• بیان مسئله…………………………….. 1
• سوالات تحقیق……………………………… 2
• فرضیات تحقیق……………………………… 3
• پیشینه‌تحقیق……………………………… 3
• اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………… 4
• روش تحقیق……………………………… 5
• چینش مطالب………………………………. 5

فصل اول: کلیات………………………………. 7

1-1. معنا و مفهوم وفای به عهد…………………………….. 8

1-1-1. معنای لغوی وفا……………………………. 8

1-1-2. معنای اصطلاحی وفا……………………………. 9

1-1-3.  معنای عهد…………………………….. 10

1-1-3-1.  معنای لغوی عهد…………………………….. 10

1-1-3-2. معنای اصطلاحی عهد…………………………….. 11

1-2. معنا و مفهوم اخلاق……………………………… 13

1-2-1. معنای لغوی اخلاق……………………………… 13

1-2-2. معنای اصطلاحی اخلاق……………………………… 14

1-3. علم اخلاق……………………………… 17

1-4. معنا و مفهوم سیره…………………………….. 18

1-4-1. معنای لغوی سیره…………………………….. 18

1-4-2. معنای اصطلاحی سیره…………………………….. 19

1-4-3. تفاوت سیره با آموزه…………………………….. 19

1- 5. واژه‌های مرادف و مخالف وفای به عهد………………………. 20

1- 5-1. واژه‌های مرادف وفای به عهد…………………………….. 20

1- 5-1-1. میثاق……………………………… 20

1- 5-1-2. وعد…………………………….. 21

1- 5-1-3. عقد…………………………….. 23

1-5-1-4. إصر…………………………….. 23

1-5-1-5. حلف………………………………. 24

1-5-1-6. نحب………………………………. 25

1-5-2. واژه‌های مخالف وفای به عهد…………………………….. 25

1- 5-2-1. نقض عهد…………………………….. 25

1- 5-2-2. نَکث عهد…………………………….. 27

1-5-2-3. نَبذ عهد…………………………….. 27

1- 5-2-4. غدر…………………………….. 28

1-4-2-5.  غَزْل عهد…………………………….. 28

1- 5-2-6. خلف وعده…………………………….. 29

1-6. اهمیت وفای به عهد و ارزش وفاداری در اسلام……………. 29

فصل دوم: اقسام وفای به عهد……………………………. 35

2-1. عناصر عهد……………………………… 36

2-1-1. عهد بما هو عهد…………………………….. 36

2-1-1-1. به صورت کتبی……………………………… 36

2-1-1-2. به صورت شفاهی……………………………… 37

2-1-2. متعلق عهد…………………………….. 37

2-1-2-1. به صورت قول…………………………….. 37

2-1-2-2. به صورت فعل……………………………… 37

2-1-3. متعهِّد و متعهَّد…………………………….. 38

2-2. اقسام عهد……………………………… 38

2-2-1. عهد خداوند با انسان…………………………….. 38

2-2-1-1. عهد خداوند با انسان­های عادی(عموم انسان­ها)…………… 40

2-2-1-2. عهد خداوند با انبیاء و اولیاء…………………………….. 42

2-2-2. عهد انسان…………………………….. 44

2-2-2-1. عهد انسان با خدا……………………………. 44

الف) قسم……………………………… 46

ب) نذر…………………………….. 47

2-2-2-2.  عهد انسان با انسان…………………………….. 48

2-2-2-2-1. پیمان­های اقتصادی……………………………… 49

2-2-2-2-2. پیمان­های سیاسی……………………………… 49

2-2-2-2-3. پیمان‌های نظامی……………………………… 51

2-2-2-2-4. پیمان­های اجتماعی……………………………… 52

2-2-2-3.  عهد انسان با خود…………………………….. 55

2-3. مراتب وفا……………………………. 56

فصل سوم: وفای به عهد در اخلاق………………………… 36

3-1. تعریف فضیلت……………………………….. 60

3-2. اقسام فضایل……………………………… 62

3-2-1. فضایل عقلانی……………………………… 62

3-2-2. فضایل اخلاقی……………………………… 63

3-3. رابطه­ وفای به عهد با فضایل………………………….. 64

3-3-1. رابطه‌ی وفای به عهد با حکمت……………………….. 66

3-3-1-1. رابطه­ وفای به عهد با حکمت در قرآن…………………. 66

3-3-1-2. رابطه­ وفای به عهد با حکمت در نظر فیلسوفان و علمای اخلاق…….. 66

3-3-2. رابطه­ وفای به عهد و عدالت………………………………. 68

3-3-2-1. رابطه­ وفای به عهد و عدالت در قرآن……………….. 69

3-3-2-2. رابطه­ی  وفای به عهد و عدالت در آموزه­ ها و سیره­ی نبوی…………. 70

3-3-2-3. رابطه­ وفای به عهد و عدالت از منظر فیلسوفان و علمای اخلاق…….. 71

3-3-3. رابطه­ وفای به عهد و صداقت………………………………. 74

3-3-3-1. رابطه­ وفای به عهد و صداقت در قرآن……………….. 75

3-3-3-2. رابطه­ وفای به عهد و صداقت در آموزه‌ها و سیره نبوی……….. 77

3-3-3-3. رابطه­ وفای به عهد و صداقت از منظر فیلسوفان و علمای اخلاق……. 79

3-3-4. رابطه­ وفای به عهد با امانت‌داری……………………………… 82

3-3-4-1. رابطه­ وفای  به عهد و امانت‌داری در قرآن……………….. 83

3-3-4-2. رابطه­ وفای به عهد و امانت‌داری در آموزه و سیره……. 84

3-4-5. رابطه­ وفای به عهد با دیگر فضایل…………………………. 85

فصل چهارم: شرایط و احکام وفای به عهد…………………………. 87

4-1. شرایط وفای به عهد……………………………… 88

4-1-1.  شرایط وفای به عهد در کتب فقهی………………………….. 88

4-1-1-1. انشاء صیغه…………………………….. 89

4-1-1-2. عاقل بودن……………………………..90

4-1-1-3. بالغ بودن…………………………….. 90

4-1-1-4. مختار بودن…………………………….. 90

4-1-1-5. قصد جدی داشتن……………………………… 91

4-1-1-6. حلال و مباح بودن معهود………………………92

4-1-1-7. عمل به عین نیت……………………………… 92

4-1-1-8. محال نبودن…………………………….. 92

4-1-1-9. قدرت و توانایی…………………………….. 93

4-1-2. شرایط وفای به عهد در کتب حقوقی…………….. 93

4-1-2-1. عدم مخالفت با کتاب و سنت…………………….. 93

4-1-3. شرایط فعل اخلاقی در کتب علمای اخلاق و فیلسوفان مسلمان…… 94

4-1-3-1. عزم و اراده…………………………….. 95

4-1-3-2. نیت (حُسن فاعلی) …………………………….96

4-1-3-2-1. صدق و راستی……………………………… 98

4-1-3-2-2. عدم خیانت……………………………… 99

4-1-3-2-3. عدم زیان به افراد…………………………….. 100

4-1-3-3. مطلوبیت فعل (حُسن عمل)……………………………. 100

4-1-3-4. ملکه نفسانی……………………………… 102

‌4-1-3-5. نتیجه­ عمل……………………………… 102

4-2.  احکام وفای به عهد……………………………… 104

4-2-1. احکام وفای به عهد  در کتب فقهی و حقوقی……………. 104

4-2-2.  احکام اخلاقی وفای به عهد…………………………….. 109

4-2-2-1. تعارض اخلاقی……………………………… 112

4-2-2-1-1. تعریف تعارض اخلاقی……………………………… 113

4-2-2-1-2. انواع تعارض اخلاقی……………………………… 114

4-3. افراد واجد شرایط برای عهد بستن…………………………. 116

4-4. حق وفای به عهد با دشمن………………………………. 117

4- 5. استثنائات در وفای به عهد……………………………… 122

4-6. شرایط درست بودن نقض عهد…………………………….. 123

4-7. ثمرات وفای به عهد و زیان‌های عهدشکنی………………. 125

4-7 – 1. ثمرات وفای به عهد…………………………….. 125

4-7-1 – 1. نظم اجتماعی و ثبات جامعه………………………… 125

4-7-1 – 2. جلب اعتماد دیگران…………………………….. 125

4-7-1 – 3. حب الهی……………………………… 126

