگاه های غیر رسمی………………………………………………………….. 6

2-2-1-  اقتصادی…………………………………………………………………………………………… 7

2-2-1-1- مفهوم بخش غیررسمی اقتصاد………………………………………………………….. 8

2-2-2-  فرهنگی……………………………………………………………………………………… 10

2-2-3-  اجتماعی……………………………………………………………………………………… 10

2-2-4-  حقوقی………………………………………………………………………………………. 10

2-2-4-1-  انواع مالکیتها و نحوه تملک……………………………………………………………… 11

2-2-5-  کالبدی………………………………………………………………………………………… 11

2-2-5-1-  انواع استقرار و مکانیابی…………………………………………………………………. 12

2-2-6- مسکن………………………………………………………………………………………… 12

2-2-7- بافت سکونتگاه ها و ساختار شبکه ارتباطی……………………………………………. 13

2-2-8- دسترسی به خدمات و امکانات روبنایی و زیربنایی……………………………………. 13

2-3- مروری بر سیر اسکان غیررسمی در جهان…………………………………………………. 15

2-4- روند تکوین و تکامل سکونتگاه های غیررسمی…………………………………………….. 16

2-4-1- تهاجم سازمان یافته……………………………………………………………………….. 17

2-4-2- تصرف خزنده…………………………………………………………………………………. 18

2-4-3- بازتقسیم زمین…………………………………………………………………………….. 18

2-5-  طبقه بندی سکونتگاه های غیر رسمی…………………………………………………… 19

2-6-  بررسی دلایل شکل گیری اسکان های غیررسمی در کشورهای در حال توسعه…….. 21

2-6-1- عوامل ساختاری جامعه……………………………………………………………………. 23

2-6-2- عوامل سازمانی……………………………………………………………………………. 23

2-6-3- فقدان سیستم های حمایتی و مشارکتی……………………………………………… 23

2-6-4- فعالیتهای باندهای (مافیایی) نامشروع زمین………………………………………….. 24

2-6-5- ناکارآمدی سیاستهای تأمین مسکن………………………………………………….. 24

2-6-6- غیرقابل استطاعت بودن واحدهای مسکونی برای فقرای شهری……………………. 24

2-7- فقر شهری و ارتباط آن با اسکان غیررسمی……………………………………………… 25

2-7-1- تعریف فقر:…………………………………………………………………………………. 25

2-7-2- فقر و اسکان غیر رسمی……………………………………………………………….. 26

2-8- شناخت برنامه نهادهای جهانی مرتبط با اسکان غیررسمی و دیدگاه های آنها…….. 28

2-8-1- بانک جهانی (Word Bank)……………………………………………………………. 28

2-8-2- هبیتات(UN-HABITAT)………………………………………………………………….. 30

2-8-3- برنامه عمران ملل متحد (UNDP)………………………………………………………… 32

2-9- رویکردهای فلسفی- سیاسی نسبت به سکونتگاه های غیررسمی………………… 33

2-9-1- دسته اول: لیبرال…………………………………………………………………………. 33

2-9-2- دسته دوم: رادیکالی…………………………………………………………………… 33

2-9-3- دسته سوم: جامعه گرایی……………………………………………………………… 34

2-10-  رویکردهای مداخله در توسعه سکونتگاه های غیررسمی:…………………………. 34

2-10-1- دوره اول (دهه 1960)…………………………………………………………………. 35

2-10-1-1- رویکرد نادیده انگاری………………………………………………………………… 37

2-10-1-2- رویکرد حذف و تخلیه اجباری…………………………………………………… 38

2-10-1-3- رویکرد مسکن عمومی:…………………………………………………………… 39

2-10-2- دوره دوم (دهه 1970)……………………………………………………………….. 40

2-10-2-1- رویکرد زمین و خدمات…………………………………………………………….. 42

