چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی دوره كارشناسی كتابداری دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشكی اصفهان بر نگرش دانشجویان كتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های مزبور نسبت به اینترنت بوده ­است. در این پژوهش به لحاظ ماهیت موضوع و اهداف پژوهش، از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شده­است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانشجویان شاغل به تحصیل در مقطع کارشناسی رشته کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های اصفهان و علوم­پزشکی اصفهان در سال تحصیلی 1390-1389 می­باشد که 91 نفر بودند. با توجه به محدودیت جامعه آماری، از روش سرشماری استفاده شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد «سنجش نگرش نسبت به اینترنت» بود که مشتمل بر چهار خرده مقیاس اضطراب اینترنتی، احساس خودكارآمدی، مفید دانستن اینترنت، و لذت بخش بودن اینترنت می‌باشد. به منظور تأیید اعتبار پرسشنامه ضریب پایایی مجدد ابزار با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ 96/0 محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ­های حاصل از پژوهش، در سطح آمار توصیفی از شاخص ­های فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار در قالب جدول و در سطح استنباطی از آزمون­های t تک متغیره و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که تفاوت معناداری بین میزان خودكارآمدی در  دانشجویان كتابداری و اطلاع­رسانی سال اول و سال آخر  دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان دیده می­ شود و این دوره بر  نگرش دانشجویان این رشته نسبت به اینترنت، تأثیرگذار بوده ­است.

 

کلیدواژه ­ها: اصفهان، اضطراب اینترنتی، اینترنت، خودکارآمدی، دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی،  سودمندی درک شده،  لذت درک شده

فهرست مطالب

عنوان                                                صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه……………………………………….. 1

1-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی…………………… 2

1-2- اهداف پژوهش……………………………… 5

1-2-1-اهداف كلی………………………………. 5

1-2-2- اهداف جزیی…………………………….. 5

1-3- اهمیت و ارزش پژوهش……………………….. 5

1-4- کاربرد نتایج پژوهش……………………….. 6

1-5- سؤال­های پژوهش……………………………. 7

1-6- تعریف اجزاء مسأله………………………… 7

1-6-1- استفاده از اینترنت……………………… 7

1-6-2- اضطراب………………………………… 8

1-6-3- اضطراب رایانه………………………….. 8

1-6-4- اینترنت……………………………….. 8

1-6-5- خودکارآمدی…………………………….. 9

1-6-6- سودمندی یا مفید بودن……………………. 9

1-6-7- لذت بردن………………………………. 10

1-6-8- نگرش………………………………….. 10

1-7- جمع بندی………………………………… 10

فصل دوم: پیشینه پژوهش

مقدمه……………………………………….. 11

2-1- اینترنت چیست؟ …………………………… 12

2-1-1- اینترنت و اهمیت آن……………………… 12

2-2- پیدایش اینترنت…………………………… 13

2-2-1- تاریخچه پیدایش اینترنت در جهان…………… 14

 

	أ

عنوان                                                صفحه

2-2-2- تاریخچه اینترنت در ایران………………… 15

2-3- اینترنت و جامعه اطلاعاتی…………………… 17

2-4- کاربردها و کارکردهای اینترنت………………. 18

2-4-1- کاربردهای ارتباطی………………………. 18

2-4-2- کاربردهای اطلاع­رسانی…………………….. 19

2-4-3- کارکردهای اینترنت………………………. 20

2-5- محیط­های اینترنت………………………….. 20

2-6- میزان استفاده از اینترنت در جهان…………… 21

2-6-1- گزراش رسمی درباره میزان کاربران اینترنت تا آغاز سال 2011     22

2-6-2- میزان استفاده از پست الکترونیکی …………. 22

2-6-3-میزان استفاده از اینترنت در ایران …………. 23

2-6-4- نوع کاربری­ها در ایران……………………. 23

2-7- اضطراب………………………………….. 24

2-7-1- تعریف اضطراب و اختلالات اضطرابی …………… 26

2-7-2- علایم اضطراب……………………………. 27

2-7-3- علایم اضطراب از دیدگاه کاپلان و سادوک………. 28

2-8- اضطراب اینترنتی………………………….. 28

2-8-1- تاریخچه اضطراب اینترنتی…………………. 29

2-8-2- تعریف اضطراب اینترنتی…………………… 29

2-9- نشانه­ های اضطراب اینترنتی در دانشجویان………. 30

2-10- میزان شیوع اضطراب رایانه و اینترنت………… 31

2-11- پیامدهای اضطراب رایانه و اینترنت در محیط کار و آموزش     32

2-12- لذت درک شده…………………………….. 32

2-13- سودمندی درک شده…………………………. 33

2-14- خودکارآمدی …………………………….. 34

2-15- مروری بر مطالعات انجام شده……………….. 34

2-15-1- پژوهش‌های داخلی………………………… 34

ب

2-15-2- پژوهش‌های خارجی………………………… 37

عنوان                                                صفحه

2-16- نتیجه ­گیری………………………………. 39

 

2-17- جمع‌بندی………………………………… 40

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه……………………………………….. 41

3-1- روش پژوهش……………………………….. 42

3-2- جامعه آماری……………………………… 42

3-3- روش و طرح نمونه گیری ………………………. 43

3-4- حجم نمونه و روش محاسبه……………………. 43

3-5- ابزار گردآوری داده ­ها……………………… 43

3-5-1- روایی پرسشنامه…………………………. 44

3-5-2- پایایی پرسشنامه………………………… 44

3-6- شیوه جمع­آوری اطلاعات………………………. 45

3-7- روش­های تجزیه و تحلیل داده ­ها……………….. 45

3-8- جمع‌بندی…………………………………. 46

فصل چهارم: تحلیل داده ­ها

مقدمه……………………………………….. 47

4-1- بررسی ویژگی­های جمعیت شناختی آزمودنی­ها………. 48

4-2- یافته­ های توصیفی………………………….. 53

4-3- یافته‌های پژوهش…………………………… 57

4-4- یافته­ های فرعی بر اساس ویژگی­های جمعیت‌شناختی (جنسیت، وضعیت تأهل، دانشگاه، سن و سال تحصیلی)……………………… 64

4-4-1- یافته­ های فرعی بر اساس جنسیت …………….. 64

4-4-2- یافته­ های فرعی بر اساس وضعیت تأهل ………… 65

4-4-3- یافته­ های فرعی بر اساس دانشگاه محل تحصیل ….. 67

4-4-4- یافته­ های فرعی بر اساس سن………………… 68

4-4-5- یافته­ های فرعی بر اساس سال تحصیلی…………. 70

 

 

	ج

 

 

عنوان……………………………………….. صفحه

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

مقدمه……………………………………….. 72

5-1- خلاصه موضوع و روش­ها……………………….. 72

5-2- بحث و نتیجه ­گیری………………………….. 73

5-3- محدودیت­های تحقیق…………………………. 77

5-4- پیشنهادات کاربردی………………………… 77

5-5- پیشنهادهایی جهت پژوهش­های آینده…………….. 78

5-6- جمع­بندی…………………………………. 79

پیوست 1……………………………………… 80

منابع و مآخذ…………………………………. 82

فهرست شكل‌ها

عنوان                                                صفحه

شكل 1-1: مدل سنجش نگرش اینترنتی………………… 4

شكل 4-1. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس جنسیت……. 48

شكل 4-2. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس وضعیت تأهل.. 49

شكل 4-3. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس دانشگاه….. 50

شكل 4-4. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سن………. 51

شكل 4-5. توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سال تحصیلی.. 52

 

 

 

	ه

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                صفحه

جدول 2-1- میزان استفاده از اینترنت بر حسب مناطق جغرافیایی در سال 2010    21

جدول 2-2- میزان شیوع اضطراب رایانه و اینترنت…….. 31

جدول 3-1- جامعه آماری پژوهش……………………. 43

جدول 3-2- تناظر سؤالات پرسشنامه با هر یک از پرسش­های پژوهش  44

جدول 3-3- ضریب پایایی متغیرهای موجود در پرسشنامه…. 45

جدول 4-1- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس جنسیت…… 48

جدول 4-2- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس وضعیت تأهل. 49

جدول 4-3- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس دانشگاه…. 50

جدول 4-4- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سن……… 51

جدول 4-5- توزیع فراوانی آزمودنی­ها براساس سال تحصیلی. 52

جدول 4-6- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به اضطراب اینترنت    53

جدول 4-7- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به مفید بودن اینترنت 54

جدول 4-8- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت    55

جدول 4-9- نتایج توصیفی پاسخ‌های آزمودنی­ها نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت …………………………… 56

جدول 4-10- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به اضطراب اینترنتی با میانگین فرضی (3)   57

جدول 4-11- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به اضطراب اینترنتی با میانگین فرضی (3)…………………………………………. 58

جدول 4-12- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به مفید بودن اینترنت با میانگین فرضی (3) 59

