فهرست عناوین

چکیده

فصل اول

           

زمینه پژوهش              ………………………………………………………………….         1

اهداف پژوهش               ………………………………………………………………….         5

سوالات پژوهش               ………………………………………………………………….         6

تعریف واژه­ های اختصاصی     ………………………………………………………………….         7

 

فصل دوم

 

چارچوب پنداشتی            ………………………………………………………………….         10

مروری بر مطالعات انجام شده     ………………………………………………………………….         34

 

فصل سوم

           

نوع پژوهش                 ………………………………………………………………….         41

جامعه پژوهش               ………………………………………………………………….     44

نمونه پژوهش               ………………………………………………………………….     44

حجم نمونه                 ………………………………………………………………….     44

روش نمونه گیری                  ………………………………………………………………….     45

محیط پژوهش                ………………………………………………………………….     45

معیارهای ورود و خروج از مطالعه     ………………………………………………………………….     46

ابزار جمع‌ آوری داده ­ها           ………………………………………………………………….     46

اعتبار علمی(روایی) ابزار           ………………………………………………………………….     47

اعتماد علمی(پایایی) ابزار          ………………………………………………………………….     47

روش گردآوری داده ­ها                          ………………………………………………………………….         47

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها      ………………………………………………………………….     49

 

ملاحظات اخلاقی         ………………………………………………………………….     50

 

فصل چهارم

 

یافته­ های پژوهش            ………………………………………………………………….     52

 

فصل پنجم

 

تفسیر یافته­ ها                 ………………………………………………………………….     69

نتیجه گیری نهایی          ………………………………………………………………….     81

كاربرد یافته­ های پژوهش         ………………………………………………………………….     83

محدودیت­های پژوهش          ………………………………………………………………….     84

پیشنهادات برای پژوهش­های بعدی    ………………………………………………………………….     85

 

ضمائم

فرم جمع آوری اطلاعات

منابع

گواهی پذیرش مقالات

خلاصه انگلیسی

 

فهرست جداول:

جدول 1-4: مشخصات دموگرافیک کودکان مبتلا به تالاسمی که تحت ترانسفوزیون خون قرار گرفته­اند  ………………………………………. 53

جدول 2-4: مشخصات دموگرافیک پرستاران شاغل در درمانگاه و بخش خون بیمارستان کودکان  …………………………………………………. 54

جدول 3-4: رتبه ­بندی میزان رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در حیطه عملکرد پرستاران  ……………………………………………………….. 55

جدول 4-4: رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در حیطه امکانات بخش  …………………………………………………………………………………………. 58

جدول 5-4: رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در حیطه بانک خون  ………………………………………………………………………………………………. 59

جدول 6-4: تعیین کیفیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون بر حسب امتیاز درصدی  ……………………………………………….. 60

جدول 7-4: مقایسه میزان رعایت استاندارد ترانسفوزیون خون در ممیزی اول و دوم (پس از اجرای مداخله انجام شده)  ………………. 61

جدول 7-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب تأهل  …………………………………………………………………. 63

جدول 8-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب محل خدمت  …………………………………………………….. 64

جدول 9-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب آموزش دیدن یا ندیدن  …………………………………….. 65

جدول 10-4: ارتباط میزان سابقه کار و تعداد دفعات آموزش دیدن پرستاران با نمره کل عملکرد آنها  …………………………………………… 66

جدول 9-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب سمت  ………………………………………………………………… 67

جدول 9-4: مقایسه میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد پرستاران بر حسب تحصیلات

  ………………………………………………………….. 68

 

عنوان: ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده ­های خونی در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز

چکیده

مقدمه: بیماران تالاسمی از مصرف کنندگان مداوم خون می­باشند، ترانسفوزیون خون بدون عارضه، به دانش، اجرای مطلوب و به موقع مهارتهای پرستاری بستگی دارد که می ­تواند منجر به افزایش بقاء و عمر بیماران تالاسمی گردد، چگونگی به کارگیری و رعایت استانداردهای پرستاری ترانسفوزیون ایمن توسط پرستاران دارای اهمیت می­باشد، بر این اساس این مطالعه با هدف ممیزی رعایت استانداردهای پرستاری در ترانسفوزیون خون ایمن توسط پرستاران در بیمارستان کودکان شهر تبریز انجام شد.

مواد و روش‌ها: این پژوهش یک مطالعه اقدام پژوهی است و جامعه پژوهش را کلیه پرستاران شاغل در بخش و درمانگاه خون بیمارستان کودکان تبریز تشکیل می­داد که وظیفه ترانسفوزیون خون را برعهده داشتند. در این مطالعه، از پرسشنامه دو قسمتی که قسمت اول مربوط به ثبت عوامل فردی و شغلی پرستاران و مشخصات کودکان تحت ترانسفوزیون خون و قسمت دوم شامل چک لیست مشاهده­ای برای بررسی وضعیت عملکرد پرستاران در انجام ترانسفوزیون خون، جهت بررسی وضعیت موجود ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن و مطابقت آن با استانداردهای مربوطه، استفاده شد. 106 مورد انجام ترانسفوزیون فرآورده ­های خونی در کودکان مبتلا به تالاسمی، در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی کودکان تبریز که توسط 11 نفر از پرستاران در شیفت­های صبح انجام شده بود، مورد مشاهده قرار گرفت و ممیزی بالینی فرایند ترانسفوزیون بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده ­ها با بهره گرفتن از نرم­افزار SPSS نسخه 13 انجام شد.

