کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

جزایر حرارتی شهری مناطقی از سطح زمین را گویند که نسبت به مناطق همجوار دمای بالاتری دارند. گسترش این پدیده در بعد مکان و زمان متغیر است. ایجاد جزایر حرارتی و تغییرات مکانی و زمانی آن بیشتر تحت تاثیر تغییرات پوشش زمین و گسیل حرارت حاصل از فعالیت های انسانی می‌باشد. با توجه به تغییرات بالا در واحد زمان و پیوستگی و گسترش مکانی این پدیده سنجش از دور از ابزارهای مناسب برای مطالعه این پدیده می‌باشد. هدف از این تحقیق مطالعه گسترش جزایر حرارتی و ارتباط دمای سطح زمین با پوشش سطح در کلانشهر‌های اهواز، اصفهان، تبریز، تهران و مشهد به عنوان مهمترین مراکز جمعیتی و صنعتی ایران است.

جهت دسترسی به هدف فوق گسترش جزایر حرارتی در بازه‌ی زمانی سال 2007 تا سال 2011 و همچنین ارتباط دمای سطح با پوشش سطح با بهره گرفتن از تولیدات سنجنده MODIS در کلانشهرهای نامبرده شده بررسی شده است. بدین منظور با اعمال خوشه‌بندی بر تولیدات حرارتی MOD11A2 سنجنده مودیس گسترش جزایر حرارتی مورد بررسی قرار گرفته و با استخراج پوشش اراضی از تصاویر ETM+ ارتباط بین تغییرات پوشش سطح و دمای سطح زمین بررسی شده است. تاثیر پوشش‌های مختلف بر دمای سطح با برازش جداگانه و همچنین برازش توام پوشش‌ها با دمای سطح زمین و همچنین استفاده از تولیدات شاخص‌های پوشش گیاهی MOD13A2 توسط مدل رگرسیونی توسعه‌یافته مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان میدهند که با گذشت زمان جزایر حرارتی گسترش یافته و در مواردی نیز جزایر حرارتی جدید ایجاد شده است. در دوره مورد بررسی مشهد و اهواز با 77 و 74 درصد گسترش نسبت به هسته اولیه جزایر در سال 2007 بیشترین میزان گسترش جزایر حرارتی و پس از آنها تهران وتبریز و اصفهان به ترتیب با 54، 53 و 33 درصد گسترش نسبت به هسته اولیه جزایر در سال 2007 کمترین میزان گسترش جزایر حرارتی را داشته‌اند. مدل رگرسیونی توسعه‌یافته برای برآورد دمای سطح در این شهرها بیانگر شدید بودن اثر کاهشی پوشش گیاهی در شهرهای واقع در اقلیم گرم بود. بعلت ناهمگن بودن سطوح ساخته شده(نواحی مسکونی، صنعتی، فرودگاه و غیره) این سطوح در مواردی رابطه مثبت(اهواز، اصفهان و تهران) و در مواردی نیز رابطه منفی(مشهد و تبریز) با دمای سطح زمین نشان می‌دهند. استفاده از اطلاعات دقیق پوشش و کاربری جهت مشخص کردن دقیق‌تر نقش آنها در مطالعات آتی ضروری است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

با توسعه شهرنشینی مقادیر زیادی از مساحت مناطق کشاورزی و جنگلی جای خود را به مناطق شهری داده اند. مناطق شهری مدرن توسط آسفالت، بتون و سایر سطوح غیرقابل نفوذ پوشیده شده اند. رشد شهری به خصوص در شهرهای بزرگ با سرعت زیاد تغییرات پوشش زمین را در پی دارد. از آنجاییکه دمای سطح زمین در هر محدوده ای به خصوصیات مواد تشکیل دهنده سطح و بازتابش انرژی خورشید وابسته می باشد، الگوی حرارتی مناطق شهری نسبت به نواحی غیرشهری تفاوت قابل توجهی دارد. ظرفیت حرارتی بالای سطوح مصالح مورد استفاده در شهرها، کاهش میزان آلبدو و وجود منابع حرارتی ناشی از فعالیت های انسانی موجب افزایش دمای برخی مناطق شهری نسبت به دیگر مناطق و تغییرات بیلان حرارتی این نواحی می شوند. بنابراین در مناطق شهری بسته به پوشش ها و کاربری های موجود، مناطقی با درجه حرارت بیشتر از سایر نواحی به وجود می آیند، این پدیده به نام جزیره حرارتی شهرها [1] نامگذاری شده است.

علاوه بر اینکه این افزایش دما به نوبه خود اثر قابل توجهی بر روی شرایط اتمسفری، زیستی و اقتصادی دارد، تخمین میزان حرارت سطح در مناطق مختلف شهری به منظور بررسی توزیع دمایی سطح زمین و علل پیدایش آن کاربردهای فراوانی مانند تعیین نقش ترافیک و شهرک های صنعتی در گرم شدن شهرها دارد. لذا بررسی و آنالیز پدیده جزایر حرارتی در شهرها بسیار حائز اهمیت می باشد.

تصاویر سنجش از راه دور به دلیل پوشش وسیع، بهنگام بودن و توانایی کسب اطلاعات در محدوده حرارتی طیف الکترومغناطیس، منبع اطلاعاتی مناسبی در تهیه نقشه های حرارتی و تخمین انرژی تشعشعی سطح زمین می باشند. در این مطالعه تولیدات مربوط به حرارت و پوشش های سطح زمین سنجنده MODIS ماهواره Terra برای بررسی روند مکانی-زمانی جزایر حرارتی و ارتباط این پوشش ها با تغییرات جزایر حرارتی مورد استفاده قرار گرفته است.

2-1- طرح مسئله و ضرورت تحقیق

در قرن بیستم شهرسازی با سرعت زیاد در مقیاس جهانی اتفاق افتاد. با توجه به تخمین سازمان ملل تقریبا نیمی از مردم جهان در شهرها زندگی می کنند. در جوامع غربی این رقم به بالاتر از 75 درصد هم می رسد (UN,1999).

مطابق نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385، در حدود 30 درصد از جمعیت هفتاد میلیونی ایران در سیزده شهر دارای بیش از پانصد هزار نفر جمعیت زندگی می کنند. این سیزده شهر به ترتیب عبارتند از: تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، کرج، شیراز، اهواز، قم، کرمانشاه، ارومیه، زاهدان، رشت و کرمان. از بین این شهرها نیز سهم شش شهر دارای بیش از یک میلیون نفر جمعیت، 22درصد و سهم شهر 7،800،000 نفری تهران، به تنهایی 11 درصد می باشد. (مرکز آمار ایران).

در حالی که شهرها توسعه پیدا می کنند، تغییراتی در سیمای زمین ایجاد می شود. ساختمان ها، خیابان ها و دیگر زیر ساخت ها جایگزین خاک و پوشش گیاهی می شود. سطوحی که پیش از آن معمولا قابل نفوذ و مرطوب بودند، غیر قابل نفوذ و خشک می شوند. انرژی ورودی جذب شده خورشید، ممکن است با تغییر در سطوح طبیعی افزایش یابد (Yamaguchi,2004). این امر منجر به تغییر در توازن انرژی مناطق شهری که موجب افزایش دما (هم در سطح و هم دمای هوا) در مناطق شهری و در نهایت شکل گیری جزایر حرارتی می شود.

جزایر حرارتی شهری به خاطر اثرشان روی زندگی بسیاری از انسان ها بسیار مورد توجه قرار می گیرند. جزایر حرارتی شرایط آب و هوایی تابستان را سخت تر و استفاده از دستگاه های تهویه هوا را بیشتر می کنند. شرایط ازن تحت تأثیر گسیلش، اختلاط و پراکندگی انعکاسات شیمیایی در اتمسفر قرار می گیرد و جزایر حرارتی شهری منجر به تشدید آن می شود. علاوه بر این با افزایش دما، تولید هیدروکربن گیاهان افزایش می یابد که خود از دلایل افزایش آلودگی هوا می باشد (Sailor, 2007). در کنار این نتایج آشکار جزایر حرارتی، این پدیده روی آب و هوای محلی مانند تغییر الگوی بادهای محلی، رشد ابر و مه، تعداد رعد و برق و میزان بارش نیز اثر گذار است.

امروزه مطالعات بر روی شرایط دمایی مناطق شهری بسیار مورد توجه می باشد. مطالعات اخیر در چهل سال گذشته توانسته اند نقش پدیده های اصلی موثر در شکل گیری و تداوم جزایر حرارتی شهری را از لحاظ کمی تعیین کنند. بطور سنتی منبع اصلی و رایج داده های اقلیمی از جمله دمای هوا، ایستگاه های هواشناسی هستند. این ایستگاه ها فقط آمار نقاط خاصی را ارائه می کنند. در بعضی مواقع دمای هوا در یک منطقه یا شهر مقدار معینی گزارش می شود در صورتی که این مقدار مربوط به موقعیت یک نقطه ی خاص از شهر است و چه بسا با توجه به پوشش سطح زمین و دیگر شرایط، دما در نقاط مختلف همان شهر پایین تر یا بالاتر باشد. به منظور حل این مشکل، تاکنون روش های مختلفی برای محاسبه و برآورد داده های هواشناسی در حد فاصل ایستگاه ها ارائه شده است. از جمله این روش ها می‌توان به استفاده از رابطه دما با ارتفاع و روش های مختلف درون یابی از قبیل میانگین وزنی فاصله معکوس و صورت های مختلف کریجینگ اشاره کرد (Wang et al. 2004). روش رابطه دما با ارتفاع تنها برای مناطق کوهستانی کوچک و روش های درون یابی برای مناطق با شرایط یکنواخت متناسب است. از آنجا که دمای سطح زمین وابستگی زیادی به نوع پوشش سطح زمین دارد، روش های مختلف درون یابی، هنگامی می توانند دارای دقت قابل قبولی باشند که با بهره گرفتن از داده های ماهواره ای، پوشش سطح زمین را نیز در نظر بگیرند (Yang et al. 2004). در سال‌های اخیر تکنولوژی سنجش از دور با ارائه‌ تصاویر با قدرت تفکیک‌های مختلف کاربرد فراوانی در مطالعه و پایش جزایر حرارتی شهری در مقیاس های مختلف قاره‌ای و منطقه ای پیدا کرده است. داده‌های فیزیکی کمّی که توسط ماهواره ها تولید می شود، موجب درک بیشتر ما از محیط های شهری و غیر شهری می شوند. به ویژه در طول دو دهه گذشته نیاز فراوان به اطلاعات دمای سطح زمین برای مطالعات محیطی و فعالیت های مدیریتی منابع زمینی، برآورد دمای سطح زمین توسط تکنولوژی سنجش از دور را به یکی از موضوعات جالب توجه علمی تبدیل کرده است(Sobrino, 2004).

با بهره گرفتن از علم سنجش از راه دور خصوصیات فیزیکی مهمی که پارامترهای تعیین کننده مواد تشکیل دهنده و ترکیب و ساختار پوشش شهر هستند را برای بررسی بودجه انرژی سطح شهر و مشاهده اثر جزایر حرارتی شهری قابل استخراج می‌باشند. علاوه بر آن تصاویر حرارتی سنجش از راه دور به خصوص تصاویر با قدرت تفکیک بالا توانایی تولید داده های حرارتی همزمان برای سراسر شهر و در یک پوشش ناحیه ای وسیع را دارند (Nichol, 1998).