صفحه

جدول 4-13- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به مفید بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)…………………………………….. 60

جدول 4-14- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………………………………. 61

جدول 4-15- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به لذت‌بخش بودن اینترنت با میانگین فرضی (3)…………………………………….. 61

جدول 4-16- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………………… 62

جدول 4-17- نتایج آزمون t تك متغیره، مقایسه میانگین موارد مربوط به میزان اثربخشی دوره کارشناسی دانشگاه­های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان بر نگرش دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی نسبت به احساس خودکارآمدی در استفاده از اینترنت با میانگین فرضی (3)……………………. 63

جدول 4-18- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس جنسیت………………………….. 64

جدول 4-19- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 64

جدول 4-20- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس جنسیت……………………. 65

جدول 4-21- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره كارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس وضعیت تأهل……………………… 65

جدول 4-22-  نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها…. 66

جدول 4-23- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس وضعیت تأهل………………. 66

جدول 4-24- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس دانشگاه محل تحصیل……………….. 67

 

	ز

 

 

عنوان                                                صفحه

جدول 4-25- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 67

جدول 4-26- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس دانشگاه محل تحصیل………… 68

جدول 4-27- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سن…………………………….. 68

جدول 4-28- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 69

جدول 4-29- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سن………………………. 69

جدول 4-30- مقادیر میانگین و انحراف معیار نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سال تحصیلی……………………… 70

جدول 4-31- نتایج آزمون لوین فرض همگنی واریانس­ها….. 70

جدول 4-32- نتایج آزمون F (مانوا) مقایسه میانگین نظرات دانشجویان کتابداری و اطلاع­رسانی درخصوص میزان اثربخشی دوره کارشناسی بر نگرش آنها نسبت به اینترنت براساس سال تحصیلی……………….. 71

مقدمه

ورود به هزاره سوم، موجب تشدید علاقه پژوهشگران اجتماعی در دهه‌ های ١۹٨۰ و ١۹۹۰ میلادی به تولید علم در دو حوزه نظریه‌پردازی و پژوهش در خصوص اهمیت، جایگاه، و چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص در جامعه شده­ا­ست. بخشی از این تولیدات علمی اختصاص به سنجش و اندازه‌گیری نگرش افراد نسبت به اینترنت داشته­است. رایانه و اینترنت و نفوذ گسترده آن در دنیای امروز باعث شده که هر آن کس به نحوی با این تکنولوژی درگیر شده و با آن سر­و­کار داشته باشد. این تقاضای فزآینده برای بسیاری از افراد، با اضطراب و استرس همراه است. در این بخش ابتدا انگیزه­ انجام پژوهش و مسأله تحقیق تشریح شده و سپس اهمیت، ارزش، و کاربرد نتایج آن بیان و در ادامه اهداف و سؤالات اصلی و فرعی پژوهش مطرح می­ شود. در در نهایت تعریف اجزاء مسأله­ پژوهش توضیح و تبیین می­ شود.

 

1-1- شرح و بیان مسأله پژوهشی

فناوری اطلاعات و ارتباطات[1] در طول دهه­های گذشته، شیوه ­های برقراری ارتباط و کسب و کار را از بنیان تغییر داده، تحولات چشمگیری در صنعت، کشاورزی، پزشکی، تجارت، مهندسی، و دیگر زمینه­ها پدید آورده و یکی از عوامل عمده در شکل­دهی اقتصاد نوین جهانی بوده ­است. نظام­های آموزشی در سراسر جهان، فشار فزآینده­ای را جهت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، به منظور فراگیری دانش و مهارت­ های مورد نیاز دانش ­آموزان و دانشجویان تجربه می­ کنند (حقایق و همکاران، ١٣٨۷). از طریق شبکه­ های رایانه­ای و نظام‌های مخابراتی و فناوری اطلاعات، افراد می­توانند با یكدیگر ارتباط برقرار كرده، به ذخایر عظیم اطلاعات دسترسی داشته باشند و اطلاعات را برای خود ذخیره نمایند؛ مانند هرگونه کار روزمره، استفاده از رایانه نیز جزیی از زندگی در قرن بیست و یکم را تشكیل می­دهد. رایانه و اینترنت امروزه مهم­ترین عامل تغییر در ارتباطات انسانی، از زمان اختراع چاپ و احتمالاً از زمان ابداع نوشتار تاكنون بوده ­است (فیدر[2]، ١٣٨۰).

اینترنت از مفاهیم نوین اطلاع­رسانی و فناوری اطلاعات است، گرچه از قدمت و سوابق طولانی برخوردار نیست اما به سرعت توانسته تمامی ابزارهای سنتی اطلاع­رسانی را متأثر نموده و توانمندی­های جدیدی را برای توسعه فناوری ارتباطات

عنوان                                                                                                 صفحه

فصل اول :

بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………..7-2

اهداف پژوهش(هدف کلی و هدف ویژه)…………………………………………………………………………7

فرضیات و سوالات پژوهش…………………………………………………………………………………………..8

تعاریف نظری واژه ها………………………………………………………………………………………………9-8

تعاریف عملی واژه ها…………………………………………………………………………………………….10-9

پیش فرضهای پژوهش………………………………………………………………………………………………10

محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………..11

فصل دوم :

چارچوب پژوهش……………………………………………………………………………………………….31-13

مروری بر مطالعات انجام شده………………………………………………………………………………45-32

فصل سوم :

نوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….47

جامعه پژوهش………………………………………………………………………………………………………….47

نمونه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..48

مشخصات واحد های مورد پژوهش………………………………………………………………………………49

 محیط پژوهش…………………………………………………………………………………………………………49

روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………..50

ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………………………………………..51-50

تعیین اعتبار علمی و اعتماد علمی…………………………………………………………………………..52-51

روش گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………….53-42

روش تجزیه وتحلیل داده ها…………………………………………………………………………………56-53

ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………………………………….56

فصل چهارم :

یافته های پژوهش…………………………………………………………………………………………………….58

جداول………………………………………………………………………………………………………………75-59

فصل پنجم :

بحث و بررسی یافته ها………………………………………………………………………………………..88-77

نتیجه گیری نهایی……………………………………………………………………………………………….90-88

کاربرد یافته ها…………………………………………………………………………………………………..92-90

پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………..93-92

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………..102-94

بیان مسئله پژوهش :

     راحتی جسمی و روانی از جمله نیازهای پایه انسان بوده و حفظ و ایجاد آن، با هدف افزایش امیدواری و کاهش رنج بیماران، از چالش های عمده پرستاران است. اما زندگی اغلب با عوامل متعدد مختل کننده راحتی فرد همچون اضطراب، تنگی نفس، تهوع و درد همراه است (1). در این میان درد

 که احساسی فردی و ذهنی از ناراحتی است (2) از جمله شایع ترین شکایاتی است که موجب ناراحتی و ارجاع مددجویان به مراکز بهداشتی می شود (3). با وجود ناشناخته ماندن ماهیت واقعی درد و چند بعدی بودن آن، مشخصاً در مواقع آسیب احتمالی یا واقعی بافت و تحت تأثیر عواملی چون التهاب، اختلال خونرسانی، تومورها و یا اعمال جراحی بروز می کند (4).

       جراحی، هرچند که خود یک روش درمانی برای رفع درد و ناراحتی بیمار است، اما می تواند به عنوان یکی از عوامل مهم ایجاد درد نیز مطرح باشد، به طوری که اغلب بیماران در مرحله بعد از عمل، درد ناشی از برش جراحی را تجربه می کنند (2). آمارها نیز نشان می دهند که حدود 20 درصد بیماران تحت عمل جراحی از درد خفیف، 20 تا 40 درصد از درد متوسط و 40 تا 60 درصد آنان از درد شدید شکایت می نمایند (5). جراحی پیوند عروق کرونر نیز که از دسته جراحی های بزرگ و معمول در جهان است (6)، از این قاعده مستثنی نیست. این جراحی، طبق آمار، سالانه بر روی یک نفر از هر هزار آمریکایی انجام می شود (7). در ایران نیز جراحی پیوند عروق کرونر60 درصد از کل اعمال جراحی قلب باز را تشکیل می دهد (8). در استان گیلان نیز شاهد آمار روز افزون انجام این نوع عمل جراحی هستیم. آمار گردآوری شده مربوط به استان گیلان توسط محمودیان نشانگر اشتغال دو جراح قلب و 435 مورد عمل جراحی پیوند عروق کرونر در سال 1385 در مرکز فوق تخصصی قلب دکتر حشمت رشت می باشد (9). در حالی که آمار گردآوری شده توسط پژوهشگر نشانگر اشتغال 5 جراح قلب و  1474 مورد عمل جراحی پیوند عروق کرونر در بیمارستان دکتر حشمت رشت در سال 1387بوده است که میزان 300 درصد افزایش عمل جراحی پیوند عروق کرونر طی دو سال در استان گیلان خود می تواند نشانگر روند رو به تزاید این عمل جراحی در این استان باشد.

