1-2- مساله تحقیق: 3
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق‌: 6
1-4- اهداف تحقیق‌: 7
1-5- سوالات تحقیق‌: 8
1-6- فرضیه‌های تحقیق: 8
1-7- روش تحقیق‌: 8
1-8- روش جمع آوری اطلاعات‌: 9
1-9- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات‌: 9
1-10- قلمرو تحقیق‌: 9
1-11- جامعه آماری‌: 9
1-12- تعاریف مفهومی: 10
1-12-1-رسانه‌های ارتباط جمعی: 10
1-12-2- مطبوعات‌: 10
1-12-3-رادیو: 10
1-12-4- تلویزیون: 10
1-12-5- اینترنت: 10
1-12-7- ﻧﺎاﻣﻨﻲ اجتماعی: 11
1-13- تعاریف عملیاتی: 12
1-13-1- رسانه‌های ارتباط جمعی: 12
1-13-2-ﻧﺎاﻣﻨﻲ اجتماعی: 12
 
فصل دوم: مبانی نظری
2-1- مقدمه. 15
2-2- وسایل ارتباط جمعی: 15
2-3-کارکرد وسایل ارتباط جمعی: 15
2-4- نقش و اهمیت رسانه‌های جمعی: 19
2-5- دیدگاه های پیشگامان و راهگشایان ارتباط جمعی‌: 21
2-6- مطبوعات‌: 22
2-7- تغییر مفاهیم تولید و توزیع رسانه‌ای‌: 23
2-8- روزنامه نگاری شهروندی پدیده ای در عرصه اطلاع رسانی‌: 23
2-9- رادیو: 24
2-10- تلویزیون: 25
2-11- رادیو و تلویزیون، خدمتی عمو‌می‌: 26
2-12- کارکردها و وظایف رادیو و تلویزیون‌: 31
2-13- اینترنت: 39
2-14-تاریخچه اینترنت‌: 40
2-15- اینترنت و تحولات ایجاد شده‌: 40
2-16- كاربرد‌های اینترنت در دنیای نوین‌: 41
2-17- وضعیت اینترنت در جهان‌: 42
2-18- وضعیت اینترنت در ایران‌: 42
2-19- تبلیغات محیطی: 43
2-20- رسانه‌های جمعی، دیدگاه‌ها و رویکردها‌: 43
2-21- رسانه‌های جمعی و تغییرات فرهنگی واجتماعی‌: 46
2-22- نقش آفرینی رسانه‌های نوین در عرصه تحولات اجتماعی‌: 52
2-23- اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ: 55
2-24- ﻣﻔﻬﻮم وﺗﻌﺮﻳﻒ اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‌: 57
2-25- امنیت فردی و امنیت اجتماعی‌: 58
2-26- امنیت عمو‌می‌و امنیت اجتماعی‌: 59
2-27- امنیت ملی و امنیت اجتماعی‌: 60
2-28- امنیت انسانی و امنیت اجتماعی‌: 61
2-29- ویژگی‌های امنیت اجتماعی‌: 62
2-30- گفتمان‌های امنیت اجتماعی‌: 63
2-31- رویکردها ی امنیت اجتماعی‌: 66
2-32- اثبات گرایی و امنیت اجتماعی‌: 67
2-33- فرا اثبات گرایی و امنیت اجتماعی‌: 67
2-34- فمینیسم فرا اثبات گرا و امنیت اجتماعی‌: 68
2-35- نظریه سیست‌می‌و امنیت اجتماعی‌: 68
2-36- رهیافت‌های مدرن امنیت اجتماعی‌: 69
2-37- پست مدرنیسم و امنیت اجتماعی‌: 70
2-38- دیدگاه انتقادی و امنیت اجتماعی‌: 70
2-39- رهیافت امنیت اجتماعی شده ( جامعه ای): 71
2-39-1- امنیت تولیدی اجتماعی است: 73
2-39-2- رضایتمندی مولد امنیت است: 73
2-39-3 – امنیت فرایند درون زاست: 74
2-39-4- امنیت ماهیتی تطبیقی تا انطباقی دارد: 74
2-39-5- امنیت دارای ساخت دولتی است: 74
2-40- رهیافت اجتماع گرایی: 76
2-41- نظریه پردازان امنیت اجتماعی‌: 78
2-42- ﻧﺎاﻣﻨﻲاﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‌: 85
2-43- ابعاد نا امنی: 86
2-44- عوامل موثر بر ناامنی اجتماعی: 87
2-45- رسانه‌ها و جهت‌دهی افكار عمومی‌: 87
2-46- نقش وسایل ارتباط جمعی در امنیت اجتماعی: 88
2-47- رسانه احساسی زمینه ناامنی‌: 90
2-48- راهكارهای ایجاد امنیت اجتماعی ازمنظر قرآن: 96
2-49- پیشینه تحقیق: 96
2-50- چهارچوب نظری و مدل تحقیق: 101
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه. 110
3-2- روش شناسی تحقیق‌: 110
3-3-  جامعه و نمونه آماری.. 111
3-4- تعیین ا ندازه نمونه‌: 111
3-5- اعتبار یا پایایی: 111
3-6- روایی پرسشنامه تحقیق‌: 112
3-7- روش آزمون وتحلیل‌های آماری‌: 112
3-8-  روش گرد آوری اطلاعات‌: 113
3-9- ابزارها و اندازه گیری آزمودنی‌ها( تناظر سئوالات پرسشنامه با فرضیه‌های تحقیق): 113
3-10- تكنیك‌های تجزیه وتحلیل اطلاعات‌: 114
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق
4-1- مقدمه. 116
4-2- تجزیه و تحلیل داده‌های دریافتی‌: 116
4-2-1- مشخصات عمو‌می‌نمونه‌ها‌: 116
4-3- دیدگاه‌های نمونه‌های مورد بررسی‌: 120
4-4- آمار استنباطی‌: 160
4-4-1- فرضیه اصلی.. 160
4-4-2- آزمون فرضیه‌های تحقیق: 160
فصل پنجم: نتیجه گیری و ارائه راهکارها
5-1- مقدمه. 169
5-1-1- فرضیه اصلی: 169

 

5-1-2- فرضیات فرعی: 169
5-2- آزمون فرضیه‌های تحقیق‌: 169
5-2-1- استفاده از رسانه. 169
5-2-2- آزمون فرضیه فرعی اول: 170
5-2-3- آزمون فرضیه فرعی دوم: 170
5-2-4- آزمون فرضیه فرعی سوم: 171
5-2-5- آزمون فرضیه فرعی چهارم: 171
5-2-6- آزمون فرضیه فرعی پنجم: 172
5-2-7- آزمون فرضیه فرعی ششم: 172
5-2-8- آزمون فرضیه اصلی: 172
5-3- یافته‌های ناشی ازگویه‌های تحقیق.. 173
5-4- پیشنهادات به محققین آتی.. 178
5-5- محدودیت‌های پژوهش: 178
فهرست منابع.. 180
 

فهرست جدول‌ها

 

عنوان                                                                                                    صفحه