از بین داده های ماهواره های مختلف، با توجه به مهم بودن قدرت تفکیک زمانی برای بررسی پدیده جزایر حرارتی، استفاده از سنجنده‌های با قدرت تفکیک زمانی بالا بیشتر مورد توجه هستند. در این تحقیق با توجه به قدرت تفکیک زمانی بالای سنجنده مودیس و همچنین پردازش‌های اولیه رادیومتریک و هندسی انجام شده بر تولیدات این سنجنده، از تولیدات حرارتی این سنجنده برای بررسی تغییرات مکانی زمانی جزایر حرارتی استفاده شد.

با توجه به اینکه جزایر حرارتی شهرها از عواملی نظیر آلودگی، تغییرات پوشش و ترافیک تاثیر می پذیرند که این عوامل در واحد زمان و مکان در حال تغییر می‌باشند، لذا نحوه‌ی گسترش جزایر حرارتی را می توان یک مساله مکانی زمانی در نظر گرفت. با این توضیح سوالی که مطرح می‌شود این است که الگوی تغییرات مکانی زمانی جزایر حرارتی در کلانشهرها چگونه است؟

پاسخ به این سوال برای بسیاری از موضوعات مربوط به علوم زمین (مانند اقلیم شهری، تغییرات محیطی جهانی و اثر متقابل محیط انسان) بسیار مهم و حیاتی است که منجر به بهبود فرایند های مدیریتی و برنامه ریزی می گردد. یکی از اهدافی اصلی ما در این تحقیق ارائه‌ پاسخی مناسب به این سوال است.

دمای سطح زمین و ویژگی های بودجه انرژی شهری همچنین در ارتباط پوشش‌های مختلف سطح می باشد به نحوی که هر نوع پوشش زمین تاثیر خاصی بر دمای سطح زمین دارد. نحوه ی اثر گذاری پوشش های مختلف سطح بر دمای سطح زمین مساله مهم دیگریست که بررسی دقیق آن منجر آن مدیریت بهتر جهت کاهش اثرات نامطلوب جزایر حرارتی در شهر ها می شود.

با توجه به اینکه امکان استخراج پوشش های مختلف اراضی در یک منطقه و همچنین دمای سطح با بهره گرفتن از تکنولوژی سنجش از دور وجود دارد، در این تحقیق ما به دنبال این بوده ایم که ضمن استخراج اطلاعات پوشش اراضی و نیز برآورد دمای سطح زمین، به بررسی نحوه ارتباط آنها با یکدیگر بپردازیم. در راستای نیل به این هدف، چگونگی اثر گذاری هر یک از کلاس های پوشش اراضی بر دمای سطح زمین، هم بصورت جداگانه و هم بصورت توأمان مورد بررسی قرار گرفت.

با توجه به مطالب فوق، در این مطالعه پدیده‌ جزایر حرارتی سطح زمین و رابطه آن با پوشش اراضی در پنج کلان‌شهر تهران، تبریز، اصفهان، اهواز و مشهد با بهره گرفتن از تولیدات ماهواره‌ای سنجنده MODIS مورد بررسی قرار می‌گیرد.

3-1- سوالات اصلی تحقیق

سوالات این تحقیق عبارتند از:

الگوی توزیع تغییرات مکانی و زمانی جزایر حرارتی در شهرهای اهواز، اصفهان، مشهد، تبریز، تهران چگونه است؟

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

[یکشنبه 1399-09-30] [ 10:44:00 ب.ظ ]

ارسال نظر »

پایان نامه مطالعه پارامترهای فیزیوگرافی با هدف بررسی فرسایش پذیری حوزه آبریز شیرین آب در محیط GIS و ارائه راهکارهای مناسب

1- مقدمه………………………………………….. 13

1-2- موقعیت و وسعت………………………………………….. 13

1-3-1- جمع آوری اطلاعات………………………………………….. 16

1-3-1-1- جمع‌ آوری نقشه‌ها و عكسهای هوایی…………………… 16

1-3-2- انجام موارد ذیل با بهره گرفتن از نقشه توپوگرافی 1:25000………… 16

1-3-2-1- تقسیم بندی منطقه مورد مطالعه به واحد های هیدرولوژیک و غیرهیدرولوژیك……….16