2-10-2-2- رویکرد ارتقاءبخشی (بهسازی)………………………………………………….. 43

2-10-2-3- توسعه اندک افزا (افزایشی)…………………………………………………….. 46

2-10-2-4- رویکرد خودیاری……………………………………………………………………. 46

2-10-3- دوره سوم (دهه 1980)……………………………………………………………….. 47

2-10-3-1- رویکرد ارتقای محیطی………………………………………………………….. 49

2-10-3-2- رویکرد توانمندسازی……………………………………………………………….. 51

2-10-4- دوره چهارم (دهه اخیر)……………………………………………………………… 58

2-10-4-1- حکمروایی خوب……………………………………………………………………. 58

2-11- جمع بندی و نتیجه گیری……………………………………………………………. 65

بخش دوم: مرور مفاهیم مرتبط با سرمایه اجتماعی

2-12-  اهمیت سرمایه اجتماعی……………………………………………………………. 68

2-13- تعریف سرمایه اجتماعی………………………………………………………………. 69

2-14- گونه های مختلف سرمایه اجتماعی……………………………………………. 70

2-14-1- سرمایه اجتماعی درون گروهی…………………………………………………. 71

2-14-2-  سرمایۀ اجتماعی بین گروهی………………………………………………….. 71

2-14-3- سرمایۀ اجتماعی ارتباطی……………………………………………………….. 71

2-15- دیدگاه های نظری سرمایه اجتماعی………………………………………………. 72

2-15-1- دیدگاه مبتنی بر اجتماع محلی……………………………………………………. 72

2-15-2- دیدگاه شبکه ها…………………………………………………………………… 73

2-15-3- دیدگاه نهادی…………………………………………………………………………. 74

2-15-4- دیدگاه هم افزایی……………………………………………………………………. 75

2-16- عوامل موثر بر ایجاد، حفظ و نابودی سرمایۀ اجتماعی…………………………….. 76

 

 

2-16-1- بستگی شبکه های اجتماعی……………………………………………………… 76

2-16-2- ثبات…………………………………………………………………………………… 77

2-16-3- ایدئولوژی……………………………………………………………………………… 77

2-16-4- وابستگی افراد به یکدیگر…………………………………………………………… 77

2-17- سنجش سرمایه اجتماعی……………………………………………………………. 78

2-17-1- الگوهای اندازه گیری سرمایه اجتماعی…………………………………………….. 78

2-17-2- سطوح تحلیل………………………………………………………………………. 79

2-17-2-1- سطح خرد…………………………………………………………………………. 79

2-17-2-2- سطح میانی……………………………………………………………………….. 80

2-17-2-3- سطح کلان………………………………………………………………………… 80

2-18- ابعاد سرمایه اجتماعی………………………………………………………………….. 81

2-19- شاخصهای سرمایۀ اجتماعی………………………………………………………… 81

2-20- جمع بندی و نتیجه گیری……………………………………………………………. 85

فصل سوم: بررسی ویژگی­ها و فرایند شکل­ گیری سکونتگاه­های غیررسمی در ایران

مقدمه………………………………………………………………………………………. 1

3-1-  چگونگی و عوامل موثر بر شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در ایران……… 86

3-2- برنامه ریزی شهری در ایران راهی برای تشدید مشکل سکونتگاه های غیررسمی….91

3-3- عوامل موثر بر شکل گیری متفاوت سکونتگاه های غیررسمی در ایران در مقایسه با سایر کشورها…..92

3-4- مروری بر راهکارهای چاره جویی اسکان غیررسمی در ایران…………………… 93

3-4-1-  نگاهی بر سند توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی در ایران………….. 93