       نکته قابل توجه آن است که محمودیان در تحقیق خود بر روی بیماران تحت عمل جراحی پیوند عروق کرونر میانگین شدت درد بعد از عمل جراحی پیوند عروق کرونر، در 24 ساعت اول پس از انتقال از ICU به بخش جراحی را 7/5 در محدوده نمرات 0 تا 10 نشان داد (9).

       با توجه به شیوع بالای درد در مددجویان تحت مراقبت، امروزه درد به صورت یکی از مفاهیم پایه پرستاری در آمده است (10) و اداره موثر آن، در تمامی استانداردهای مراقبت پرستاری، در اولویت بالا قرار دارد (11). درد بعد از جراحی پیوند عروق کرونر نیز از تشخیص های پرستاری مهم و بررسی و تسکین آن از اهداف اصلی پرستاری به شمار می رود (7). چرا که پرستاران بیشترین زمان را با بیماران سپری کرده و در خصوص بررسی درد، انجام اقدامات تسکینی نظیر رساندن داروهای مسکن و ارزشیابی اثرات این اقدامات برای اطمینان از دریافت سطح قابل قبولی ازتسکین درد مسئول می باشند (12). همچنین پرستاران مسئولیت فراهم کردن محیط راحت و مناسب برای بیماران و آموزش بیمار و خانواده ها برای انجام درمان های تسکینی در زمان مناسب را بر عهده دارند (13). ایدموتو و کرسیویک[1] در این زمینه می نویسند که تسکین و اداره درد یکی از مهمترین توجهات و مراقبت ها از بیمار تحت جراحی قلب و خانواده های آنان است (14) كه لازم است با كیفیت مطلوب انجام گیرد تا اثر قابل توجهی بر روی تکرار و شدت درد بیمارداشته باشد (13) چرا که درد پس از عمل بر ابعاد گوناگون روحی و جسمی بیماران اثر فراوان داشته و عوارض حاصل از آن می تواند در اقتصاد درمان نیز موثر باشد، بنابراین ارزیابی پیوسته ی کیفیت فرایند درمان درد از اهمیتی ویژه برخوردار است. نظرسنجی از بیماران درباره ی درد پس از عمل و رضا یتمندی ایشان، از شاخص های عمده و مهم  بررسی فرایند های درمان درد پس از عمل است (15).

        جامعه درد آمریکا[2] نیز به ارائه دهندگان مراقبت توصیه می کند که بررسی و شناخت درد را به عنوان پنجمین علامت حیاتی مورد توجه قرار دهند و دهه 2001 تا 2010 را به عنوان دهه کنترل درد نامیده است (16). کمیسیون مشترک اعتباردهی سازمان های بهداشتی[3] نیز در این زمینه اعلام کرده که درد بیماران باید به طور منظم از زمان پذیرش تا ترخیص مورد بررسی و درمان قرار گیرد (13). زیرا اداره موثر و مناسب درد موجب ارتقای کیفیت زندگی، تسهیل بهبودی سریع و برگشت به عملکرد قبلی، کاهش بیماری زایی و ترخیص زودتر بیمار از بیمارستان خواهد شد (18).

         امروزه كمیته كیفیت مراقبت آمریکا، استانداردهایی را جهت ارتقای كیفیت اداره درد ارائه داده است كه شامل اطمینان از شناسایی درد بیمار و درمان كامل آن، گردآوری اطلاعات ضروری در مورد درد، آسان و در دسترس بودن امکانات و شرایط اداره درد در كلینیک های مراقبتی، آموزش قبل از عمل به بیماران درباره درد، امکان شركت بیمار در مراقبت، پاسخ سریع تیم مراقبت بهداشتی به گزارش درد بیمار، اجرای سیاست ها و توجه به ایمنی در استفاده از راهكارهای ضد درد و بررسی برآیند درمان درد به وسیله فرایندهای ارتقای كیفیت می باشند. این کمیته ارزیابی پیوسته كیفیت فرایند اداره درد بیماران را حائز اهمیت دانسته است (2). مرکز تحقیقات کیفیت مراقبت بهداشتی نیز توجهات بالینی مرتبط با اداره درد را به صورت بررسی درد با بهره گرفتن از یک مقیاس نمره دهی، اجرای سریع مسکن ها به همراه روش های غیر دارویی مانند وضعیت دادن مناسب برای کاهش درد و تامین راحتی بیماران ارائه نمود است (18). در زمینه مراقبت های مرتبط با اداره درد بعد از جراحی، ایدوال[4] با ارائه نتایج مطالعات قبلی خود که به روش کیفی انجام شده بود، ابعاد ارتباط[5]، محیط[6]، اطمینان[7] و فعالیت[8] را در مبحث کیفیت اداره درد مطرح نمود (19). نکته دیگری که در زمینه کیفیت اداره درد مورد توجه محققین قرار گرفته است، رضایت بیمار از تسکین دردش می باشد. چرا که تعیین رضایت بیماران یكی از استانداردهای تعیین کننده عملكرد می باشد (20). در واقع جلب رضایت بیمار هدف غایی تیم مراقبت های بهداشتی است كه در برنامه ارتقای كیفیت در بیمارستان ها گنجانده شده است (21). تامین رضایت بیمار زمانی ممکن است که او با برطرف شدن نیازهای اساسی خویش احساس راحتی کند. اداره موثردرد، موجب رضایت فرد از اداره درد خواهد شد (21).

          جاپویل[9]و همکاران در مطالعه خود نشان دادند که در بیمارستان هایی که بیماران آنها از رضایت بیشتری برخوردار هستند، آمارهای مرتبط با طول مدت بستری و مرگ و میر بیماران کمتر از دیگر بیمارستانها است (22). در یک بررسی در بیمارستان آموزشی میا در فلوراید آمریکا در خصوص ارتباط رضایت بیمار از تسکین سریع درد و عوارض بعد از عمل، مشخص شد که بین رضایت بیماران از تسکین درد و عوارض ارتباط وجود دارد، به طوری که در92 درصد بیمارانی که درد بعد از عمل داشتند، عوارض جدی بعد از عمل دیده شد و در 8/91 درصد بیمارانی که راضی یا خیلی راضی بودند، عوارض بسیار کمتری مشاهده شد (23). بنابراین کنترل و اداره درد بعد از عمل جراحی، به طور قابل توجهی در روند بهبودی بعد از عمل جراحی، طول بستری بودن بیمار و میزان رضایت بیماران عمل شده موثر است (1).

        در مقابل عدم اداره درد می تواند موجب نارضایتی بیمار، ارتباط نامناسب بیمار با پزشک و پرستار، عوارض و تاخیر بهبودی در فرد، اقامت طولانی تر بیمار در بیمارستان و افزایش هزینه های درمانی گردد (16). برای مثال تغییرات شاخص های فیزیولوژیک چون تاکیکاردی، تنفس سطحی سریع و افزایش فشار خون از جمله اثرات معمول درد می باشند (1). از طرف دیگر سفتی عضلات قفسه سینه، شکم و دیافراگم و در نهایت خودداری بیمار از تنفس عمیق با هدف جلوگیری از درد می توانند باعث بروز مشکلات تنفسی و کاهش اکسیژن رسانی به میوکارد شوند (5).

     متاسفانه به رغم پیشرفت های علمی در خصوص پاتوفیزیولوژی و درمان درد، هنوز بیشتر بیماران از دردهای آزار دهنده ای شکایت دارند (24). به گونه ای كه در آمریكا  بیماران تحت جراحی، تسكین ناكافی درد خود را گزارش می كنند و استناداتی در زمینه عدم اداره كافی درد بیماران توسط مراقبین بهداشتی موجود می باشد. در زمینه جراحی پیوند عروق كرونر نیز تحقیقات نشان می دهند كه علی رغم وجود درد متوسط تا شدید بعد از عمل و امكان ایجاد بیشترین تسکین در این بیماران با تجویز داروهای ضد درد، بعضی از پزشکان و پرستاران تمایل به مصرف مسکن های خاص ندارند (3). محققین علل گوناگونی را در مهار ناکافی درد پس از عمل سهیم می دانند که شامل ارزیابی ناکافی درد بیماران، تفاوت های فردی در میزان حس و بروز علائم درد، ار تباط ناکافی کارکنان درمانی با بیمار، نگرش های منفی در ارتباط با بهره گرفتن از داروهای مخدر و برداشت های نادرست از مفهوم درد می باشد (25).