1-3-2-2- رقومی كردن نقشه‌ها……………………………………….. 16

1-3-3- استخراج اطلاعات خصوصیات فیزیكی منطقه……………….. 17

1-3-3-1- مساحت و محیط زیر حوزه ها………………………………… 17

1-3-3-2- تهیه مدل رقومی ارتفاع (DEM)‌………………………………. 17

1-3-3-3- تهیه جدول و نمودار هیپسومتریک توزیع سطح با ارتفاع…….. 17

1-3-3-4- تهیه منحنی تراكمی ارتفاع – سطح…………………………… 17

1-3-3-5- تعیین ارتفاع‌ متوسط وزنی‌، ارتفاع میانه وارتفاع بیشترین فراوانی…….. 18

– ارتفاع متوسط وزنی…………………………………………. 18

– ارتفاع‌ میانه‌………………………………………… 18

– ارتفاع‌ متوسط مستقیم‌………………………………………… 18

– ارتفاع‌ بیشترین فراوانی(نمای ارتفاعی)…………………………. 18

1-3-3-5- تهیه نقشه شیب از (DEM)………………………………. 19

1-3-3-6- كلاس بندی نقشه شیب…………………………………. 19

1-3-3-7- تعیین مساحت كلاسهای شیب حوزه و زیرحوزه‌ها …………19

1-3-3-8- تهیه نقشه جهت………………………………………….. 19

1-3-3-9- تعیین توزیع مساحات كل حوزه نسبت به جهات جغرافیایی………….. 20

1-3-4- برآورد موارد مربوط به شبكه آبراهه و شكل حوزه………………………. 20

1-3-4-1- تعیین ترتیب آبراهه‌های اصلی و فرعی………………………………. 20

1-3-4-2- تعیین ضریب دو شاخه شدن………………………………………… 21

1-3-4-3- برآورد زمان‌ تمركز………………………………………… 21

– رابطه‌ برانزلی‌ ویلیامز………………………………………… 21

– رابطه‌ جیاندوتی‌………………………………………… 22

– رابطه كرپیچ‌…………………………………………. 22

1-3-4-4- پروفیل‌ طولی‌و شیب‌ آبراهه‌ اصلی‌……………………… 22

1-3-4-5- شیب‌ ناخالص‌ وخالص‌………………………………………. 22

1-4-4-6- تراكم شبكه رودخانه ها (Drainage density)……………….. 23

1-4-4-7- شكل آبراهه………………………………………… 23

1-4-4-8- شكل‌ حوزه‌……………………………………….. 24

1-4-4-9- ضریب‌ فشردگی‌…………………………………………. 24

1-4-4-10- ضریب‌ شكل‌ (Form factor)………………………………………… 25

1-4-4-11- طول‌ و عرض‌ مستطیل‌ معادل‌ حوزه‌ (Equirolent Regtangular)……. 25

فصل دوم – استخراج اطلاعات فیزیوگرافی منطقه

1- موقعیت و وسعت………………………………………….. 27

2-2- انجام موارد ذیل با بهره گرفتن از نقشه توپوگرافی 1:25000…………….. 27

2-2-1- تقسیم بندی منطقه تالوگ به واحد های هیدرولوژیک و غیرهیدرولوژیك………. 27

جدول2- 1 – راهنمای ترکیب زیرحوزه های بالا دست رودخانه شیرین آب…………….. 27

شکل 2-1- نقشه موقعیت واحدهای هیدرولوژیک حوزه تالوگ……………………….. 28

2-2- 2- رقومی كردن نقشه‌ها……………………………………….. 29

2-3- استخراج اطلاعات خصوصیات فیزیكی منطقه………………… 29

2-3-1- مساحت و محیط زیر حوزه ها ………………………………………..29

2-3-2- تهیه مدل رقومی ارتفاع (DEM)‌…………………………………. 29

2-3-3- تهیه جدول و نمودار هیپسومتریک توزیع سطح با ارتفاع…………….. 30

2-3-4- تهیه منحنی تراكمی ارتفاع – سطح……………………………………… 31

2-3-5- تعیین ارتفاع‌ متوسط وزنی‌، ارتفاع میانه وارتفاع بیشترین فراوانی……….. 87

2-3-5-1- ارتفاع متوسط وزنی…………………………………………. 87

2-3-5-2- ارتفاع‌ میانه‌………………………………………… 87

2-3-5-3- ارتفاع‌ متوسط مستقیم‌………………………………………….87

2-3-5-4- ارتفاع‌ بیشترین فراوانی(نمای ارتفاعی)……………………….. 87

2-3-5 -5- تهیه نقشه شیب از (DEM)……………………………………….. 88

2-3-5-6- كلاس بندی نقشه شیب………………………………………….. 88

2-3- 5-7- تعیین مساحت كلاسهای شیب حوزه و زیرحوزه‌ها……………… 89

2-3-5-8- تهیه نقشه جهت…………………………………………..93

2-3-5-9 تعیین توزیع مساحات كل حوزه نسبت به جهات جغرافیایی………….. 93

2-4- برآورد موارد مربوط به شبكه آبراهه و شكل حوزه………………………… 95

2-4-1- تعیین ترتیب آبراهه‌های اصلی و فرعی…………………………….95

2-4-2- تعیین ضریب دو شاخه شدن…………………………………………. 95

2-4-3- برآورد زمان‌ تمركز………………………………………… 98

2-4-3-1- رابطه‌ برانزلی‌ ویلیامز………………………………………… 98

2-4-3-2- رابطه‌ جیاندوتی‌…………………………………………. 98

2-4-3-3- رابطه كرپیچ‌…………………………………………. 98

2-4-2- پروفیل‌ طولی‌و شیب‌ آبراهه‌ اصلی‌………………………………….. 99

2-4-2-1- شیب خالص و ناخالص…………………………………………… 99

2-4 -3- تراكم شبكه رودخانه ها (Drainage density)………………….. 113

2-4-4- شكل آبراهه………………………………………… 114

2-4-5- شكل‌ حوزه‌……………………………………….. 114

2-4-5-1- ضریب‌ فشردگی‌…………………………………………. 114

2-4-6 – ضریب‌ شكل‌…………………………………………. 114

2-4-7- طول‌ و عرض‌ مستطیل‌ معادل‌ حوزه‌ ……………………….115

فصل سوم- فرسایش

-مقدمه………………………………………… 118

2- هدف از تهیه طرح…………………………………………. 120

3- موقعیت و شرح عمومی منطقه…………………………….. 120

3-1- حوزه آبخیز رودخانه شیرین آب…………………………… 120

فصل چهارم – اصول و مفاهیم مربوط به فرسایش و روش های اندازه گیری آن

1- مقدمه………………………………………… 128

2- تعریف فرسایش…………………………………………… 129

2-1- مرحله كنش و برداشت…………………………………. 129

2-2- مرحله حمل یا انتقال…………………………………………. 130

2-3- مرحله رسوب گذاری یا تجمع مواد……………………….. 130

3-روش‌های اندازه‌گیری فرسایش و رسوب…………………….. 130

3-1- اندازه‌گیری در مرحله برداشت……………………………… 130

3-2- اندازه‌گیری در مرحله انتقال……………………………………… 131

3-3- نمونه‌برداری از مواد معلق و تعیین دبی رسوبات معلق………. 131

3-4-نمونه‌برداری باركف و تعیین مقدار آن…………………………… 132

3-5-اندازه‌گیری رسوب در محل رسوب‌گذاری……………………….. 132

4- برآورد فرسایش و رسوب………………………………………….. 133

4-1- طبقه‎بندی انواع مدل‌های برآورد فرسایش و رسوب…………….. 133

4-1-1- انتخاب مدل…………………………………………. 135

4-1-2- معرفی برخی مدل‌های برآورد فرسایش و رسوب……………….. 136

4-1-2-1-مدل…………………………………………. 136

4-1-2-2-مدل…………………………………………. 136

4-1-2-3- مدل…………………………………………. 137

4-1-2-4-معادله جهانی تلفات خاك…………………………….. 137

4-1-2-5- مدل پسیاك………………………………………….. 137

4-1-2-6- مدل…………………………………………. 138

5- مطالعات فرسایش و رسوب در ایران……………………………. 137

6- فرایندها و اشكال مختلف فرسایش در حوزه های آبخیز………. 138

6-1- فرسایش ورقه‌‌ای…………………………………………. 139

6-2- فرسایش شیاری…………………………………………. 140

6-3- فرسایش آبراهه‌ای…………………………………………. 142

6-4- فرسایش خندقی…………………………………………. 143

6-5- فرسایش بدلند یا هزار دره ………………………………………..144

7-6- فرسایش كناره‌ای…………………………………………. 146

فصل پنجم – جمع بندی و پیشنهادها

5-1- روش های مبارزه با فرسایش…………………………………………… 149

5-2- عملیات بیولوژیک (مبارزه غیر مسیقیم)…………………………… 150

1- استفاده صحیح از زمین…………………………………………. 150

2- مدیریت زراعی…………………………………………. 151

2-1- استقرار پوشش گیاهی مناسب………………………………….. 151

2-1-1- بذر کاری…………………………………………. 152

2-1-2- بذر پاشی…………………………………………. 152

2-1-3-کپه کاری…………………………………………. 153

2-1-4- بوته کاری…………………………………………. 153

2-1-5-درختکاری…………………………………………. 154

2-2- مالچ پاشی…………………………………………. 154

2-3- انجام شخم مناسب………………………………………….. 155

6-4-عملیات مکانیکی( مبارزه مستقیم) ……………………….155

6-4-1- بانکت بندی…………………………………………. 156

6-4-1-1- بانکت شیبدار ………………………………………..156

6-4-1-2-بانکت افقی…………………………………………. 157

6-5- شمع کوبی…………………………………………. 158

6-6- سدهای چپری…………………………………………. 158

6-7- سدهای سبک فلزی…………………………………………. 159

6-8- سدها ی خشکه چین……………………………………… 160

6-9-جمع بندی و پیشنهادات……………………………………… 164

منابع مورد استفاده……………………………………….. 166

فصل اول: مشخصات عمومی طرح

1- مقدمه

فیزیوگرافی در حقیقت مطالعه خصوصیات فیزیكی و وضعیت مورفولوژی آبخیز یک حوزه است كه اثر تعیین كننده‌ای بر خصوصیات هیدرولوژی و رژیم آبی آن دارد. آگاهی به خصوصیات فیزیوگرافی یک حوزه با داشتن اطلاعاتی از شرایط آب و هوایی منطقه می‌تواند تصویر نسبتاً دقیقی از كاركرد كمی و كیفی سیستم هیدرولوژیک آن حوزه بدست دهد.خصوصیات فیزیوگرافی حوزه‌ها نه فقط بطور مستقیم بر رژیم هیدرولوژیک آنها و از جمله میزان تولیدآبی سالانه، حجم سیلابها، شدت فرسایش خاك و میزان رسوب تولیدی اثر می‌گذارد بلكه بطور غیر مستقیم و نیز با اثر بر آب و هوا و وضعیت اكولوژی و پوشش گیاهی به میزان زیادی رژیم آبی حوزه آبخیز را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.پاره‌ای از خصوصیات فیزیوگرافی از جمله ارتفاع، شیب و جهت شیب می‌توانند بسیاری از عوامل آب و هوایی نظیر درجه حرارت و تغییرات آن، نوع و میزان ریزش جوی سالانه، میزان تبخیر و تعرق را تشدید و یا تعدیل كنند و بطور كلی موجب پیدایش انواع مختلف آب و هوای موضعی و یا حتی منطقه‌ای شوند از اینرو لازم است كه در مطالعات سدسازی یک حوزه فبل از هر چیز خصوصیات فیزیوگرافی آن، مورد مطالعه قرار گیرد.

این مطالعه به منظور شناسایی خصوصیات فیزیكی مناطق رودخانه شیرین آب و بالا دست آن را جهت مطالعات كنترل سیلاب و با بهره گرفتن از قابلیت‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی به انجام رسیده است.

2-1- موقعیت و وسعت

كیلومتری شمال شرق شهرستان دزفول، در محدوده جغرافیایی ² 27 ¢ 24° 32 تا ² 43 ¢ 39° 32 درجه عرض شمالی و ² 22 ¢ 36° 48 تا ² 35 ¢ 55° 48 درجه طول شرقی واقع گردیده است. از شمال به حوزه آبریز سد دز از جنوب به دشت گتوند از شرق به حوزه آبریزرودخانه شور و از غرب به حوزه آبریز رود گلال تابیران محدود می‌گردد. مساحت كل منطقه 01/380 كیلومتر مربع می باشد.شکل شماره (1-1) موقعیت منطقه را نسبت به استان خوزستان و شکل شماره (2-2) راه های دسترسی به منطقه را نشان می دهند.

3-1- روش مطالعه

مطالعات فیزیوگرافی حوزه بالا دست رودخانه شیرین آب به شرح و مراحل زیر صورت گرفته است:

1-3-1- جمع آوری اطلاعات

1-1-3-1- جمع‌ آوری نقشه‌ها و عكسهای هوایی

منطقه مورد مطالعه‌ جزیی از شیت 1:250000 دزفول به شماره NI -39 -13 می باشد در این مطالعه از اطلاعات رقومی نقشه های 1:25000 تهیه شده توسط سازمان نقشه برداری (از بلوک 66 به نام دزفول) استفاده شده است.

2-3-1- انجام موارد ذیل با بهره گرفتن از نقشه توپوگرافی 1:25000

1-2-3-1- تقسیم بندی منطقه مورد مطالعه به واحد های هیدرولوژیک و غیرهیدرولوژیك

به منظور امكان شناخت بیشتر خصوصیات هیدرولوژی واحدهای مختلف جهت اجرای برنامه‌های حفاظت خاك و کنترل رسوب و امكان تعیین اولویت وسهولت در تدوین برنامه زمانبندی در اجرای آنها، تقسیم بندی منطقه مطالعاتی به چند واحد هیدرولوژیكی مناسب، عملی اجتناب ناپذیر است.

مناطق تالوگ و سردشت به 50 واحد هیدرولوژیكی تقسیم شده‌است.که برخی از آنها از ترکیب زیر حوزه های بالادست تشکیل شده اند.

لازم به ذكر است در تقسیم بندی حوزه باتوجه به بازدید صحرایی و مشاهده خروجی‌های آبراهه‌های اصلی و وضعیت هیدرولوژیكی حوزه، بندهای 2-2 ، 1-3، 1-4 (مناطق خسارت دیده، شكل زمین، و تراكم آبراهه‌ها) مدنظر قرار گرفتند. و به علت عدم وجود ایستگاه آب سنجی بند2-2 قابل توجه نبوده است.

2-2-3-1- رقومی كردن نقشه‌ها

در این مطالعه بعلت موجود بودن اطلاعات رقومی تهیه شده توسط سازمان نقشه برداری ، خطوط میزان و شبكه آبراهه‌ها تنها مورد بررسی قرار گرفته واصلاحات لازم انجام گردید. و سپس دیجیتایز مرز حوزه‌ و زیرحوزه‌ها بر اساس این اطلاعات به روش Screen Digitize انجام و ویرایش گردید.

3-3-1- استخراج اطلاعات خصوصیات فیزیكی منطقه

شرایط فیزیكی حوزه آبخیز روی ضریب رواناب و خصوصیات سیلابها و بیلان آبی حوزه تاثیر فراوانی دارد. عوامل متعددی از خصوصیات فیزیكی حوزه‌ در مطالعات مختلف مورد بررسی قرار می گیرد كه مهمترین آنها عبارتند از: مساحت و محیط حوزه، شكل حوزه، تراكم آبراهه، شیب متوسط، طول آبراهه اصلی و این پارامتر ها با بهره گرفتن از نقشه‌های توپوگرافی 25000 : 1 سازمان نقشه برداری، انجام‌ عملیات‌میدانی‌ واستفاده‌ ازعكسهای‌ هوایی‌‌ و با بهره گرفتن از قابلیت‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS) در نرم‌افزارهای Ilwis و Arcview محاسبه گردیده است نتایج حاصل در ادامه آمده است. جهت تولید مدل ارتفاعی رقومی از لایه خطوط میزان و نقاط ارتفاعی با پیكسل سایز 5 متر وبه روش میان یابی استفاده شده است.

1-3-3-1- مساحت و محیط زیر حوزه ها

مساحت حوزه مهمترین عامل فیزیكی است كه دبی های حداكثر و همچنین فرم هیدروگراف سیلاب به آن بستگی دارد. جهت تعیین مساحت حوزه آبخیز با بهره گرفتن از نقشه های توپوگرافی 25000 : 1 محدوده مورد مطالعه تعیین می گردد. این محدوده شامل خط الرسهایی است كه كلیه نزولات جوی در این سطح به طرف نقطه ای موسوم به نقطه خروج آب متمایل می شود.

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

[ 10:43:00 ب.ظ ]

ارسال نظر »

پایان نامه مکان‌گزینی ایستگاه‌های آتش‌نشانی با منطق فازی و تحلیل سلسله‌ مراتبی (AHP) در محیط مکانمند

فصل اول…………………………………………… 10

1-1. مقدمه…………………………………………. 1

1-2. بیان مسئله…………………………………………. 1

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………. 3

1-5. فرضیه‌های تحقیق……………………………………….. 4

1-6. اهداف اساسی تحقیق…………………………………….. 4

فصل دوم…………………………………………. 5

2-1. پیشینه تحقیق………………………………………….. 6

2-2. تصمیم‌گیری………………………………………….. 6

2-3. تصمیم‌گیری مکانی………………………………………….. 8

2-4. دیدگاه‌های متفاوت در تصمیم‌گیری…………………………… 8

2-5. مراحل تصمیم‌گیری چندمعیاری مکان………………………. 9

2-5-1. تعریف مسئله…………………………………………. 9

2-5-2. معیارهای ارزیابی………………………………………….. 9

2-5-3. تولید نقشه‌های معیار………………………………………… 10

2-5-4. استاندارد‌سازی نقشه‌های معیار…………………………… 10

2-5-5. گزینه‌ها …………………………………………11

2-5-6. محدودیت‌ها………………………………………… 11

2-6. روش‌های‌ وزن دهی……………………………………..11

2-6-1. فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی ( (AHP………………………..