4-7-1-4. لطف الهی……………………………… 127

4-7- 1 – 5.  برخورداری از برکات و پاداش الهی……………… 127

4-7 – 2. زیان­های عهدشکنی……………………………… 128

4-7-2 – 1. رواج بی‌اعتمادی در جامعه و از هم گسیختگی آن……… 128

4-7- 2 – 2. تسلط دشمنان…………………………….. 129

4- 7-2-3. عهدشکنی و عقوبت سریع…………………………….. 130

4-7-2- 4. خشم خدا و عذاب الهی……………………………… 131

4-7 – 2- 5.  محرومیت از الطاف الهی……………………………… 132

4-8. دلایل وفا و عدم وفای به عهد……………………………… 132

4-8-1. دلایل وفای به عهد…………………………….. 133

4 – 8 – 2. دلایل عدم وفای به عهد…………………………….. 133

4-9. طرق درمان عدم وفای به عهد……………………………… 135

نتیجه ­گیری………………………………. 138

پیشنهادات………………………………. 140

فهرست منابع و مآخذ……………………………… 141

چکیده:

وفای به عهد یکی از ارزش­های مطرح‌شده در نظام اخلاقی اسلام دارای جایگاه والایی در روابط اجتماعی است، در این تحقیق با عنوان «وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تاکید بر آموزه­ها و سیره­­ی نبوی» تلاش شده تا معنا و جایگاه وفای به عهد در اخلاق اسلامی به ویژه در آموزه­ها و سیره­ی نبوی بیان شود. در این راستا ثمرات وفای به عهد، زیان­های عدم آن، اقسام و جایگاه وفای به عهد به عنوان یک فضیلت اخلاقی و رابطه­ آن با دیگر فضایل اخلاقی از جمله حکمت، عدالت، صداقت و امانت­داری مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین علاوه بر بیان شرایط و احکام وفای به عهد در سه حوزه­ اخلاقی، فقهی و حقوقی، به تعارض وفای به عهد با برخی از ارزش‌های اخلاقی اشاره شد و مشخص گردید در شرایطی که وفای به عهد در مقام عمل با دیگر ارزش­ها در تعارض باشد می­توان نقض عهد کرد. ایمان راستین و بهره­مندی از عقل از جمله عوامل وفای به عهد و در مقابل ضعف ایمان و خود­خواهی و عدم آگاهی از وجوب وفای به عهد از جمله عوامل عدم وفای به عهد می­باشند که در بخش پایانی پایان‌نامه به آن پرداخته شده است. از مهم­ترین یافته­ های این پژوهش، اثبات لزوم وفای به عهد به عنوان یک فضیلت اخلاقی و یکی از احکام اساسی اسلام در عهدهای الهی و عهدهایی است که با مردم بسته می­ شود؛ خواه طرف عهد دوست باشد یا دشمن و خواه مسلمان باشد یا کافر.

مقدمه:

1- بیان مسأله

حمد و سپاس خدای را که نعمت‌های بیکرانش را بر ما ارزانی نمود و قرآن را برای هدایت بشر نازل فرمود و درود فراوان بر اشرف پیامبران، نبی گرامی اسلام (ص) و خاندان پاکش (ع) و یاران و پیروان آن حضرت باد.

مسئله­ وفای به عهد یکی از کاربردی­ترین آموزه­های دین مبین اسلام بوده و از مهم­ترین واجبات الهی به شمار می­رود. پایبندی به عهد و پیمان یک اصل جهانی بوده و از امهات فضایل به شمار می­رود و همه­ی مردم جهان از هر قاره و اقلیمی با تمام اختلافاتی كه در افكار و تمایلات دارند در این اصل ریشه­دار و عمیق وفای به عهد اتفاق نظر دارند و عهدشکنی را خیانت و رعایت عهد و پیمان را فضیلت می­شمارند. از آنجا که زندگی در اجتماع و جامعه جزء لاینفك حیات بشری است و برای آنكه از قوام و دوام برخوردار باشد نیازمند مجموعه ­ای از قوانین و اصول است كه برخی از آن­ها در قالب قوانین مصوب و مكتوب جای می­گیرند و برخی دیگر اگر چه در قانون مدون و مصوبی ثبت و ضبط نشده ­اند ولی قوانین فطری­ای هستند كه در نهاد آدمی قرار داشته و آدمی بالفطره خود را ملزم به رعایت آن­ها دانسته و تجاوز از آن­ها را برای خود جایز نمی­داند زیرا می­داند كه هرگونه تخطی از این قوانین فطری می ­تواند حیات توأم با آرامش او را در دنیا به مخاطره انداخته و با نابودی مواجه سازد. قوانینی همچون راستگویی، ادای امانت، احترام به حقوق دیگران و غیره. از جمله این قوانین فطری یكی هم قانون «وفاء به عهد» است. قانونی الهی و انسانی كه همه­ی انسان­ها فارغ از هر دین و آیینی خود را ملزم به رعایت آن می­دانند تا جایی كه بنا به فرموده بزرگان دین حتی مشركان جاهلی نیز خود را ملزم به رعایت آن دانسته و تجاوز از آن را برای خود گناهی نابخشودنی می­دانستند. دین اسلام که کامل­ترین دین آسمانی است، تمام جوانب زندگی بشر در دنیا و آخرت را مورد توجه قرار داده و مسیر صحیح تکامل را فرا روی بشر قرار داده است. از این روست که دین اسلام به عنوان اکمال و اتمام اخلاق بشر معرفی شده است. منابع دین اسلام (قرآن، آموزه­ها  و سیره و کتب علمای اخلاق و فیلسوفان مسلمان) منبع عظیم مسائل اخلاقی است و سرچشمه اصلی احکام و مسائل اخلاقی در میان مسلمانان  محسوب می­ شود و دلیل اینکه در این پژوهش به آموزه­ها و سیره نبوی استناد شده است این است که آموزه‌ها و سیره­ی نبوی  به عنوان  یکی از منابع اصلی اخلاق اسلامی مطرح است.

 یکی از مسائل مهمی که در  اخلاق اسلامی مطرح است، مسئله­ وفای به عهد است که در منابع دینی ما نمونه­های فراوانی از آن وجود داشته و همواره مورد تاکید دین اسلام بوده است. لذا این تحقیق بر آن شده است تا  مسئله­ وفای به عهد و جایگاه آن در اخلاق اسلامی از حیث اقسام و جایگاه آن در قرآن و آموزه­ها و همچنین در  فیلسوفان مسلمان بررسی کند و به  شرایط و احکام وفای به عهد و دلایل وفاداری و عهدشکنی و ثمرات و زیان­های آن بپردازد.

گفتنی است پرداختن به وفای به عهد در اخلاق اسلامی، فراتر از تحقیق حاضر بوده و نیازمند تحقیقات گسترده­تری است. بنابراین پایان‌نامه حاضر را باید تنها به عنوان درآمدی بر این موضوع دانست.

2- سوالات تحقیق

آنچه در این پایان‌نامه در صدد آن هستیم جواب دادن به سوال­های زیر است.

سوال اصلی:

1- وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تأکید بر آموزها و سیره‌ی نبوی چیست؟

سوال­های فرعی:

1- معانی مرادف و مخالف عهد کدام­اند؟ 

2- آیا وفای به عهد اقسامی دارد؟ چه نوع اقسامی دارد؟

3- آیا وفای به عهد یک فضیلت است؟ چه نوع فضیلتی است؟ با کدام یک از فضایل ارتباط بیشتری دارد؟ 

4- وفای به عهد در جنبه­ های مختلف اخلاقی و فقهی و حقوقی چه حکمی دارد و  اگر در مقام عمل با دیگر ارزش­ها تعارض داشته باشد چه باید کرد؟

3- فرضیات تحقیق

در مقام پاسخ­گویی به پرسش­های فوق، می­توان پاسخ زیر را مطرح کرد:

1- وفای به عهد دارای یک معنای عام است و شامل مجموعه گسترده­ای از واژه­ های دیگری مثل میثاق و پیمان و وعده می­ شود.