جدول 2-1- مفهوم امنیت اجتماعی در ابعاد سه کانه…………………………………………………………………………… 68
جدول2-2- گفتمان‌های سلبی (امنیت اجتماعی)………………………………………………………………………………….. 74
جدول 2-3- گفتمان‌های ایجابی (امنیت اجتماعی)……………………………………………………………………………….. 75
جدول 2-4- مقایسه دو رویکرد گفتمان سلبی و ایجابی (امنیت و امنیت اجتماعی)………………………….. 76
جدول2-5- مقایسه نگاه اجتماع گرایان و لیبرالیست‌ها در مورد امنیت………………………………………………. 89
جدول 3-1 (محاسبه ضریب آلفای کرونباخ)………………………………………………………………………………………… 116
جدول3-2(تناظرسوال‌ها پرسشنامه‌هاو فرضیه‌های تحقیق)…………………………………………………………………. 118
جدول4-1- فراوانی و درصد جنس مطالعه شوندگان………………………………………………………………………….. 121
جدول4-2- وضعیت تاهل مطالعه شوندگان…………………………………………………………………………………………. 122
جدول 4-3- میزان تحصیلات افراد مورد مطالعه…………………………………………………………………………………. 123
جدول 4-4- حوزه محل خدمت افراد مورد مطالعه…………………………………………………………………………….. 124
جدول4-5- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 1………………………………………………………………………… 125
جدول 4-6- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 2……………………………………………………………………….. 126
جدول4-7- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 3………………………………………………………………………… 127
جدول 4-8- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 4……………………………………………………………………….. 128
جدول 4-9- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 5……………………………………………………………………….. 129
جدول 4-10- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 6…………………………………………………………………….. 130
جدول 4-11- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 7…………………………………………………………………….. 131
جدول 4-12- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 8…………………………………………………………………….. 132
جدول 4-13- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 9…………………………………………………………………….. 133
جدول 4-14- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 10………………………………………………………………….. 134
جدول 4-15- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 11………………………………………………………………….. 135
جدول 4-16- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 12………………………………………………………………….. 136
جدول 4-17- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 13………………………………………………………………….. 137
جدول 4-18- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 14………………………………………………………………….. 138
جدول 4-19- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 15………………………………………………………………….. 139
جدول 4-20-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 16………………………………………………………………… 140
جدول 4-21- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 17………………………………………………………………….. 141
جدول 4-22- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 18………………………………………………………………….. 142
جدول 4-23- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 19………………………………………………………………….. 143
جدول 4-24- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 20………………………………………………………………….. 144
جدول 4-25- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 21………………………………………………………………….. 145
جدول 4-26-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 22…………………………………………………………………. 146
جدول 4-27- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 23………………………………………………………………….. 147
جدول 4-28-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 24………………………………………………………………… 148
جدول 4-29-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 25………………………………………………………………… 149
جدول 4-30- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 26………………………………………………………………….. 150
جدول 4-31-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 27………………………………………………………………… 151
جدول 4-32- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 28………………………………………………………………….. 152
جدول 4-33- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 29………………………………………………………………….. 153
جدول 4-34-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 30………………………………………………………………… 154
جدول 4-35-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 31………………………………………………………………… 155
جدول 4-36-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 32…………………………………………………………………. 156
جدول 4-37- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 33………………………………………………………………….. 157
جدول 4-38-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 34………………………………………………………………… 158
جدول 4-39- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 35………………………………………………………………….. 159
جدول 4-40- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 36………………………………………………………………….. 160
جدول 4-41-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 37………………………………………………………………… 161
جدول 4-42-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 38………………………………………………………………… 162
جدول 4-43-  فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 39………………………………………………………………… 163
جدول شمار 4-44- میزان استفاده از رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان منطقه1………………….. 165
جدول شمار 4-45- جذابیت برنامه‌ها و مطالب امنیتی بر احساس امنیت اجتماعی زنان منطقه 1.. 166
جدول شمار4 -46- میزان اعتماد به رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان منطقه 1…………………… 167
جدول شمار4 -47- نوع رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان منطقه 1………………………………………. 168
جدول شمار 4-48- کارکرد رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان منطقه 1…………………………………. 169
جدول شمار 4-49- میزان تحصیلات زنان منطقه 1با تاثیر پذیری آنها از رسانه‌ها………………………….. 170
جدول شمار 4-50- استفاده از رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان منطقه 1……………………………. 171
 

فهرست شکل‌ها

 

عنوان                                                                                                    صفحه

شکل 2-1- مدل تحلیلی تحقیق – محقق ساخته برگرفته از ادبیات تحقیق……………………………………. 112
شکل 4-1- فراوانی و درصد جنس مطالعه شوندگان………………………………………………………………………….. 121
شکل 4-2- وضعیت تاهل مطالعه شوندگان…………………………………………………………………………………………. 122
شکل 4-3- میزان تحصیلات افراد مورد مطالعه…………………………………………………………………………………… 123
شکل 4-4- حوزه محل خدمت افراد مورد مطالعه………………………………………………………………………………. 124
شکل4-5- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 1………………………………………………………………………….. 125
شکل4-6- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 2…………………………………………………………………………… 126
شکل4-7- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 3………………………………………………………………………….. 127
شکل4-8- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 4………………………………………………………………………….. 128
شکل4-9- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 5………………………………………………………………………….. 129
شکل4-10- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 6………………………………………………………………………… 130
شکل4-11- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 7……………………………………………………………………….. 131
شکل4-12- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 8……………………………………………………………………….. 132
شکل4-13- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 9……………………………………………………………………….. 133
شکل4-14- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 10…………………………………………………………………….. 134
شکل4-15- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 11…………………………………………………………………….. 135
شکل4-16- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 12……………………………………………………………………… 136
شکل4-17- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 13…………………………………………………………………….. 137
شکل4-18- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 14…………………………………………………………………….. 138
شکل4-19- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 15…………………………………………………………………….. 139
شکل4-20- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 16……………………………………………………………………… 140
شکل4-21- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 17…………………………………………………………………….. 141
شکل4-22- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 18…………………………………………………………………….. 142
شکل4-23- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 19…………………………………………………………………….. 143
شکل4-24- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 20…………………………………………………………………….. 144
شکل4-25- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 21…………………………………………………………………….. 145
شکل4-26- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 22……………………………………………………………………… 146
شکل4-27- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 23…………………………………………………………………….. 147
شکل4-28- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 24…………………………………………………………………….. 148
شکل4-29- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 25…………………………………………………………………….. 149
شکل4-30- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 26……………………………………………………………………… 150
شکل4-31- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 27…………………………………………………………………….. 151
شکل4-32- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 28…………………………………………………………………….. 152
شکل4-33- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 29…………………………………………………………………….. 153
شکل4-34- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 30…………………………………………………………………….. 154
شکل4-35- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 31…………………………………………………………………….. 155
شکل4-36- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 32……………………………………………………………………… 156
شکل4-37- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 33…………………………………………………………………….. 157
شکل4-38- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 34…………………………………………………………………….. 158
شکل4-39- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 35…………………………………………………………………….. 159
شکل4-40- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 36……………………………………………………………………… 160
شکل4-41- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 37……………………………………………………………………… 161
شکل4-42- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 38……………………………………………………………………… 162
شکل4-43- فراوانی و درصد اظهار نظر درباره گویه 39……………………………………………………………………… 163
 

 

 

چکیده:

در این تحقیق در راستای بررسی نقش استفاده از رسانه بر احساس امنیت اجتماعی زنان در شهر تهران رویکردها و مدل‌های مختلف مطرح و بررسی شده و سپس ضمن بررسی نظرات شهروندان تهرانی‌، از دیدگاه های ارائه شده از سوی آنها‌‌، استفاده شده است. روش به کار گرفته شده در این پژوهش از نظر هدف كاربردی‌، از نظر نوع داده‌ها كمی‌ و از نظر نحوه گردآوری داده‌ها‌، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل شهروندان ساکن در منطقه 1 شهر تهران که تعداد آنها حدودا 5000 نفر می‌باشد. روش نمونه‌ گیری در این تحقیق‌، تصادفی ساده بود. با توجه به جدول مورگان بایستی نمونه آماری 384 نفر باشد لذا تعداد400 پرسشنامه بین اعضای جامعه آماری توزیع گردیده که تعداد374پرسشنامه قابل بررسی می‌باشد. روایی و پایایی پرسشنامه نیز با بهره گرفتن از دیدگاه خبرگان و نیز آزمون آلفای كرونباخ مورد سنجش قرار گرفته و تایید شدند.
در مرحله بعد بر اساس مدل مفهومی‌پژوهش، سوالات و فرضیه‌های پژوهش، با بهره گرفتن از یک پرسشنامه محقق ساخته گویه‌های مستخرجه در نمونه آماری مورد پرسش قرار گرفت. در بخش آمارتوصیفی، توصیف داده‌ها در دو بخش متغیر‌های زمینه‌ای و متغیر‌های اصلی با بهره گرفتن از شاخص‌های فراوانی مطلق، فراوانی نسبی، میانگین، انحراف معیار و واریانس در جداول ارائه گردیده و در بخش آمار استنباطی از آزمون‌های همبستگی استفاده شد.
 
واژگان كلیدی: وسایل ارتباط جمعی، روزنامه‌، تلویزیون‌، شبکه‌های مجازی اجتماعی‌، تبلیغات محیطی، نا امنی اجتماعی زنان
 

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1-       مقدمه

رسانه‌ها در دوران کنونی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. مردم در طول شبانه روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی رسانه‌ها استفاده می‌کنند. نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با رسانه‌ها بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه خود و دیگر جوامع را از رسانه‌ها دریافت می‌کند. به عبارتی در دوران معاصر که به عصر اطلاعات و جامعه اطلاعاتی و ارتباطی معروف است، بخش عظیمی از جامعه پذیری نسل‌ها از طریق رسانه‌ها انجام می شود و نفوذ و تأثیر رسانه تا جایی است که برخی از نظریه پردازان ارتباطی بر این باورند که رسانه‌ها اولویت ذهنی و حتی رفتاری ما را تعیین می‌کنند و اگر چگونه فکر کردن را به ما یاد ندهند، اینکه به چه چیزی فکر کنیم را به ما می‌آموزند. ( لطف آبادی،1381: 20-19)
مفهوم احساس امنیت نیز یکی از شاخصه‌های کیفیت زندگی در شهرهاست و آسیب‌های اجتماعی از مهمترین پیامدهای مختلف نا‌امنی به شمار می‌آید. الین می‌گوید اگر مردم فضایی را به دلیل عدم راحتی و یا ترس استفاده نکنند، عرصه عمو‌می‌از بین رفته است» یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده حضور مردم بویژه زنان در فضاهای عمومی، ترس یا احساس نامنی است. ناامنی مکان‌ها و فضاهای عمو‌می‌نشاط و سلامتی را در زندگی روزمره مختل می‌کند  و با ایجاد مانع بر سر راه رشد فرهنگی هزینه زیادی را بر جامعه زنان تحمیل می کند (حبیب زاده، 1388: 22).
بی‌تردید، هیچ عنصری برای پیشرفت، توسعه و تکامل یک جانبه و همچنین شکوفایی استعدادها مهمتر از عنصر امنیت و تامین آرامش در جامعه نبوده و توسعه اجتماعی، خلاقیت  و فعالیت ارزشمند، بدون امنیت امکان پذیر نخواهد بود.