2-7. مدل‌های‌ موجود تلفیق‌ نقشه‌ها………………………………..13

2-7-1. مدل‌ منطق‌ بولین ‌(Boolean Logic Model)…………………….13

2-7-2. مدل‌ همپوشانی‌ شاخص‌ (Index Overlay Model)…………… 13

2-7-3. مدل‌ منطق‌ فازی ( Fuzzy Logic Model)…………………………14

2-8. کاربرد منطق فازی در تصمیم‌گیری…………………………………. 15

2-9. بررسی و ارزیابی معیارهای موردنیاز در مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی……15

2-9-1. جمعیت………………………………………… 15

2-9-2. مساحت و شعاع پوشش……………………… 15

2-9-3. شبکه ترافیک………………………………………… 16

2-9-4. کاربری اراضی…………………………………………16

2-9-5. پتانسیل خطر………………………………………… 16

2-10. حفاظت در مقابل حریق………………………………………….. 17

2-11. طبقه‌بندی حوادث………………………………………….. 17

2-11-1. طبقه‌بندی حوادث بر اساس عواقب آن‌ ها ………………………17

2-11-2. طبقه‌بندی حوادث بر اساس عامل حادثه……………………… 18

2-11-3. طبقه‌بندی حوادث بر اساس اراده انسانی………………….. 18

2-11-4. طبقه‌بندی حوادث بر اساس خصوصیات خطر………………….. 19

2-12. دلایل آتش‌سوزی در شهرها………………………………………… 19

2-13. کاربرد انواع مدل‌ها در برای بررسی مراکز خدمات‌رسانی…………… 20

2-13-1. مدل دایره‌ای یا شعاعی………………………………………….. 20

2-13-2. تجزیه‌وتحلیل سطوح خدماتی با بهره گرفتن از تابع نزدیکی…………… 20

2-13-3. تجزیه‌وتحلیل سطوح خدماتی با بهره گرفتن از عملیات همسایگی………….21

2-13-4. مدل تخصیص…………………………………………… 21

2-13-5. مدل حداکثر پوشش…………………………………………… 22

2-14. عوامل تأثیرگذار بر شعاع پوشش ایستگاه‌های آتش‌نشانی……………….. 22

2-14-1. تراکم مسکونی………………………………………….. 22

2-14-2. تراکم مراکز تجاری………………………………………….. 22

2-14-3. بافت شهری (امکان و ضریب دسترسی، بافت و شبکه و دسترسی)……..23

فصل سوم………………………………………… 24

3-1. معرفی منطقه یک شهری بندرعباس…………………………….. 25

3-1-1. کاربری اراضی منطقه یک شهری بندرعباس………………….. 26

3-1-2. ویژگی‌های جمعیتی منطقه یک شهرداری بندرعباس………….. 27

3-1-3. وضعیت اقلیمی منطقه…………………………………………. 28

3-2. روش تحقیق………………………………………….. 29

3-2-1. تهیه اطلاعات مکانی و توصیفی موردنیاز……………………. 30

3-2-1-1. لایه تراکم جمعیتی………………………………………….. 30

3-2-1-2. لایه نزدیکی به مراکز صنعتی………………………………… 30

3-2-1-3. لایه نزدیکی به مراکز اداری………………………………………….. 30

3-2-1-4. لایه نزدیکی به مراکز آموزشی و درمانی………………………… 31

3-2-1-5. لایه نزدیکی به مراکز تجاری………………………………………….. 31

3-2-1-6. لایه نزدیکی به شبکه ارتباطی……………………………………….. 31

3-2-1-7. لایه پوشش عملکردی ایستگاه‌های آتش‌نشانی موجود………….. 31

3-2-1-8. لایه محدودیت………………………………………….. 31

3-2-2. استانداردسازی نقشه‌های فازی………………………………………….. 32

3-2-3. روش (AHP)………………………………………… 32

3-2-3-1. ساختن سلسله‌مراتب………………………………………….. 33

3-2-3-2. مقایسه زوجی و محاسبه وزن……………………………………. 33

3-2-3-3. محاسبه نرخ ناسازگاری………………………………………….. 34

3-2-3-3-1. میانگین بردار ناسازگاری………………………………………….. 35

3-2-3-4. محاسبه شاخص ناسازگاری………………………………………….. 35

3-2-3-5. محاسبه نرخ ناسازگاری………………………………………….. 36

فصل چهارم…………………………………………. 37

4-1. شناخت وضع موجود منطقه ازلحاظ ایستگاه‌های آتش‌نشانی………… 28

4-2. مکان‌یابی استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی در منطقه‌ی یک شهر بندرعباس……. 38

4-3. معیارها و شاخصهای مورداستفاده………………………………………… 38

جدول شماره 4-1 معیارها و زیر معیارهای موردبررسی در پژوهش…………. 39

4-4. محاسبه وزن نهایی معیارها و زیرمعیارها………………………………. 41

4-5. ایجاد لایه های اطلاعاتی در محیط GIS…………………………………..

4-5-1. لایه نزدیکی به مراکز صنعتی………………………………………….. 44

4-5-2. لایه تراکم جمعیتی………………………………………….. 45

4-5-3. لایه نزدیکی به مراکز اداری………………………………………….. 46

4-5-4. لایه نزدیکی به مراکز آموزشی………………………………………….. 48

4-5-5. لایه نزدیکی به مراکز درمانی………………………………………….. 48

4-5-6. لایه نزدیکی به مراکز تجاری………………………………………….. 49

4-5-7. لایه نزدیکی به شبکه ارتباطی………………………………………….. 50

4-5-8. لایه پوشش عملکردی………………………………………….. 51

4-5-9. لایه محدودیت احداث ایستگاه‌های آتش‌نشانی………………………… 52

4-6. مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی با بهره گرفتن از منطق فازی…………. 53

4-6-1. نقشه‌های مربوط به مدل فازی………………………………………….. 53

4-6-1-1. تابع نوع اول…………………………………………. 54

4-7. فازی‌سازی لایه‌های اطلاعاتی………………………………………….. 54

4-7-1. عملگر فازی AND…………………………………………..

4-7-2. عملگر فازی گاما …………………………………………60

4-8. ترکیب همه لایه‌های اطلاعاتی فازی و اعمال ضرایب نهایی مدل AHP:……..

4-9. تعیین مناطق مستعد………………………………………… 62

فصل پنجم…………………………………………. 64

5-1. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری………………………………………….. 65

5-2. آزمون فرضیه‌ها‌ی تحقیق………………………………………….. 66

5-3. پیشنهادها …………………………………………67

5-4. منابع…………………………………………. 68

چکیده:

توزیع و مکان‌یابی بهینه‌ ایستگاه‌های آتش‌نشانی به دلیل اهمیت و توجه روزافزون به امر ایمنی در شهرها و ارائه تمهیداتی درزمینه پیشگیری و مقابله با آتش‌سوزی و حادثه بسیار مهم است. برنامه‌ریزی شهری از طریق وضع استانداردها و ضوابط و مقررات مربوطه سهم قابل‌توجهی در کاهش خسارات جانی و مالی و تأمین ایمنی برای شهروندان در بلند‌مدت دارد. مهم‌ترین مشکل در خدمات‌رسانی ایستگاه‌های آتش‌نشانی منطقه یک شهر بندرعباس، ناکافی بودن تعداد ایستگاه‌های موجود و محدود بودن شعاع عملکردی آن‌ ها می‌باشد؛ بنابراین توزیع کمّی و کیفی ایستگاه‌ها به‌طور علمی و تخصصی موردبررسی قرار می‌گیرد. شاخص‌های مطرح در تحقیق حاضر به ترتیب الویت شامل نزدیکی به پارامترهای (شبکه ارتباطی – تراکم جمعیت – مراکز تجاری – مراکز صنعتی – مراکز آموزشی -مراکز اداری – مراکز درمانی) و فاصله از پوشش عملکردی می‌باشد که اثر هر یک در ارتباط با مکان گزینی در قالب نقشه در محیط GIS ارائه گردیده است. لایه های اطلاعاتی در محیط ArcGIS‌ ایجاد و نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی، بهترین مکان‌ها را برای ایجاد ایستگاه‌های آتش‌نشانی در منطقه‌ی یک شهرداری بندرعباس معرفی گردیده است. در این تحقیق از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای برآورد اهمیت نسبی هر یک از پارامترها استفاده گردید. برای این منظور ابتدا بر اساس نظرات کارشناسان، مقایسات زوجی بین معیارها انجام شد. سپس مقادیر ناسازگاری قضاوت‌ها محاسبه گردید که سطح قابل‌قبولی برابر با 06/0 به دست آمد. بعد از تعیین وزن معیارها، در محیط GIS لایه‌های اطلاعاتی فازی‌سازی شده و با تحلیل و همپوشانی لایه‌های فازی وزن‌دار اقدام به تهیه نقشه نهایی مکان گزینی ایستگاه‌های آتش‌نشانی گردید. نتایج نشان داد که ایستگاه‌های موجود در محدوده با اولویت مکانی جانمایی شده‌اند. مناطق اولویت‌دار جهت استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی شامل قسمت‌هایی از شمال شرقی منطقه، شمال غربی، غرب و جنوب منطقه یک می‌شود. قسمت‌های جنوبی و شمال غربی در حیطه شعاع عملکردی ایستگاه‌های موجود قرار دارد، اما مناطق غربی و شمال شرقی منطقه در خارج از عملکرد ایستگاه‌هاست. لذا نیاز به احداث دو ایستگاه جدید در این محدوده‌ها به‌منظور پوشش عملکردی کل منطقه یک می‌باشد. درنهایت با بهره گرفتن از محیط Google Earth و بازدیدهای میدانی، تعدادی مکان با ابعاد مناسب در شمال شرقی و غرب منطقه یک به‌عنوان مکان‌های پیشنهادی احداث ایستگاه جدید معرفی‌شده است.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

فرایند برنامه‌ریزی، تلاشی است برای ایجاد چارچوبی مناسب که طی آن برنامه‌ریز بتواند برای رسیدن به راه‌حل بهینه اقدام کند (لی[1]، 1973). استقرار هر عنصر شهری در موقعیت فضایی-کالبدی خاصی از سطح شهر، تابع اصول، قواعد و سازوکارهای خاصی است که در صورت رعایت شدن به موفقیت و کارایی عملکردی آن عنصر در همان مکان مشخص، خواهد انجامید و در غیر این صورت چه‌بسا مشکلاتی بروز کند (شهابیان، 1376). توزیع بهینه‌ کاربری‌ها و مراکز خدماتی مسئله‌ای است که اغلب اوقات برنامه‌ریزان با آن سروکار دارند. چراکه به دلیل رشد پرشتاب جمعیت و کالبد شهرها، مشکلاتی مانند کمبود و عدم توزیع فضایی مناسب کاربری‌ها به وجود آمده است (احدنژاد[2]، 1386). از میان کاربری‌ها و خدمات موجود در شهر، توزیع و مکان‌یابی بهینه‌ی ایستگاه‌های آتش‌نشانی به دلیل اهمیت و توجه روزافزون به امر ایمنی در شهرها و ارائه تمهیداتی درزمینهٔ پیشگیری و مقابله با آتش‌سوزی و حادثه از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. بدون تردید در میان کلیه روش‌های موجود برای پیشگیری و کاهش تلفات و خسارات ناشی از آتش‌سوزی‌ها در مناطق شهری، برنامه‌ریزی شهری از طریق وضع استانداردها و ضوابط و مقررات مربوطه می‌تواند سهم قابل‌توجهی در کاهش خسارات جانی، مالی و تأمین ایمنی برای شهروندان در بلند‌مدت داشته باشد، این امر در شهرهای ایران‌که اکثراً دارای بافتی فشرده و متراکم با شبکه‌های دسترسی نامناسب هستند حساسیت بیشتری را در استانداردها و ضوابط می‌طلبد تا در مواقع اضطراری و وقوع حوادث در این بافت‌ها، عملیات امدادرسانی به‌موقع انجام گیرد (پور اسکندری، 1380). سیاست کلی ایجاد ایستگاه‌های آتش‌نشانی در ایران سیاستی بدون برنامه‌ خاص و مدون بوده است. به‌گونه‌ای که برای ایجاد هر ایستگاه در محدوده‌های شهری مهم‌ترین اصل، خالی بودن زمین، بدون مالک بودن آن و یا عوامل دیگری است که به‌موجب آن‌ ها بایستی زمین ارزشی نداشته باشد که این امر بر مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی در سطح شهرها تأثیرگذار بوده است (ایمانی جاجرمی، 1375).