2- عهد در رابطه خدا و انسان­ها و حتی با خود نیز  بسته به اهداف عهد دارای اقسامی است وبه تبع وفای به عهد نیز اقسام مختلفی پیدا می­ کند.

3- وفای به عهد از فضایلی است که با دیگر فضایل اخلاقی همچون عدالت، صداقت و امانت­داری ارتباط دارد.

4-  وفای به عهد در همه جنبه ­ها حکم وجوبی دارد و با بعضی از ارزش‌ها در مقام عمل تعارض دارد لذا باید با اولویت­ بندی مسائل بر مبنای قرآن کریم و آموزه ­های نبوی، این تعارض را برطرف کرد.

4- پیشینه تحقیق

 امروزه در زمینه «وفای به عهد» کتاب­ها، پایان‌نامه‌ها و مقالات متعددی به نگارش در آمده است که حاکی از توجه محقّقان به این امر است. با این وجود، تحقیق و پژوهش درباره «وفای به عهد در اخلاق اسلامی» و حتّی مرتبه­ای کلی‌تر، در «بعد اخلاقی وفای به عهد» سابقه چندانی ندارد و بیشتر به جنبه دینی و حقوقی این موضوع در جامعه پرداخته شده است.

در حال حاضر، با توجّه به بررسی­های انجام‌شده کتاب یا پایان نامه و یا حتی مقاله­ای مستقل تحت عنوان «وفای به عهد در اخلاق اسلامی با تكیه بر آموزه­ها و سیره­ی نبوی» یافت نشد. با این حال تحقیقاتی چند در ارتباط با این موضوع صورت گرفته است که به صورت پراکنده مطالبی نقل نموده ­اند و با موضوع بی‌ارتباط نیست. از جمله آن­ها می­توان به کتاب­هایی نظیر معراج السعاده از ملا احمد نراقی ، گناهان کبیره از آیت الله دستغیب و نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی از مهدوی کنی  و غیره اشاره کرد که صفحاتی را به توضیح این موضوع مهم اختصاص داده­اند و پایان­ نامه ­ها و مقالاتی در این مورد البته نه به این صورت که مورد بحث ما است، به نگارش در آمده است از جمله:

1- «عهد و پیمان در قرآن و روایات» نوشته­ی  راضیه قربانی.

2- «وفای به عهد در قرآن و سنت و نتایج فردی و اجتماعی آن در جامعه» نوشته­ی صدیقه نظری.

3- مقاله «وفا به عهد و پیمان» از آیت الله جوادی آملی. 

4- مقاله «وفای به عهد» نوشته احمد باقری.

5- اهمیت و ضرورت تحقیق

امروزه شاید بتوان گفت که بزرگ­ترین بحران بشریت، بحران اخلاق است که بر تمامی زوایای زندگی انسان تأثیر گذاشته است. بیشتر افراد و جوامع دچار كارشكنی و عدم پایبندی به عهدها و قول و قرارهایشان می‌باشند و نسل امروزی در بستر امراض روان‌پریشانی و سرگردانی دست و پنجه نرم می‌كند، بشر سرگشته و برگشته از مسیر فطرت و معرفت چنان دور شده است كه تنها یک ندای رسای آسمانی زیر لوای روحانی وحی و امداد، می‌تواند به راهش آورد و در تنگناها و پرتگاه­های این سرزمین ظلمانی آنچه خاطر خسته آدمی را مكدر و مشوش می‌كند جای همیشه خالی ایمان و اخلاق است كه از توابع و نتایج این خلأ روحی، دردهای نامرئی و جان­فرسایی هم چون عهدشكنی و دروغ‌پردازی سر از لانه در می‌آورند، انگار بشر تمام راه­های سعادت و سیادت را آزموده و خوشبختی خویشتن را در بیراهه و كجراهه رفتن دانسته است و این شاهراه انحطاط و سقوطی است كه بزرگ‌مردان عالم را به میدان جهاد و اجتهاد كشیده است. بنابراین امروزه علی­رغم پیشرفت­های چشمگیر بشر در عرصه فناوری، بیش از هر زمان دیگری بشر مستلزم پایبندی به عهدهاست و پرداختن به مسئله وفای به عهد در اخلاق بیش از هر زمان دیگری لازم می­نماید و چون اسلام یک دین جهانی است، پرداختن به این مسئله از دیدگاه دین اسلام و آموزه‌های نبوی می ­تواند راهگشا باشد.

با نهایت تأسف و تأثر باید اذعان كنیم كه این قانون الهی در جامعه ما طی سالیان اخیر كم­رنگ شده و ما علی­رغم تأکیدات فراوان آیین آسمانی ما، در عمل به آن سستی كرده و خود را چندان پایبند عمل به آن نمی­دانیم و در حال حاضر با دور افتادن جامعه از تعالیم عالیه اسلام كار به جایی رسیده كه ما برای عهد و پیمان­های كتبی و نوشتاری خود نیز اهمیتی قائل نشده و به آسانی آن­ها را زیر پا می­گذاریم و آمارها هرج‌ومرج­ها و  دعواها و مشکلاتی که بر اثر بی­توجهی به تعهدات پیش می ­آید رو به افزایش است و خود دلیلی بر این سخن است. لذا لازم دانستم که به این موضوع مهم بپردازم.

6- روش تحقیق

روش تجزیه و تحلیل این پژوهش، روش توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات و مطالعات آن، کتابخانه­ ای است و دامنه­ تحقیق نیز آیات و روایات اسلامی و همچنین کتب فیلسوفان مسلمان و علمای اخلاق است. در سیر مباحث از یک سو آیات و روایات مربوط به بحث را مورد استفاده قرار داده و از سوی دیگر دیدگاه‌های ارائه‌شده از سوی علما و اندیشمندان مسلمان را ملحوظ خواهیم کرد و از تفاسیر معتبر و نیز منابع ارزشمند دیگری که با موضوع تناسب دارد، استفاده خواهیم نمود.

فهرست:

فصل اول: (کلیات)

1-1 زمینه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….1

2-1 اهداف پژوهش(هدف کلی و اهداف ویژه)………………………………………………………………………………….7

3-1 سوالات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………8

4-1 تعریف واژه های کلیدی(نظری و عملی)…………………………………………………………………………………….9

5-1 پیش فرض ها…………………………………………………………………………………………………………………………10

6-1 محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………10

فصل دوم: (زمینه و پیشینه تحقیق)

1-2 چهارچوب پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..12

2-2 بر مطالعات انجام شده……………………………………………………………………………………………………31

فصل سوم: (روش پژوهش)

1-3 نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………..39

2-3 جامعه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….39

3-3 نمونه پژوهش، تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………….39

4-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………………..40

5-3 محیط پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….40

6-3 ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………….40

7-3 تعیین اعتبار علمی ابزار……………………………………………………………………………………………………………..41

8-3 تعیین اعتماد علمی ابزار……………………………………………………………………………………………………………..41

9-3 روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………..43

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………………………43

11-3 ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………………44

فصل چهارم: (نتایج تحقیق)

1-4 یافته های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..46

2-4 جداول……………………………………………………………………………………………………………………………………..47

فصل پنجم: (بحث و بررسی یافته ها)

1-5 بحث و بررسی یافته ها………………………………………………………………………………………………………………84

2-5 نتیجه گیری نهایی………………………………………………………………………………………………………………………95

3-5 کاربرد یافته ها در پرستاری…………………………………………………………………………………………………………97

4-5 سایر پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………98

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………………………..104

فهرست جداول:

جدول شماره (1) : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات دموگرافیک…………………………………………………….47

جدول  شماره (2) : توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه ارزشگذاری وشناخت ازحرفه………………………………………………………………………………………………………………………………..50

جدول شماره (3): توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه مهارت های حرفه ای………………………………………………………………………………………………………………………………………………………51

جدول شماره  (4) : توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه مدیریت وسیاست های سازمانی…………………………………………………………………………………………………………………………….54

جدول شماره  (5): توزیع فراوانی وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک سوالات درحیطه ارتباطات بین فردی………………………………………………………………………………………………………………………………………………55

جدول شماره  (6) : توزیع فراوانی سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها………………..56