یافته‌ها:

حدود 6/63% از پرستاران شرکت کننده در مطالعه (5/45% یک بار و 2/18% دو بار در سال) در مورد فرایند ترانسفوزیون خون آموزش دیده بودند. در 8/46% موارد چک لیست، عملکرد پرستاران با استانداردها کاملاً مطابقت داشت. اما تنها در 9/0% موارد، پرستاران قبل از شروع ترانسفوزیون خون دستهایشان را شسته و دستکش لاتکس پوشیده بودند و در 2/97%  موارد از مچ بند برای شناسایی کودک استفاده شده بود. میانگین (انحراف معیار) امتیاز کل عملکرد کسب شده پرستاران 05/37 (26/1) ، با کمینه 34 و بیشینه 40 امتیاز از 49 بود.

نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که رعایت استانداردهای پرستاری در فرایند ترانسفوزیون خون به طور کلی مطلوب می­باشد، هرچند در برخی از موارد کاملاً مطلوب نبوده و  نشان­دهنده لزوم توجه به بهبود کیفیت انجام ترانسفوزیون خون می­باشد. بر این اساس توجه به نقاط ضعف عملکرد پرستاران بشدت احساس می­گردد.

کلمات کلیدی: ترانسفوزیون خون، ممیزی، تالاسمی، عملکرد، پرستاران

 

 

فصل اول:   معرفی پژوهش

 

این فصل در رابطه با زمینه پژوهش تدوین شده است. زمینه پژوهش شامل عنوان پژوهش، معرفی مسئله، اهداف پژوهش، سوالات پژوهش و تعریف واژه ­ها، می­باشد.

1-1 عنوان پژوهش

ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده ­های خونی در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز

2-1 مقدمه، زمینه و اهمیت پژوهش

خون یک منبع حیات­بخش است که جانشین ندارد (1). اولین اشاره به انتقال خون در تاریخ، بیشتر جنبه افسانه دارد. نخستین تلاش برای انتقال خون به انسان در سال 1376میلادی توسط پزشک جوانی به نام ژان انجام شد. تحقیقات اولیه در مورد انتقال خون بصورت علمی توسط جیمز ملاتورل در قرن 18 صورت گرفت و در سال­های متمادی بررسی و تحولات گوناگون در این زمینه، انتقال خون را به شکل کنونی درآورده است (2). هدف از انتقال خون، افزایش اکسیژناسیون بافتی و جلوگیری از خونریزی است که در نهایت پیش­آگهی بیماری را بهبود خواهد بخشید (3).

انتقال خون بخش مهمی از مراقبت­های پزشکی ‫محسوب می­ شود که اگر به طور صحیح انجام شود، می­تواند­ نجات بخش حیات باشد (4). کاربرد انتقال خون تنها برای درمان مواردی است ‫که منجر به مرگ و میر واضح شده و از طریق سایر ‫روش­ها به طور موثر قابل پیشگیری و درمان نباشد (4, 5). فرایند انتقال خون با مواردی مانند ‫محدودیت مدت زمان ذخیره­سازی و بالا بودن هزینه­­ ‫نگهداری مواجه است (6). شواهدی مبنی بر تفاوت­های ‫قابل ملاحظه در الگوی استفاده بالینی از خون بین ‫بیمارستان­ها، متخصصین بالینی و حتی بـین پزشکان ‫همکار در یک گروه وجود دارد (4, 5). انتقال خون در بسیاری از بیماری­ها از جمله تالاسمی، اعمال جراحی و زایمان اهمیت حیاتی داشته (7) و در عین حال همیشه با خطرات و مشکلات عدیده­ای از جمله: بیماری­های عفونی مثل هپاتیت، ایدز، مونونوکلئوز عفونی، تضعیف سیستم ایمنی، واکنش­های همولیتیک و غیر همولیتیک، ناسازگاری­های خونی و … همراه است. علاوه بر این، انتقال خون هزینه بالایی را نیز طلب می­ کند (8). به طوری که یک واحد گلبول قرمز متراکم در آمریکا تا زمان تزریق حدود 151 دلار (9) و در ایران حدود 1470000 ریال هزینه دربردارد. هزینه تزریق خون و فرآورده ­های آن در انگلیس سالانه معادل 5/165 میلیون پوند می­باشد که 76% این هزینه مربوط به تزریق گلبول قرمز فشرده است (10).