2-1- بیان مسأله

امروزه تراکم بیش از حد جمعیت در شهر و روند رو به رشد آن‌ ها ازلحاظ کالبدی موجب تقاضا و توجه روزافزون به مسئله توسعه شهری گردیده است. تقاضا برای توسعه شهری از مهم‌ترین مشکلات و موانع فراروی بشر در آینده است؛ بنابراین برای حل این مشکلات و موانع، سیستم ایمنی شهر نیز در همین جهت باید توسعه یابد تا بتواند پوشش کافی را بر کل سطح شهر داشته باشند. درواقع ایمنی شهر، مجموعه تمهیداتی است که جهت جلوگیری از بروز یا کاهش خسارات ناشی از عوارض نامساعد جانی و مالی، حوادث طبیعی و غیرطبیعی نظیر سیل، آتش‌سوزی، زلزله، تصادفات رانندگی و … صورت می‌گیرد (ایزری[1]، 2007).

کاربری ایستگاه‌های آتش‌نشانی یکی از انواع کاربری‌های اساسی در شهرهاست که مکان‌یابی بهینه‌ی آن، ایمنی و رفاه شهروندان را به دنبال خواهد داشت. توجه صرف به ساخت و استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی ازنظر کمّی و عدم توجه به کاربری‌های مجاور و سایر عوامل مهم در مکان‌یابی آن‌ ها موجب کاهش کارایی ایستگاه ازنظر امدادرسانی به‌موقع می‌گردد. علاوه بر موضوعات ذکرشده در رابطه با کمبود ایستگاه‌های آتش‌نشانی، مکان‌یابی نادرست و عدم ‌هماهنگی با بافت و سیمای شهری از مسائل و موضوعات مشترک بسیاری از شهرهای ایران محسوب می‌گردد. ازاین‌رو مهم‌ترین مشکل در جهت خدمات‌رسانی ایستگاه‌های آتش‌نشانی منطقه یک شهر بندرعباس، عدم توزیع نامناسب ایستگاه‌ها و محدود بودن شعاع عملکردی ایستگاه‌های موجود می‌باشد؛ بنابراین توزیع کمّی و کیفی ایستگاه‌ها به‌طور علمی و تخصصی، موردبررسی قرار می‌گیرد. استفاده از روش‌های سنتی برنامه‌ریزی ایستگاه‌های آتش‌نشانی برای خدمات‌رسانی، به معنای هدر رفتن کاغذ و زمان می‌باشد؛ اما امروزه، استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی به‌عنوان ابزاری در جهت ایجاد بانک اطلاعاتی مناسب و کارآمد عمل می‌کند (هاورتون[2]، 2006).

انتخاب محل ایستگاه‌های آتش‌نشانی به معیارهای متعددی از قبیل شبکه ترافیک، نزدیکی به تراکم‌های جمعیتی، نزدیکی به معابر اصلی، نزدیکی به مراکز تجاری، آموزشی، اداری، درمانی و غیره نیاز دارد. در مدل فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی جهت وزن‌دهی به معیارها از روش مقایسه زوجی استفاده می شود. بدینصورت که تصمیمگیرندگان معیارها و زیرمعیارهای هر پارامتر را فقط به‌صورت دوبه‌دو مقایسه می کنند و نیازی به وزن‌دهی همزمان تمامی معیارها وجود ندارد. در این روش همه پارامترها به‌صورت یکجا باهم مقایسه نشده و معیارها دوبه‌دو باهم مقایسه میشوند درنتیجه وزن دهی با دقت بیشتری انجام میگیرد. بعلاوه این معیارها می‌بایست به‌صورت مکانیزه و در قالب نقشه‌های یکپارچه و بانک اطلاعاتی متصل به نقشه انجام پذیرد. لذا به یک ابزار قدرتمند برای آماده‌سازی و آنالیز داده‌ها نیاز است که مهمترین و مناسب‌ترین آن‌ ها سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) می‌باشد. تاکنون اولویت‌های مکانی بر مبنای مدل برای استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی در منطقه یک شهری بندرعباس مشخص نشده است؛ بنابراین قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره در مدیریت اطلاعات مکانی و ایجاد بستر مناسب برای تصمیم‌گیری، باعث گشته که در عملیاتی نظیر اولویت مکانی ایستگاه‌های آتش‌نشانی توجه بسیاری را به خود جلب کند. این مطالعه در نظر دارد نمونه عملی کاربرد این ابزار را برای تعیین مکان‌های مناسب ایستگاه‌های آتش‌نشانی با توجه به نیاز مردم منطقه یک شهری بندرعباس ارائه نماید؛ بنابراین سؤال‌های اصلی تحقیق حاضر به‌صورت ذیل است:

سؤال‌های تحقیق:

1- آیا تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی در منطقه یک شهری بندرعباس کافی است؟

2- آیا ایستگاه‌های آتش‌نشانی موجود در منطقه یک شهری بندرعباس، طبق استانداردهای شهری صورت گرفته است؟

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

از میان کاربری‌ها و خدمات موجود در شهر، توزیع و مکان‌یابی بهینه‌ی ایستگاه‌های آتش‌نشانی به دلیل اهمیت و توجه روزافزون به امر ایمنی در شهرها و ارائه تمهیداتی درزمینه پیشگیری و مقابله با آتش‌سوزی و حادثه از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. بدون تردید در میان کلیه روش‌های موجود برای پیشگیری و کاهش تلفات و خسارات ناشی از آتش‌سوزی‌ها در مناطق شهری، برنامه‌ریزی شهری از طریق وضع استانداردها و ضوابط و مقررات مربوطه می‌تواند سهم قابل‌توجهی در کاهش خسارات جانی و مالی و تأمین ایمنی برای شهروندان در بلندمدت داشته باشد. این امر در شهرهای ایرآن‌که اکثراً دارای بافتی فشرده و متراکم با شبکه‌های دسترسی نامناسب هستند حساسیت بیشتری را در استانداردها و ضوابط می‌طلبد تا در مواقع اضطراری و وقوع حوادث در این بافت‌ها، عملیات امدادرسانی به‌موقع انجام گیرد (پور اسکندری، 1380). ایستگاه‌های آتش‌نشانی به‌عنوان مکانی جهت استقرار و انتظار خودروهای آتش‌نشانی و امداد، ازجمله مراکز مهم و حیاتی خدمات‌رسانی در شهرها هستند که نقش مهمی در تأمین ایمنی و آسایش شهروندان و توسعه اقتصادی شهرها ایفا می‌نمایند. بدیهی است خدمات‌رسانی به‌موقع و مطمئن توسط ایستگاه‌های آتش‌نشانی بیش از هر چیز مستلزم استقرار آن‌ ها در مکان‌های مناسب است که بتوانند در اسرع وقت و بدون مواجه‌شدن با موانع و محدودیت‌های محیط شهری از یک ‌طرف و با ایجاد حداقل آثار منفی بر روی زندگی ساکنان شهر از طرف دیگر به محل حادثه رسیده و اقدامات اطفاء و یا امداد را به انجام برسانند (سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، 1383). بدین ترتیب در این تحقیق به‌منظور حل مسئله‌ی کمبود ایستگاه‌های آتش‌نشانی و تعیین بهترین مکان

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

[ 10:43:00 ب.ظ ]

ارسال نظر »

پایان نامه: مکان‌یابی مناطق مستعد احیاء بیولوژیک رویشگاه مانگرو

1. مقدمه………………………………………… 2

1‌. 1‌. بیان مساله ………………………………………. 3

1‌. 2‌. ضرورت انجام تحقیق………………………………………… 5

1‌. 3‌. سؤال‌های اصلی تحقیق…………………………………….. 6

1‌. 4‌. فرضیه‌های تحقیق………………………………………… 7

1‌. 5‌. اهداف تحقیق………………………………………… 7

1‌. 5‌ .1‌. اهداف کلی تحقیق………………………………………… 7

1‌. 5‌ .2‌. اهداف کاربردی تحقیق………………………………………… 7

1‌. 6‌. مرور منابع………………………………………. 7

1‌. 6‌ .1‌. تحقیقات توصیفی جنگل‌های مانگرو خلیج فارس و دریای عمان………… 8

1‌. 6‌ .2‌. تحقیقات مرتبط با خدمات اکوسیستم‌های مانگرو ایران………………… 11

1‌. 6‌ .3‌. تحقیقات مربوط به پایش و اندازه‌گیری جنگل‌های مانگرو ایران…………… 11

1‌. 6‌ .4‌. تحقیقات مرتبط با جنگل‌کاری و تولید نهال مانگرو در ایران………………. 15

1‌. 6‌ .5‌. تحقیقات خارجی………………………………………… 16

2. مبانی تئوری و نظری………………………………………… 22

2‌. 1‌. تعاریف……………………………………….22

2‌. 1‌ .1‌. اکوسیستم جنگلهای جنگلهای مانگرو در جهان…………………. 23

2‌. 1‌ .2‌. گیاهان مانگرو ……………………………………….23

2‌. 1‌ .3‌. عوامل مؤثر بر شکل‌گیری مانگروها……………………………………. 24

2‌. 2‌. توزیع و پراكنش جغرافیایی………………………………………… 25

2‌. 2‌ .1‌. موقعیت طبیعی رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان……………… 25

2‌. 2‌ .2‌. پراكنش رویش‌های مانگرو در سواحل جنوبی ایران…………………. 26

2‌. 2‌. 2‌. 1‌. استان سیستان و بلوچستان……………………………………… 26

2‌. 2‌. 2‌. 2‌. استان هرمزگان (از شرق به غرب)……………………………… 26

2‌. 2‌. 2‌. 3‌. استان بوشهر……………………………………….. 26

2‌. 2‌ .3‌. وسعت جنگل‌های مانگرو ایران………………………………………. 27

2‌. 2‌ .4‌. جنگل‌های مانگرو استان هرمزگان…………………………………… 30

2‌. 2‌. 4‌. 1‌. پراکنش…………………………………………… 31

2‌. 2‌. 4‌. 2‌. وسعت………………………………………….. 32

2‌. 3‌. تشریح پوشش گیاهی………………………………………… 34

2‌. 3‌ .1‌. عناصر درختی رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان……………….. 34

2‌. 3‌. 1‌. 1‌. درخت حرا ……………………………………….34

2‌. 3‌. 1‌. 2‌. درخت چندل………………………………………… 38

2‌. 3‌ .2‌. فنولوژی گونه‌های حرا و چندل……………………….. 41

2‌. 3‌ .3‌. گونه‌های علفی همراه در رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان……43

2‌. 3‌ .4‌. ساختار جنگل‌های مانگرو رویشگاه سیریك…………………………43

2‌. 4‌. تصمیمگیری………………………………………… 48

2‌. 4‌ .1‌. تصمیم گیری چند معیاری ( MCDM )…………………… 48

2‌. 4‌. 1‌. 1‌. مدلهای چند هدفه (MODM)…………………………. 48

2‌. 4‌. 1‌. 1‌. مدل های چند شاخصه (MADM)…………………….. 48

2‌. 4‌ .2‌. انواع مدلهای MADM………………………………………….