جدول  شماره  (7) : بررسی سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش…………………………………………………….57

جدول شماره  (8) :مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب جنس…………………………………………………………………………………………………………………..58

جدول شماره  (9) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب وضعیت تاهل……………………………………………………………………………………………………….59

جدول شماره  (10) : ضریب همبستگی پیرسون سن و ترم تحصیلی با نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به طور کلی و به

 تفکیک حیطه ها……………………………………………………………………………………………………………..60

جدول شماره  (11) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب محل سکونت دانشجو……………………………………………………………………………………………61

جدول شماره  (12) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب محل سکونت خانواده…………………………………………………………………………………………….62

جدول شماره  (13) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب ساختارخانواده…………………………………………………………………………………………………….63

جدول شماره  (14) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب شغل پدر و مادر………………………………………………………………………………………………….64

جدول شماره  (15) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب سطح تحصیلات پدر و مادر…………………………………………………………………………………65

جدول شماره  (16) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب کاردانشجویی……………………………………………………………………………………………………..67

جدول شماره  (17) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب داشتن مدرکی بالاترازدیپلم متوسطه قبل از ورود به این رشته…………………………………….68

جدول شماره  (18) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب مناسب ترین الگوی حرفه ای………………………………………………………………………………..69

جدول شماره (19):   مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب داشتن اطلاعات راجع به حرفه پرستاری قبل از ورود به این رشته……………………………..71

جدول شماره  (20) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب تطابق واقعیت های موجود و تصویر ذهنی مرتبط با حرفه………………………………………..72

جدول شماره  (21) : مقایسه میانگین وانحراف از معیار نمرات سطح اجتماعی شدن حرفه ای واحدهای مورد پژوهش به تفکیک حیطه ها و به طور کلی برحسب دلیل انتخاب رشته پرستاری به عنوان حرفه…………………………………………………………….73

جدول شماره  (22) : ضریب رگرسیون و شانس نسبی عوامل مرتبط با سطح اجتماعی شدن حرفه ای بیشتر از میانگین برحسب مدل رگرسیون لجستیک به روش Backward L-R……………………………………………………………………………………………..75

جدول شماره  (23) : ضریب همبستگی پیرسون بین حیطه های چهارگانه اجتماعی شدن حرفه ای ……………………..76

زمینه پژوهش:

اجتماعی شدن فرایندی است که در سرتاسر زندگی انسان ها جریان دارد(1)طی این فرایند که حاصل تعامل فرد، محیط و ارتباطات بین فردی است(2)افرادامکان می یابند؛ نقش ها، ارزش ها و موقعیت های لازم برای حضور در سازمان های اجتماعی را فرا گیرند.فرایند اجتماعی شدن با یادگیری هنجارها و نقش های خانواده و خرده فرهنگ های آن آغاز می گردد و طی این فرایند، فرد خود را درون اعضای یک گروه و با فرهنگ خاص آن گروه تطبیق می دهد(1).

ازجمله مفاهیم مطرح که دربسیاری از موارد به جای مفهوم اجتماعی شدن بکارگرفته می شود مفهوم اجتماعی شدن حرفه ای است(3).اجتماعی شدن حرفه ای فرایندی است که طی آن، افراد هویت شخصی خود را بدست می آورند و ارزش ها، هنجارها، رفتارها و مهارت های اجتماعی مناسب و مرتبط با یک حرفه را از طریق دانش، نگرش و مهارت ها کسب می نمایند و حس هویت و تعهد نسبت به یک رشته تخصصی را درونی می سازند (4).به بیانی دیگر اجتماعی شدن حرفه ای زمانی تحقق می یابد که هر فردی برای موفقیت در هر حرفه ای از دانش و مهارت کافی و موردنیاز آن حرفه برخوردار باشد(5).

چاو[1] باتوجه به  اهمیت و نقش  فرایند اجتماعی شدن حرفه ای؛ بر لزوم  برخورداری از یک  چهارچوب اولیه برای توسعه حیطه های مشخص این فرایند تاکید نموده و از حیطه های زیر به عنوان اضلاع اصلی این چهارچوب نام برده است: الف) حیطه ارزش گذاری و شناخت از حرفه: اجتماعی شدن حرفه ای در این حیطه به معنای درک قوانین و اصولی است که تمامیت سازمان را حفظ می کند. ب) حیطه مهارت های انجام کار : یعنی هر فرد وظایف مرتبط با شغل خود را یاد می گیرد. ج) حیطه ارتباطات بین فردی: بر نقش تعاملات و ارتباطات بین فردی در فرایند اجتماعی شدن حرفه ای تاکید دارد. د) حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی: تاکید آن بر موفقیت فرد در  به دست آوردن اطلاعات مرتبط با ارتباطات رسمی و غیر رسمی شغلی و ساختار قدرت درون سازمانی است.تشخیص محتوی و مضمون اجتماعی شدن حرفه ای منجر به شفاف سازی ارتباط بین حیطه های اجتماعی شدن و نتایج حاصل از آن می گردد.بعنوان مثال افرادی که در حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی به طورکامل اجتماعی شده اند، نسبت به افرادی که دراین حیطه به درستی اجتماعی نشده اند، شانس پیشرقت و ترقی بالاتری دارند.لذا اگر فردی در همه حیطه های اجتماعی شدن حرفه ای به جز در یکی، نمره بالایی کسب نماید، ممکن است با مشکل بزرگی روبرو گردد، بنابراین ممکن است فرد به درستی وظیفه خود را انجام دهد و با دیگران نیز به خوبی ارتباط برقرار نماید، اما نقص در یادگیری اهداف و ارزش های سازمانی، چالش بزرگی را در مسیر پیشرفت شغلی آن فرد قرار می دهد(6).

در نظام سلامت که نیروی انسانی پایه و اساس آن را به خود اختصاص می دهد، پرستاران بزرگترین گروه ارائه دهنده خدمات را تشکیل می دهند.از اینرو توانمندی حرفه ای آنها نقش مهمی در تحقق رسالت این نظام ایفا می کند.بدین لحاظ در عصر حاضر یکی از دغدغه های متولیان سلامت در کشورهای مختلف ، میزان توانمندی حرفه ای پرستاران می باشد(2).از آنجائیکه توانمندی حرفه ای فرایندی است که در جریان تعامل با دیگران و روابط کاری مشترک شکل می گیرد و مستلزم درک و شناخت نسبت به نقش ها، ارزش ها و رفتارهای مربوط به حرفه یا گروه اجتماعی جدیدی است که فرد از طریق یادگیری و درونی سازی آنها بدان دست می یابد(1).                                                                                                                                 لذا می توان اذعان داشت كه پدیده توانمندی حرفه ای/ حرفه ای شدن نه تنها از مفاهیم بنیادی پرستاری است(7)، بلکه بخشی از فرایند «اجتماعی شدن» حرفه نیز قلمداد می شود و باید در طول دوره تحصیل تقویت و تثبیت گردد(2).زیرا دانشجوی پرستاری با اجتماعی شدن حرفه ای می تواند تعهد لازم در این حرفه را به دست آورد و با مشکل گشایی و رعایت مقررات و تفکر انتقادی لازم، مانند یک پرستار عمل کند(2). بررسی های مرتبط با فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری بیانگر این است که، اولین و حساس ترین مرحله زمانی است كه فرد به عنوان دانشجوی پرستاری وارد محیط آموزشی و یا محیط كارآموزی خود می شود(7).

در این رابطه دین محمدی اظهار می دارد؛ اجتماعی شدن حرفه ای پیامد خواسته یا ناخواسته فرایند آموزشی و فرایند های محیط کار است(8).از اینرو جنبه حیاتی تکامل دانشجویان پرستاری را تشكیل می دهد.وی می افزاید این فرایند با ورود افراد به برنامه آموزش پرستاری آغاز می شود و با اتمام دوره آموزش پرستاری و ورود به محیط های کاری ادامه می یابد(1).بدین ترتیب شکل گیری پرستاری به عنوان یک حرفه از طریق اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری صورت می گیرد.بنابراین لازم است که فرایند اجتماعی شدن حرفه ای، در زمانی که فارغ التحصیلان جدید کار خود را به عنوان پرستار در یک مرکز مراقبت سلامتی شروع می کنند، مورد توجه قرار گیرد.زیرا این امر بر روی پایداری سازمان، تعهد، رضایت شغلی، ارتباط موثر، توافق با همکاران و علایق آنان تاثیر گذار خواهد بود(9).درهمین راستا دین محمدی مهم ترین پیامدهای مثبت اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستارای را کسب هویت حرفه ای، سازگاری با نقش های حرفه ای، تعهد حرفه ای و سازمانی و در نتیجه بهبود کیفیت مراقبت از مددجویان عنوان می کند(1).