علی رغم مطرح بودن تزریق خون به عنوان “پیوند زندگی”، خطر ایجاد واکنش­های آن نیز وجود دارد که از واکنش آلرژیک تا همولیز تهدید کننده­ زندگی متفاوت است (11-13). بیش از 20% تمام ترانسفوزیون­های خون منجر به بروز واکنش­های متفاوت می­ شود (12, 14). واکنش­هایی که در عرض 24 ساعت اول تزریق خون رخ می­ دهند واکنش­های زودرس تلقی شده و در 1% تا 3% از تزریق­ها رخ می­دهد (13). بطوری که در یک مطالعه 7 ساله، 1500 واکنش زودرس در 440000 مورد تزریق فرآورده ­های خونی شناسایی گردید (15). سازمان دارو و غذا، موارد مرگ­های ناشی از ترانسفوزیون خون را از سال­های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۵ گزارش کرده که 51% از 256 مرگ گزارش شده ناشی از همولیز حاد بدنبال تزریق فرآورده ­های خونی با ناسازگاری ABO بوده است. Linder و همكاران خطر ترانسفوزیون با ناسازگاری ABO را محاسبه نمودند كه یک در ۳۸۰۰۰ واحد بوده و تجویز نادرست ۱در ۱۹۰۰۰ واحد RBC تجویز شده در ایالت نیویورك را شامل می­شد (16).

از آنجایی که مشکلات تامین خون سالم، حفظ خون در مقابل آلودگی­های مختلف، همراه با هزینه روزافزون تهیه فرآورده ­های خونی، مسائل عمده مربوط به ترانسفوزیون خون می­باشند (17) و با توجه به این که تزریق خون، بی خطر و بدون هزینه نمی ­باشد (18)، لذا با توجه به این مشکلات و هزینه بالای تأمین خون سالم و همچنین عوارض متعدد ناشی از ترانسفوزیون خون و فرآورده ­های خونی، لازم است که تجویز فرآورده ­های مذکور بر اساس معیارهای علمی و فقط در صورت ضرورت انجام گیرد (9).

از آنجا که در نگرش جدید همه ارائه­دهندگان خدمات سلامت از جمله پرستاران ملزم به حفظ و ارتقای کیفیت و پاسخگویی در قبال آن گشته­اند، حاکمیت بالینی به عنوان روشی برای دستیابی به کیفیتی پاسخگو مطرح شده است با توجه به اهمیت پاسخگویی در قبال ارتقای کیفیت در حاکمیت بالینی، ممیزی بالینی از اجزای اصلی این تفکر محسوب می­ شود در واقع حاکمیت بالینی به منظور حمایت از پرستاران و سازمان های ارائه­دهنده خدمات و در راستای ارتقای کیفیت خدماتشان، ممیزی بالینی را معرفی کرده و ابزارهای مورد نیاز آن را فراهم نموده است. ممیزی بالینی (Clinical Audit) فرایندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی که از طریق بررسی و مطابقت سیستماتیک مراقبتها با استانداردها و اجرای تغییر مناسب، به دنبال بهبود مراقبت بیمار و پیامدهای حاصله انجام می­ شود.

ممیزی، بررسی و ارزیابی فعالیتهای انجام شده در مقایسه با استانداردهای از پیش تعریف شده می­باشد که با ارتقای کیفیت خدمات ارائه شده به مشتری­ها و نتایج مربوطه از طریق بررسی سازمان یافته و مطابقت فرایندهای خدمت با معیارها و استانداردهای از پیش تعریف شده عملکرد نظام سلامت را بهبود می­بخشد (19).

همچنین نتایج مطالعه­ ای در مشهد با عنوان “ممیزی رعایت استانداردهای پرستاری در فرایند ترانسفوزیون خون بیمارستان تخصصی زنان ام البنین (س)” (1390) نشان داد که مهارتهای اساسی درآماده سازی خون برای ترانسفوزیون، در 42%موارد، انجام مراقبت­های حین ترانسفوزیون خون 48% موارد، مراقبت­های بعد از ترانسفوزیون 25% موارد، مطابق استانداردهای پرستاری اجرا نمی شود و در مجموع میزان رعایت و نحوه به کارگیری استانداردهای پرستاری در ترانسفوزیون خون توسط پرسنل پرستاری در 56% موارد مطلوب بود (20).

با توجه به افزایش روند مصرف فرآورده ­های خونی و افزایش آمار واکنش­های تزریق خون، ممیزی ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن در گروه­های مختلف بیماران و مخصوصاً برای کودکان مبتلا به تالاسمی حائز اهمیت است. همه پرستاران و پزشکان مسئولیت دارند که به تک تک بیماران خدماتی مطابق با استاندارد و با بهترین کیفیت ارائه دهند و باید در این زمینه پاسخگو باشند. بنابراین لازم است که استانداردهای مراقبت­ها را بدانند و بتوانند عملکرد خود را به حد استاندارد رسانده و مطابقت دائم آن با استاندارد­ها را پایش نموده و اثبات کنند.

