مقدمه. 1

فصل اول: کلیات، مفهوم شناسی، عناصر هویت ملی

1-1 کلیات… 3

1-1-1 بیان مسأله. 3

1-1-2 سؤال های تحقیق.. 4

1-1-3 پیشینه و ادبیات تحقیق.. 4

1-1-4 محدوده تحقیق.. 7

1-1-5  فرضیه ها 7

1-1-6 اهداف تحقیق.. 8

1-1-7 روش تحقیق.. 8

1-1-8 مفاهیم تحقیق.. 10

1-1-9 سازماندهی تحقیق.. 11

1-2 مفهوم شناسی.. 11

1-2-1 ملت… 11

1-2-2 ملیت… 13

1-2-3  فرایند ملت سازی.. 14

1-2-4 همانندسازی.. 18

1-2-5  تکثر گرایی.. 19

1-2-6   هویت ملی.. 19

1-2-7 ناسیونالیسم.. 21

1-2-7-1 انواع ناسیونالیسم.. 22

1-2-8 سیاست قومی.. 23

1-3  عناصر هویت ملی.. 24

1-3-1دین و مذهب… 25

1-3-2 زبان. 26

1-3-3 جغرافیا یا سرزمین.. 27

1-3-4  فرهنگ (رسوم ملی،آیین ها،اسطوره ها،هنر) 28

1-3-5  تاریخ و سرنوشت مشترک…. 29

1-3-6 بستگی های مشترک اقتصادی.. 30

1-3-7 میراث سیاسی مشترک (دولت) 31

1-3-8  اراده جمعی داوطلبانه. 32

فصل دوم:

 ملت ایران در ادوار مختلف تاریخی با تمرکز بر بعد از انقلاب اسلامی 1979

2-1 مقدمه. 34

2-2 تاریخ سیاست های ملت سازی در دوران باستان و اسلامی.. 34

2-3بررسی سیاست های ملت سازی بعد از انقلاب اسلامی 1979. 36

 

2-3-1 رویکرد امت مدارانه (الگوی آرمان گرایانه) 36

2-3-2رویکردتلفیقی.. 36

2-3-3 رویکرد وحدت در کثرت… 37

2-3-4 دوران سیاست جنگی.. 42

2-4 نتیجه گیری.. 46

فصل سوم : وضعیت جمعیت شناختی جمهوری اسلامی ایران ( با تأکید بر تنوع قومی)

3-1مقدمه…………………………………………………………… 48

3-2 بررسی وضعیت تنوع قومی در جهان. 48

3-3  تنوع قومی در ایران و علل آن. 52

3-4  علل گونا گونی قومی در ایران. 53

3-4-1زبان. 55

3-4-2 دین.. 56

3-4-3موقعیت جغرافیایی ؛ اقوام مهاجر و کوچ نشین.. 57

3-4-4 برنامه های نوسازی (نفوذ فرهنگ غرب) 58

3-5 ایران: موزاییک اقوام. 58

3-5-1 قوم آذری.. 65

3-5-2 قوم کرد. 67

3-5-3 قوم عرب… 70

3-5-4 قوم بلوچ.. 72

3-5-5 قوم ترکمن.. 75

3-5-6 قوم لر. 78

3-6 نتیجه گیری.. 80

فصل چهارم: سیاست ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران (1384- 1367)

4-1 مقدمه.. 82

4-2 دوره سازندگی.. 82

4-2-1 تأکید بر توسعه اقتصادی و تشدید نابرابری های منطقه ای.. 82

4-2-2تشدید تمرکز گرایی در ساختار سیاسی کشور. 86

4-2-3  مصوبه­های شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوره سازندگی…………………………………………..87

4-2-4 دیدگاه های رئیس دولت سازندگی.. 88

4-2-5 برنامه ها و اهداف طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران(1376-1368) 91