1-2- مساله تحقیق:

برای داشتن تعریف و درک درستی از نا امنی اجتماعی، ابتدا لازم است مفهوم امنیت اجتماعی مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. امنیت در لغت به معنای مصون بودن از هر گونه تهدید و تعرض است. (حبیب زاده، 1388: 22).   در فرهنگ آﻛﺴﻔﻮرد ﻣﻌﻨﺎی اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از: ارﺗﺒﺎط و ﺳﺎﺧﺖ اﻣﻨﻴﺖ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻲ شده یا امنیتی که شکل و ساخت اجتماعی یافته است. امنیت اجتماعی حالت فراغت همگانی از تهدیدی است که کردار غیر قانونی دولت یا دستگاهی یا فردی یا گروهی در تما‌می‌یا بخشی از جامعه پدید آورد.
امنیت اجتماعی از نگاه محققان در طول تاریخ در سه دوره تایخی در خدمت طبقات خاصی بوده است. در دوره اول امنیت اجتماعی با رویکرد زورمدارانه در دفاع از هیات حاکمه در دوره دوم در دفاع از فرد و جامعه در برابر قانون شکنان و در دوره سوم روز و قدرت قهری به صورت محدود و در چارچوب قانون مورد استفاده قرار گرفته است. از نظر «الی ویور» رویکرد امنیت اجتماعی، توانمندی جامعه برای مراقبت از خصوصیت و ویژگی‌های بینابین خود در شرایط تغییر و تهدیدات عینی و اجتماعی و بر ارتباط نزدیک میان هویت جامعه و امنیت تاکید داشت و خاطر نشان می‌کند که جامعه امنیت هویتی‌اش را طلب می‌کند. باران امنیت اجتماعی را بدین گونه تعریف می‌کند. «توانایی گروه‌های مختلف صنفی، قومی، محلی، جنسی و‌. .. در حفظ هستی و هویت خود.

   فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه                                                                                                        1

      1-1.چرخش اپتیکی و دوفامی دایروی ……………………………………………………….3

      1-2.چرخش فارادی ………………………………………………………………………………………..8

      1-3.بررسی فعالیت اپتیکی با فرض کوانتش ماده و کلاسیک بودن نور …………………………………………12

      1-4.لزوم کوانتش میدان الکترومغناطیس ……………………………………………………………….17

      1-5.پایان نامه …………………………………………………………………………………………….19

فصل دوم: کوانتش میدان الکترومغناطیسی                                                                        21

      2-1.مقدمه …………………………………………………………………………………………………..23

      2-2.نظریه پتانسیل برای میدان الکترومغناطیسی کلاسیکی …………………………………………23  

      2-3.پیمانه کولن …………………………………………………………………………………………25

      2-4.میدان کلاسیکی آزاد ……………………………………………………………………………….25

      2-5.نوسانگر هارمونیک مکانیک کوانتومی ………………………………………………29

      2-6.کوانتش میدان …………………………………………………………………….31

فصل سوم: پدیده چرخش اپتیکی: رهیافت نظریه میدان کوانتومی الکترومغناطیسی                      35

      3-1.مقدمه …………………………………………………………………………………37

      3-2.ماتریس پراکندگی …………………………………………………………39

      3-3.هامیلتونی برهم کنش ………………………………………………………..40

      3-4.چرخش اپتیکی ………………………………………………………………………..47

فصل چهارم: حالت های اتمی جمعی و متغیرهای دینامیکی جمعی                                          77

    4-1.اثرات جمعی ……………………………………………………………………………79

         4-1-1.حالت های دیکی ………………………………………………………….86

         4-1-2.تبهگنی حالت های دیکی ………………………………………………………..99

    4-2.تابش اتمی دسته جمعی ……………………………………………………101

         4-2-1.ابرتابش دیکی …………………………………………………………………101

         4-2-2.تابش دسته جمعی در حالت حاصلضربی اتمی ……………………………….105

         4-2-3.تحول زمانی ابرتابش ……………………………………109

جمع بندی و کارهای پیش رو                                                                                      113

منابع                                                                                                                    115              

 

فصل اول

 مقدمه

 1-1.چرخش اپتیکی و دوفامی دایروی

به پدیده چرخش صفحه قطبش نور قطبیده تخت در اثر عبور از محیط، فعالیت اپتیکی گفته می شود. هرگاه یک باریکه نور قطبیده خطی از یک محیط فعال اپتیکی مطابق شکل زیر عبور کند، صفحه قطبش نور آشکار شده با زاویه ای متناسب با طول مسیر نور چرخش می یابد [8].

 

(1-1)

  شکل (1-1) چرخش چپگرد سطح قطبش توسط یک محیط فعال اپتیکی [8].

فعالیت اپتیکی بلور کوارتز برای اولین بار توسط آراگو[1] (1811) مشاهده گردید. آزمایش های پیرو توسط بیو[2] (1812) انجام شد که دو اثر متمایز را کشف کرد: 1- چرخش اپتیکی، که چرخش سطح قطبش باریکه نور قطبیده خطی است. 2- پاشندگی چرخش اپتیکی، که چرخش نابرابر صفحه قطبش طول موج های متفاوت نور است.

مواد فعال اپتیکی را از لحاظ چرخش صفحه قطبش نور فرودی به دو دسته تقسیم می نمایند. اگر صفحه قطبش به صورت ساعتگرد بچرخد، ماده را راستگرد و اگر چرخش صفحه قطبش پادساعتگرد باشد، ماده را چپگرد می نامند. به عنوان مثال سدیم کلراید، سولفور جیوه و انواع به خصوصی از قندها نمونه هایی از مواد فعال اپتیکی محسوب می شوند. اگرچه کوارتز مذاب از لحاظ اپتیکی همسانگرد است، بلور کوارتز علاوه بر فعال اپتیکی بودن دارای خاصیت شکست دوگانه نیز می باشد. بلور کوارتز به دو صورت راستگرد و چپگرد موجود است. جدول (1-1) توان چرخشی خاص دو نوع بلور کوارتز را به ازای طول موج های مختلف برای نور انتشار یافته در راستای محور اپتیکی نشان می دهد.

جدول (1-1) توان چرخشی کوارتز [8].

 

 

 

 

 

 

 

توان چرخشی خاص   (درجه/ میلی متر)	طول موج   (آنگسترم)
49	4000
37	4500
31	5000
26	5500
22	14700
17	6500

 

از جدول بالا واضح است که میزان فعالیت اپتیکی کوارتز برحسب طول موج تغییر می کند. به این تغییر توان چرخشی برحسب طول موج، پاشندگی چرخشی گفته می شود [8].

منشا فعالیت اپتیکی طبیعی، ساختار بلوری یا ساختار مولکولی کایرال می باشد. اگر ساختار غیرمنطبق با تصویر آینه ای خود باشد فعالیت اپتیکی

 ممکن است رخ دهد [7].