      مشکل عمده موجود در دستیابی به هدف تسکین درد بیماران، شاید ذهنی بودن درد باشد. زیرا درد تجربه ای است كه به تعبیر خود فرد وابسته بوده و هر فرد به روشی متفاوت آن را بروز می دهد که این ویژگی ها بررسی كاملاً دقیق درد را مشكل می سازند (26). در حقیقت نحوه و میزان واکنش افراد به حس و تجربه آن تحت تأثیر عواملی چون سن، جنس، ترتیب تولد، فرهنگ، نژاد، تجارب گذشته، سبک سازگاری، حمایت اجتماعی و اعتقادات مذهبی آنان قرار دارد (11). بنابراین پرستاران بیش از سایر اعضای تیم مراقبت نیاز به درک درد و مهارت در بررسی كا مل آن، درک انتظارات بیمار، سوء برداشت های او و در نهایت تسكین درد دارند (3).

        از طرف دیگر عواملی چون آموزش ناكافی پرسنل و بیمار، فقدان ارتباط بین بیماران و پرسنل، تفاوت های نگرشی، فقدان چهارچوب های سیستماتیک بررسی درد و همچنین تفاوت میان درك آنان از درد و شدت آن نیز می توانند از موارد تاثیر گذار در اداره غیر موثر درد  باشند (26). بنابراین توجه به این عوامل و كنترل آنها شاید بتواند به اداره موثرتر درد منتهی گردد (21). در این میان تفاوت میان درک پرستاران و بیماران از موارد قابل تامل است. زیرا واضح است که پرستاران تدابیر تسکین دهنده درد بیماران را با توجه به درک خود از درد بیمار برنامه ریزی و اجرا می کنند. تصور می شود که عدم درک صحیح درد و مسکن ها، جمع آوری غیر موثر اطلاعات در مرحله بررسی درد، انکار درد، ترس از اعتیاد، علاقه مندی پرستاران به عقاید و تعصبات شخصی می تواند موجب اختلاف موجود در کنترل درد گردد (26). چنانچه ایدوال و همکاران در مطالعه خود با هدف مقایسه ارزیابی پرستار و بیمار از کیفیت مراقبت در اداره درد بعد از عمل، نشان دادند که تفاوت معناداری در درک پرستار و بیمار از اداره درد وجود دارد (19).

         لذا با توجه به اهمیت درد در بیماران تحت عمل جراحی پیوند عروق كرونر و هماهنگی بین درک پرستار و بیمار از اداره درد و همچنین لزوم عملکرد مبتنی بر شواهد در اداره مطلوب درد بعد جراحی (27) و عدم دسترسی به یافته های تایید شده در زمینه ی اختلاف موجود بین درک پرستار و بیمار از اداره درد، پژوهشگر بر آن شد که به مقایسه درک پرستار و بیمار از كیفیت اداره درد، در دو بعد ارائه مراقبت و رضایت بیمار بپردازد. زیرا اندازه گیری كیفیت مراقبت در جهت به دست آوردن اطلاعات جزئی بیشتر درباره چگونگی مراقبت از بیمار، شناسایی موارد ضعف و قوت و یافتن حیطه های احتمالی نیازمند ارتقاء، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد (22).

اهداف پژوهش :

هدف کلی: هدف کلی این پژوهش مقایسه درک پرستار و بیمار از كیفیت  اداره درد در بیماران تحت عمل جراحی پیوند عروق کرونر بستری در بخش جراحی قلب بیمارستان دکتر حشمت رشت در سال 1389 می باشد.

چکیده

مایع هلیم- III مایعی از اتم­های فرمیونی بشدت برهمکنش کننده است که در دمای صفر کاملاً متفاوت با مایعات عادی رفتار می­ کند. آمار فرمی یک لایه نازک هلیم- III می ­تواند به­صورت یک هندسه دوبعدی ایده­آل بررسی شود. ما از روش وردشی پایین­ترین مرتبه مقید بر اساس بسط خوشه­ای تابعی انرژی، برای محاسبه برخی ویژگی­های مایع هلیم- III دوبعدی با درنظر گرفتن پتانسیل­های لنارد- جونز و عزیز استفاده کرده­ایم. نتایج ما نشان می­دهد که طول همبستگی با افزایش چگالی کاهش می­یابد. همچنین می­بینیم که نتایج تابع همبستگی با پتانسیل­های لنارد- جونز و عزیز تقریباً مشابه هستند. محاسبات ما همچنین نشان می­دهد که برای تمام مقادیر چگالی، منحنی انرژی کل بر ذره هیچ مینیممی ندارد. این نشان می­دهد سیستم مایع هلیم- III دوبعدی حالت مقیدی ندارد. محاسبات نشان می­دهد که معادله حالت سیستم با پتانسیل عزیز سخت­تر از پتانسیل لنارد- جونز است.

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                صفحه

 

فصل اول:مقدمه

1-1- تولید هلیم……………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- جامدات و مایعات کوانتومی……………………………………………………………………………………. 3

1-3- گاز فرمی و مایع فرمی…………………………………………………………………………………………….. 6

1-4- مروری بر برخی از اندازه ­گیری­های انجام شده روی ……………………………………. 8

1-4-1- خواص گرمایی………………………………………………………………………………………………….. 8

1-4-2- رسانندگی گرمایی……………………………………………………………………………………………. 10

1-4-3- پذیرفتاری مغناطیسی……………………………………………………………………………………… 12

1-5- اهداف رساله…………………………………………………………………………………………………………….. 14

 

فصل دوم:نانولایه هلیم- III

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 16

2-2- تاریخچه نانو……………………………………………………………………………………………………………… 16

2-3- اصول بنیادی نانو……………………………………………………………………………………………………… 17

2-4- تقسیم بندی نانومواد  …………………………………………………………………………………………….. 18

2-4-1- نانومواد صفر بعدی…………………………………………………………………………………………… 18

2-4-2- نانومواد یک بعدی……………………………………………………………………………………………. 19

2-4-3- نانومواد دوبعدی………………………………………………………………………………………………… 19

2-4-4- نانومواد سه بعدی…………………………………………………………………………………………….. 19

2-5- خواص نانومواد…………………………………………………………………………………………………………. 19

2-6- کاربرد نانو در زندگی روزمره…………………………………………………………………………………… 21

2-7- نانولایه ­ها…………………………………………………………………………………………………………………… 22

2-8- نانولایه هلیم…………………………………………………………………………………………………………….. 23

2-9- دیاگرام فاز فیلم هلیم-III………………………………………………………………………………………. 24

2-10- مروری بر برخی کارهای انجام شده روی نانو لایه هلیم-III…………………………….. 25

 

فصل سوم:

مروری بر روش­های بس­ذره­ای در محاسبات شاره­های کوانتومی

3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

3-2- روش هارتری- فوک………………………………………………………………………………………………… 32

3-3- روش مونت کارلو- تابع گرین…………………………………………………………………………………. 33

3-4- بسط بروکنر- بتِ- گلدستون………………………………………………………………………………….. 34

3-5- نظریه جاسترو………………………………………………………………………………………………………….. 36

3-6- روش اختلالی پایه­ های همبسته…………………………………………………………………………….. 37

3-6-1-روش پایه­ های همبسته…………………………………………………………………………………….. 37

3-6-2- روش عملگر همبستگی…………………………………………………………………………………… 38

 

فصل چهارم:بسط خوشه­ای

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………… 41

4-2- خصوصیات تابع همبستگی  ………………………………………………………………………………….. 41

4-3- محاسبه مقدار چشمداشتی انرژی………………………………………………………………………….. 42

 

فصل پنجم:

محاسبات

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 50

5-2- محاسبه­ی انرژی خوشه­ی یک جسمی بر ذره ( )……………………………………………. 50

5-3- محاسبه­ی انرژی خوشه­ی دو جسمی بر ذره ( )……………………………………………… 51

 

فصل ششم:بحث و نتیجه ­گیری

بحث و نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………………………………………… 57

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                              صفحه

 

شکل (1-1): مقایسه گرمای ویژه مولی گاز فرمیونی با گاز بوزونی و گاز کلاسیکی. منقار (Cusp) مشخصه­ی چگالش بوز- انیشتینی و ناحیه خطی (Linear) گاز فرمی- دیراک تبهگن

است ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………..7

شکل (1-2): نتایج تجربی گرمای ویژه مایع  بر حسب دما …………………………………………………..10

شکل (1-3): منحنی چسبندگی بر حسب دما ………………………………………………………………. ……………11

شکل (1-4): رسانندگی گرمایی بر حسب دما در فشار پایین در مقیاس لگاریتمی…….. …………..12

شکل (1-5): تابع  بر حسب دمای کاهیده  برای فشارهای صفر

تا ………………………………………………………………………………………………………………… …………..14

شکل (2-1): دیاگرام فاز فیلم  جذب شده روی ورقه گرافیت بر حسب دما …….. …………..25

شکل (2-2): نتایج محاسبات مونت- کارلو برای انرژی کل بر ذره  برحسب

چگالی ……………………………………………………………………………. ……..27

شکل (2-3): نتایج تجربی اندازه ­گیری  بر حسب ضخامت  در

دمای ……………………………………………………………………………………………………. ………….28

شکل (2-4): ظرفیت گرمایی بصورت تابعی از ضخامت و مقایسه آن با نتایج

مرجع [39]……………………………………………………………………………………………………………………….. ………….29

شکل (2-5): نتایج تجربی اندازه ­گیری پذیرفتازی مغناطیسی بر حسب دما برای فیلم­های

جذب شده روی گرافیت در چندین ضخامت بعد از یک تک لایه کامل……………… …………..30

شکل (6-1): تابع همبستگی بر حسب فاصله با پتانسیل لنارد- جونز (خط چین) و عزیز (خط پر) و پتانسیل برهمکنش بین ذرات برحسب فاصله……………………………………………………………………………………………………………………… ………….58