لذا طبق نتایج مطالعه­ جعفرزاده و همکاران در مشهد، با توجه به عدم رعایت استانداردها در 44% موارد (20) و نبود بررسی مشابه در تبریز و همچنین از آنجایی که بیماران تالاسمی از مصرف­ کنندگان مداوم دریافت خون می­باشند، لذا خدماتی که پرستاران در این زمینه ارائه می­ دهند اهمیت حیاتی برای ادامه زندگی و رفاه این بیماران داشته و باید کیفیت مراقبت­های پرستاری که توسط پرستاران ارائه می­گردد در حد مطلوب نگه داشته شود، محققان بر آن شدند تا ممیزی ترانسفوزیون خون و مراقبتهای آن را در بخش خون بیمارستان کودکان تبریز بررسی نمایند.

 

3-1 اهداف پژوهش

1-3-1 هدف کلی

ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده ­های خونی و مراقبتهای مربوط به آن در مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز

2-3-1 اهداف اختصاصی

1. تعیین میزان و موارد تطابق عملکرد پرستاران با استاندارد ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن در بیماران تالاسمی بستری در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز (ممیزی اول)
2. تعیین کیفیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون
3. اجرای مداخله در موارد عدم تطابق عملکرد با استاندارد و تعیین وضعیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون پس از اجرای مداخله انجام شده (ممیزی مجدد)

 

اهداف فرعی

تعیین ارتباط نمره کل عملکرد پرستاران با مشخصات دموگرافیک

4-1 سوال پژوهش

1. میزان مطابقت ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن با استانداردها، چگونه است؟
2. وضعیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون پس از اجرای مداخله، چگونه است؟

سوالات فرعی پژوهش

آیا میان نمره کل عملکرد پرستاران با مشخصات دموگرافیک ارتباط وجود دارد؟

 

 

5-1 تعریف واژه ­ها

1-5-1 ممیزی بالینی

تعریف نظری: ممیزی بالینی (Clinical Audit) فرایندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی که از مجموعه ­ای از فعالیتهای به هم مرتبط تشکیل شده است (19, 21).

تعریف عملی: در این پژوهش منظور از ممیزی بالینی، فرایندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی مربوط به ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن انجام می گیرد. ابتدا از طریق مطالعه متون علمی و گایدلاین­های معتبر کشوری، استاندارد ارائه خدمات یا مراقبت مورد نظر تعیین و تدوین می­ شود، سپس وضعیت موجود ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن بررسی گردیده و مواردی که عدم تطابق با استاندارد وجود دارد مشخص می­ شود در نهایت در مکانهایی از اختلاف، که امکان مداخله وجود دارد مداخله صورت گرفته و پس از یک بازه زمانی مناسب، به منظور ارزیابی میزان اثربخش بودن مداخله انجام شده، ممیزی مجدد انجام می­ شود.

2-5-1 ترانسفوزیون فرآورده ­های خونی

تعریف نظری: تزریق خون یا اجزای خون را به داخل عروق خونی بیمار، ترانسفوزیون خون می گویند(22).

تعریف عملی: در این پژوهش منظور، تزریق خون و مشتقات آن به کودکان در بخش انکولوژی می­باشد که مراقبتهای قبل، حین و پس از ترانسفوزیون که توسط پرستار انجام می شود مد نظر می باشد.

3-5-1 بخش خون

تعریف عملی: در این پژوهش منظور از بخش خون، بخشی است که در آن بیماران مبتلا به سرطان تحت مراقبت و درمان قرارمی­گیرند.

4-5-1 درمانگاه

تعریف نظری: مکانی که در آن به بیماران سرپایی، درمان پزشکی یا مشاوره­ای داده می­ شود، اغلب به یک بیمارستان متصل است (23).

بهمن ماه 1392

 

 

 

 

چکیده

 

واکنش های یک کمپلکس دو هسته ای پلاتین (II) با تعدادی لیگاند دهنده

  

 

در این تحقیق، شیمی کمپلکس دو هسته ای پلاتین (II)،

cis,trans-[I(Me2SO)Pt( -I)2Pt(Me2SO)I]در واکنش با چند لیگاند دهنده فسفری یک دندانه (تری فنیل فسفین ( PPh3 ) و (تری فنیل فسفیت (  P(OPh)3) و 1و3و5 تری آزا 7- فسفا آدامانتان
(PTA  )( و دو دندانه (بیس دی فنیل فسفینو اتان(dppe  ) و  ( بیس دی فنیل فسفینو متان (dppm  ) و
( بیس دی فنیل فسفینو فروسن ( dppf )( و نیز چند لیگاند هیدروژن دهنده آروماتیک یک دندانه
)پیریدین ( Pyridine ) و1- متیل ایمیدازول ( 1-MeIm ) و 4- متیل پیریدین ( 4-Picoline )( مورد مطالعه قرار گرفت و جهت شناسایی کمپلکس های مونومری پلاتین (II) حاصل از شکسته شدن پل و انجام واکنش جانشینی، از طیف سنجی 1H NMR و  31P NMRو تجزیه عنصری استفاده شده است.