در حوزه الکترومغناطیس کلاسیک، فعالیت اپتیکی را می توان براساس مدل ساده و زیبای فرنل توضیح داد. کافی است فرض کنیم که سرعت انتشار نور قطبیده دایروی راست، متفاوت با سرعت انتشار نور قطبیده دایروی چپ در محیط است [8]. برای بیان این موضوع، استفاده از بردار جونز مناسب است. فرض می کنیم که  و  به ترتیب ضریب شکست محیط برای نور قطبیده دایروی راستگرد و چپگرد با فرکانس  را نشان دهند.  و  می گیریم. بردار جونز موجهای راستگرد و چپگرد عبارتند از: 

 

(1-2)

با فرض اینکه باریکه نور فرودی قطبیده خطی و قطبش اولیه در راستای افقی است، می توان بردار جونز اولیه را برحسب دو بردار جونز بالا نوشت:

 

(1-3)

بردار جونز نور پس از طی مسافت  از محیط عبارت است از:

 

 

(1-4)

با معرفی دو کمیت و

 

 

(1-5)
(1-6)

بردار جونز بصورت زیر نوشته می شود:

 

 

(1-7)

رابطه (1-7) نشان دهنده چرخش راستای قطبش نور به اندازه θ نسبت به راستای اولیه آن است. به این ترتیب می توان نوشت:

 

(1-8)

 طول موج نور در خلا می باشد. لازم به ذکر است که ضرایب شکست  و  هر یک تابعی از طول موج نیز می باشند. به عنوان مثال ضرایب شکست  و  برای انتشار نور در راستای محور اپتیکی کوارتز در جدول (1-2) آورده شده است:

 

جدول (1-2) ضرایب شکست نور دایروی چپگرد و راستگرد در کوارتز. این مقادیر مربوط به کوارتز راستگرد بوده و برای کوارتز چپگرد، مقادیر بالا معکوس می شوند [8].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

00011/0	55821/1	55810/1	3960
00007/0	54427/1	54420/1	5890
00006/0	53920/1	53914/1	7600

پدیده دیگری که در مواد فعال اپتیکی مشاهده می شود، دوفامی دایروی[3] است. مواد دوفام دایره ای، نورهای قطبیده دایروی راستگرد و چپگرد را به میزان متفاوتی جذب می کنند [11]. بزرگی دوفامی دایروی از تفاضل ضرایب جذب نور قطبیده دایروی راستگرد و چپگرد بدست  می آید:

 

(1-9)

شکل (1-2) به عنوان مثال طیف دوفامی دایروی یک پلی پپتید با آرایش مارپیچ-α و   صفحه-β را نشان می دهد.

شکل (1-2) طیف دوفامی دایروی یک پلی پپتید با آرایش مارپیچ-α و صفحه-β [11].

1-2.چرخش فارادی

هرگاه یک دی الکتریک ایزوتروپیک در میدان مغناطیسی قرار داده شود و یک باریکه نور قطبیده خطی از آن در راستای میدان عبور داده شود، آنگاه شاهد چرخش صفحه قطبش نور خواهیم بود. به عبارت دیگر حضور میدان سبب فعالیت اپتیکی ماده می شود [8]. این پدیده در سال 1845 توسط مایکل فارادی[4] کشف گردید.  میزان چرخش صفحه قطبش نور متناسب با اندازه میدان مغناطیسی  و طول مسیر حرکت نور در محیط  است، یعنی

 

(1-10)

 معروف به ثابت وردت[5] است.  مشخصه ماده می باشد. به عنوان مثال مقادیر ثابت وردت چند نمونه در نور زرد با طول موج 5890 آنگسترم در جدول (1-3) آورده شده است:

 

جدول (1-3) مقادیر ثابت وردت برای چند ماده [8].

 

 

 

 

 

(Minutes of Angle/per Oe/cm)	ماده
0009/0	فلوریت
012/0	الماس
050/0- 030/0	چخماق
036/0	سدیم کلراید

در حوزه فیزیک کلاسیک به منظور شرح اثر فارادی، می بایست معادله حرکت الکترون های مقید در حضور میدان مغناطیسی خارجی  و میدان الکتریکی نوسانی  نور را بررسی کرد. معادله دیفرانسیل حرکت الکترون عبارت است از:

 

(1-11)

در این معادله  مکان الکترون از نقطه تعادل آن،  ثابت فنر معادل،  جرم الکترون و  بار الکترون می باشد. به منظور ساده سازی محاسبات از نیروی کوچک حاصل از میدان مغناطیسی نور و نیز اثرات میرایی صرف نظر شده است. با فرض اینکه میدان  بستگی زمانی  دارد،  نیز دارای بستگی زمانی هارمونیک مشابه است. پس می توان نوشت:

 

(1-12)

قطبش محیط  است. در اینجا  تعداد الکترون در واحد حجم محیط می باشد. بنابراین رابطه (1-12) را می توان بصورت زیر بازنویسی نمود:

 

(1-13)

رابطه برداری (1-13) معادل سه معادله برای مولفه های ، ،  بردار قطبش است. با حل معادله می بینیم که هر مولفه  بصورت خطی به میدان  بستگی دارد. به عبارت دیگر

 

(1-14)

که  تانسور پذیرفتاری است. از حل معادله (1-13) داریم:

 

(1-15)

به طوری که

 

(1-16)

  فرکانس تشدید و  فرکانس سیکلوترون است.

برای اینکه نشان دهیم ، تانسور پذیرفتاری محیط فعال اپتیکی است، کافی است معادله موج را حل کنیم. فرض می کنیم راستای انتشار نور، راستای  است. معادله موج در حوزه فوریه عبارت است از

 

(1-17)

برحسب مولفه های  داریم:

 

(1-18)   (1-19) (1-20)

از رابطه (1-20) خواهیم داشت: . از روابط (1-18) و (1-19) شرط غیر صفر بودن  و  را می توان نوشت:

که حل آن عبارت است از

 

(1-21)

با جایگذاری k از رابطه (1-21) در رابطه (1-18) یا (1-19) خواهیم داشت:

 

(1-22)

بنابراین نتیجه می گیریم دو مقدار بدست آمده برای k از رابطه (1-21) متناظر با نور قطبیده دایروی راستگرد و چپگرد می باشند. پس به ترتیب ضرایب شکست مربوط به نور قطبیده دایروی راستگرد و چپگرد را می توان بصورت زیر نوشت:

 

 

1-1-بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………..11
1-2-ضرورت و اهمیت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………13
1-3-اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………..15
1-4-فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….16
1-5-سوالات اساسی تحقیق……………………………………………………………………………………………………….16
1-6-تعاریف واژگان اساسی پژوهش……………………………………………………………………………………………17
1-7-روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….19
فصل دوم ادبیات و مبانی نظری تحقیق……………………………………………………………………………………….21
 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………22
2-1-رسانه چیست………………………………………………………………………………………………………………….24
2-2-كاركردهای رسانه های جمعی…………………………………………………………………………………………….30
2-3- رسالترسانه‌هایجمعی………………………………………………………………………………………………….32
2-4-کارکردهای رسانه های جمعی در امر آموزش بهداشت و سلامت…………………………………………………..34
2-5-شهرنشینی، رسانه و سلامت اجتماعی…………………………………………………………………………………………46
2-6-نقش وکارکرد رسانه ها در زندگی روزمره…………………………………………………………………………………48
2-7-کارکردهای رسانه ها برای فرد…………………………………………………………………………………………..52
2-8-کارکردهای اجتماعی رسانه ها…………………………………………………………………………………………..53
2-9-وظایف اجتماعی وسایل ارتباط همگانی ……………………………………………………………………………………57
2-10-کارکردهای فرهنگی رسانه ها…………………………………………………………………………………………..58
2-11-کارکردهای دیگر رسانه ها………………………………………………………………………………………………59
2-12-روش های آموزش شهروندی……………………………………………………………………………………………63
2-13-نقش رسانه ها در آموزش مهارت های شهروندی……………………………………………………………………….64
2-14-تأثیر تکنولوژی های جدید بر آموزش شهروندی………………………………………………………………………..65
2-15-مبانی نظری پژوهش……………………………………………………………………………………………………….66
2-16-عصر دوم رسانه ها…………………………………………………………………………………………………………98
2-17-گونه شناسی رسانه ها……………………………………………………………………………………………………106
2-18-تعامل پذیری، نقطه عطف رسانه های نوین……………………………………………………………………………..107
2-19-مدل مفهومی پژوهش…………………………………………………………………………………………………….115
2-20-تاریخچه ایدز در جهان………………………………………………………………………………………………………….115

 

2-21-مرور  سوابق داخلی و خارجی تحقیق………………………………………………………………………………………115
3-فصل سوم روش شناسی تحقیق………………………………………………………………………………………………144
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….145
3-1-روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………145
3-2-گام های اجرایی تحقیق……………………………………………………………………………………………………..147
3-3-جامعه آماری تحقیق………………………………………………………………………………………………………….148
3-4-نمونه و نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………….148
3-5-معرفی ابزارهای جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………….148
3-6-روایی و پایایی…………………………………………………………………………………………………………………150
3-7-روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………….158
4-فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………..160
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….161
4-1-آمار توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………..161
4-2-آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………………………….175
5-فصل پنجم بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………183
5-1-دستاوردهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….184
5-2-نتایج توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………187
5-3-نتایج تبیینی…………………………………………………………………………………………………………………………191
5-4-محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………………….192
5-5-پیشنهادات و راهکارها…………………………………………………………………………………………………………..192
منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………….195
پیوست……………………………………………………………………………………………………………………………………….200
 