شکل (6-2): انرژی جنبشی سیستم هلیم-III دوبعدی بر حسب چگالی……………………. ………….59

شکل (6-3): انرژی خوشه­ی دوجسمی بر حسب چگالی با پتانسیل­های لنارد- جونز (lj)

و عزیز…………………………………………………………………………………………………………………………………. ………….60

شکل (6-4): نتایج محاسبات انرژی کل بر ذره سیستم مایع  دوبعدی بر حسب چگالی با

پتانسیل­های لنارد – جونز(LJ) و عزیز…………………………………………………………………………….. …………..62

شکل (6-5): معادله حالت سیستم دوبعدی با پتانسیل­های لنارد – جونز (LJ) و عزیز …………..63

مقدمه

 

• تولید هلیم

 

هلیم بصورت یکی از سه ازوتوپ ، ،  وجود دارد.  نیمه عمری در حدود 0.82 ثانیه دارد و به این دلیل از اهمیت کمتری برخوردار است. دو ایزوتوپ پایدار (فرمیون) و  (بوزون) به اندازه­ یک نوترون در هسته با یکدیگر تفاوت دارند.گاز هلیم-IV در طبیعت کمیاب است و اولین بار توسط رمزی[1] در سال 1895 کشف شد. هلیم-III هنوز کمیاب­تر است و به ازای هر 104 اتم گاز هلیم، یک اتم هلیم-III وجود دارد [1و2]. یکی از فواید راکتورهای هسته­ای توانایی آنها برای تبدیل لیتیم-VI به هلیم-III است که بوسیله­ بمباران نوترونی انجام می­ شود. ابتدا لیتیم به تریتیم و هلیم-IV تبدیل می­ شود،

(1-1)

   فعالیت جسمانی منظم نقش اساسی در پیشگیری و کنترل بیماری ها و ارتقاء سلامت در افراد و گروه ها دارد(11). انجام فعالیت جسمانی منظم در جوانان نقش مهمی درپیشگیری از چاقی، بهبود عملکرد قلب و عروق و پوکی استخوان دارد(12). بی تحرکی یکی از عوامل خطر مهم برای شیوع بیماری های غیر واگیر در جهان می­باشد. به طوری که سالیانه حدود دو میلیون مرگ به علت عدم فعالیت جسمانی در جهان رخ می­دهد(13). فعالیت جسمانی منظم موجب كاهش خطر مرگ زودرس، مرگ ناشی از بیماری های قلبی، ابتلا به فشار خون بالا، دیابت نوع 2، ابتلا به سرطان كولون، سرطان سینه و كاهش افسردگی و اضطراب، كنترل وزن بدن، ساخت و حفظ استخوان ها، عضلات و مفاصل سالم، بستری شدن كمتر در بیمارستان و كاهش نیاز به ویزیت پزشك و دارو می­ شود(11). مطالعه­ احمد نیا و همکاران  نشان داد 2/19 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی فعالیت فیزیكی مطلوب داشتند كه نوع فعالیت فیزیكی در اكثر آنان پیاده روی بود(14). مطالعه­ رجالی و همکاران نیز نشان داد که 6/48 درصد از دانشجویان رشته های پزشکی و بهداشت از نظر فعالیت جسمانی متوسط، فعال و 4/51 در صد غیرفعال بودند. همچنین از نظر فعالیت جسمانی شدید 6/32 درصد فعال و 4/76 درصد غیر فعال بودند(15). محمدی زیدی و همکاران فعالیت جسمانی دانشجویان علوم پزشکی شرکت کننده در پژوهش خود را ناکافی گزارش دادند(16). سطوح فعالیت فیزیکی در فاصله نوجوانی تا بزرگسالی به شدت افت پیدا می­ کند، بنابراین توجه ویژه به وضعیت تحرک در جوانان اهمیت ویژه ای دارد(17).

   تغذیه سالم نیز جزئی از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت می­باشد و به عنوان یکی از جنبه های سبک زندگی سالم مورد تأکید قرار گرفته است. دوران دانشجویی از جمله دوره هایی است که عادات و رفتارهای فردی در آن دستخوش تغییرات می­شوند(18). دانشجویان معمولاً عادات غذایی نادرست دارند(19). الگوی غذایی نادرست در سال های جوانی یكی از عوامل زمینه ساز برای شروع بیماری های مزمن دوران میانسالی می­باشد و موجب افزایش تدریجی وزن جوانان می­گردد كه پیامد آن چاقی و اضافه وزن در دوران میانسالی می­باشد(20). چاقی با بیماری های مزمن مرتبط است(21). این بیماری ها به علت بالا بودن هزینه های بهداشتی، بار اقتصادی سنگینی بر كشورها وارد می­سازند(18). بررسی رژیم غذایی دانشجویان و عادات غذایی آنان برای سلامتی زمان تحصیل و پس از آن اهمیت فراوانی دارد. بنابراین ضروری است که کلیه گروه های سنی بویژه دانشجویان برای پیشگیری از بیماری های مزمن در سال های بعد، از نظر برنامه غذایی مورد توجه قرار گیرند. بررسی رژیم غذایی دانشجویان دانشگاه های مختلف در ایران عادات نامناسب غذایی دانشجویان را نشان می­دهد(22). که بیانگر مشکل جدی در قشر دانشجویی است.

مطالعه‌ی عابدی و همکاران  نشان داد که 3/29 درصد دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی مازندران دارای اضافه وزن و 9/6 درصد چاق بودند(23). مطالعه‌ی قلی پور و تبریزی  نیز نشان داد که 29/19 درصد دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف دارای اضافه وزن و چاقی بودند(24). فیضی و همکاران ، میزان شیوع چاقی را در دانشجویان دختر علوم پزشکی اردبیل را 14 درصد گزارش نمودند(25). مطالعه‌ی سیرا و پاولاک نیز نشان دادند که 2/15 درصد دانشجویان، لاغر، 3/21 درصد دارای اضافه وزن و 8/10 درصد چاق بودند(26).مطالعه­ احمد نیا و همکاران نشان داد که 8/56 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی در زمینه تغذیه دارای سبك زندگی نامطلوب بودند(14). مطالعه­ سالم و همکاران  هم نشان داد که 7/10 درصد از دانشجویان علوم پزشکی اضافه وزن، 4/1 درصد چاقی و 13 درصد کم وزنی و سوء تغذیه داشتند(27). مطالعه طلایی و همکاران نیز نشان داد که 15 درصد دانشجویان رشته پزشکی دارای اضافه وزن و 4 درصد دارای چاقی درجه یک بودند(20). ایرازوستا و همکاران نشان دادند که 3/19 درصد از دانشجویان، اضافه وزن داشتند و 4 درصد چاق بودند(28). مطالعه کورداکیس و همکاران  نیز نشان داد که 5/40 درصد از دانشجویان پزشکی دارای اضافه وزن و 4/7 درصد چاق بودند(21).

   استرس نیز یکی از علل عمده بسیاری از اختلالات روانی، بیماری های قلبی، سرطان، ناراحتی های گوارشی و پوستی، به شمار می­آید(29). که می ­تواند منجر به بروز بیماری های جسمی و روانی (اضطراب و افسردگی)، اختلال در عملكرد و قدرت سازگاری و در نهایت پایین آمدن كیفیت زندگی دانشجویان گردد(30). همچنین می ­تواند تأثیر منفی بر یادگیری، رفتارهای خود مراقبتی و بهداشت روان این افراد داشته باشد. از این رو، کاهش دادن استرس و آموزش مهارت های سازگاری باید در اولویت باشد(31). دانشجویان سطح متوسطی از مدیریت استرس را داشتند. 6/51 درصد دانشجویان از افسردگی، 5/39 درصد از اضطراب و 7/71 درصد از استرس رنج می­برند. و 52 درصد از دانشجویان دارای استرس غیرطبیعی بودند(30, 32, 33). در دوران دانشجویی، مشکلات مربوط به مرحله انتقال از نوجوانی به جوانی، آشنا نبودن با محیط دانشگاه، دوری و جدایی از خانواده، عدم علاقه به رشته تحصیلی، ناسازگاری با سایر افراد در محیط زندگی، کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی و مشکلاتی نظیر این ها از جمله شرایطی هستند که می­توانند سبب ایجاد استرس و به خطر افتادن سلامت روانی دانشجویان گردند(34). لذا توجه به آن و پیامدهایش و نیز اتخاذ راهكارهای مناسب برای رهایی از آن از اهمیت خاصی برخوردار است.