3-5- نتیجه گیری…………………………………………………………………………. 98

فصل چهارم: ویژگی­ها و مشخصات عام سکونتگاه غیررسمی شهر ساری

مقدمه………………………………………………………………………………………. 99

4-1- معرفی مورد پژوهی و دلایل انتخاب آن……………………………………………. 99

4-2- روند تکوین و تکامل محله هدف……………………………………………………. 100

4-3- ویژگی های محله هدف…………………………………………………………….. 101

4-3-1-  اقتصادی…………………………………………………………………………… 101

4-3-1-1- ساختار اشتغال و گروه های درآمد- هزینه…………………………………… 101

4-3-1-2- موقعیت مکانی و نوع فعالیت اقتصادی گروه های عمده شغلی………….. 101

4-3-2- فرهنگی…………………………………………………………………………… 103

4-3-2-1- ترکیب اجتماعی………………………………………………………….. 103

4-3-2-2- توزیع گروه های اجتماعی بر حسب بافت فرهنگی………………………. 103

4-3-3-  اجتماعی………………………………………………………………………. 104

4-3-3-1- جمعیت……………………………………………………………………….. 104

4-3-3-2- بررسی ویژگی خانوار – بعد خانوار…………………………………………. 104

4-3-3-3- شناخت جریان های مهاجرتی و منشأ…………………………………….. 104

4-3-4- حقوقی……………………………………………………………………………. 105

4-3-4-1- انواع مالکیت و نحوه تملک………………………………………………. 105

4-3-5-  کالبدی……………………………………………………………………………. 105

4-3-5-1- خدمات موجود در محله…………………………………………………….. 105

4-3-5-2- نظام ساخت و ساز…………………………………………………………. 108

4-3-5-3- نظام سازه ابنیه……………………………………………………………… 109

4-3-5-4- نظام دفع آب های سطحی…………………………………………………. 110

4-3-5-5-  انواع استقرار و مکانیابی………………………………………………….. 111

4-3-6-مسکن…………………………………………………………………………… 111

4-3-7- بافت سکونتگاه………………………………………………………………….. 111

4-3-7-1-  موضع شناسی……………………………………………………………… 111

4-3-7-2-  ریخت شناسی……………………………………………………………… 112

4-3-7-3- گونه شناسی……………………………………………………………… 112

4-3-8- ساختار شبکه ارتباطی………………………………………………………… 113

4-3-8-1- نظام دسترسی: بر حسب سلسله مراتب………………………………… 113

4-3-8-2- نظام دسترسی: بر حسب عرض…………………………………………. 113

4-3-8-3- نظام دسترسی: بر حسب پوشش کف…………………………………. 114

4-3-8-4- نظام دسترسی: بر حسب شیب……………………………………….. 114

فصل پنجم: سنجش و تحلیل میزان سرمایه اجتماعی موجود در سکونتگاه غیررسمی شهر ساری

مقدمه……………………………………………………………………………………. 116

5-1- سنجش میزان سرمایه اجتماعی……………………………………………… 116

5-1-1- روش تدوین پرسشنامه……………………………………………………….. 117

5-1-2-  روش تکمیل پرسشنامه………………………………………………………. 119

5-1-3- روش تحلیل پرسشنامه…………………………………………………………. 119

5-1-3-1- گروه ها و شبکه ها……………………………………………………… 120

5-1-3-2- اعتماد و همبستگی………………………………………………………….. 120

5-1-3-3- تعاون و عمل جمعی………………………………………………………… 122

5-1-3-4- ارتباطات و اطلاعات………………………………………………………. 122

5-1-3-5- همبستگی اجتماعی……………………………………………………….. 122

5-1-3-6- اقدامات سیاسی و توانمندسازی……………………………………. 123

5-2- جمع بندی و نتیجه گیری……………………………………………………. 123

فصل ششم: راهکارها و پیشنهادات

6-1-  راهکارها و پیشنهادات………………………………………………………… 125

6-1-1- راهکارها و پیشنهادات در سطح کلان……………………………………… 126

6-1-2- راهکارها و پیشنهادات در سطح خرد……………………………………… 129

منابع

منابع…………………………………………………………………….. 131

منابع فارسی:………………………………………………………………… 131

منابع لاتین…………………………………………………………………… 135

چکیده:

با توجه به رشد افسار گسیخته شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه، فقر و محرومیت از مسائل محوری و اساسی به شمار می­رود که شهرها با آن دست به گریبان هستند. رشد پدیده فقر شهری و عمیق­تر شدن شکاف طبقاتی در شهرهای بزرگ باعث شده است که گروه­های کم درآمد در غالب اجتماعات محلی در فضاهای جغرافیایی خاص شکل گیرند که از روند کلی توسعه برکنار مانده و به اصطلاح به حاشیه رانده شده، هستند. در همین ارتباط، کمیسیون جهانی آینده شهرها در قرن بیست و یکم میلادی نیز هشدار داده است که به موازات رشد ابرشهرها، فقر شهری در کشورهای جنوب افزایش یافته و بخش عمده­ای از رشد شهرنشینی بر پایه اقتصاد غیررسمی و همراه با گسترش سکونتگاه­های غیررسمی صورت خواهد گرفت و این گرایش را «غیررسمی شدن شهرنشینی» نامیده است. در کشور ما نیز اسکان غیررسمی با رشدی سریعتر از رشد شهرنشینی به تعبیری رسمی، مواجه بوده و برآورد می شود که یک پنجم جمعیت شهری در اینگونه سکونتگاه­ها مستقر باشند. در حالیکه نگرش غالب مدیریت شهری در برخی از کشورها و از جمله در ایران حذف بخش غیررسمی از عرصه عمومی شهر و ساماندهی (به مفهوم حذف) بخش غیررسمی به خاطر مشکلاتی چون سد معبر است. در حقیقت بخش غیررسمی نوش­داروی مشکل اشتغال در شهرهای در حال توسعه و عنصری تعیین کننده در توسعه شهری است. و این اتفاق نظر وجود دارد که بخش غیررسمی از توانمندی فراوانی در برنامه ­ریزی و ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی برخوردار است و ساماندهی آن می ­تواند منافع زیادی را برای بازیگران عرصه شهری، به ویژه کم درآمدان و نیز مدیریت شهری دربرداشته باشد. دیدگاه مبتنی بر توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی بیشترین تلاش خود را متوجه نحوه واکنش تهیدستان و کم­درآمدهای شهری به حل مسئله مسکن و سرپناه خود و راه­حل­ها و راه­کارهای توانمندسازی آن­ها و سامان­بخشی سکونتگاه­های غیررسمی کرده است. توانمندسازی، زمینه­سازی برای ارتقای شرایط اجتماع محلی از راه گسترش و بکارگیری ظرفیت موجود است. در حقیقت توانمندسازی برنامه حل مسئله از درون بر پایه توسعه اجتماعات محلی است. در این الگو ظرفیت­های محلی برای پاسخگویی به نیازهای اجتماع شکوفا می­ شود که در آن مشارکت به مثابه نکته کلیدی در جهت بهره گیری از توان جمعی نگریسته می­ شود. اعتماد و مشارکت اجتماعی دو مولفه اصلی سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی پدیده­ای ضروری برای یک زندگی اجتماعی توام با پیشرفت و موفقیت است. سرمایه اجتماعی در جوامع نقشی به مراتب مهم­تر از سرمایه فیزیکی و انسانی ایفا می­ کند. بگونه­ای که در نبود سرمایه اجتماعی، اثربخشی سایر سرمایه­ها در جامعه کاهش یافته و بدون سرمایه اجتماعی پیمودن را­ه­های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ناهموار می­شوند، از این رو موضوع سرمایه اجتماعی به عنوان یک اصل محوری برای دستیابی به توسعه محسوب می شود. هدف اصلی رساله حاضر، دستیابی به راهکارهای بکارگیری سرمایه ­های اجتماعی موجود در سکونتگاه­های غیررسمی در جهت ارتقاء و سرعت بخشیدن به روند برنامه ­های توانمندسازی و ساماندهی این سکونتگاه­ها می­باشد تا بتوان از آن به عنوان یکی از مهم­ترین عوامل در مشارکت­پذیری ساکنین در فرایند توانمندسازی این سکونتگاه­ها بهره جست، به گونه­ ایی که این امر موجب بهبود منابع و منافع افراد و در نتیجه افزایش رفاه و پایداری شهری شهروندان و ساکنین شود.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- طرح مسأله