شهیم در مطالعه خود عدم آگاهی دانشجویان پرستاری برای ورود به محیط بالین و ایفای نقش حرفه ای شان را  بعنوان یکی از علل بروز واکنش های نامطلوب در ابعاد جسمانی و روانی آنها عنوان می کند(2).حریریان نیز معتقد است : هرگونه کمبود و نارسایی در گروه فوق موجب تاثیرات ناخوشایند بر انگیزه حرفه ای آنان و افت کیفیت و کمیت مراقبت های پرستاری و درنهایت سلامت افراد جامعه خواهد شد(10).بنابراین برنامه های آموزش دانشجویان پرستاری باید به نحوی طراحی شوند تا زمینه های علمی و مهارت های بالایی را مطابق با نیازهای جامعه و حرفه در دانش آموختگان پرستاری ایجاد نمایند(2).

درهمین راستا لیگبرتو و تیلور[2] معتقدند که هرگونه کاستی در راستای اجتماعی شدن حرفه ای پرستاران با درخواست ترک کار یا جابجایی در بیمارستان همراه است.وعلاوه بر آن مدیریت ضعیف در اولین تجارب حرفه ای فارغ التحصیلان پرستاری نیز می تواند منجر به کاهش علاقه، سودمندی، تضعیف روحیه و کاهش مراقبت از بیماران شود(11و12).

همچنین رنجبر و میرفرهادی بر این اعتقادند که مدیریت غیر موثر و عدم رضایت پرستاران از جمله عوامل تاثیرگذار بر غیبت از کار آنان بوده و در بسیاری از موارد به ترک خدمت پرستاران منجر می شود که بالطبع این امر در کاهش کیفیت مراقبت های ارائه شده نقش عمده ای را ایفا می کند(13و14).

حریریان به نکته مهمی اشاره نموده و می نویسد : یکی از مشکلات مهم حرفه پرستاری میزان بالای ترک این رشته در حین تحصیل و بعد از فارغ التحصیلی است و آمارها نشان می دهند همه ساله حدود 15 تا 20 درصد دانشجویان پرستاری در سراسر جهان از ادامه تحصیل منصرف می شوند که این امر نه تنها به کمبود نیروی پرستار می انجامد بلکه تاثیر ناخوشایندی هم بر انگیزه حرفه ای سایر دانشجویان پرستاری دارد(10).جیل لوی[3] نیز با تاکید بر این نکته که برنامه های پرستاری یکی از گران ترین برنامه های آموزشی دانشگاه است، ترک تحصیل و یا ترک حرفه از سوی دانشجویان و شاغلین حرفه پرستاری را به عنوان یک مشکل جدی که سیستم بهداشت و درمان را با کمبود شدید پرسنل پرستاری و نیز تحمیل ضرر و زیان گزاف مالی مواجه می سازد؛ مطرح می کند(15).

پرایس[4] براساس نتایج حاصل از سرشماری های به عمل آمده، درخصوص میزان کناره گیری رشدیابنده در بین دانش آموختگان پرستاری اعلام می کند که بین 30 تا 61 درصد از فارغ التحصیلان جدید پرستاری تمایل به کناره گیری از شغل طی اولین سال تجربه حرفه ای خود دارند(16).فنگ[5] نیز اظهار میدارد : در ایالت متحده آمریکا، پرستاران تازه فارغ التحصیل، در اولین سال استخدام به میزان 30 درصد و در دومین سال به میزان 57 درصد، متقاضی کناره گیری داوطلبانه می باشند.وی در مطالعه خود به تمایل پرستاران به ترک موقعیت فعلی در اولین سال تجربه حرفه ای به میزان 5/61 درصد در کانادا  نیز استناد می کند(17).

همانطوركه نتایج مطالعه حریریان و همكاران نشان داد، تنها 30 درصد دانشجویان نظر مثبتی نسبت به حرفه خود داشته و57درصد آنان موافق با ترك آن بودند.همچنین 52درصد تصمیم به تغییر رشته و 5/48 درصد تصمیم به انصراف از رشته داشتند(10).

جولایی با تاکید بر اینکه ترک حرفه به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی حرفه پرستاری است، شناخت دلایل و عوامل موثر بر آن را امری ضروری عنوان می كند.وی در نتایج بدست آمده از پژوهش خود شش الویت اول دلایل ترک حرفه پرستاری را از دید واحدهای مورد پژوهش، نداشتن پایگاه مثبت اجتماعی، ناهماهنگی واقعیت با تصورات اولیه، وجود شکاف طبقاتی بین پزشکان و پرستاران، پایین بودن میزان حقوق و دست مزد پرستاران، نگرش منفی افراد تیم پزشکی به حرفه و نامناسب بودن محیط کار بالینی ذکر نموده است(18).

بررسی ها نشان می دهند، فرایند اجتماعی شدن حرفه ای در دانش آموختگان پرستاری، تحت تاثیر تفاوت های موجود بین ارزش های آرمانی مورد حمایت و تاکید دانشکده های پرستاری و واقعیت های محیط های بالینی قرار دارد و این امر مهم همواره بعنوان یک »شوک حقیقی»[6] برای دانشجویان این رشته محسوب می شود(5).زیرا زمانی که کارآموزان کار خود را بعنوان یک پرستار آغاز می کنند، در عمل با تناقض نقش آرمانی و نقش واقعی شان مواجه می شوند که این امر موجبات نگرانی آنان را فراهم می آورد .لذا در این شرایط پراسترس، غالبا آنها به جای اینکه برای سازگاری مبارزه کنند، بطور مکرر از موقعیت ایجاد شده، می گریزند(17).درنتیجه پراسترس ترین زمان برای پرستاران، سه ماهه اول استخدام آنان بعنوان یک پرستار فارغ التحصیل، محسوب می شود(19).تحقیقات نشان داده که استرس پرستاران بالینی، از استرسورهای حرفه ای شامل : فقدان مهارت و دانش کافی، افزایش ناگهانی مسئولیت ها و عدم آگاهی از مسئولیت فردی و چگونگی ایفای نقش و استرسورهای سازمانی شامل : شیفت های چرخشی، تقاضا و حجم بالای کار، فقدان حمایت از سوی همکاران، ناتوانی در دسترسی به پزشک، عدم آشنایی با موقعیت ها، فقدان منابع ضروری، حجم بالای کار و تعهدات پایین سازمانی منشا می گیرد( 17).

در تایید مطلب فوق پرایس نیز مغایرت و عدم تطابق بین محیط حرفه ای و شرایط و امکاناتی که دانشجوی پرستاری در آن رشد یافته و تحصیل کرده است را از عمده دلایل تمایل به کناره گیری از شغل پرستاری در اولین سال تجربه حرفه ای مطرح نموده است(16).هم چنین جولایی نیز عدم هماهنگی واقعیت های موجود مرتبط با حرفه را با تصورات اولیه دانشجویان پرستاری را از اصلی ترین دلایل تمایل آنان به تغییر حرفه عنوان می کند(18).

درهمین راستا کاندون[7] و شارتز[8] یکی از فاکتورهای موثر بر فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری را سطح دانش وآگاهی آنان می دانند(20).که بالطبع در این ارتباط مدرسان پرستاری نقش عمده ای را ایفا می کنند(2).لذا می توان این گونه بیان نمود که نقش الگویی اساتید به میزان زیادی سبب ورود و ماندگاری پرستاران در این حرفه خواهد شد(21).