   رشد معنوی یکی دیگر از ابعاد ارتقاء سلامت می­باشد که بر توسعه منابع درونی تمرکز دارد و از طریق خود شکوفایی محقق می­گردد(35). مطالعات نشان دادند که بالاترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه رشد معنوی مربوط بوده است(2, 10, 36).

   روابط بین فردی نیز یکی از ابعاد اصلی برنامه ی مهارت های زندگی سازمان بهداشت جهانی می­باشد که به منظور پیشگیری و افزایش بهداشت روانی افراد جامعه تدوین شده است(37). مطالعه‌ی وی و همکاران  نشان داد که دانشجویان در حیطه ی روابط بین فردی از مهارت و توانایی بیشتری برخوردار بودند(4).

مطالعه سازمان جهانی بهداشت بر رفتارهای سلامتی 35 كشور جهان نشان داد كه نزدیک به 60 درصد كیفیت زندگی و سلامتی افراد به سبك زندگی و رفتار شخصی آن ها بستگی دارد(38). ٥٣ درصد از علل مرگ مربوط به سبك زندگی و رفتارهای غیربهداشتی هستند(39).

   رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت از بروز بیماری ها کاسته و سبب کاهش میزان مرگ و میر می­ شود(38). از این رو، حرف بهداشتی كه پیش از آن بر درمان بیماری تمركز می­كردند، اكنون توجه خود را بر پیشگیری و تأمین سلامت از طریق بهبود سبك زندگی و حذف عواملی كه به نوعی تأثیر منفی بر سطح سلامت انسان دارد، معطوف کرده اند(2).

از آنجایی که، نوجوانان و جوانان از گروه های در معرض خطر جامعه به شمار می­روند و رفتارهای پرخطر با شکل گیری عادت ها اغلب در این دوره سنی شروع شده و تداوم می­یابد. رفتارهای درست آن ها قابل تقویت و رفتارهای نادرست شان قابل پیشگیری است(40). بسیاری از جوانان در معرض طیف وسیعی از عادت های ناسالم مانند تغذیه نامناسب، بی تحرکی، استراحت ناکافی و رفتارهای پرخطر مثل استعمال ذخانیات و سوء مصرف مواد قرار دارند که به پیامد های نامطلوب بهداشتی منجر می­ شود(41). دانشجویان در یک دوره انتقالی پویا از رشد و تکامل قرار دارند که پلی بین دوره نوجوانی و دوره جوانی است(42). این دوره زمان مناسبی برای ایجاد رفتارهای سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی می­باشد(3). و با تغییرات بسیار سریعی در جسم، روان و ارتباطات اجتماعی آنان همراه است(41). میل به انجام رفتارهای خطرزا مانند سیگار کشیدن، بی تحرکی، وعده های غذایی نامنظم و عدم مسئولیت پذیری سلامتی، در جمعیت دانشجویی بیشتر مشاهده می­ شود(42). در این دوره از تکامل جسمی، روانی و جنسی، جوانان به تدریج مسئولیت سلامتی خودشان را بر عهده می­گیرند. رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و بهزیستی روانی اجتماعی شان نه تنها بر وضعیت سلامتی فعلی، بلکه بر پیامدهای بهداشتی در درازمدت هم تأثیر دارد. بسیاری از عواملی که در رفتارهای مخاطره آمیز بزرگسالان دخالت دارند را می­توان در مراحل اولیه پیشگیری نمود. بنابراین ارتقاء رفتارهای بهداشتی جوانان ضروری به نظر می­رسد(41).

   مطالعه­ فرمانبر نشان داد که رفتارهای بهداشتی دانشجویان پرستاری نامطلوب بود(43). شبان و همکاران، رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران را مطلوب گزارش کردند(40). در مطالعه­ وانگ سطح پایینی از سبک زندگی

 ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان رشته های گروه پزشکی و غیر پزشکی گزارش شد(38). در مطالعه­ مطلق و همکاران  دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی یزد سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی مطلوبی داشتند(36). مطالعه پکر و همکاران سطح متوسطی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان دندانپزشکی را گزارش کرد(10). مطالعه ی سنجام و سینگ  نشان داد که دانشجویان از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی خوبی برخوردار بودند(44). حسینی و همکاران ، رضایی آدریانی  سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان را نامطلوب برشمردند(8, 45). مطالعه شبان و همکاران  نشان داد که نمره کسب شده در رفتارهای ارتقای سلامت در هر دو گروه دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی در یک سطح بود(40).  مطالعه شریور و اسکات- استیلز  نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری در رفتارهای بهداشتی، نمره بیشتری کسب کردند(45). مطالعه ماهری و همکاران نیز نشان داد که وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران در سطح متوسطی قرار داشت(46). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سطح سبک زندگی بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سطح متوسط و کمتر از ده درصد در سطح ضعیف قرار داشت(47). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سبک زندگی اکثر دانشجویان رشته بهداشت دانشگاه شهید بهشتی تهران در سطح متوسطی بود(48).

   امروزه جوانان و دانشجویان به دلیل نقش مهمی كه در اداره آینده كشور به عهده دارند، یكی از قشرهای مهم جامعه به حساب می­آیند. اهمیت این نقش در این است كه دانشجویان نه تنها بخش اصلی متخصصان زمینه های گوناگون علمی، فنی و هنری هر كشوری را تشكیل می­دهند، بلكه این گروه، مدیران اصلی در اداره آینده كشور و رهبر سایر اقشار جامعه در هدایت به سمت كمال و اهداف كشور می­باشند(49). بنا به گفته معاون ساماندهی امور جوانان کشور، جمعیت جوان کشور بر اساس سرشماری سال 1390، بالغ بر 23 میلیون نفر (35 درصد) عنوان شد(50). از سوی دیگر بخشی از دانشجویان در آینده، عهده دار آموزش و پرورش نسل های بعد از خود خواهند بود و از این طریق به طور غیر مستقیم در كمال نسل های بعدی جامعه نیز دخالت دارند(30). دانشجویان بخش بزرگی از جمعیت جوان كشور را تشكیل می­دهند. و بر اساس گفته­ی مشاور وزیر علوم، جمعیت دانشجویی کشور، 5/4 میلیون نفر است(51). شرایط سنی و موقعیت اجتماعی دانشجویان به عنوان قشر تحصیل كرده جامعه می ­تواند آن ها را به عنوان الگو برای سایرین قرار دهد. چرا که انتخاب هر نوع سبك زندگی به وسیله آن ها، نه تنها در زندگی شخصی خود آن ها اثرگذار است، بلكه بر رفتارها و سبك زندگی سایر اقشار نیز تأثیر می­گذارد. و با توجه به این که دانشجویان در موقعیت های مختلف در تماس با خانواده، جامعه و مردم هستند، می­توانند بیاموزند و آموخته های خود را به دیگران منتقل کنند. محیط های آموزشی که بیشترین گروه هدف (نوجوانان و جوانان) را در خود جای داده است به عنوان مهمترین محل اجرای مداخلات ارتقای سلامت می­باشند و از طرفی دانشگاه ها محل مناسبی برای سنجیدن اثر بخشی برنامه های آموزش سلامت محسوب شده و قبل از تشدید مشکلات سلامتی در گروه سنی نوجوانان و جوانان، ابزارهایی برای پیشگیری از آن ها می­توان یافت و به طور عملی و کاربردی سلامت این گروه را مدیریت نمود. بدون شک دانشجویان علوم پزشکی با همان میزان اطلاعات، آگاهی ها و مهارت هایی که در دوران دانشجویی و تحصیل کسب می­ کنند، واحد های مختلف بهداشت و درمان به عنوان پرسنل، حضور خواهند یافت و انتظار می­رود این آموخته ها در رفتار و عملکرد آن ها تجلی پیدا کند.

   در حالی که دانشجویان غیر علوم پزشکی، واحد های بهداشتی را در برنامه آموزشی خود نداشته و معمولاً مسایل مرتبط با سلامتی را از طریق مطالعات شخصی، رسانه های ارتباط جمعی یا غیره بدست می­آورند، بنابراین ممکن است اشراف چندانی به مسایل بهداشتی و سبک صحیح زندگی پیدا نکنند. هر چند که تحقیقات نشان داده است که با وجود برخورداری دانشجویان علوم پزشکی از مبانی علمی و نظری کافی، در عمل از کارایی لازم برخوردار نبوده اند(52).