2‌. 4‌. 2‌. 1‌. روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)………………….. 50

2‌. 4‌ .3‌. معیارهای ارزیابی………………………………………… 53

2‌. 4‌ .4‌. نسبت سازگاری (C.R.) …………………………………..53

2‌. 4‌ .5‌. سامانه پشتیبانی تصمیم گیری (DSS) …………………..55

2‌. 4‌ .6‌. سامانه پشتیبانی تصمیم گیری مکانی (SDSS)………….. 56

3. مواد و روش‌ها………………………………………. 58

3‌. 1‌. مقدمه ………………………………………. 58

3‌. 2‌. معرفی منطقه موردمطالعه……………………………………….. 58

3‌. 2‌ .1‌. موقعیت جغرافیایی………………………………………… 58

3‌. 2‌ .2‌. وضعیت آب و هوایی………………………………………… 59

3‌. 2‌ .3‌. خاکشناسی و محدودیت اراضی……………………………… 59

3‌. 2‌ .4‌. زمین‌شناسی………………………………………… 61

3‌. 2‌ .5‌. پوشش گیاهی و کاربری اراضی منطقه……………………. 61

3‌. 3‌. روش انجام کار………………………………………. 63

3‌. 3‌ .1‌. شناخت مسئله……………………………………….. 64

3‌. 3‌ .2‌. ابزار مورد استفاده………………………………………. 64

3‌. 3‌ .3‌. جمع آوری داده………………………………………. 64

3‌. 3‌ .4‌. آماده‌سازی داده‌ها………………………………………. 64

3‌. 3‌ .5‌. تشکیل پایگاه داده………………………………………. 65

3‌. 3‌ .6‌. معیارهای مؤثر در مکان‌یابی مناطق مستعد احیاء بیولوژیک جنگل‌های مانگرو…… 65

3‌. 3‌ .7‌. لایه‌های اطلاعاتی………………………………………… 65

3‌. 4‌. ایجاد لایه های اطلاعاتی………………………………………… 66

3‌. 4‌ .1‌. لایه‌ی شیب زمین………………………………………… 66

3‌. 4‌ .2‌. لایۀ کاربری اراضی (ساحلی)………………………………. 67

3‌. 4‌ .3‌. لایه ژئومورفولوژی………………………………………… 70

3‌. 4‌ .4‌. لایه خورهای ساحلی………………………………………… 72

3‌. 4‌ .5‌. لایه خط جزر ومد……………………………………….. 73

3‌. 4‌ .6‌. لایه پراکنش گونه‌های جنگلی مانگرو……………………….. 75

3‌. 4‌ .7‌. لایه پراکنش گل‌خورک…………………………………………. 77

3‌. 4‌ .8‌. لایه بافت خاک…………………………………………. 78

3‌. 4‌ .9‌. لایه EC…………………………………………

3‌. 4‌ .10‌. لایه هیدروگرافی (عمق آب)……………………………….. 80

3‌. 4‌ .11‌. لایه ارتفاع……………………………………….. 82

3‌. 5‌. وزن‌دهی به معیارها………………………………………. 82

3‌. 6‌. محاسبه نرخ سازگاری………………………………………… 83

4. نتایج………………………………………… 86

4‌. 1‌. قواعد تصمیم‌گیری یا روش‌های مختلف ترکیب لایه‌ها…………… 86

4‌. 2‌. تلفیق لایه‌های اطلاعاتی و اولویت‌بندی مکان‌ها……………….. 86

4‌. 2‌ .1‌. تعیین ارزش معیار شیب………………………………………. 86

4‌. 2‌ .2‌. تعیین ارزش معیار کاربری ساحلی…………………………. 87

4‌. 2‌ .3‌. تعیین ارزش معیار ژئومورفولوژی……………………………. 88

4‌. 2‌ .4‌. تعیین ارزش معیار خورهای ساحلی…………………………..90

4‌. 2‌ .5‌. تعیین ارزش معیار خط جزر و مد……………………………… 90

4‌. 2‌ .6‌. تعیین ارزش معیار پراکنش جنگل‌های مانگرو ……………….91

4‌. 2‌ .7‌. تعیین ارزش معیار پراکنش گل‌خورک………………………. 92

4‌. 2‌ .8‌. تعیین ارزش معیار بافت خاک…………………………………. 93

4‌. 2‌ .9‌. تعیین ارزش معیار هدایت الکتریکی……………………….. 94

4‌. 2‌ .10‌. تعیین ارزش معیار عمق آب…………………………….. 95

4‌. 3‌. ارزیابی نرخهای ناسازگاری در مدل Expert choice…………….

4‌. 4‌. تلفیق و آنالیز لایه های اطلاعاتی بر اساس ارزشهای بدست آمده از روش AHP……..

4‌. 5‌. آنالیز حساسیت…………………………………………. 97

4‌. 6‌. سناریوهای مختلف در صحت‌سنجی نقشه‌های حاصل از AHP…………..

4‌. 6‌ .1‌. سناریوی (1): صحت‌سنجی با بهره گرفتن از همپوشانی ساده (Fuzzy AHP)……100

4‌. 6‌ .2‌. سناریوی (2): صحت سنجی با بهره گرفتن از روش گامای فازی (Fuzzy AHP)……101

4‌. 7‌. تعیین مکان مناسب با بهره گرفتن از روش جمع فازی (FUZZY-AHP) و گامای فازی (FUZZY-GAMA)…102

5. بحث و نتیجه‌گیری………………………………………… 105

5‌. 1‌. مقدمه ………………………………………. 105

5‌. 2‌. آزمون فرضیه‌ها………………………………………. 105

5‌. 3‌. نتیجه‌گیری و بحث…………………………………………. 105

5‌. 4‌. پیشنهادها………………………………………. 108

6. منابع و مراجع………………………………………… 110

چکیده:

جنگل‌های حرا در مناطق ساحلی جنوب کشور ایران قرار دارند و به دلیل کارکردهای بی‌شمار و ارزش‌های زیست‌محیطی حفاظت، احیاء و توسعه آن‌ ها ضروریست. تصمیم‌گیری طریقه عمل در مسیری خاص، به صورت آگاها‏‏‏‏نه جهت نیل به اهداف می‌باشد تا بدین طریق گزینه‌ای مناسب در میان انواع گزینه‌ها انتخاب شود. یک مسئله مبتنی بر تصمیم‌گیری مکانی زمانی مطرح می‌شود که بین وضعیت مطلوب و موجود از دیدگاه تصمیم‌گیر اختلاف وجود داشته باشد. با توجه به مسئلۀ‌ تصمیم‌گیری مکانی، ارزیابی صحیح روش‌ها و انتخاب مناسب‌ترین مکان جهت اجرای پروژه با توجه به شرایط حال حاضر یکی از مسائل مهمی است که پیش‌روی تصمیم‌گیران قرار دارد. ماهیت چند‌ ‌‌معیاره بودن تصمیم‌گیری، انتخاب فن‌آوری مناسب، فقدان اطلاعات کامل و به روز و کم تجربه بودن تصمیم‌گیران موجب پیچیدگی موضوع و ایجاد چالش درانتخاب روش تصمیم‌گیری و نهایتأ انتخاب مکان مناسب جهت اجرای پروژه می‌گردد. جنگل‌های حرا از جمله منابع پایدار می‌باشد که امروزه توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. توانایی‌های سامانه‌ اطلاعات جغرافیایی در زمینۀ مکان‌یابی سبب شده است تا در مکان‌یابی مناطق مستعد احیاء بیولوژیک مورد استفاده قرار گیرد. هدف از این بررسی مشخص کردن مناسب‌ترین مناطق جهت احیاء بیولوژیک جنگل‌های حرا با بهره گرفتن از روش تصمیم‌گیری چند معیاره مکانی در رویشگاه سیریک است. در این پژوهش مؤثرترین معیارها جهت مناطق مستعد احیاء بیولوژیک شامل عمق آب، پراکنش گونه‌های حرا و چندل، نقاط حضور گونه گل‌خورک، طبقات شیب، بافت خاک، هدایت الکتریکی، خط جزر و مد، ژئومورفولوژی ساحلی، کاربری اراضی (ساحلی) و خورها بودند. سپس با بهره گرفتن از نظر کارشناسان و با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) معیارها پهنه‌بندی و وزن‌دهی شدند. قاعده های تصمیم‌گیری‌ همپوشانی شاخص، تحلیل سلسله مراتبی، FUZZY AHP، جهت شناسایی مکان‌های بهینه مورد استفاده قرار گرفت. تفسیر خروجی‌ها بیانگر تفاوت در نتایج روش‌هاست. در نهایت جهت حصول اطمینان از صحت نتایج با کنترل زمینی بررسی شد. روش همپوشانی به عنوان بهترین قاعده تصمیم‌گیری جهت شناسایی مناطق مناسب جهت احیاء بیولوژیک جنگل‌های مانگرو در رویشگاه سیریک استان هرمزگان معرفی گردید.

فصل اول: مقدمه و کلیات

1- مقدمه

جنگلهای مانگرو اکوسیستمهایی تالابی از اجتماعات ساحلی مناطق حارهاند که نه به خشکی تعلق دارند و نه به دریا بلکه ارمغان مشترک دریا و خشکی به شمار میروند. مانگرو در اصل یعنی درخت شناور ایستاده و ریشه آن پرتغالی است، مانگ به معنی درخت شناور، گرو به معنی ایستاده، جنگلهای مانگرو از اکوسیستمهای ویژه مناطق حارهاند و معمولأ با واژه هایی مانند زیستگاههای حیاتی، منحصربه‌فرد، حفاظتی، همیشه‌بهار و … توصیف میشوند و این صفات حاکی از اهمیت آن‌ ها از جنبه های بومشناختی، زیستمحیطی و زیباشناسی است و بیدلیل نیست که امروزه این جنگلها در کانون توجه سه معاهده بین المللی زیستمحیطی یعنی کنوانسیون تالابها، تنوع زیستی و میراثهای جهانی قرار دارد. نام دیگر این جنگلها جنگلهای جزر و مدی یا کشندی است.