 

کلید واژه: کمپلکس دو هسته ای پلاتین (II)، لیگاند دهنده

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

فصل اول: مقدمه

1-1  شیمی کمپلکس های پلاتین…………………………………………………………………………………………….. 2

1-2  شیمی کمپلکس های پلاتین حاوی لیگاندهای سولفوکساید………………………………………….. 4

1-2-1  شیمی سولفوکسایدها……………………………………………………………………………………………….. 4

1-2-2  کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاند DMSO……………………………………………………….. 4

1-3  واکنش های جانشینی کمپلکس های مسطح مربع…………………………………………………………. 5

1-4  لیگاندهای فسفری نوع سوم……………………………………………………………………………………………….. 6

1-4-1 PTA……………………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-5  ویژگی لیگاندهای نیتروژنی آروماتیک……………………………………………………………………………….. 8

1-5-1  پیریدین……………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-5-2  4- متیل پیریدین………………………………………………………………………………………………. 10

1-5-3  1- متیل ایمیدازول…………………………………………………………………………………………… 10

1-6  NMR روشی مفید در شیمی معدنی……………………………………………………………………………… 11

1-6-1  1H NMR در کمپلکس های پلاتینی……………………………………………………………………. 11

1-6-2  31P NMR در کمپلکس های پلاتینی…………………………………………………………………… 11

1-7  هدف…………………………………………………………………………………………………………………………………… 12

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

فصل دوم: کارهای تجربی

2-1  ملاحظات عمومی………………………………………………………………………………………………………………. 14

2-2  منابع مواد شیمیایی………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-3  تکنیک ها و روش ها………………………………………………………………………………………………………… 15

2-3-1  طیف سنجی رزونانس مغناطیسی پروتون…………………………………………………………….. 15

2-3-2  طیف سنجی رزونانس مغناطیسی 31P{1H}………………………………………………………… 15

2-3-3  تجزیه عنصری…………………………………………………………………………………………………………. 15

2-3-4  نقطه ذوب………………………………………………………………………………………………………………… 15

2-4  طرز تهیه مواد اولیه…………………………………………………………………………………………………………… 16

2-4-1  تهیه تیزاب سلطانی…………………………………………………………………………………………………. 16

2-4-2  تهیه کمپلکس K2PtCl6 از پسماندهای آزمایشگاهی…………………………………………… 16

2-4-3  تهیه کمپلکس K2PtCl6 از Pt خالص…………………………………………………………………… 18

2-4-4  تهیه کمپلکسK2PtCl4  از کمپلکس K2PtCl6…………………………………………………… 18

2-4-5  تهیه کمپلکس cis-[PtCl2(Me2SO)2] ازکمپلکس  K2PtCl4…………………………….. 19

2-4-6  تهیه کمپلکس  cis,trans-[I(Me2SO)Pt( -I)2Pt(Me2SO)I]از کمپلکس

cis-[PtCl2(Me2SO)2]………………………………………………………………………………………………………………… 19

2-5  سنتز کمپلکس های تک هسته ای پلا تین (II) حاوی لیگاندهای دهنده فسفری
یک دندانه و دو دندانه…………………………………………………………………………………………………………………. 20

2- 5-1  تهیه کمپلکس 1، [Pt(I)2(PPh3)2]………………………………………………………………………. 20

2- 5-2  تهیه کمپلکس 2، [Pt(I)2(P(OPh)3)2]……………………………………………………………….. 20

2- 5-3  تهیه کمپلکس 3، [Pt(I)2(PTA)2]………………………………………………………………………. 20

2- 5-4  تهیه کمپلکس 4، [Pt(I)2(dppm)]……………………………………………………………………… 21

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

2- 5-5  تهیه کمپلکس 5، [Pt(I)2(dppe)]……………………………………………………………………….. 22

2- 5-6  تهیه کمپلکس 6، [Pt(I)2(dppf)]………………………………………………………………………… 22

2-6  سنتز کمپلکس های تک هسته ای پلا تین (II) حاوی لیگاندهای دهنده

نیتروژنی یک دندانه……………………………………………………………………………………………………………………. 23

2-6-1  تهیه کمپلکس 7، trans-[Pt(Me2SO)I2Py]……………………………………………………….. 23

 

فصل سوم: بحث و نتیجه گیری

3-1  سنتز و شناسایی ترکیبات اولیه……………………………………………………………………………………….. 28

3-1-1  سنتز و شناسایی کمپلکس cis-[PtCl2(Me2SO)2] ازکمپلکس  K2PtCl4……….. 28

3-1-1-1  تهیه کمپلکس cis-[PtCl2(Me2SO)2]……………………………………………………….. 28

3-1-1-2  شناسایی کمپلکس cis-[PtCl2(Me2SO)2]………………………………………………… 28

3-1-2  سنتز و شناسایی کمپلکس cis,trans-[I(Me2SO)Pt( -I)2Pt(Me2SO)I]
از  کمپلکس cis-[PtCl2(Me2SO)2]………………………………………………………………………………………… 29

3-1-2-1  تهیه کمپلکس cis,trans-[I(Me2SO)Pt( -I)2Pt(Me2SO)I]………………….. 29

3-1-2-2  شناسایی کمپلکس  cis,trans-[I(Me2SO)Pt( -I)2Pt(Me2SO)I]…………. 29

3- 2  سنتز و شناسایی کمپلکس های تک هسته ای پلا تین (II) حاوی

 