با توجه به رشد افسار گسیخته شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه، فقر و محرومیت از مسائل محوری و اساسی به شمار می­رود که شهرها با آن دست به گریبان هستند. رشد پدیده فقر شهری و عمیق­تر شدن شکاف طبقاتی در شهرهای بزرگ باعث شده است که گروه­های کم درآمد در غالب اجتماعات محلی در فضاهای جغرافیایی خاص شکل گیرند که از روند کلی توسعه برکنار مانده و به اصطلاح به حاشیه رانده شده، هستند. در واقع، شهرهای بسیاری از کشورهای کمتر توسعه یافته با مشکل عمیق انطباق نیافتگی الگوهای رفتاری و فن­آوری وارد شده از کشورهای بیشتر توسعه یافته روبرو می­باشند، از بازتاب­های این انطباق نیافتگی، اغتشاش در ساختار فضایی و بروز پدیده اسکان غیررسمی در این شهرها بوده است که به ویژه با توجه به ویژگیهای ساختار فضایی و مکانیزم­ های هدایت و کنترل شهری در آنها در سال­های اخیر با رشد و گسترش قابل ملاحظه­ای مواجه بوده ­اند، لذا توجه جدی به بهبود وضعیت این سکونتگاه ها به دلیل پیامدهای منفی آن در ابعاد مختلف ضرورت دارد. از آنجا كه راه حل­هایی همچون حذف و تخریب یا دادن خدمات صرف از سوی سازمان­های ذ­ی­ربط  بدون پذیرفتن حق شهروندی و بكارگیری نیروی شراكتی این اجتماعات هیچ­كدام راهگشا نبود­ه­اند، لذا باید در جست­وجوی راه حلی ریشه­ای و درونزا در نحوه مواجهه با این سكونتگاه­ها بود تا بتوان به یكپارچگی این محله­ها با محله­های رسمی شهر دست یافت. دیدگاه مبتنی بر توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی بیشترین تلاش خود را متوجه نحوه واکنش تهیدستان و کم درآمدهای شهری به حل مسئله مسکن و سرپناه خود و راه­حل­ها و راه­کارهای توانمندسازی آن­ها و سامان­بخشی سکونتگاه­های غیررسمی کرده است. این راهبرد بر بسیج تمامی امکانات بالقوه و منابع و تمامی عوامل برای ایجاد مسکن و بهبودی در شرایط زندگی جوامع فقیر تاکید دارد و به مردم این فرصت را می­دهد که شرایط خانه و محل زندگی خود را با توجه به اولویت­ها و نیازهایشان بهبود بخشند. در روش توانمندسازی مرکز توجه، ساکنان شهر و مردم هستند و دولت متعهد می­گردد که تسهیلات لازم را برای آنان فراهم کند. در راستای توانمندسازی سکونتگاه­های غیر رسمی توجه به سرمایه ­های اجتماعی این سکونتگاه­ها می تواند نقش موثری در ارتقاء کیفیت محیطی آن­ها داشته باشد. نظریه سرمایه اجتماعی به وسیله چهار مولفه معرفی می شود که عبارتند از: اعتماد، همکاری، مشارکت مدنی و ارتباطات متقابل. مشارکت فرایندی است که در آن مردم محلی می­توانند با هم برای ایجاد تغییر در زندگی خود کار کنند و در تصمیم ­گیری در رابطه با مسایل پیرامون زندگی خود نقش فعال داشته باشند. سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم­های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه شده و موجب پایین آمدن سطح هزینه­ های تبادل­ها و ارتباط­ها می­ شود. سرمایه اجتماعی در جوامع نقشی به مراتب مهم­تر از سرمایه فیزیکی و انسانی ایفا می­ کند. بگونه­ای که در نبود سرمایه اجتماعی اثربخشی سایر سرمایه­ها در جامعه کاهش یافته و بدون سرمایه اجتماعی پیمودن را­ه­های توسعه و تکامل فرهنگی و اقتصادی ناهموار می­شوند از این رو موضوع سرمایه اجتماعی به عنوان یک اصل محوری برای دستیابی به توسعه محسوب می شود. این رساله به دنبال بهره­ گیری از سرمایه ­های اجتماعی سگونتگاه­های غیررسمی در فرایند توانمندسازی و بکارگیری آن در نمونه مورد مطالعه می­باشد.

2-1- ضرورت و اهمیت موضوع مورد مطالعه

بنابر اعلام مرکز اسکان بشر ملل متحد در سال 1996 یک پنجم جمعیت جهان فاقد خانه­ای در شأن زندگی انسان بودند که دامنۀ گسترده­ای از بی­سرپناه­ها و خیابان خواب­ها تا آلونک­نشینان را در بر می­گرفت (­potter,1998:137). نگران­کننده­تر اینکه این نسبت و تعداد برای برای کشورهای «جنوب» در حال افزایش بوده به طوریکه در منطقه­ای با رونق اقتصادی آسیا-اقیانوسیه، حدود 60 درصد جمعیت شهری در سال 2000 طبق برآورد اسکاپ بدینگونه مسکن گزیده­اند(2). در همین ارتباط، کمیسیون جهانی آینده شهرها در قرن بیست و یکم میلادی نیز هشدار داده است که به موازات رشد ابرشهرها، فقر شهری در کشورهای جنوب افزایش یافته و بخش عمده ای از رشد شهرنشینی بر پایه اقتصاد غیررسمی و همراه با گسترش سکونتگاه­های غیررسمی صورت خواهد گرفت و این گرایش را «غیررسمی شدن شهرنشینی» نامیده است (Drakakis,2000:154). در کشور ما نیز اسکان غیررسمی با رشدی سریعتر از رشد شهرنشینی به تعبیری رسمی، مواجه بوده و برآورد می شود که یک پنجم جمعیت شهری در اینگونه سکونتگاه­ها مستقر باشند. از اینرو، اسکان غیررسمی، مسأله­ای گذرا و با ابعاد محدود نبوده و توافقی بر بقاء، باز تولید و بسط آن وجود دارد که حاکی از عدم کفایت راه­حل ها و سیاست های شهری متداول است و رهیافت ها و اقدامات نوینی را می طلبد.