جنگلهای مانگرو کانون تنوع زیستی هستند، زیرا به دلیل ویژگیها و موقعیت خاص خود برای گونه های بیشماری از بیمهرگان تا مهرهداران خشکیزی و آبزی زیستگاهی یگانه و منسجم فراهم می‌کنند و از مهم‌ترین زیستگاههای پرندگان بومی و مهاجر آبزی به‌ویژه گونه های کمیاب و درخطر تهدید به شمار میروند به همین دلیل حفاظت آن‌ ها ازنظر اولویت به‌وسیله سازمانهای ذیربط جهانی نیز مورد تأکید قرارگرفته است.

جنگلهای مانگرو را زیستگاههای حساس مینامند زیرا موقعیت اکوتونی آن‌ ها اگرچه باعث شده از غنای زیستی هر دو اکوسیستم دریا و خشکی سود برده و به یکی از غنیترین اکوسیستمهای جهان تبدیل شوند، اما همین موقعیت نقطه آسیبپذیری آن‌ ها نیز محسوب میشوند زیرا از هر دو سو میتوانند در معرض تهدید قرار بگیرند.

این جنگلها اکوسیستمهای حیاتی نیز می‌باشند زیرا کارکردهای آن‌ ها قابل‌تبدیل به ارزشهای معمول مادی نبوده و تقریباً هیچگونه گزینه قابل جانشینی ندارند (ذاکری و موسوی، 1387).

جنگل‌های‌ مانگرو تالاب‌های ساحلی پوشیده از درختان و درختچه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در اراضی جزر و مدی سواحل آب‌های گرم، لب‌شور و شور بین مدارهای 30 درجه شمالی و 30 درجه جنوبی عرض جغرافیایی هستند. گیاهان مانگرو از گروه هیگروهالوفیت‌ها و از دسته‌ هالوفیت‌های نهان‌دانه باتلاقی به شمار می‌آیند كه با استقرار بر روی زمین‌های سیلتی و پوشیده از رسوبات دانه‌ریز یک مرحله انتقالی از خشكی به دریا را تشكیل می‌دهند. وجه تمایز گونه‌های بومی جنگل‌های ماندابی مانگرو با گیاهان ساكن خشكی در خصوصیات ساختمانی، نیازمندی‌ها و بردباری‌های اكولوژیک و نحوه تجدید حیات آن‌ ها است؛ بطوریكه به‌رغم تنوع گونه‌ای از حیث تاكسونومی، شباهت‌های ساختمانی یكسان دارند و در مناطق با شرایط اكولوژیک ویژه، فرماسیون‌های مشابه ایجاد می‌كنند (دانه‌كار، 1374/ ب).

1-1- بیان مسأله

بدیهی است در فقدان یک برنامه مدیریتی صحیح و یکپارچه که هم حمایت از اندوخته‌های طبیعی را موردتوجه قرار دهد و هم بازسازی و احیاء جنگل‌های آسیب‌دیده را برنامه‌ریزی نماید، نسبت به آینده این اجتماعات جنگلی حساس در بوم‌سازگان ساحلی نمی‌توان خوش‌بین بود. با توجه به از دست‌رفت بسیاری از رویشگاه‌های مانگرو دنیا، توجه به حفاظت بیرونی و توسعه این جنگل‌ها در خارج از گستره‌های پراکنش طبیعی نیز به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل‌شده است. بررسی‌ها نشان داده است که توسل به چنین مدیریتی نه‌تنها سبب کاهش عوارض بهره‌برداری از جنگل‌های مانگرو و بهینه شدن تولیدات می‌شود بلکه بهترین زمینه اقتصادی را برای یک مدت طولانی بدون تخریب اکوسیستم فراهم می‌کند (وین او ،2004) بدون آنکه خطر از دست دهی تنوع ژنتیکی وجود داشته باشد. مدیریت بوم‌سازگان جنگل‌های مانگرو مبتنی بر اقدامات مربوط به عملیات حفاظت، احیاء و توسعه رویشگاه‌های موجود است (لیوز ، 2005؛ کیلمن،2006).

امروزه حساسیت‌ها و توجه‌های بین‌المللی در خصوص مانگروها، دولت را بر آن داشته تا برنامه‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی مختلفی را برای احیاء این بوم‌سازگان‌ها از طریق کمک به تجدید حیات آن‌ ها، تهیه و به مرحله اجرا برساند. به‌طورکلی اهداف چنین برنامه‌هایی اغلب توسعه‌ای و حفاظتی بوده و سعی در بازگرداندن اکوسیستم به حالت طبیعی و آغازین آن رادارند (کایرو، 1995؛ کومار،1990).

مدیریت جنگل‌های مانگرو با هدف بهره‌وری پایدار از خدمات بوم‌شناختی (اکولوژیک) این جامعه‌های گیاهی ساحلی مبتنی بر بررسی دقیق رویشگاه، تعیین ساختار گیاهی و زون‌بندی رویشی، تعیین اهمیت، کارکرد و شیوه حفاظت و بهره‌وری از هر زون است و ازآنجاکه سیما و نوع اجتماعات جنگل‌های مانگرو از کناره دریا به سمت خشکی تغییر می‌کند شناخت ساختار رویشگاه از دریا به سمت خشکی در تعیین زون‌های وضع ظاهری و ساختار عمومی (فلورستیک و فیزیونومتریک) گیاهی، مرزبندی آن‌ ها و طرح‌ریزی مدیریتی، دارای اهمیت است (زهزاد و مجنونیان ، 1998).

در دهه‌ های اخیر افزایش مقدار گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر سبب گرم شدن هوای کره زمین شده است. گرم شدن هوا و تغییر اقلیم به‌موازات افزایش فشار مصرفی جوامع انسانی بر منابع اولیه طبیعی مانند منابع آب، خاک و پوشش گیاهی اثرات مخربی بر حیات روی کره زمین دارد و سبب تخریب اکوسیستم‌های طبیعی، وقوع سیل و خشکسالی و بر هم خوردن تعادل اقلیمی و اکولوژیکی می‌شود.

چنین اغتشاش‌های اقلیمی به‌نوبه خود منجر به تخریب پوشش گیاهی به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌ خشک گردیده و با کاهش پتانسیل تثبیت بیولوژیک گاز Co2 توسط پوشش گیاهی باعث ایجاد یک چرخه از پس‌خورهایی می‌شود که روند پرشتاب و فزاینده‌ای به توسعه بیابان و کاهش توان و عملکرد تولید خالص اولیه بوم‌سازگان‌ها بخشیده است (دانهکار و همکاران،1388).

جنگلهای حرا در مناطق ساحلی جنوب کشور ایران قرار دارند و به دلیل کارکردهای بی‌شمار و ارزشهای زیستمحیطی حفاظت، احیاء و توسعه آن‌ ها ضروری است (محمدیزاده و همکاران،1391).

احیاء بیولوژیک بهترین روش مقابله با چنین پدیده‌های مخربی بوده و در واقع با بهره گرفتن از پتانسیل‌های طبیعی موجود در هر منطقه پایداری و بازسازی چرخه‌های زیستی و طبیعی را ممکن می‌سازد. به همین سبب در بسیاری از پروژه‌های احیائی و اصلاحی با اعمال مدیریت صحیح اکولوژیک در جهت افزایش پوشش گیاهی و جلوگیری از کاهش توان بیولوژیک سرزمین گام برداشته می‌شود، چرا که هرگونه تلاش در جهت افزایش پتانسیل بیولوژیک اراضی و بازگرداندن ظرفیت‌های ازدست‌رفته عرصه‌های منابع طبیعی در راستای توسعه پایدار است (ذاکری و موسوی،1387).

یکی از راه‌های بسیار مهم جهت مبارزه با بیابان‌زایی، افزایش پوشش گیاهی است. لذا انتخاب صحیح گونه‌های گیاهی سازگار و مقاوم با شرایط اکوسیستم بیابانی در راستای احیاء و ایجاد پوشش گیاهی مناسب ازیک‌طرف و تأمین منابع آب ارزان‌قیمت جهت استقرار آن‌ ها از طرف دیگر، امری ضروری است.

از سوی دیگر اجرای این طرح‌ها کاملاً به شرایط محیطی وابسته بوده و در صورت عدم رعایت موازین علمی در انتخاب مکان اجرا، امکان وقوع شکست بسیار بالا خواهد بود. لذا مساله اساسی این تحقیق کاربرد نگرش دقیق و علمی در تعیین شرایط محیطی مؤثر (با توجه به گونه‌های گیاهی رایج در طرح‌های احیاء مناطق حساس و درخطر استان هرمزگان) و درنهایت ارائه مدلی به‌منظور یافتن مکان‌های مناسب اجرای چنین طرح‌هایی است.

با توجه به گزارش‌های موجود از فعالیت‌های جنگل‌کاری و احیاء بیولوژیک اجرا شده توسط اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان گسترده‌ترین پروژه‌های انجام شده در سطح استان در یک دهه اخیر، از لحاظ وسعت و بودجه اختصاص یافته بر توسعه جنگل‌های مانگرو با بهره گرفتن از دو گونه‌ی حرّا و چندل متمرکز بوده است. با توجه به این مساله و با در نظر گرفتن شرایط محیطی منطقه‌ی جزر و مدی از یک سو و اهمیت گسترش و بازسازی رویشگاه‌های مانگرو که به دلیل فعالیت‌های اقتصادی حاصل از توسعه شتابان اقتصادی بویژه در بخش بنادر و دریانوردی از سوی دیگر، با مشورت مسئولان بخش اجرا ضرورت تامین اطلاعات علمی و مدون ساختن نتایج طرح‌های اجرا شده تاکنون مورد اتفاق نظر قرار گرفت.

بررسی اولیه سوابق بخش اجرا حاکی از عدم موفقیت برخی پروژه‌های نهال‌کاری حرّا و چندل بود. در حالیکه در مورد پروژه‌های نهال‌کاری با گونه‌های دیگر از قبیل کهور، آکاسیا و … که در بخش‌های بیابانی استان انجام شده است مشکل عدم موفقیت با توجه به تجربه و سوابق تحقیقاتی و عملی موجود چنین مشکلی کمتر ثبت شده بود. هرچند در این مناطق نیز مسائلی در رابطه با تاثیر اکولوژیک گونه‌های معرفی شده بر ترکیب گیاهی موجود بویژه در مورد گونه‌ی Prosopis juliflora (Sw.) DC. و تاثیر تنش‌های محیطی بر نهال‌های مستقر شده مشاهده و گزارش شده است.