لیگاند های دهنده فسفری یک دندانه و دو دندانه……………………………………………………………………. 31

3-2-1  سنتز و شناسایی کمپلکس 1،cis, trans-[Pt(I)2(PPh3)2] …………………………………. 31

3-2-1-1  تهیه کمپلکس 1، cis, trans-[Pt(I)2(PPh3)2]…………………………………………… 31

3-2-1-2  شناسایی کمپلکس 1،cis, trans-[Pt(I)2(PPh3)2] ……………………………………. 31

3-2-2  سنتز و شناسایی کمپلکس 2،cis-[Pt(I)2(P(OPh)3)2] ………………………………………. 34

3-2-2-1  تهیه کمپلکس 2، cis-[Pt(I)2(P(OPh)3)2]………………………………………………… 34

3-2-2-2  شناسایی کمپلکس 2، cis-[Pt(I)2(P(OPh)3)2]…………………………………………. 34

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

3-2-3  سنتز و شناسایی کمپلکس 3، trans-[Pt(I)2(PTA)2]…………………………………………. 36

3-2-3-1  تهیه کمپلکس 3، trans-[Pt(I)2(PTA)2]…………………………………………………… 36

3-2-3-2  شناسایی کمپلکس 3،trans-[Pt(I)2(PTA)2] ……………………………………………. 37

3-2-4  سنتز و شناسایی کمپلکس 4، [Pt(I)2(dppm)]…………………………………………………… 39

3-2-4-1  تهیه کمپلکس 4، [Pt(I)2(dppm)]…………………………………………………………….. 39

3-2-4-2  شناسایی کمپلکس 4، [Pt(I)2(dppm)]……………………………………………………… 39

3-2-5  سنتز و شناسایی کمپلکس 5، [Pt(I)2(dppe)]……………………………………………………. 39

3-2-5-1  تهیه کمپلکس 5، [Pt(I)2(dppe)]………………………………………………………………. 42

3-2-5-2  شناسایی کمپلکس 5، [Pt(I)2(dppe)]……………………………………………………….. 42

3-2-6  سنتز و شناسایی کمپلکس 6، [Pt(I)2(dppf)]…………………………………………………….. 42

3-2-6-1  تهیه کمپلکس 6، [Pt(I)2(dppf)]……………………………………………………………….. 45

3-2-6-2  شناسایی کمپلکس 6، [Pt(I)2(dppf)]………………………………………………………… 45

3-3  سنتز کمپلکس های تک هسته ای پلاتین (II) حاوی لیگاند های دهنده

نیتروژنی یک دندانه……………………………………………………………………………………………………………………. 48

3-3-1  سنتز و شناسایی کمپلکس 7،trans-[Pt(Me2SO)(I)2Py] ………………………………… 48

3-3-1-1  تهیه کمپلکس 7، trans-[Pt(Me2SO)(I)2Py]………………………………………….. 48

3-3-1-2  شناسایی کمپلکس 7،trans-[Pt(Me2SO)(I)2Py] ……………………………………. 48

3-3-2  سنتز و شناسایی کمپلکس 8، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(4-MePy)]…………………… 50

3-3-2-1  تهیه کمپلکس 8، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(4-MePy)]……………………………… 50

3-3-1-2  شناسایی کمپلکس 8، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(4-MePy)]……………………… 51

3-3-3  سنتز و شناسایی کمپلکس 9، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(1-MeIm)]…………………… 53

3-3-3-1  تهیه کمپلکس 9، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(1-MeIm)]…………………………….. 53

3-3-3-2  شناسایی کمپلکس 9، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(1-MeIm)]……………………… 53

3-3-4  سنتز و شناسایی کمپلکس 10، trans-[Pt(I)2(1-MeIm)2]……………………………….. 56

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

3-3-4-1  تهیه کمپلکس 10،trans-[Pt(I)2(1-MeIm)2] …………………………………………… 56

3-3-4-2  شناسایی کمپلکس 10، trans-[Pt(I)2(1-MeIm)2]…………………………………… 56

3-4  نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….. 59

 

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………… 62

 

 

 

فهرست جداول

 

 

عنوان                                                                                             صفحه

 

جدول 1-1  ایزوتوپ های مختلف پلاتین و ویژگی هایشان……………………………………………………… 2

جدول 1-2  چند مثال از فلزاتی با آرایش d کم اسپین………………………………………………………….. 5

جدول 3-1  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس cis,trans-[I(Me2SO)Pt( -I)2Pt(Me2SO)I]… 29

جدول 3-2  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس های 1، cis, trans-[Pt(I)2(PPh3)2]…………………. 31

جدول 3-3  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 2 ، cis-[Pt(I)2(P(OPh)3)2]……………………………… 34

جدول 3-4  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 3، trans-[Pt(I)2(PTA)2]…………………………………. 37

جدول 3-5  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 4، [Pt(I)2(dppm)]……………………………………………. 39

جدول 3-6  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 5، [Pt(I)2(dppe)]……………………………………………… 42

جدول 3-7  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 6، [Pt(I)2(dppf)]………………………………………………. 45