   مطالعات گوناگون، تفاوت هایی را بین سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان گروه پزشکی و غیر پزشکی نشان داده اند. شبان و همکاران (1386) در مطالعه خود بر روی دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران نشان دادند که رفتارهای ارتقای سلامت هر دو گروه در یک سطح بوده و اختلاف آماری معنی داری بین دو گروه مشاهده نکردند(40). درحالیکه مطالعه کان و همکاران (2008) بر روی دانشجویان پرستاری و غیر پرستاری نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت بیشتری برخوردار بودند(3). مطالعه منصوریان و همکاران (1388) نشان داد که سبک زندگی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بهتر از دانشجویان دانشگاه های غیر علوم پزشکی بود و در مجموع بیش از نیمی از دانشجویان دارای سبک زندگی ضعیف و متوسط بودند(53).

  از طرفی برخورداری از سبک زندگی سالم و بهداشتی در بین دانشجویان می ­تواند بر سلامت فردی آن ها و افزایش احساس مسئولیت در مقابل مددجویان و در نتیجه ایفاء هر چه بیشتر رسالتی که در قبال جامعه به عهده دارند، نقش مهمی داشته باشد. لذا با توجه به هزینه های بالای مراقبت های درمانی و لزوم تغییر رویکرد درمانی به رویکرد پیشگیری از بیماری، به عنوان یک پرستار بهداشت جامعه انجام چنین پژوهشی را در استان گیلان ضروری دانسته تا از نتایج آن بتوان راهکارهای مناسبی را جهت افزایش سلامت و بهره وری و پیشگیری از رفتارهای غیر بهداشتی و ناسالم در جوانان طراحی نمود.

هدف کلی:

مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان در سال 93-1392

اهداف ویژه طرح:

1- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

1-1- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

2-1- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

3-1- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

4-1- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

5-1- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

6-1- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

2- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

1-2- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

2-2- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

3-2- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

4-2- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

5-2- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

6-2- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

3- مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان با کنترل مشخصات فردی و اجتماعی

سؤالات و فرضیه های پژوهش:

سؤال 1- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

1-1- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

2-1- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

3-1- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

4-1- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

5-1- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

6-1- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

سؤال 2- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

1-2- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

2-2- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

3-2- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

4-2- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

5-2- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

6-2- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

فرضیه پژوهش: سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های پزشکی و غیر پزشکی گیلان یکسان نیست.

تعاریف واژگان

سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت

تعریف نظری: الگویی چند بعدی از فعالیت های خودجوش و نیز درک این موضوع که این رفتارها در جهت حفظ یا ارتقاء سلامت و تکامل فرد هستند، می باشد(7). و ابعاد مسئولیت پذیری سلامتی، فعالیت جسمانی، عادات تغذیه ای، مدیریت استرس، رشد معنوی و روابط بین فردی را شامل می­ شود(8).

تعریف عملی: منظور از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت، تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و توسط پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت که شامل 52 عبارت می­باشد سنجیده می­ شود. این پرسشنامه دارای شش حیطه مسئولیت پذیری سلامتی (9 سؤال)، فعالیت جسمانی (8 سؤال)، عادات تغذیه ای (9 سؤال)، مدیریت استرس (8 سؤال)، رشد معنوی (9 سؤال) و روابط بین فردی (9 سؤال) می­باشد. این رفتارها از طریق مقیاس چهار گزینه ای لیکرت (1=هرگز، 2=گاهی اوقات، 3=اغلب و 4=همیشه) نمره دهی می­ شود. محدوده نمرات بین 208-52 می­باشد که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است. نمره بالاتر از نمره میانگین ابزار (نمره 130)، نمره مطلوب و پایین تر از نمره میانگین (نمره 130)، نمره نامطلوب در نظر گرفته شده است.

مسئولیت پذیری سلامتی

تعریف نظری: تبعیت از سبک زندگی سالم به طوری که شخص مسئولیت سلامتی خود را فعالانه بر عهده گرفته و شامل رفتارهایی مانند توجه به وضعیت سلامتی خود، جستجوی توصیه ها و مراقبت های تخصصی پزشکی و جستجو در مورد موضوعات سلامتی می­باشد(54).

1-1-3-  سؤالات تحقیق…………………………………3
1-2- آلودگی زیست محیط…………………………………… 3
1-3- آلودگی محیط زیست شهری………………………………….. 4
1-4- اهمیت خاک…………………………………… 4
1-5- شیمی عمومی خاک…………………………………… 5
1-6- فازهای مختلف خاک…………………………………… 6
1-6-1- فاز جامد خاک…………………………………… 6
1-6-2- فاز محلول خاک…………………………………… 7
1-7- آلودگی خاک…………………………………… 7
1-7-1- تخریب شیمیایی خاک…………………………………… 8
1-7-2- طبقه بندی عناصر در خاک…………………………………… 8
1-8- فلزات سنگین………………………………….. 10
1-8-1- سرب…………………………………… 11
1-8-2- کروم…………………………………. 12
1-8-3- مس……………………………………. 13
1-8-4- روی………………………………….. 14
1-8-5- نیکل………………………………….. 15
1-8-6- منگنز…………………………………. 16
1-9- منشاء تجمع و آلودگی زیستی فلزات سنگین……………………….17
1-9-1-   آلودگی ناشی از منابع طبیعی………………………………….. 17
1-9-2- آلودگی ناشی از منابع انسانی………………………………….. 17
1-9-3- آلودگی ناشی از فعالیتهای شهری………………………………….. 20
1-9-4- آلودگی ناشی از فعالیتهای كشاورزی………………………………….. 21
1-9-5- آلودگی ناشی از دفع پسماند…………………………………. 21
1-10-  فاكتورهای تأثیرپذیر ناشی از آلایندگی عناصر سنگین…………………….. 22
1-10-1- شدت تاثیر پذیری فاكتورهای زیست محیطی……………………………… 23
1-11- ارزیابی اثرات زیست محیطی فلزات سنگین بر خاک………………………. 23
1-12- مقادیر استاندارد پیشنهادی عناصر سنگین  از سوی سازمانها و محققان مختلف…..24
1-12-1- حد مجاز سرب با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 24
1-12-2-  حد مجاز کروم با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 24
1-12-3- حد مجاز مس با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-12-4- حد مجاز روی با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-12-5- حد مجاز نیکل با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-12-6- حد مجاز منگنز با توجه به مرجع استاندارد…………………………………. 25
1-13- پیشینه تحقیق در ایران و جهان………………………………….. 25
1-13-1- مطالعات صورت گرفته در ایران………………………………….. 25
1-13-2-  مطالعات صورت گرفته در جهان………………………………….. 27
فصل دوم: مواد و روش ها………………………………… 32
2-1- مقدمه…………………………………. 32
2-2- روش گردآوری اطلاعات…………………………………… 32
2-3- بازدید میدانی و دلایل انتخاب ایستگاه های نمونه برداری………………… 32
2-4 منطقه مورد مطالعه…………………………………. 33
2-5- مدت انجام پروژه………………………………… 34
2-6- نمونه برداری………………………………….. 35
2-6-1- تجهیزات نمونه برداری………………………………….. 35
2-6-2 شکل قطعه نمونه…………………………………. 37
2-6-3- سطح گمانه نمونه…………………………………. 37
2-7- انجام عملیات نمونه برداری پروژه………………………………… 38
2-7-1 نمونه برداری به کمک استوانه پلی اتیلن……………………… 39
2-7-2 نمونه برداری توسط دست و ابزارهایی بجز استوانه پلی اتیلن…….40
2-7-3 -آماده سازی نمونه ها برای آزمایشگاه………………………………… 42
2-8- ارزیابی خاك منطقه مورد مطالعه…………………………………. 45

 