 
فصل اول
کلیات پژوهش
 
مقدمه
قرن بیست ویکم از سوی سازمان آموزشی علمی و فرهنگی ملل متحد به نام عصر ارتباطات نام گذاری گردید . پدیده جهانی شدن و گسسته شدن مرزها بر اهمیت و ضرورت شناخت كاركردهای وسایل ارتباط جمعی و مخاطبان آن می افزاید . نظریه ها در هر علم اساس شناخت عناصر وروابط حاكم بر آن علم می باشد و به گونه ای اجتناب ناپذیر شناخت آنها بر هر طالب علمی در آن زمینه واجب می نماید . بدون شناخت دقیق و درست از اجزاء و عناصر شكل دهنده هر علم نمی توان در مورد آن به ارزیابی و پیش بینی پرداخت و جهت آنرا در تبیین پدیده ها تشخیص داد . علم ارتباطات از این قاعده مستثنی نبوده و نمی تواند باشد . با توجه به پیچیدگی های بالای علوم اجتماعی و به ویژه دانش ارتباطات كه ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی ،اقتصادی ،حقوقی، فناوری و غیره را جملگی دربرمی گیرد تعداد نظرات در آن زیاد و تنوع دیدگاه ها فراوان است(باقریان،1387) . از سوی دیگر فعالیت ارتباطی بشر كه از آغاز زیست جمعی و اجتماعی با او همراه بود دچار تحولات فراوان شده ودر هر عصر به نوعی خاص جلوگر شده است . اینك كه در هزاره سوم تمدن بشری وارد عصر ارتباطات و اطلاعات شده است بر توجه و اثربخشی علم ارتباطات افزوده شده است و یكی از مطرح ترین علوم در عرصه روابط بشری به حساب می آید . امروزه رسانه های جمعی و وسایل ارتباطی نقش مهمی در تمامی كشورها برعهده دارند . از جمله نقش مهم رسانه های جمعی در آموزش همگانی به بشر در جهت حفظ سلامت، بهداشت و پیشگیری از بیماری های واگیردار و خطرناک است. درك دنیای پیرامون و اطلاع از حوادث و رویدادها به خوبی تاثیرات وسایل ارتباط جمعی را برای ما روشن می سازد . در عصر جهانی شدن فرهنگ حالتی یكپارچه می یابد و در گذر زمان تغییر و تحولات زندگی بشر و پاسخگویی به نیازهای اساسی اندیشه ها و دانستنیها اهمیت وسایل ارتباط جمعی را محرز می نماید . گسترش تكنولوژی ارتباطات وایجاد تحولاتی شگرف در عرصه های مختلف فردی و

عنوان                                   صفحه

فصل اول: كلیات و مروری بر مطالعات پیشین… 1

1-1- مقدمه.. 2

1-2- زمین شیمی زیست محیطی… 3

1-3- محیط زمین شیمیایی رسوب و ارزیابی زیست محیطی آن.. 4

1-4- فلزات سنگین… 6

1-4-1- منابع طبیعی فلزات سنگین.. 7

1-4-2- منابع انسان­زاد آلودگی فلزات سنگین.. 8

1-4-3- توزیع فلزات سنگین در محیط رسوب.. 9

1-4-3-1- آرسنیک… 10

1-4-3-2- کروم. 11

1-4-3-3- منگنز. 13

1-4-3-4- آهن.. 14

1-4-3-5- کبالت… 15

1-4-3-6- نیکل.. 17

1-4-3-7- مس…. 18

1-4-3-8- روی.. 19

عنوان                   صفحه

 1-4-3-9- کادمیم.. 20

1-4-3-10- جیوه. 22

1-4-3-11-سرب.. 24

1-4-3-12- سلنیم.. 25

1-4-3-13- وانادیم.. 26

1-4-3-14- مولیبدن.. 28

1-4-3-15- آلومینیم.. 29

1-4-3-16- آنتیموان.. 31

1-4-4- عوامل مؤثر بر تحرک مجدد فلزات سنگین در رسوبات.. 32

1-4-5- ورود، متابولیسم و حذف فلزات سمناک از بدن.. 33

1-5- هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای… 35

1-5-1- منشأ هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای.. 38

1-5-1-1- منابع طبیعی.. 41

1-5-1-2- منابع انسان‌زاد. 43

1-5-2- چگونگی قرارگیری در معرض هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای.. 45

1-5-3- راه‌های ورود و خروج هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای از بدن.. 46

1-5-4- تأثیر هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای بر سلامت… 46

1-5-4-1- اثر بر سیتم ایمنی بدن.. 46

1-5-4-2- سرطان.. 47

1-5-4-3- سایر اثرها بر سلامتی.. 48

1-5-5- هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای در محیط آبی.. 49

1-5-6- هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای در محیط رسوب.. 50

عنوان                        صفحه

 1-6- مطالعات پیشین… 51

1-7- اهداف تفصیلی رساله.. 53

 فصل دوم: موقعیت جغرافیایی و زمین‌شناسی منطقه مطالعاتی… 55

2-1- مقدمه.. 56

2-2- ویژگی­های جغرافیایی استان خوزستان.. 57

2-3- ویژگی آب و هوایی منطقه.. 61

2-4- زمین شناسی منطقه.. 61

2-5- چینه­نگاری ناحیه مورد مطالعه.. 62

2-5-1-چینه­نگاری نواحی جنوب، غرب و جنوب شرق استان.. 63

2-5-1-1- سازند گچساران.. 64

2-5-1-2- سازند میشان.. 65

2-5-1-3- سازند آغاجاری.. 66

2-5-1-4- بخش لهبری.. 67

2-5-1-5- سازند بختیاری.. 67

2-5-1-6- نهشته­های کواترنر. 68

2-5-2- چینه­نگاری نواحی شمال، شمال شرق و شمال غرب.. 68

2-5-2- 1- سازند سورمه. 69

2-5-2- 2-سازند کژدمی.. 70

2-5-2- 3-سازند سروک… 70

2-5-2- 4-سازند سورگاه. 71

 عنوان                صفحه

 2-5-2- 5-سازند ایلام. 72

2-5-2-6- سازند گورپی.. 72

2-5-2-7- سازند پابده. 73

2-5-2-8- سازند آسماری.. 73

2-6- حوضه آبریز رودخانه كارون.. 74

2-6-1-بخش میانی حوضه آبریز کارون بزرگ… 77

2-6-2- بخش غربی حوضه آبریز کارون بزرگ… 78

2-6-3- ریخت­شناسی(Morphology) 79

2-6-4- سدهای موجود در منطقه مطالعاتی.. 81

2-6-5- فرسایش‌پذیری منطقه مطالعاتی.. 85

2-6-6-شاخه­بندی حوضه آبریز کارون در استان خوزستان.. 89

 فصل سوم: مواد و روش‌ها. 93

3-1- نمونه‌برداری از رسوبات حوضه آبریز کارون.. 94

 

 

3-2- روش نمونه‌برداری از رسوب… 98

3-3- تعیین پارامترهای فیزیکوشیمیایی رسوب… 101

3-3-1- pH.. 101

3-3-2- هدایت الکتریکی(Electrical Conductivity) 102

3-3-3- ماده آلی.. 103

3-3-4- ظرفیت تبادل کاتیونی.. 106

3-3-5- تعیین بافت رسوب.. 108

 عنوان                     صفحه

 3-4- تحلیل داده‌ها 111

3-4-1- روش‌های زمین‌شیمیایی تحلیل داده‌ها 111

3-4-1-1- ضریب تمایز. 111

3-4-1-2- ضریب غنی‌شدگی.. 111

3-4-1-3- شاخص زمین انباشت… 113

3-4-1-4- شاخص خطر بالقوه بومشناختی.. 114

3-4-1-5- دستورالعمل‌های کیفیت رسوب.. 115

3-4-2- روش‌های آماری.. 118

3-4-2-1- آمار توصیفی.. 119

3-4-2-2- ضریب همبستگی.. 119

3-4-2-4- تحلیل مؤلفه‌های اصلی.. 120

3-4-2-3- تحلیل خوشه‌ای.. 121

3-5- ارزیابی آلودگی هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه­ای در رسوبات… 122

3-6- ترکیبات PAH سرطان‌زا و غیر سرطان‌زا 124

3-7- شناسایی منشأ هیدروکربن­های آروماتیک چندحلقه‌ای در رسوبات… 126

 فصل چهارم: فلزات سنگین در رسوبات حوضه آبریز کارون… 130

4-1- مقدمه.. 131

4-2- پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب رودخانه.. 131

4-3- پارامترهای فیزیکوشیمایی رسوب… 133

4-4- نتایج تجزیه نمونه‌های رسوب برای تعیین غلظت فلزات سنگین… 141

 عنوان                                          صفحه

 4-4-1- مولیبدن.. 142

4-4-2- مس…. 144

4-4-3- سرب.. 145

4-4-4- روی.. 146

4-4-5- نیکل.. 148

4-4-6- کبالت… 149

4-4-7- منگنز. 150

4-4-8- آهن.. 151

4-4-9- آرسنیک… 152

4-4-10- کادمیم.. 153

4-4-11- آنتیموان.. 154

4-4-12- وانادیم.. 155

4-4-13- کروم. 156

4-4-14- آلومینیم.. 157

4-4-15- جیوه. 159

4-5- مقایسه میانگین غلظت عناصر رسوبات حوضه آبریز رودخانه کارون با رودخانه‌های جهان.. 160