جدول 3-8  نتایج عنصری کمپلکس 7، trans-[Pt(Me2SO)(I)2Py]…………………………………….. 48

جدول 3-9 نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 8، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(4-MePy)]…………….. 51

جدول 3-10  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 9، trans-[Pt(Me2SO)(I)2(1-MeIm)]…………. 53

جدول 3-11  نتایج تجزیه عنصری کمپلکس 10، trans-[Pt(I)2(1-MeIm)2]……………………… 56

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

 

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

شکل 1-1  الگوی شکافتگی فسفر انتهایی……………………………………………………………………………….. 12

شکل 3-1  الگوی شکافتگی لیگاند دی متیل سولفوکسید (DMSO)   متصل

شده از طریق اتم گوگرددر کمپلکس cis-[PtCl2(Me2SO)2]…………………………………………………. 27

شکل 3-2  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس cis-[PtCl2(Me2SO)2] در CDCl3…… 28

شکل 3-3  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس

cis, trans-[I(Me2SO)Pt( -I)2Pt(Me2SO)I]در CDCl3……………………………………………………… 30

شکل 3-4  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 1، [Pt(I)2(PPh3)2] در CDCl3…………. 32

شکل 3-5  طیف31P{1H} NMR    MHz)45/202(کمپلکس 1،

[Pt(I)2(PPh3)2] cis, trans در CDCl3……………………………………………………………………………………. 33

شکل 3-6  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 2 ،

[Pt(I)2(P(OPh)3)2]  cis-درCDCl3…………………………………………………………………………………………. 35

شکل 3-7  طیف31P{1H} NMR    MHz) 45/202 (کمپلکس 2 ،

[ Pt (I)2(P(OPh)3 )2 ] در CDCl3……………………………………………………………………………………………. 36

شکل 3-8  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 3،

[ Pt(I)2(PTA)2 ] trans- درCDCl3………………………………………………………………………………………….. 38

شکل 3-9  طیف MHz) 31P{1H} NMR 45/202 (کمپلکس 3،

[ Pt(I)2(PTA)2 ] trans- در CDCl3………………………………………………………………………………………….. 38

 

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

شکل 3-10  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 4،

[ Pt (I)2(dppm) ] در CDCl3…………………………………………………………………………………………………… 40

شکل 3-11  طیف31P{1H} NMR    MHz)45/202 (کمپلکس4 ،

[ Pt (I)2(dppm) ] در  CDCl3………………………………………………………………………………………………….. 41

شکل 3-12  طیف 1HNMR MHz) 250 (کمپلکس5 ،

[ Pt (I)2(dppe)] در CDCl3………………………………………………………………………………………………………. 43

شکل 3-13  طیف31P{1H} NMR    MHz)45/202 (کمپلکس 5،

[ Pt (I)2(dppe)] در CDCl3…………………………………………………………………………………………………….. 44

شکل 3-14  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس6 ،

[ Pt (I)2(dppf)] درCDCl3………………………………………………………………………………………………………… 46

شکل 3-15  طیف31P{1H} NMR    MHz)45/202 (کمپلکس6 ،

[ Pt (I)2(dppf)در CDCl3………………………………………………………………………………………………………… 47

شکل 3-16  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس7 ، trans-[Pt(Me2SO)(I)2Py]

در CDCl3……………………………………………………………………………………………………………………………………. 49

شکل 3-17  گسترده ناحیه ppm) 9-7 (طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 7،
trans-[Pt(Me2SO)(I)2Py] در CDCl3………………………………………………………………………………….. 50

شکل 3-18  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 8 ،

trans-[Pt(Me2SO)(I)2(4-MePy)] در  CDCl3…………………………………………………………………….. 52

شکل 3-19  گسترده ناحیه ppm) 8/3- 8/8 ( طیف 1H NMR MHz) 250( کمپلکس8 ، [trans-[Pt(Me2SO)(I)2(4-MePy)] درCDCl3……………………………………………………………………………………………………………………………………… 52

شکل 3-20  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 9،

trans-[Pt(Me2SO)(I)2(1-MeIm)]در CDCl3………………………………………………………………………. 54

شکل 3-21  گسترده ناحیه ppm)4- 6/3  (طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس10،       trans-[Pt(Me2SO)(I)2(1-MeIm)]درCDCl3……………………………………………………………………………………………………………………….. 55

عنوان                                                                                                                      صفحه

 

شکل 3-22  گسترده ناحیه ppm)05/8- 45/7 (طیف 1H NMR MHz) 250 ) کمپلکس 10،
trans-[Pt(Me2SO)(I)2(1-MeIm)] در CDCl3………………………………………………………………………. 55

شکل 3-23  طیف 1H NMR MHz) 250 (کمپلکس 10، trans-[Pt(I)2(1-MeIm)2] در

CDCl3…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 57

شکل 3-24  گسترده ناحیه ppm)6/8 – 9/6 (طیف 1H NMR MHz) 250 )کمپلکس10،

trans-[Pt(I)2(1-MeIm)2]درCDCl3………………………………………………………………………………………… 58

 

فصل اول

 

مقدمه

 