[1] -chao

[2] – Ligberto & Teylor

[3] -jil leoy

فهرست :

 عنوان                                                                                                               صفحه                                                                                           

فصل اول: معرفی پژوهش

• مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………2
• اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….. 5
• سؤالات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………… 6
• فرضیات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 6
• محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 6
• واژه ها و اصطلاحات………………………………………………………………………………………………………. 7

فصل دوم:دانستنیهای موجود در پژوهش

بخش اول: چهارچوب پنداشتی…………………………………………………………………………………………………….. 9

بخش دوم: بر مطالعات انجام شده

• مطالعات داخلی…………………………………………………………………………………………………………….. 10
• مطالعات خارجی…………………………………………………………………………………………………………… 12

فصل سوم: مواد و روش کار………………………………………………………………………………………………………. 15

فصل چهارم: نتایج……………………………………………………………………………………………………………………. 20

فصل پنجم: بحث……………………………………………………………………………………………………………………… 66

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 73

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………… 93

فهرست جداول :

عنوان                                                                                                                  صفحه                        

1. جدول 4-1- فراوانی سلامت روانی بر حسب جنس در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 20
2. جدول 4-2- فروانی سلامت روانی بر حسب وضعیت تأهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 20
3. جدول 4-3- فراوانی سلامت روانی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 21
4. جدول 4-4- فراوانی سلامت روانی بر حسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 21
5. جدول 4=5- فراوانی سلامت روانی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 23
6. جدول4-6- فراوانی سلامت روانی بر حسب ترم تحصیلی در دانشچویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 24
7. جدول 4-7 مقایسه ی نتایج آزمون GHQ وSCL…………………………………………………….. 26
8. جدول 4-8- مقایسه ی نتایج آزمون های GHQ و خرده مقیاس های SCL……………………………………………………………………………………………………………………. 27
9. جدول 4-9- فراوانی علایم جسمانی برحسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 27
10. جدول 4-10- فراوانی اضطراب و بی خوابی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 28
11. جدول 4-11- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 28
12. جدول4-12- فراوانی افسردگی بر حسب جنسیت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 28
13. جدول 4-13- فراوانی علایم جسمانی بر حسب وضعیت تأهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 29
14. جدول 4-14- فراوانی اضطراب و بی خوابی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 29
15. جدول 4-15- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 30
16. جدول 4-16- فراوانی افسردگی بر حسب وضعیت تاهل در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 30
17. جدول 4-17- فراوانی علایم جسمانی بر حسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 30
18. جدول 4-18- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 31
19. جدول 4-19- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 31
20. جدول 4-20- فراوانی افسردگی برحسب بومی وغیر بومی بودن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 31
21. جدول 4-21- فراوانی علایم جسمانی بر حسب رشته تحصیلی در داشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 32
22. جدول 4-22- فراوانی اضطراب و بی خوابی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 33
23. جدول4-23- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم………………………………………………………………………………………….. 34
24. جدول4-24- فراوانی افسردگی برحسب رشته تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 36
25. جدول 4-25- فراوانی علایم جسمانی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 39
26. جدول 4-26- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 40
27. جدول 4-27- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی
28. 
29.  قم………………………………………………………………………………………….. 40
30. جدول 4-28- فراوانی افسردگی بر حسب مقطع تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 42
31. جدول 4-29- فراوانی علایم جسمانی برحسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………………… 44
32. جدول 4-30- فراوانی اضطراب وبی خوابی بر حسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 46
33. جدول 4-31- فراوانی اختلال کارکرد اجتماعی برحسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم……………………………………………………………………………………………………… 47
34. جدول 4-32- فراوانی افسردگی بر حسب ترم تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم…………………………………………………………………………………………………………………………. 48
35. جدول 4-33- فراوانی خرده مقیاس های مختلف آزمون SCL-90 دربین 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………………… 50
36. جدول 4-34- فراوانی افسردگی درآزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 51
37. جدول 4-35- فراوانی اضطراب در آزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 52
38. جدول 4-36- فراوانی خصومت در آزمون SCL-90 بر حسب مقطع تحصیلی در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 53
39. جدول 4-37- مقایسه فراوانی GHQ-28 وscl-90 در 100نمونه مورد بررسی…………….. 54
40. جدول 4-38- فراوانی سوماتیزاسیون در آزمونSCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 56
41. جدول4-39- فراوانی وسواس در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 57
42. جدول 4-40- فراوانی حساسیت درآزمون SCL-90 بر حسب GHQ -28 در100 نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 58
43. جدول 4-41- فراوانی افسردگی در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در آزمون در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….. 58
44. جدول 4-42- فراوانی اضطراب در آزمون SCL-90 برحسب 28 GHQ-در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 58
45. جدول 4-43- فراوانی خصومت در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………… 59
46. جدول4-44- فراوانی اضطراب فوبیک در آزمون SCL-90 برحسب GHQ-28 در 100 نمونه مورد بررسی………………………………………………………………………………………………….. 59
47. جدول 4-45- فراوانی افکار پارانوئید در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100 نمونه مورد بررسی………………………………………………………………………………………………….. 59
48. جدول 4-46- فراوانی حالات سایکوتیک در آزمون SCL-90 بر حسب GHQ-28 در 100نمونه مورد بررسی…………………………………………………………………………………………….. 60

فهرست نمودارها :

عنوان                                                                                                                 صفحه

1. نمودار 4-1 رابطه ی آزمون GHQ با رشته ی تحصیلی…………………………………………………….. 22
2. نمودار 4-2 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ در رشته های تحصیلی مختلف………….. 23
3. نمودار 4-3 : رابطه ی آزمون GHQ با ترم تحصیلی…………………………………………………………. 25
4. نمودار 4-4 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ در ترم های تحصیلی مختلف ……………. 26
5. نمودار 4-5 رابطه بین اختلال کارکرد اجتماعی با رشته تحصیلی…………………………………………. 35
6. نمودار 4-6 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس اختلال کارکرد اجتماعی در رشته های تحصیلی مختلف…………………………………………………………………………………………………………… 36
7. نمودار 4-7 : رابطه بین افسردگی با رشته تحصیلی……………………………………………………………. 38
8. نمودار 4-8 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در رشته های تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 39
9. نمودار 4-9 : رابطه بین اختلال کارکرد اجتماعی با مقطع تحصیلی………………………………………. 41
10. نمودار 4-10 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس اختلال کارکرد اجتماعی در مقاطع تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 42
11. نمودار 4-11 رابطه بین افسردگی با مقطع تحصیلی…………………………………………………………… 43
12. نمودار 4-12 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در مقاطع تحصیلی مختلف….. 44
13. نمودار 4-13 : رابطه ی بین علایم جسمانی با ترم تحصیلی……………………………………………….. 45
14. نمودار 4-14 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس علایم جسمانی در ترم های تحصیلی مختلف………………………………………………………………………………………………………………………… 46
15. نمودار 4-15 : رابطه ی بین افسردگی با ترم تحصیلی………………………………………………………… 49
16. نمودار 4-16 : مقایسه ی میانگین نمرات خرده مقیاس افسردگی در ترم های تحصیلی مختلف…50
17. نمودار 4-17 : رابطه افسردگی در آزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی……………………………….. 52
18. نمودار 4-18 رابطه اضطراب در آزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی……………………………………. 53
19. نمودار4-19 : رابطه خصومت درآزمون SCL-90 با مقطع تحصیلی………………………………….. 54
20. نمودار 4-20 : رابطه نمرات GHQ-28 با SCL-90……………………………………………………….. 55
21. نمودار 4-21 : مقایسه ی میانگین نمرات آزمون GHQ-28 با SCL-90…………………………… 56

فهرست پیوست ها :

عنوان                                                                                                                  صفحه

1. پرسشنامه طرح تحقیقاتی بررسی سلامت روانی و عوامل موثر بر آن در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم در رشته­ها و مقاطع تحصیلی مختلف (سال تحصیلی90-1389)……………. 75
2. پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ -28)…………………………………………………………………… 76
3. آزمون SCL- 90…………………………………………………………………………………………………… 80

فصل اول

معرفی پژوهش

• مقدمه (بیان مسئله):

یکی از محورهای سلامتی جوامع مختلف بهداشت روانی آن جامعه است. سلامت روانی نقش مهمی در تضمین پویایی هر جامعه ایفا می کند(1) .