4-6- تحلیل زمین‌شیمیایی داده‌ها 163

4-6-1- ضریب تمایز. 163

4-6-2- ضریب غنی‌شدگی.. 169

4-6-3- شاخص زمین انباشت… 177

4-6-4- شاخص خطر بالقوه بوم‌شناختی.. 181

4-6-7- شاخص کیفیت رسوب.. 184

عنوان                     صفحه

 4-7- تحلیل آماری داده‌ها 187

4-7-1- ضریب همبستگی.. 192

4-7-2- تحلیل خوشه‌ای.. 196

4-7-3- تحلیل عاملی.. 198

 فصل پنجم: هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه­ای در رسوبات حوضه آبریز کارون. 203

5-1- مقدمه.. 204

5-2- نتایج تجزیه هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای در رسوب حوضه آبریز کارون.. 204

5-2-1- نفتالن: 207

5-2-2- اَسنفتن: 208

5-2-3- فلورن: 209

5-2-4-فنانترن: 211

5-2-5- آنتراسن: 212

5-2-6- فلورانتن: 213

5-2-7- پایرن: 215

5-2-8- بنزو(a) آنتراسن: 216

5-2-9-کرایزن: 217

5-2-10- بنزو(e) پایرن: 218

5-2-11- بنزو(b) فلورانتن: 220

5-2-12- بنزو(K) فلورانتن: 221

5-2-13- بنزو(a) پایرن: 222

 عنوان                     صفحه

 5-2-14- دی‌بنزو(a,h) آنتراسن: 224

5-2-15- بنزو(ghi) پریلن: 225

5-2-16-ایندنو(1,2,3-cd) پایرن: 226

5-3- مجموع هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه ای(PAHs∑). 229

5-4- راهنمای کیفیت رسوب… 231

5-5- مقایسه غلظت PAHهای رسوب حوضه آبریز کارون با برخی از رودخانه‌های جهان.. 236

5-6- PAHهای سرطان‌زا و غیرسرطان‌زا در نمونه‌های رسوب… 237

5-7- تعیین میزان سمناکی نمونه‌های رسوب… 240

5-8- ترکیب PAHها بر اساس تعداد حلقه‌ها 241

5-9- تعیین منشأهای احتمالی PAHها با بهره گرفتن از نسبت‌های ایزومری… 243

5-10- تحلیل آماری داده‌ها 247

5-10-1- تحلیل عاملی.. 251

5-12-2- تحلیل خوشه‌ای.. 254

 فصل ششم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات… 256

6-1- نتیجه‌گیری… 257

6-2- پیشنهادات… 264

Abstract   278

منابع فارسی… 265

منابع انگلیسی… 268

مقدمه

توسعه سریع فعالیت‌های بشر از قبیل معدنکاری، صنعت و کشاورزی در چند دهه اخیر به طور پیوسته به افزایش آلودگی محیط‌زیست منجر شده است. در این میان، سامانه‌های آبی زمینی و به ویژه رودخانه‌ها در برابر آلودگی آسیب‌پذیرتر هستند. در این سامانه‌ها بسیاری از آلاینده‌ها جذب سطحی رسوبات می‌شوند، بنابراین می‌توان از رسوب برای پایش آلودگی در سامانه‌های آبگین استفاده کرد. ترکیب رسوبات علاوه بر شرایط طبیعی، نشان‌دهنده فعالیت‌های انسان در حوضه آبریز است. آلودگی فلزات سنگین و ترکیبات آروماتیک چند حلقه‌ای از جمله نگرانی‌های زیست‌محیطی هستند که می‌توانند از منابع مختلف انسان‌زاد و زمین‌زاد وارد سامانه‌های رودخا‌نه‌ای شوند. فلزات سنگین به دلیل پایداری محیطی، تمرکز و سمناکی زیست‌شناختی، جذب و واجذب، پتانسیل اکسایش-کاهش، ته‌نشست، انحلال‌پذیری، کیلیتی شدن و خطرات بوم‌شناختی توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند. هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای نیز به دلیل سمناکی پایدار، آسیب به ژن‌ها، سرطان‌زایی و اثر منفی بر تولیدمثل در مطالعات زیست‌محیطی اهمیت زیادی دارند. بررسی زمین‌شیمی رسوبات آبگین، اطلاعات مهمی در مورد عناصر(به ویژه فلزات بالقوه سمی حل شده، معلق و ته‌نشین شده) و اطلاعات مهمی در مورد تاریخچه و فعالیت‌های حاکم بر منطقه در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. رسوبات آلوده شاخص‌های بسیار مهم آلودگی محیط‌های آبگین هستند، بنابراین برای پی بردن به شرایط سامانه آبگین بررسی زمین شیمیایی رسوب بسیار ضروری است.

1-2- زمین شیمی زیست محیطی

بسیاری از مباحث زیست محیطی نیازمند آشنا بودن با اصول زمین شیمی، و تحرک آلاینده‌هاست. زمین شیمی زیست محیطی مفهومی گسترده است که می‌تواند شامل هر فرایند زمین‌شیمیایی در سطح یا نزدیک به سطح زمین باشد که با سامانه‌ها و فرایندهای بی شماری در ارتباط است. در واقع مطالعات زمین‌شیمی زیست محیطی بیشتر بر فرایندهای شیمیایی مؤثر بر انسان و محیط زیست آن متمرکز است. این مطلب می‌تواند شامل شیمی آلاینده‌ها(در آب، خاک و هوا)، فروکاهی منابع طبیعی از جمله تغییر شیمیایی و تغییر اقلیم باشد(O’Day, 1999). این علم با شرایط زیست شناختی، شیمیایی و فیزیکی محیط مانند دما، حالت ماده، اسیدینگی، پتانسیل اکسایش-کاهش، هدایت الکتریکی و فعالیت باکتریایی در ارتباط است. تمام این عوامل بر تحرک، گسترش، توزیع، ته‌نشینی و غلظت فلزات و شبه فلزات بالقوه سمناک که به تندرستی اندامگان‌ها در یک بوم سامانه آسیب می رساند، اثر دارد. داده‌های زمین شیمیایی زیست‌محیطی، شرایط نابی را تعیین می‌کند که در آن تهدیدی برای ساکنین یک بوم سامانه وجود نداشته باشد، خواه این خطرات ناشی از نفوذ شیمیایی حاصل از هوازدگی سنگ‌ها و تخریب آن‌ ها باشد و خواه از محیط زیستی باشد که در آن خطر آلودگی عناصر شیمیایی از فعالیت‌های انسانی ناشی می‌شود(Siegel, 2002). بنابراین ابتدا باید محیط‌هایی را که در معرض خطر آلودگی (طبیعی یا انسانزاد) هستند شناسایی و سپس این خطرها را توصیف و با بهره گرفتن از روش های فیزیکی، شیمیایی و زیست شناختی آنها را کاهش داده، و یا از بین برد. به این منظور ابتدا باید رفتار زمین شیمیایی عناصر به خوبی شناخته شود (Wong et al, 2006). نقش زمین‌شیمیدان‌ها، بررسی غلظت بالای فلزات بالقوه سمناک در یک بوم‌سامانه، و پی بردن به منابع احتمالی فلزات است. زمین‌شیمیدان‌ها اصول تحرک‌پذیری شیمیایی در فازهای گازی، جامد و مایع را برای تعیین سرنوشت و مسیرهای ورودی فلزات به بوم‌سامانه‌ها به کار گرفته، و غلظت طبیعی هر نمونه‌ را تعیین می‌کنند تا سلامت اندامگان‌ها، و محیط‌های در ارتباط با آن‌ ها را کنترل کنند. زمین‌شیمیدان‌ها به پاسخ فلزات آلاینده به شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیست‌شناختی پی برده و مؤثرترین، اقتصادی‌ترین و اجتماعی‌ترین روش‌ها را برای حل مشکل آلایندگی فلزات سمی موجود به کار می‌برند. از این دانش برای برنامه‌ریزی پروژه‌های توسعه، همراه با جلوگیری از تخریب‌های آتی ناشی از ورود آلاینده‌های فلزی بالقوه سمی به محیط استفاده می‌شود(Siegel, 2002).