     کم توجهی به بخش غیر رسمی در برنامه ریزی شهری کشورهای در حال توسعه به دلیلی وام گرفتن برنامه ­ریزی این کشورها از الگوهای برنامه ­ریزی شهری رایج در غرب می­باشد. چراکه در کشورهای توسعه یافته، بخش غیررسمی ماهیتی متفاوت از آن چه در کشورهای در حال توسعه وجود دارد، دارد و برنامه ­ریزی رسمی در این بخش جایگاه چندانی ندارد. بخش غیررسمی عمدتا از دو جنبه ارتقاء و ساماندهی محیط شهری و ارتقای زندگی فقرا می تواند مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری قرار گیرد. در حالیکه نگرش غالب مدیریت شهری در برخی از کشورها و از جمله در ایران حذف بخش غیررسمی از عرصه عمومی شهر و ساماندهی (به مفهوم حذف) بخش غیر رسمی به خاطر مشکلاتی چون سد معبر است. در حقیقت بخش غیررسمی نوش داروی مشکل اشتغال در شهرهای در حال توسعه و عنصری تعیین کننده در توسعه شهری است. و این اتفاق نظر وجود دارد که بخش غیررسمی از توانمندی فراوانی در برنامه ­ریزی و ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی برخوردار است و ساماندهی آن می تواند منافع زیادی را برای بازیگران عرصه شهری، به ویژه کم درآمدان و نیز مدیریت شهری دربرداشته باشد.

     توانمندسازی، زمینه­سازی برای ارتقای شرایط اجتماع محلی از راه گسترش و بکارگیری ظرفیت موجود است. در حقیقت توانمندسازی برنامه حل مسئله از درون بر پایه توسعه اجتماعات محلی است. در این الگو ظرفیت های محلی برای پاسخگویی به نیازهای اجتماع شکوفا می شود که در آن مشارکت به مثابه نکته کلیدی در جهت بهره گیری از توان جمعی نگریسته می شود. اعتماد و مشارکت اجتماعی دو مولفه اصلی سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی پدیده ای ضروری برای یک زندگی اجتماعی توام با پیشرفت و موفقیت است. در این پژوهش، تلاش بر آن است تا با نگاه و تأکید بر سرمایه ­های اجتماعی موجود در سکونتگاه­های غیررسمی، راهکارهایی در جهت هر چه اجرایی­تر کردن برنامه ­های ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه­های غیررسمی ارائه شود.

3-1- پرسش های پژوهش

پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به پرسش های زیر می باشد:

1- مشکلات موجود در توانمندسازی سکونتگاه های غیر رسمی چیست؟

2- آیا میان سرمایه اجتماعی موجود سکونتگاه های غیررسمی و توانمندسازی این سکونتگاه ها رابطه­ایی برقرار است؟

3- چگونه و به چه طریق می توان با تقویت و تأکید بر سرمایه های اجتماعی موجود در سگونتگاه های غیر رسمی روند توانمندسازی و ساماندهی این سکونتگاه ها را ارتقاء و سرعت بخشید؟

4-1- بیان اهداف پژوهش

هدف اصلی رساله دستیابی به راهکارهای بکارگیری سرمایه های اجتماعی موجود در سکونتگاه­های غیررسمی در جهت ارتقاء و سرعت بخشیدن به روند برنامه های توانمندسازی و ساماندهی این سکونتگاه­ها می باشد تا بتوان از آن به عنوان یکی از مهم ترین عوامل در مشارکت­ پذیری ساکنین در فرایند توانمندسازی این سکونتگاه ها بهره جست، به گونه­ ایی که این امر موجب بهبود منابع و منافع افراد و در نتیجه افزایش رفاه و پایداری شهری شهروندان و ساکنین شود.

[1] Habitat

[2] اصطلاح کشورهای «جنوب» که توسط کمیسیون برانت از اوایل دهۀ 80 میلادی رایج شد، معادل کشورهای در حال توسعه، توسعه نیافته و یا جهان سوم به کار گرفته شده است.