سازمان بهداشت جهانی سلامت را عبارت از رفاه کامل جسمی، روانی واجتماعی می داند. هنگامی انسان در وضعیت سلامت کامل است که بهداشت در هر سه بعد وجودی آدمی تامین شده باشد(2) .

مفهوم سلامت روانی در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامتی است کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر وروان را این طور تعریف می کنند: (سلامت فکر عبارت است از قابلیت ارتباط موزون وهماهنگ با دیگران،تغییر واصلاح محیط فردی واجتماعی وحل تضاد ها و تمایلات شخصی به طور منطقی ، عادلانه ومناسب) با وجود اینکه سلامت روان مفهومی است که خیلی وسیع از آن استفاده می شود، اما هنوز یک تعریف کلی که مورد قبول همه باشد از آن بدست نیامده است. هر فرد یا گروه  یک تصور خاص از سلامت روانی دارد.در صورتی که در مورد سلامت فیزیکی وجسمی چنین وضعی وجود ندارد(3) . برای مثال کامئو معتقد است هر فرد دارای سلامت روانی فردی است که از هرگونه اضطراب وعلائم ناتوانی مبراست و هنگامی سلامت عاطفی، اجتماعی وجسمی فرد کامل می شود که توانایی برقراری ارتباط با دیگران وهمچنین ظرفیت مقابله با مشکلات زندگی را داشته باشد واز این رو، وی سلامت روانی را به جنبه های زیر تقسیم کرده است:

(بهبودی فردی)، (فقدان اضطراب)، ( فقدان علائم ناتوانی)، ( توانایی برقراری ارتباط با دیگران)، ( ظرفیت مقابله با مشکلات وفشار های زندگی) و طبق نظر کارل منینجر سلامت روانی عبارت است از سازش فردی با جهان اطرافش به حداکثر امکان به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و مؤثر به طور کامل شود(4).

و اما معیار سلامت روان در دین مبین اسلام تحت عنوان رشد به کار رفته و به عنوان قائم به خود بودن، هدایت، نجات، اصلاح و کمال می باشد. دستیابی به حداکثر رشد که مترادف با تکامل است در حقیقت فلسفه زندگی  از دیدگاه اسلام نتیجه ایمان به خدا می باشد. در متون اسلامی تظاهرات اختلال روانی به عنوان بیماری تلقی گردیده و هنگامی که علائم قطع ارتباط با واقعیت در فرد وجود دارد کلمه مجنون مطرح شده است که فرد را از انجام تکالیف مذهبی معاف وحتی دخالت در دارائی خویش را از وی سلب می نماید(5).

بیماری روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی در مقابل آن مصونیت ندارد و این خطری است که بشر را مدام تهدید می کند. بیماری های روانی خاص یک قشر یا طبقه نبوده و تمام طبقات اجتماعی را شامل می شود(6).

مطالعات انجام شده بر روی اختلالات روانی نشان دهنده ی آن است که آمار اختلالات روانی در اکثر جوامع در حال افزایش می باشد به طوری که سازمان بهداشت جهانی پیش بینی نموده است که تا سال 2020 اختلالات خلقی دومین بیماری شایع در جهان خواهد بود(7).

از آن جا که در فرایند رشد و توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع، نیروی انسانی نقش اساسی و تعیین کننده ای دارد، امروزه صاحب نظران براین باورند که یکی از دلایل مهم توسعه ی کشور های پیشرفته توجه و اهتمام دولتهای آن ها در تربیت نیرو های انسانی خلاق ومؤثر می باشد. دانشجویان، نیروی انسانی برگزیده از نظر استعداد، خلاقیت و پشتکار ومنابع معنوی هر جامعه وسازندگان فردای کشور خویش هستند.از این رو انتظار می رود این گروه در سایه سرمایه گذاری های کلانی که ازآموزش و پرورش تا دانشگاه صرف آنان می شود، بتوانند افرادی توانا، مفید و مؤثر برای کشور باشند. اما واقعیت انکار ناپذیر این است که این سرمایه گذاری ها بدون توجه به بهداشت روانی جامعه به ویژه دانشجویان نمی توانند تأمین کننده آن انتظارات باشند. توجه به این نکته از این نظر اهمیت دارد که ورود به دانشگاه تغییر عمده ای در زندگی اجتماعی، خانوادگی و فردی به وجود می آورد و مقطعی بسیار حساس بشمار می رود. در این دوره فرد با تغیییرات زیادی در روابط اجتماعی و انسانی روبرو می شود. در کنار این تغییرات باید به انتظارات ونقش های جدیدی اشاره نمود که همزمان با ورود به دانشگاه شکل می گیرد. قرار گرفتن در چنین شرایطی غالباّ با فشار ونگرانی توام بوده، عملکرد و بازدهی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد. لذا توجه به سلامت روانی این قشر از اهمیت ویژه ای در یادگیری و افزایش آگاهی علمی آنان برخوردار است (8و9).

مروری بر پژوهش های انجام شده نشان می دهد که شیوع و شدت مشکلات روانی در دانشجویان نسبت به جمعیت غیر دانشجو افزایش پیدا کرده است. بررسی های اخیر حاکی از آن است 46% دانشجویان مرد و 64% دانشجویان زن از اضطراب و 12% از دانشجویان مرد و 15% از دانشجویان زن از افسردگی رنج می برند. مشاورین دانشگاه افزایش مراجعه دانشجویان از سال 1995 تا 2000 را از 4/2 در 100000 به 7/9 در 100000 گزارش کرده اند(10).

Ashton Kamali در پژوهش های خود به این نتیجه رسید که دانشجویان سال دوم از سطح بالایی از اضطراب وافسردگی و سوء مصرف مواد رنج می برند(11).

از آنجا که دانشجویان از حساس ترین اقشار جامعه هستند و نظر به اهمیت سلامت روانی این گروه مطالعه ای با هدف تعیین وضعیت سلامت روانی دانشجویان در سال تحصیلی 90-1389 و مقایسه سطح سلامت روانی آنان در رشته ها و مقاطع تحصیلی مختلف در دانشگاه علوم پزشکی قم صورت گرفت تا ضمن شناسایی گروه های آسیب پذیر با بهره گرفتن از نتایج حاصله بتوان ضمن تشویق مسئولین به ارائه خدمات بهداشت روان همچون مشاوره، روان درمانی و درمان دارویی موجبات ارتقاء سطح بهداشت روان دانشجویان را فراهم نموده و از عوارض و پیامدهای افت تحصیلی و هدر رفتن نیرو توانایی قشر جوان و فعال جامعه که موجب آسیب اقتصادی کشور می گردد پیشگیری به عمل آید.

در این مطالعه ابتدا علی رغم مشکلات دسترسی به تمامی دانشجویان بدلیل پراکندگی دانشکده ها و بیمارستان های آموزشی درمانی در سطح شهر از پرسشنامه سلامت روانی 28 سؤالی (GHQ28) در بین کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم(790 دانشجو)استفاد شد سپس از بین افراد داوطلب از 50 دانشجو که با آزمون GHQ28 مستعد اخلالات روانی گزارش شده اند و به همان تعداد افراد سالم خواسته شد که در مرحله دوم به سؤالات پرسشنامه دیگری به نام Scl90 پاسخ دهند. همچنین در این مطالعه ارتباط بین جنسیت، مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی، وضعیت تأهل، بومی و غیر بومی بودن و بعد مسافت از محل سکونت دائم با میزان سلامت افراد سنجیده شد.