با در نظر داشتن این سابقه مقرر شد تحقیقی جهت امکان‌سنجی استفاده از لایه‌های اطلاعات محیطی برای تعیین مناطق مستعد کاشت گونه‌های مانگرو که در ایران منحصر به حرّا و چندل است صورت گیرد. در گام بعد با توجه به

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

[ 10:42:00 ب.ظ ]

ارسال نظر »

پایان نامه نقش عوامل ژئومورفولوژیک بر توسعه فیزیکی شهر اراک به منظور تدوین مدل داده مفهومی

فهرست مطالب:

فصل اول

1-1مقدمه……………………………………………. 2

1-2بیان مساله………………………………………. 4

1-3 فرضیه پژوهش………………………………….. 5

1-4 اهداف پژوهش…………………………………….. 5

فصل دوم

2-1 پیشینه پژوهش……………………………………. 7

2-2 مبانی نظری مدل داده مفهومی…………………. 13

2-2-1 مرور مدل داده…………………………………….. 13

2-2-2سطوح انتزاعی مدل داده…………………………13

2-2-3مدلسازی داده ی مکانی……………………….. 14

2-2-4 طراحی مدل دادهی مفهومی جهت توسعه فیزیکی…….. 15

2-2-5 مدل دادهی مفهومی…………………………….. 16

2-2-6 پایگاه دادهی مکانی……………………….. 17

فصل سوم

3-1 ویژگیهای طبیعی منطقه…………………………… 21

3-1-1 موقعیت جغرافیایی………………………………… 21

3-1-2 زمین شناسی……………………………………. 22

3-1-3 شرایط اقلیمی…………………………………….. 26

3-1-4 ناهمواریها……………………………………………. 30

3-1-5 واحدهای فرم اراضی……………………………… 33

3-1-6 زهکشی طبیعی……………………………………… 35

3-1-7 جنس خاک…………………………………………. 36

3-2مواد و روشها………………………………………… 36

3-2-1 منابع داده………………………………………… 36

3-2-2 مراحل پژوهش………………………………………. 37

فصل چهارم

4-1نتایج حاصل از اجرای مدل تاپسیس…………………… 60

4-2ارزیابی نتایج مدل با روش کمی و مشاهدات میدانی…….66

4-3 تحلیل منطقه پیشنهادی…………………………… 76

4-4نتایج مدل داده و بحث روی آن…………………………… 77

فصل پنجم

5-1 نتیجه گیری………………………………………….. 83

5-2آزمون فرضیه…………………………………………. 83

5-3 پیشنهادات……………………………………… 84

چکیده:

شهر در محیط جغرافیایی نه بر اساس ظرفیت و امکانات بلکه بر اساس اضطرار و ضرورتها گسترش پیدا می کند. این مساله در شهرهای امروزی به شدت بهچشم میخورد نکتهی قابل توجه آنکه شهر باید در هماهنگی تمام با قرارگاه طبیعی خود قرار بگیرد و ضروری است که انسان بتواند با بستر زمین یک رابطه منطقی برقرار کند. از این رو در پژوهش حاضر به بررسی عوامل ژئومورفولوژیک موثر بر توسعه فیزیکی شهر اراک پرداخته شده است و مدل داده مفهومی برای توسعه فیزیکی شهر طراحی شده است، بهگونهای که برای سایر شهرها نیز الگو قرار گیرد. واحد کاری بر اساس لندفرمهای منطقه تعریف گردید. مطالعه توسعه فیزیکی شهر اراک براساس شاخص هایی نظیر ارتفاع، فاصله از خطوط گسل، نقشهی ژئومورفولوژیکی، کاربری، پیوستگی شهر اراک، لرزهخیزی، شیب، فاصلهی مناسب تا کویر میقان و ارتفاع رواناب انجام شد. شاخص های مورد نظر بر اساس توابع عضویت فازی استاندارد گردید. سپس روابط شاخص ها بر اساس ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک طرفه (ANNOVA) و خوشهبندی در واحدهای لندفرم ارزیابی شد. جهت مشخص نمودن اولویت لندفرمها برای توسعه فیزیکی آتی شهر، مدل تاپسیس اجرا گردید. در راستای اجرای مدل، وزن متغیرها براساس نظرخواهی از متخصصین توسط مدلAHP انجام شد. نتایج تحلیل نشان داد، اولویت اول برای توسعه فیزیکی شهر اراک، در شمال غربی این شهر قرار دارد. بستر فضای پیشنهادی از نظر طبیعی مورد بررسی قرار گرفت.

فصل اول: مقدمه پژوهش

1-1- مقدمه

«قدرت عمل انسان در محیط طبیعی به اقتضای تعداد فزاینده ی جمعیت و تکامل سریع ابزار و وسایل، روز به روز ابعاد وسیعتری به خود میگیرد»(رهنمایی، 1387: 9). «در این شرایط توسعهی فیزیكی شهرها معمولا بدون توجه به فاکتورهای طبیعی اتفاق میافتد. از جمله تبعات این نوع توسعه های فیزیكی در شهرها: تخریب باغها و زمینهای زراعی به نفع ساخت و سازها، دستاندازی به حریم رودخانهها و ارزشهای زیست محیطی، توسعه در شیبهای تند، همجواریهای نامناسب در كاربریها می باشد. برای به حداقل رساندن اثرات نامطلوب زیست محیطی حاصل از چنین فرایندی، لازم است علاوه بر سایر فاكتورهای اقتصادی – اجتماعی و سیاسی به فاكتورهای طبیعی و خصوصیات زمین به عنوان پایه اصلی توسعه فیزیكی توجه كافی مبذول گردد»(کرم و محمدی، 60:1388).

«گسترش بی رویة شهرها یک مشکل جهانی است و پیش بینی میگردد تا سال 2025 افزون بر 65 درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند در عین حال افزایش سریع پراکندگی شهری، اثرات زیان باری در محیط بر جای میگذارد»(Kaya, 2006:19 ).

«تا زمانی که الگوی رشد شهرها ارگانیک بوده و عوامل درونزا و محلی تعیین کننده رشد شهری بوده اند، زمین شهری نیز کفایت کاربریهای سنتی شهری را میداده و حسب شرایط اقتصادی، اجتماعی و امنیتی شهر، فضای شهر را به طور ارگانیک سامان میداده است»(ماجدی، 1378: 6)، اما امروزه زمین شهری برای جمعیت سرازیر شده به آن کافی نمی باشد و مطالعات اساسی را در زمینه زمین و ژئومورفولوژی شهری و یافتن مکان بهینه برای استقرار و توسعه فیزیکی شهرها را میطلبد.

«توسعه شهر بر روی سطح زمینی صورت میگیرد که از مواد و اشکال ویژهای به وجود آمده است. این مواد و اشکال ممکن است ذاتأ برای فعالیتهای خاصی مناسب باشند و شهرها را در مراحل مختلف توسعه با مخاطرات روبهرو سازند. از سوی دیگر بیشتر عوارض زمین با محیط فعلی خود سازگار نیستند. اغلب آنها تحت یک مجموعهی آب و هوایی با شرایط متفاوت از قبیل یخچالها یا ورقههای یخی قدیمی به وجود آمدهاند. این عوارض ممکن است تا زمانی پایدار بمانند که با گیاهان پوشیده شوند یا تحت شرایط غالب بارش یا زهکشی قرار گیرند. با وجود این اگر این پایداری برهم بخورد شاید در حالت تعادل با شرایط جدید سازگار شوند. توسعه شهر تغییرات تاسف باری را در این شرایط به وجود میآورد»(روستایی و جباری، 1391: 21).

«بررسی ویژگی های جمعیتی در شهر اراک ضرورت این شهر را به توسعه فیزیکی به صراحت آشکار مینماید. شهر اراک تا قبل از شروع تحولات صنعتی با رشد پایین جمعیت مواجه بوده است. طی دوره شکل گیری شهر تا سال 1335 تنها 89 هزار نفر در این شهر ساکن بوده اند. همانطور که در جدول و نمودار زیر مشاهده می شود جمعیت شهر اراک از 71925 نفر در سال 1345 به 484212 نفر در سال 1390 رسیده است. شروع تحولات جمعیتی از اواسط دهه 40 شمسی همزمان با صنعتی شدن و پذیرش نقشهای جدید، اتفاق میافتد و به تبع آن، روند رشد جمعیتی و مهاجرتی به این شهر تا اواسط دهه70 شمسی ادامه مییابد. بعد از این دهه رشد جمعیتی شهر غالباَ بر پایه رشد طبیعی جمعیت بوده است.

با بهره گرفتن از مدل رشد نمایی مشخص شده است که جمعیت شهر اراک تا سال14700 به 526431 نفر خواهد رسید كه نسبت به جمعیت سال 85 معادل 79 هزار نفر افزایش جمعیت خواهد داشت.

بنابراین شهرنشینی شتابان در دوره های اوج ، گسترش کالبدی و جهت و شدت رشد شهر را تحت تاثیر چشمگیری قرار داده است»(تلخابی، 1391).

2-1- بیان مسأله

افزایش جمعیت انسانی در شهرها ضرورت روز افزونی برای اشغال زمینهای اطراف هر شهر بوجود آورده است که این نیاز با بستر طبیعی ، محیط زیست و شاخص های ژئومورفولوژیک هر منطقه دارای ارتباطی تنگاتنگ میباشد. به گونه ای که امروزه در بیشتر شهرهای ایران هماهنگی بین رشد فیزیکی شهر و محیط طبیعی دیده نمی شود. اگر روند گسترش شهر بدون تناسب با ظرفیت ها و امکانات طبیعی شکل گیرد، پیامدهای ناخوشایندی را در فضای کالبدی- زیستی درون شهری بوجود می آورد. ازجمله این پیامدها: بروز مخاطرات طبیعی، برهم زدن تعادل محیط زیست و اختلال در امر خدمات رسانی می باشد. پس ضرورت است تا انسان بتواند، با بستر زمین یک رابطه منطقی برقرار کند.

منطقه مورد مطالعه یعنی شهر اراک ازجمله شهرهایی است که با احداث صنایع در دهه 50 و استان شدن آن در سال 1356، رشدی شتابان داشته است و با مسائل متعدد محیطی مانند تاثیرات همسایگی با کویر، تاثیر آلودگی آب بر اراضی کشاورزی و ساختار نامناسب توپوگرافی مواجه شده است و این سبب عدم پیوستگی مکانی در شهر اراک گردیده که به دنبال خود مسائل مدیریتی را ایجاد نموده است. بررسی و مطالعه متغیرهای ژئومرفولوژیک تأثیرگذار در توسعه فیزیكی شهر اراک مانند: ارتفاع، شیب، فاصله از کویر میقان، ارتفاع رواناب، ژئومورفولوژی، نقاط لرزه خیز، کاربری، فاصله از خطوط گسل و فاصله از شهر، می تواند کمک شایانی به ایجاد مدل مکانی مطلوب جهت توسعه فیزیکی شهر نماید. اگر این امر در برنامه ریزیها و طرحهای تهیه شده مورد توجه قرار نگیرد، عواقب نامطلوبی به دنبال دارد. بنابراین تا حد امکان باید سعی کرد جلوی گسترش شهر به سمت نواحی نامطلوب را گرفت و با تدابیر و برنامه ریزیهای مورد نظر به چیدمان مکانی مناسبی برای توسعه شهر پرداخت.

چیدمان یا ساختار مکانی داده ها در برنامه های کاربردی تحت عنوان مدل داده مفهومی[1]مطرح است که الگوریتم سادهای برای ساختارهای مکانی پیچیده فراهم میسازد. این امر به استفادهی کاربردی از نتایج پژوهش کمک می کند. لذا طراحی مدل مفهومی از ضرورتهای پژوهشهای جغرافیایی است.

سؤال پژوهش :

مهمترین عامل ژئومرفولوژیک در توسعه فیزیکی شهر اراک کدام است؟

3-1- فرضیه پژوهش

فاصله مناسب از پلایای میقان مهمترین عامل در توسعه فیزیکی شهر اراک است.

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

[ 10:40:00 ب.ظ ]

ارسال نظر »