4-2-6 نتایج و عملکرد دولت سازندگی.. 94

4-2-7 جمع بندی اقدامات دوره سازندگی در جهت تدوین سیاست ملت سازی (1376- 1368) 100

4-3  دوره اصلاحات (1384-1376) 103

4-3-1 دیدگاه  رئیس دولت اصلاحات در زمینه ملت سازی.. 103

4-3-2 اولویت یافتن مسایل فرهنگی و سیاسی (اهداف و برنامه های طرح ریزی شده دولت و هیات وزیران) 107

4-3-3 تمرکز زدایی اداری، برنامه ریزی.. 111

4-3-4 تغییر نگرش در مبانی هویت ملی و وفاق اجتماعی ( تغییر در مبانی ملت سازی) 113

4-3-5 عملکرد و نتایج دولت اصلاحات(1384-1376) 115

 

فصل پنجم :  نتیجه گیری

5-1 وجوه تفاوت در دو الگوی ملت سازی در جمهوری اسلامی ایران. 124

5-2 وجوه تشابه در سیاست های ملت سازی در دوران سازندگی و اصلاحات… 126

فهرست منابع. 131

منابع فارسی.. 131

منابع لاتین.. 136

 

 

فهرست جداول

جدول شماره 3-1  تقسیمات ایرانیان بر اساس زبان و دین.. 54

جدول شماره 3-2 خانواده های زبانی در ایران. 56

 

 

مقدمه

موضوع ملت سازی از مباحث کلیدی و راهبردی در عرصه­ علوم سیاسی و روابط بین الملل می­باشد. چون مقدمه و اساس مطالعات سیاسی دولت، حکومت و جامعه که روابط و مناسبات این اجزا پیش زمینه و سرآغاز مطالعات رشته های سیاسی و بین الملل را تشکیل می­دهد و بدون شناخت ملت و عناصر ملت سازی، مطالعه در زمینه علوم فوق کاری بیهوده و بدون محتوی خواهد بود، زیرا ملت به عنوان موضوع کلان و پیچیده اسکلت بندی مطالعات سیاسی و بین الملل را تشکیل می دهد.

واقعیت پدیده ملت سازی و گونه های مختلف سیاست های ملت سازی قدمتی تاریخی دارد اما نظریه پردازی پیرامون آن با پیدایش دولت – ملت های مدرن اروپایی و شیوع نظریه های نوسازی و توسعه مقارن شده است. در همین راستا صاحب نظران مختلف درباره مؤلفه ها و عناصر ملت، شیوه های شکل گیری ناسیونالیسم و ملی گرایی در میان ملت ها و نسبت ملت به عنوان کل با هویت های خرده مثل گروه های قومی، نژادی، زبانی و مذهبی و نسبت سیاست ملت سازی با دموکراسی، آزادی، خشونت یا همزیستی سیاسی و الگوهای متفاوت ملت سازی در ملت های نوپا و تاریخی نظریه های متعددی را مطرح نموده اند.

کشور ایران به عنوان یکی از تمدن­های کهن در طول تاریخ فراز و فرودهایی داشته و حوادث گوناگونی را پشت سرگذاشته است ولی ملت ایران توانسته ماندگاری خود را با وجود تحولات بزرگ در تمام عصرها و دوره­ها حفظ نماید. بنابراین شناخت الگوها و گونه های ملت سازی در ایران و خصوصاً بعد از انقلاب اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

لذا با توجه به این توضیحات و همچنین به دلیل اهمیت موضوع ونبود کارهای تحقیقی پیرامون ملت سازی در ایران، خصوصاً در مطالعات موردی پیرامون جمهوری اسلامی، دراین پژوهش سعی گردیده است تا الگوهای ملت سازی اتخاذ شده از سوی دولت­های بعد از انقلاب اسلامی مورد مطالعه قرار گیرد ونقش آن در روند توسعه و تعالی ایران در طی دوره های مختلف علی الخصوص در دوران سازندگی و اصلاحات مورد کاوش و بررسی قرار گیرد.