فهرست مطالب :

فصل اول  :معرفی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..13

    بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………………………..14

   اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………16

   سوالات  و فرضیات پژوهش…………………………………………………………………………………………..17

محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………………….18

فصل دوم  :

دانستنی های موجود در پژوهش………………………………………………………………………………………….19

بخش اول : چارچوب پنداشتی

بیماری ریفلاکس معده به مری…………………………………………………………………………………………..20

تظاهرات بالینی ………………………………………………………………………………………………………………22

فرایند­های موثر در ایجاد بیماری……………………………………………………………………………………….23

عوامل خطر بروز ریفلاكس………………………………………………………………………………………………26

عوارض بیماری ریفلاكس…………………………………………………………………………………………………27

تشخیص………………………………………………………………………………………………………………………..29

درمان…………………………………………………………………………………………………………………………..33

بخش دوم : بر مطالعات انجام شده

مطالعات داخلی………………………………………………………………………………………………………………38

مطالعات خارجی…………………………………………………………………………………………………………….42

فصل سوم : مواد و روش کار……………………………………………………………………………………………..45

فصل چهارم : نتایج……………………………………………………………………………………………………………48

فصل پنجم : بحث……………………………………………………………………………………………………………..64

فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………………..68

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………….70

چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………..88

فهرست جداول و نمودارها:

جدول 1-3 : متغیر های مورد بررسی در مطالعه و ویژگی های آنها……………………………………………47

جدول 1-4 خصوصیات دموگرافیک در افراد مورد بررسی ………………………………………………………49

جدول 2-4 : بررسی ارتباط  و همراهی بیماری ریفلاکس با سوابق پزشکی فرد………………………….56

جدول 3-4 : بررسی عادات فردی در بیماران …………………………………………………………………………..60

جدول 4-4 : بررسی همراهی یکسری علایم با بیماری ریفلاکی……………………………………………………..63

جدول 5-4 : بررسی ارتباط سوزش سر دل  و برگشت اسید معده با نوع غذای مصرفی  از طریق مدل رگرسیونی لجستیک…………………………………………………………………………………………………………………….63

نمودار 1-4 : نمودار مقایسه فراوانی افراد مورد بررسی از نظر بیماری ریفلاکس معده به مری…………………………………………………………………………………………………………………………………………..49

نمودار 2-4 :نمودار مقایسه فراوانی افراد مورد بررسی با بیمار ان دارای ریفلاکس معده به مری از لحاظ سن…………………………………………………………………………………………………………………………………………50

نمودار3-4  : نمودار مقایسه فراوانی افراد مورد بررسی با بیمار ان دارای ریفلاکس معده به مری از لحاظ جنس ……………………………………………………………………………………………………………………………………..50

نمودار 4-4 :نمودار مقایسه افراد مورد بررسی با بیمار ان دارای ریفلاکس معده به مری از لحاظ وزن…51

نمودار 5-4 : تعیین شیوع رفلاکس معده به مری در شهر قم بر اساس BMI………………………………………51

نمودار 6-4 : تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس وضعیت تاهل……………………………52

نمودار 7-4 : تعیین و مقایسه شیوع آسم در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم………………………….53

نمودار 8-4 : تعیین و مقایسه شیوع سینوزیت در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……53

نمودار 9-4 : تعیین و مقایسه شیوع گلو درد مداوم  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

نمودار 10-4 : تعیین و مقایسه شیوع پوسیدگی دندان در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

نمودار 11-4 : تعیین و مقایسه شیوع افسردگی  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر

 قم…………………………………………………………………………………………………………………………….55

نمودار 12-4 : تعیین و مقایسه شیوع اضطراب  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………….55

نمودار 13-4 : تعیین و مقایسه میزان مصرف داروهای NSAID در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم ……………………………………………………………………………………………………………………….56

نمودار 14-4 : تعیین و مقایسه میزان فعالیت بدنی در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم………………………………………………………………………………………………………………………………….57

نمودار 15-4 : تعیین و مقایسه عادات غذایی  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………………………….57

نمودار 16-4 :تعیین فراوانی ریفلاکس معده به مری بر حسب زمان مصرف غذا…………………………..58

نمودار 17-4 : تعیین و مقایسه مصرف سیگار  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم….58

نمودار 18-4 : تعیین و مقایسه مصرف چای  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم…….59

نمودار19 – 4 : تعیین و مقایسه مصرف قهوه  در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………………59

نمودار 20- 4 : تعیین شیوع دشواری در بلع در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم………….60

نمودار 21-4 : تعیین شیوع احساس وجود توده در گلو در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………………………61

نمودار 22- 4 : تعیین شیوع ترشح فراوان بزاق دهان در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………………61

نمودار 23-4 : تعیین شیوع سرفه مزمندر مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..62

نمودار 24-4 : تعیین شیوع درد قفسه سینه بدون سابقه بیماری قلبی در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم……………………………………………………………………………………………………………………………….62

فهرست پیوست ها

پرسشنامه مورد استفاده در مطالعه………………………………………………………………………………………71

فصل اول :

معرفی پژوهش

بیان مسئله :

ریفلاکس معده به مری یكی از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش می باشد. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می دهد شیوع این بیماری در ایران بسیار بالامی باشد. در مطالعات گذشته شیوع آن در دانشجویان دانشگاه تهران 9% (1) و در اهداكنندگان خون در پایگاه انتقال خون تهران 3/11% (2) و در مطالعه گنبد كاووس 3/12% برآورد شده است(3). در مطالعات اپیدمیولوژیك، شیوع رفلاکس در كشورهای آسیایی 5% و در كشورهای غربی 10 تا 20 درصد گزارش شده است (4). در بعضی از مطالعات منتشر شده شیوع این بیماری در كشورهای غربی تا 40 % نیز گزارش شده است (5).این بیماریبار مالی سنگینی را بر سیستم های بهداشتی كشورها تحمیل می كند . درایالات متحده آمریكا تقریبا شش بیلیون دلار در سال هزینه مصرفداروهای آنتی اسید می باشد و 10 بیلیون دلار هزینه های مستقیم و غیرمستقیم این بیماری می باشد (6).

از عوارض این بیماری میتوان به تنگی پپتیک مری اشاره نمود. تنگی در 7 تا 23 درصد بیماران با ازوفاژیت درمان نشده، به‌ خصوص  در مورد مردان مسن اتفاق می‌افتد.(7) .

مری بارت یكی از عوارض ریفلاكس مزمن می‌باشد. این بیماران اغلب ریفلاكس شدید با علایم مزمن به مدت بیش از 10 سال داشته‌اند.( 8)

خونریزی شدید و پارگی مری از عوارض نادر ازوفاژیت ناشی از ریفلاكس می‌باشد و در مواردی كه زخم‌ها عمیق یا ازوفاژیت شدید باشد ممكن است رخ دهد.( 9) خونریزی در 7 درصد تا 18 درصد بیماران گزارش شده است(10)

این بیماری با عارضه خطرناكی همانند آدنوكارسینوم مری كه رو به تزاید می باشدارتباط دارد كه لازم است عوامل خطر آن به طور دقیق بررسی گردد . درمورد عوامل خطر این بیماری توافق همگانی وجود ندارد و مطالعاتمختلف نتایج متناقضی داشته اند. مطالعات صورت گرفته در مورد عوامل خطر این بیماری در ایران بسیار اندك است(3). هدف از این مطالعه بررسی شیوع این بیماری و ریسک فاکتورهایآن در شهر قم می باشد.

اهداف پژوهش :

• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس سن
• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس جنس
• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس وزن
• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس BMI
• تعیین شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم براساس وضعیت تاهل
• تعیین و مقایسه شیوع آسم در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم
• تعیین و مقایسه شیوع سینوزیت در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه شیوع گلو درد مداوم در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه شیوع پوسیدگی دندان در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه شیوع اضطراب تشخیص داده شده در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه شیوع افسردگی تشخیص داده شده در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه میزان مصرف داروهای NSAID در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه میزان فعالیت بدنی در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه عادات غذایی در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه مصرف سیگار در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه مصرف چای در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه مصرف قهوه در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین و مقایسه مصرف الکل در دو گروه مبتلا به ریفلاکس و گروه سالم در شهر قم
• تعیین شیوع دشواری در بلع در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم
• تعیین شیوع احساس وجود توده در گلو در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم
• تعیین شیوع ترشح فراوان بزاق دهان در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم
• تعیین شیوع سرفه مزمندر مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم
• تعیین شیوع درد قفسه سینه بدون سابقه بیماری قلبی در مبتلایان به ریفلاکس معده به مری در شهر قم

• سوالات پژوهش :
• شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم بر اساس سن چقدر است؟
• شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم بر اساس جنس چقدر است؟
• شیوع ریفلاکس معده به مری در شهر قم بر اساس وزن چقدر است؟