2-8-1- تعیین شاخص تجمع زمینی مولر(Igeo) ……………………………45
2-8-2- فاکتور آلودگی………………………………….. 46
2-8-3-  شاخص جامع فاكتور آلودگی………………………………….. 47
2-9-  پردازش داده ها و تجزیه و تحلیل آماری…………………………….. 48
فصل سوم:  نتایج و بحث…………………………………… 49
3-1- مقدمه………………………………… 49
3-3- مقایسه غلظت عناصر در عمق های مختلف……………………………….. 54
3-3-1-  مقایسه غلظت عناصر در عمق 20-0…………………………………. 54
3-3-2- مقایسه غلظت عناصر در عمق 40-20…………………………………. 55
3-3-3-مقایسه غلظت عناصر در عمق 60-40…………………………………. 55
3-4- مقایسه میانگین غلظت عناصر بر حسب فصول مختلف سال………………. 57
3-4-1- مقایسه غلظت میانگین عناصر (در فصول مختلف) در ایستگاه های مختلف اندازه گیری…………61
3-5- تجزیه و تحلیل پارامترهای مورد بررسی در نمونه خاک منطقه بر اساس ضریب همبستگی……….61
3-5-1-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 20-0…………………..61
3-5-2-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 40-20………………… 63
3-5-3-  تفسیر ضریب همبستگی بین پارامترهای موجود در عمق 60-40………………….63
3-6- آنالیز خوشه ای شاخص تشابه میانگین سالانه پارامترهای بررسی شده نمونه خاک در ایستگاه های مطالعاتی شهر سبزوار……..65
3-6-1- تفسیر آنالیز خوشه ای ایستگاه ها در عمق 20-0…………………65
3-6-2- آنالیز خوشه ای تفسیر شده ایستگاه ها  در عمق40-20………….66
3-6-3- آنالیز خوشه ای تفسیر شده ایستگاه ها  در عمق60-40……………66
3-6-4- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق20 -0…………68
3-6-5- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق 40-20……….68
3-6-6- آنالیز خوشه ای میانگین غلظت عناصر در ایستگاه ها  در عمق 60-40……………69
3-7- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس فاكتورآلودگی  (Cf)  و درجه آلودگی (Cd) در ایستگاه های مورد مطالعه در شهر سبزوار……………………..70
3-8- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس شاخص تجمع زمینی مولر(Igeo)…………..70
3-9- توصیف سطوح خطر فلزات سنگین بر اساس شاخص جامع فاکتور آلودگی……………..74
فصل چهارم:  نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………… 75
4-1- نتیجه گیری نهایی………………………………….. 75
4-2- پیشنهادات…………………………………… 77
منابع………………………………….. 78
چکیده:
امروزه یکی از مسائل حائز اهمیت در جوامع شهری و صنعتی آلودگی خاک می باشد. خاک یکی از منابع مهم و ارزشمند طبیعت است. از میان مهمترین آلاینده های خاک می توان به فلزات سنگین که به واسطه طبیعت غیر قابل تجزیه، سمیت زیاد، اثرات تجمعی در خاک دارند، اشاره کرد.  این تحقیق با هدف بررسی میزان غلظت فلزات سنگین در  خاک های سطحی شهر سبزوار در عمق ها و فصول مختلف با بهره گرفتن از تکنیک های سیستم اطلاعات جغرافیایی و زمین آمار انجام گرفت.  نمونه ها از سه عمق مختلف خاک (20-0 ، 40-20 ، 60-40 سانتی متری(  و در چهار فصل بهار،  تابستان،  پاییز و زمستان 1391 جمع‌ آوری و غلظت نیکل، کروم، منگنز، روی، مس و سرب و نیز خصوصیات خاک شامل pH  ، ماده آلی و بافت آنها  انداز ه گیری شد. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین غلظت عناصر سرب، مس، کروم، روی، نیکل و منگنز با افزایش عمق بیشتر می شود بطوریکه عنصر کروم بیشترین افزایش غلظت را  با عمق دارا می باشد. میانگین غلظت عناصر کروم (56/176) >سرب(87/109) > منگنز (36/96) > نیکل(79/77) >روی(40/36) >  مس(17/29 ) بود. عناصر سنگین سرب، نیکل، کروم، سرب، منگنز در فصل های پاییز بیشترین میانگین غلظت را نسبت به دیگر فصول دارا بودند.( پاییز> زمستان> بهار>تابستان).
نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین منگنز(717/0) و نیکل، منگنز وسرب(571/0)، روی و نیکل (573/0) همبستگی قوی در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. نتایج حاصل از آنالیز خوشه ای نشان داد که در عمق( 40-20 سانتی متری ) ایستگاه های شهربازی و بعثت در یک گروه با بیشترین همبستگی قرار دارند. کمترین همبستگی برای ایستگاه شماره توحید شهر است. بر اساس فاكتورآلودگی همانطور که مشاهده می گردد در اغلب ایستگاه ها درجه آلودگی بیشتر از یک و کمتر از دو می باشد که در مقیاس جدول درجه آلودگی در گروه متوسط قرار می گیرد اما با توجه به شاخص تجمعی مولر غلظت سرب در ایستگاه های مورد نظر در بازه منطقه آلودگی زیاد  با درجه آلودگی چهار قرار می گیرند.
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه
یکی از انواع آلودگی های محیط زیست، آلودگی خاک است. خاک به عنوان پالاینده طبیعت محسوب شده و به دلیل برخورداری از خواص فیزیکی، شیمیایی و زیستی علاوه بر اینکه تامین کننده مواد غذایی می باشد، خاصیت تصفیه کنندگی نیز دارد. در نتیجه تجمع هرگونه ماده ای که سبب کاهش قابلیت استفاده از خاک گردد، آلودگی خاک گویند. بر اثر فعالیت های مختلف انسانی مانند فعالیتهای معدنی، حمل و نقل، احتراق، مواد رنگی و… خاک دچار آلودگی می گردد.
خاک یکی از منابع ارزشمند طبیعت است که 95درصد از غذای انسان را تامین می کند. برنامه ریزی برای داشتن خاکی سالم و تولید کننده لازمه بقای انسان است. ورود مواد، ارگانیسم های زیستی یا انرژی به درون خاک سبب تغییر کیفیت خاک می شود همچنین خاک را از حالت طبیعی خود خارج کرده و میزان رشد و نمو گیاهان را کاهش می دهد)آلووی،1999     .(
آلودگی خاک در ایران در حد کشورهای پیشرفته نیست اما پیشرفت قابل توجه تکنولوژی  و  استفاده روزافزون انسان از مواد و ابزار جدید صنعتی مخصوصا در فعالیت های معدنی  و غیره،  باعث ایجاد عوامل بالقوه ای در راستای آلودگی خاک ایران شده است. در دهه گذشته ورود آلاینده ها از جمله فلزات سنگین که در یک مقیاس وسیع، از منابع طبیعی و انسان-ساخت وارد محیط زیست می شود به مقدار زیادی افزایش یافته  است. این عناصر می توانند با تجمع زیستی مخصوصا  در خاک عوارض غیر قابل جبرانی را ایجاد نماید.
یكی از عمده‌تر‌ین منابع تولید كننده این عوامل سنگ‌های معادن و غبارهای آتشفشانی می‌باشند ولی در كنار این ها انسان خود به اشكال مختلف مانند صنایع رنگرزی، آبكاری فلزات و باطری سازی در انتشار فلزات سنگین نقش دارد (زر افشان، 1371). شایان ذکر است که بررسی میزان این عناصر سنگین در مناطقی که انسان ها بیشتر با آن مربوط اند  مانند محیط کار، محل سکونت، پارکها، زمین های کشاورزی و… از نظر مقایسه‌ای می‌تواند باعث دریافت اطلاعات جامع تر و راه كار مناسبی در نحوه استفاده از این محیط ها و منابع موجود  و بهینه کردن و ارتقاء سطح سلامتی انسان و بهبود محیط زیست پیرامون گردد.
شهرستان سبزوار به علت قرار داشتن در مسیر  تهران-مشهد و مسیر جاده ابریشم  محلی پر تردد و نیز به لحاظ جمعیتی و گسترش شهری دارای جایگاه ویژه ای در استان خراسان رضوی و نیز از نظر پیشرفت  تکنولوژی و صنعت  روند رو به رشدی را دارا می باشد که این عوامل باعث گردیده این منطقه از دیدگاه زیست محیطی مخصوصا از نظر آلودگی  زیستی مورد اهمیت و  بررسی قرار گیرد، لذا با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه تجمع فلزات سنگین در خاک منطقه به منظور پایش بررسی میزان آلودگی، جهت ارائه راهکارهای مختلف با هدف کاهش این آلودگی ها و احیای کارکردهای از دست رفته این منطقه ضروری به نظر می رسد.  از این رو در این تحقیق سعی بر آن شد تا با بررسی میزان آلودگی فلزات سنگین در  شهرستان سبزوار، راهکارهای بهینه در جهت حفاظت از آن و نحوه کنترل ورود آلاینده های مختلف، بویژه فلزات سنگین به آن ارائه  گردد.
1-1-1- اهداف تحقیق
– بررسی و تعیین میزان  غلظت عناصر سنگین سرب، روی، مس، منگنز، کروم و نیکل در اعماق مختلف خاک های سطحی در فصول مختلف سال  
– مقایسه تجمع غلظت عناصر سنگین مورد مطالعه در ایستگاه های مختلف با بهره گرفتن از شاخص های مختلف
– مقایسه میزان غلظت  عناصر سنگین مورد مطالعه در منطقه مورد مطالعه با استانداردهای جهانی
– بررسی رابطه بین پارامترهای مورد مطالعه و میزان غلظت عناصر سنگین
– شناخت منایع آلاینده منطقه مورد مطالعه
2-1-1- فرضیات تحقیق
– میزان متفاوتی از غلظت عناصر سنگین در اعماق مختلف خاک های سطحی در فصول مختلف سال وجود دارد.
– شاخص های تجمع عناصر سنگین در ایستگاه های مختلف، نشان دهنده تجمع متفاوت عناصر در ایستگاه های مختلف می باشد. 
– میزان غلظت  عناصر سنگین در منطقه مورد مطالعه از استانداردهای جهانی بالاتر است.
– پارامترهای مورد مطالعه بر میزان غلظت عناصر سنگین تاثیر دارند.