1-3- محیط زمین­شیمیایی رسوب و ارزیابی زیست محیطی آن

رسوب، لایه‌ای از مواد کانیایی و آلی است که توسط فرایندهای شیمیایی، فیزیکی و زیست‌شناختی و تحت تأثیر هوازدگی شیمیایی و فیزیکی از سنگ اولیه یا بستر جدا شده و توسط عواملی چون آب، باد و یخسار به صورت حل‌شده، کلوئیدی، معلق و غلتان انتقال می‌یابد. این لایه بر اثر تغییراتی چون تغییر در سرعت آب، چگالی ذرات، اندازه ذرات، واکنش‌های شیمیایی و زیست‌شناختی در بستر رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، باتلاق‌ها، خلیج‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها نهشته می‌شود(Berkowitz et al, 2008). علاوه بر این، تخلیه‌هایی که از فعالیت‌های شهری، صنعتی و معدنکاری صورت می‌گردد منابع بالقوه ذرات هستند. ویژگی‌های فیزیکی مانند اندازه و چگالی رسوب در فرایند رسوبگذاری و حمل‌ونقل آن مهم هستند. رسوبات، مخلوطی ناهمگن از ذرات هستند که اندازه آن‌ ها از میلی‌متر تا میکرون تغییر می‌کند و از نظر اندازه به سه رده گراول، ماسه و گل(سیلت و رس) تقسیم می‌شوند. گراول ویژگی‌های سنگ بستر را نشان می‌دهد. سیلت‌ها علاوه بر ویژگی‌های سنگ بستر، ممکن است فلزات را بصورت جذب سطحی همراه داشته باشد. غنی شدگی شدید فلزات در رسوبات رس اندازه و ماده آلی، در رسوبات معلق، رسوبات نهشته شده، شیل‌ها، کانی‌های اکسید آهن و منگنز و فازهای سنگی معادل آن‌ ها مشاهده شده است(Seigel, 2002). جزء رسی سیلت مساحت سطحی بالایی دارد و به دلیل شیمی سطح آن احتمال بیشتری برای جذب آلاینده‌های آلی و فلزات سنگین دارد(Tessier et al. 1984). جزء ماسه‌ای و سیلت درشت‌دانه اغلب شامل کوارتز و گاهی کربنات‌ها(پوسته صدف، مرجان و غیره) و سیلیکات‌های دیگر مانند فلدسپات‌ها و یا قطعات سنگی است. ذرات رسی اغلب سیلیکات‌های ثانویه هستند. دیگر کانی‌های ثانویه مانند اکسیدهای آلومینیم و آهن در جزء سیلت ریزدانه و رس فراوان است. بیشتر آلاینده‌های انسان‌زاد با جزء رسی و سیلتی همراه است. رسوب یک مخزن و منبع اصلی مواد غذایی برای موجودات زنده آبی است. ترکیب رسوب علاوه بر اینکه شرایط طبیعی منابع آن‌ ها را نشان می‌دهد می‌تواند نشان‌دهنده فعالیت‌های انسان در حوضه رودخانه‌ها، مصب‌ها و سواحل نیز ‌باشد. بیشتر جوامع انسانی در اطراف رودخانه‌ها و یا دیگر منابع آبی تشکیل می‌شوند و از این رو رسوبات آبرفتی، دریاچه‌ای و دریایی نیازمند مدیریت هستند. تجمع فلزات سنگین در رسوبات سطحی محیط‌های آب، به وسیله فرایندهای زیست‌شناختی و زمین‌شناختی رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به کاهش رشد، یا کاهش تولیدمثل و تنوع گونه‌های حفار رسوب و در نهایت مرگ ماهی‌ها منجر شود(Olubunmi et al., 2010)؛ بنابراین بررسی زمین‌شیمیایی رسوبات رودخانه‌ای برای پی بردن به شرایط سامانه‌های آبی امری حیاتی است، چرا که اطلاعات مهمی در مورد عناصر، به ویژه فلزات بالقوه سمی حل شده، معلق، و نهشته شده و دیگر آلاینده‌ها مانند هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. علاوه بر این، رسوبات، اطلاعاتی در مورد تاریخچه فرایندهای تأثیرگذار در منطقه  به ویژه آلودگی‌های طبیعی و انسان‌زاد به دست می‌دهد.

1-4- فلزات سنگین

از جمله نگرانی‌های زیست‌محیطی که امروزه در کانون توجه سازمان‌های زیست‌محیطی و بهداشتی قرار گرفته است، آلودگی ناشی از فلزات سنگین است. فلزات سنگین زیرمجموعه‌ای از عناصر موجود در جدول تناوبی هستند که اغلب ویژگی‌های فلزی دارند. این دسته از عناصر شامل فلزات واسطه، شبه‌فلزات، لانتانیدها و اکتینیدها می‌شود. تعاریف مختلفی بر اساس چگالی، عدد اتمی، عدد جرمی، ویژگی‌های شیمیایی و سمناکی برای این دسته از عناصر ارائه شده است. نام فلزات سنگین اولین بار توسط IUPAC(International Union of Pure and Applied Chemistry) برای این عناصر انتخاب شد اما از آنجا که این اصطلاح تعاریف مختلفی را شامل می‌شود، امروزه اصطلاح فلزات سمناک، کاربرد بیشتری دارد(Sarkar, 2002). برخی فلزات‌سنگین مانند آرسنیک، مولیبدن، سلنیم، مس، روی، کروم، آهن و منگنز جزء عناصر ریزمغذی ضروری هستند و کمبود یا مصرف بیش از حد آن‌ ها موجب مسمومیت موجودات زنده می‌شود. گروه دیگری از فلزات سنگین برای سلامت انسان مضر بوده و هنگامی که از راه هوا، آب آشامیدنی، غذا، یا ترکیبات شیمیایی انسان‌زاد، آزاد می‌شود از راه تنفس، بلع و جذب پوستی، وارد بدن انسان می‌شوند. اگر سرعت ورود و تجمع این عناصر در بافت‌های بدن سریع‌تر از مسیر سم‌زدایی باشد، به تدریج سموم در بدن تجمع می‌یابد. قرارگرفتن در معرض غلظت‌های بالا، برای ایجاد سمناکی در بدن ضروری نیست، بلکه تجمع فلزات سنگین در بافت‌های بدن به تدریج رخ داده و در طول زمان می‌تواند به غلظت‌های سمی، و بسیار فراتر از گستره غلظت مجاز برسد(Suruchi et al, 2012). از نقطه نظر آلودگی زیست‌محیطی، فلزات را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد(Wood, 1974):

– غیر سمناک(سدیم، منیزیم، آهن، پتاسیم، کلسیم، آلومینیم، استرانسیم، لیتیم، روبیدیم)

– سمناک ولی بسیار انحلال ناپذیر یا بسیار کمیاب(تیتانیم، هافنیم، زیرکنیم، تانتالیم، گالیم، لانتانیم، اسمیم، ایریدیم، روتنیم، باریم، رودیم)

– بسیار سمناک و نسبتاٌ دسترس‌پذیر(بریلیم، کبالت، نیکل، مس، روی، قلع، کروم، آرسنیک، سلنیم، نقره، کادمیم، جیوه، تالیم، سرب، آنتیموان، بیسموت)

نقش فلزات سنگین در محیط زیست از دیرباز مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده است. فلزات سنگین پس از ورود به محیط به دلیل خاصیت تجمع‌پذیری، تجزیه‌نا‌پذیری و مقاومت در برابر تغییرات زیست‌شناختی، می­توانند طی حرکت در چرخه حیات به تدریج در بافت‌های مختلف بدن، به ویژه در موجودات رده‌های بالای زنجیره غذایی انباشته شوند و مشکلات زیادی را برای سلامت موجودات زنده به وجود آورند. این فلزات به صورت گونه‌های انحلال‌پذیر در آب یا به صورت بخشی جدایی نا‌پذیر از جامدات معلق انتقال یافته یا در اثر تبخیر وارد جو می‌شوند، و یا اینکه در رسوبات بستر انباشته شده و توسط اندامگان‌ها جذب می‌شود. از آنجا که بیشتر فلزات در محیط آب در مقادیر کم نیز سمی هستند حتی تغییرات به نسبت کوچک در غلظت آن‌ ها، از اهمیت زیادی برخوردار است(Hornberger et al., 1999). بنابراین بررسی و پایش نحوه ورود این عناصر از منابع مختلف شهری، صنعتی و کشاورزی به منابع پذیرنده آب، خاک و غذا توجه بسیاری از پژوهشگران محیط‌زیست و بهداشت را به خود جلب نموده است.

1-4-1- منابع طبیعی فلزات سنگین

در سامانه‌های طبیعی، عناصر از سنگ‌ها، کانی‌ها، گازها و بخارات فعالیت‌های آتشفشانی، آتش‌سوزی جنگل‌ها و چشمه‌های آبگرم وارد محیط ‌‌شده، در خاک باقی می‌مانند و یا وارد آب‌های سطحی و سفره‌های آب زیرزمینی می‌شوند. با

كلمات كلیدی: سازه مشبك كامپوزیتی، خودترمیم‌شونده، آزمون خمش سه‌نقطه‌ای، لوله‌های موئین شیشه‌ای

فهرست مطالب

 

عنوان

صفحه

مقدمه. 1

 فصل اول: مروری بر تحقیقات پیشین.. 6

1-1- سازه‌های مشبك كامپوزیتی… 7

   1-1-1- معرفی سازه‌های كامپوزیتی و سازه‌های مشبك كامپوزیتی.. 7

   1-1-2- تاریخچه‌ سازه‌های مشبك كامپوزیتی.. 14

   1-1-3- روش‌های ساخت سازه‌های مشبك كامپوزیتی.. 18

   1-1-4- كاربرد سازه‌های مشبك كامپوزیتی.. 21

   1-1-5- بررسی قابلیت جذب انرژی و مقاومت خمشی صفحات مشبك كامپوزیتی.. 23

1-2- پلیمرها و كامپوزیت‌های خودترمیم‌شونده. 28

   1-2-1- معرفی و تاریخچه مواد خودترمیم‌شونده 28

   1-2-2- روند خودترمیمی در پلیمرها 31

      1-2-2-1- طراحی مواد خود ترمیم شونده 31

      1-2-2-2- انواع مكانیزم‌های خودترمیمی در پلیمرها 31

         1-2-2-2-1- خودترمیمی ذاتی در پلیمرها 31

         1-2-2-2-2- خودترمیمی غیرذاتی در پلیمرها 38

         1-2-2-2-3- ارزیابی بازده خودترمیمی.. 43

   1-2-3- مروری بر كامپوزیت‌های پلیمری خودترمیم‌شونده حاوی الیاف توخالی.. 44

   1-2-4- كاربرد پلیمرها و كامپوزیت‌های خودترمیم‌شونده 54

      1-2-4-1- پوشش‌های ضدخراش… 54

      1-2-4-2- صنایع پزشکی.. 55

      1-2-4-3- صنایع هوافضا 55

      1-2-4-4- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی.. 56

      1-2-4-5- سایر كاربردها 56

1-3- اهداف اصلی از انجام پژوهش…. 57

 فصل دوم: مواد، تجهیزات و روش‌های آزمایش…. 58

2-1- معرفی مواد. 59

   2-1-1- رزین اپوكسی.. 59

   2-1-2- الیاف و پارچه شیشه. 61

   2-1-3- لوله‌های موئین شیشه‌ای.. 63

   2-1-4- سیلیكون قالب‌گیری.. 65

 

 

2-2- تجهیزات آزمایش…. 66

   2-2-1- تجهیزات مورد نیاز برای قالب‌گیری.. 66

   2-2-2- تجهیزات مورد نیاز برای ساخت نمونه كامپوزیت مشبك… 68

   2-2-3- نگهدارنده آزمون خمش سه‌نقطه‌ای.. 70

   2-2-4- دستگاه آزمون خمش سه‌نقطه‌ای.. 73

   2-2-5- سیستم اعمال فشار بر روی نمونه‌های كامپوزیتی مشبك… 74

2-3- روش انجام آزمایش…. 74

   2-3-1- ساخت قالب سیلیكونی.. 76

   2-3-2- روش ساخت نمونه‌های كامپوزیتی مشبك خودترمیم‌شونده 79

      2-3-2-1- محاسبات مربوط به وزن و درصد حجمی مواد مورد نیاز برای ساخت نمونه. 79

      2-3-2-2- برش الیاف و پارچه شیشه. 83

      2-3-2-3- ساخت شبكه خودترمیم‌شونده 83

      2-3-2-4- ساخت نمونه كامپوزیت‌مشبك (خودترمیم‌شونده و شاهد) 85

      2-3-2-5- كدگذاری نمونه‌ها 89

   2-3-3- تخریب نمونه‌های خودترمیم‌شونده 92

   2-3-4- آزمون خمش سه‌نقطه‌ای.. 93

فصل سوم: نتایج و بحث… 94

3-1- نتایج آزمون خمش نمونه‌های كامپوزیت مشبك…. 95

   3-1-1- نمونه‌های شاهد. 95

   3-1-2- نمونه‌های خودترمیم‌شونده 108

      3-1-2-1- تخریب نمونه‌های خودترمیم‌شونده 108

      3-1-2-2- محاسبه بازده ترمیم و تعیین درصد حجمی بهینه مواد خودترمیم‌شونده 111

      3-1-2-3- تعیین مدت‌زمان بهینه مورد نیاز برای ترمیم. 120

3-2- نتایج آزمون خمش نمونه‌های اپوكسی مشبك…. 121

   3-2-1- نمونه‌های شاهد. 121

   3-2-2- نمونه‌های خودترمیم‌شونده 125

      3-2-2-1- تخریب نمونه‌های خودترمیم‌شونده 125

      3-2-2-2- محاسبه بازده ترمیم و تعیین درصد حجمی بهینه مواد خودترمیم‌شونده 127

      3-2-2-3- تعیین مدت‌زمان بهینه مورد نیاز برای ترمیم. 137

فصل چهارم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها 138

4-1- نتیجه‌گیری… 139

4-2- پیشنهادها. 141

مراجع   142

كامپوزیت‌ها موادی مهندسی هستند كه حداقل از دو جزء غیر قابل امتزاج در یكدیگر تشكیل می‌شوند، و خواص آنها همواره از خواص هریک از اجزای تشكیل ‌دهنده برتر است. استفاده از مواد كامپوزیتی در زندگی بشر به دلیل خواص قابل‌ توجه آنها از دیرباز مورد توجه بوده ‌است، كمااینكه در گذشته و برای ساخت بناها از كاه‌گل كه یكی از ابتدایی‌ترین كامپوزیت‌ها به شمار می‌آید، استفاده می‌شده است.

اما آغاز توسعه و كاربرد مواد كامپوزیتی پیشرفته در صنایع مختلف به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد، جایی كه كامپوزیت‌های زمینه ‌پلیمری تقویت‌شده با الیاف پراستحكامی نظیر كربن و شیشه، به دلیل دارابودن ویژگی‌هایی نظیر وزن كم، قابلیت فرایندپذیری خوب، پایداری شیمیایی در شرایط محیطی مختلف، خواص استحكامی مناسب و وزن كم، مورد توجه بسیاری از صنایع نظیر صنایع هوافضا، دریایی، خودروسازی، حمل ونقل ریلی و صنعت ساخت لوازم ورزشی قرار گرفتند.

همانگونه كه اشاره شد، صنعت هوافضا همواره به دلیل خواص قابل توجه سازه‌های كامپوزیتی، یكی از مشتریان اصلی این مواد بوده ‌است. اگرچه به دلیل هزینه‌های زیاد فرایند ساخت، استفاده از این مواد فراگیر نشده است ولی نیاز به موادی با بازدهی بالاتر و وزن كمتر، همچنان موجب تمایل روزافزون به استفاده از كامپوزیت‌ها شده است. بنابراین می‌توان گفت كه این مواد در عین سبكی دارای قابلیت تحمل بار و سفتی بسیار زیادی هستند.

كامپوزیت‌های زمینه پلیمری تقویت‌شده با الیاف پراستحكام با توسعه در قالب سازه‌های مشبك كامپوزیتی، نسل جدیدی از كامپوزیت‌های پیشرفته پركاربرد در صنایع هوافضا را معرفی كرده‌اند. سازه‌های مشبك كامپوزیتی، كامپوزیت‌هایی هستند كه به صورت مشبك ساخته می‌شوند. این سازه‌ها علاوه بر دارا بودن خواص ویژه یک كامپوزیت پیشرفته به دلیل برخورداری از طراحی ویژه هندسی، جذب انرژی و مقاومت به ضربه فوق‌العاده خوبی از خود نشان می‌دهند.

ریب و پوسته اجزای اصلی تشكیل‌دهنده سازه‌های مشبك كامپوزیتی هستند. در این سازه‌ها ریب‌ها اصلی‌ترین المان‌های تحمل‌كننده بار به شمار می‌آیند. گره‌ها در محل برخورد ریب‌ها تشكیل شده و وظیفه دارند تا تنش‌های اعمالی به سازه مشبك را بین ریب‌ها توزیع كنند.

قابلیت اطمینان، بهره‌وری بالا، بازده وزنی زیاد و سایر خواص منحصربفرد سازه‌های مشبك كامپوزیتی ناشی از طبیعت تك‌جهته بودن خواص در ریب‌های آنها است. تحت شرایطی كه ریب‌ها از الیاف تقویت‌كننده تك‌جهته ساخته شده باشند، پس از بارگذاری هیچگونه غیریكنواختی در خواص مكانیكی سازه مشاهده نخواهد شد. بنابراین احتمال بروز پدیده لایه‌ای شدن در این سازه‌ها بسیار كم است.

پیش‌بینی ظرفیت تحمل بار سازه‌های مشبك كامپوزیتی یكی از پارامترهای مهم در طراحی آنها است. البته به دلیل وجود پیچیدگی‌ در خواص ساختاری و مكانیكی این سازه‌ها، پیش‌بینی ظرفیت تحمل بار آنها بسیار مشكل خواهد بود.