• شیمی کمپلکس های پلاتین

 

پلاتین معروفترین و شناخته شده ترین فلز از فلزات گروه پلاتین است. فلزات گروه پلاتین شامل: روتنیم (Ru) ، اسمیم(Os) ، رودیوم(Rh) ، ایریدیم(Ir) ، پالادیم(Pd) و پلاتین(Pt) می باشد که هم نادر بوده و هم به جهت فعالیتهای کاتالیستی و نیز مقاومتشان در برابرحملات شیمیایی بسیار مفیدند. فلز پلاتین بطوریکه در جدول زیر مشاهده می شود دارای چند ایزوتوپ بوده بطوریکه هر ایزوتوپ دارای فراوانی طبیعی و عدد کوانتومی اسپین هسته مشخصی می باشد.1

با پیشرفت NMR ، ایزوتوپ 195پلاتین با فراوانی طبیعی 7/33 % و با توجه به دارا بودن اسپین هسته برابر با 2/1 امکان مشاهده کوپلاژ با دیگر هسته ها را فراهم کرده و به همین دلیل بسیار مورد توجه قرار گرفت. حضور یا عدم حضور چنین کوپلاژی شواهد با ارزشی برای ساختار مولکول ها ارائه می دهد.

حالات اکسایش متداول پلاتین، صفر، 2+ و 4+ است. تعداد زیادی  کمپلکس پلاتین با حالت اکسایش 1+ معرفی شده اند. کمپلکس های پلاتینی  با حالت اکسایش 3+ و 5+ کمیابند. ترکیباتی با حالت اکسایش 6+ تنها زمانی دیده می شوند که پلاتین توسط لیگاندهای اکسیژنی و فلوئوری احاطه شده است. بجز آنیون های کربونیلی چند هسته ای که پلاتین در آنها حالت اکسایش منفی دارد، ترکیبات مهم دیگری با حالت اکسایش منفی پلاتین وجود ندارد.

کمپلکس های پلاتین به آسانی در فرایندهای دو الکترونی شرکت می کنند، از این رو واکنش های افزایش اکسایشی و حذف کاهشی روی پلاتین به راحتی صورت می گیرد. بنابر این تشکیل کمپلکس اکتاهدرال با افزایش اکسایشی دو جزء به پلاتین (II) و تشکیل کمپلکس مسطح مربع از طریق حذف کاهشی دو جزء از پلاتین ((IV  صورت می گیرد.2پلاتین به عنوان یكی از نرم ترین فلزات طبقه بندی شده است و در نتیجه پیوندهای قوی تری را با لیگاندهای نرم تشكیل می دهد.3

پلاتین با الکترونگاتیویته 3/2 خیلی بهتر می تواند با عناصر دارای الکترونگاتیویته نزدیک به آن، به صورت مستحکم پیوند بدهد از جمله با ید، گوگرد، کربن که مقادیر الکترونگاتیویته برابر با آن دارند چرا که ترکیبات دارای پیوند های کووالانسی تر، پایدارتر و محکم تر بشمار می روند.

ترکیبات و کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاندهای مختلف می توانند خواص و کاربردهای متفاوتی دارا باشند. در کنار ابزارهای فلزی متعدد زیست دارویی، پلاتین به صورت کلینیکی در چندین داروی ضد تومور مهم بکار رفته که قابل توجه ترینشان سیس پلاتین است.4

بسیاری ازمفاهیم مهم در شیمی کئوردیناسیون مسطح مربعی و اثر ترانس، برای اولین بار در ترکیبات پلاتین کشف شد.1

 

• شیمی کمپلکس های پلاتین حاوی لیگاندهای سولفوکساید

 

1-2-1 شیمی سولفوکسایدها

شیمی کئوردیناسیون سولفوکسایدها بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است. سولفوکسایدها به عنوان لیگاندهای دوسردندانه(ambidentate) شناخته شده اندکه یا از طریق اکسیژن و یا از طریق گوگرد به فلزات خاصی کئوردینه می شوند.مولکولهای سولفوکساید به عنوان یک لیگاند رفتارهای جالبی دارند. آنها می توانند دانسیته الکترونی  را از فلز مرکزی به سمت خودشان بکشند و به دلیل وجود همین پیوند  در این دسته از ترکیبات پیوندپلاتین- سولفوکسایدبسیارمستحکم است. بیشتر مطالعات منتشر شده روی کمپلکس های سولفوکساید پلاتین، در بر دارنده لیگاندDMSO بوده است.5

سولفوکسایدها در کمپلکس های پلاتین (II) ، همیشه از سر S به فلز پلاتین (II)  متصل می شوند زیرا اتم گوگردبه دلیل دارا بودن اوربیتال *  خالی، نسبت به اتم اکسیژن سر نرم بشمار می رود در نتیجه می تواند دانسیته الکترونی را از سمت فلز پلاتین (II) که آن نیز فلزی نرم محسوب می شود به سمت خود بکشد. سولفوکساید ها از اثر ترانس نسبتاً بزرگی برخوردارند و بر اساس مطالعات انجام گرفته یک سری نفوذ ترانس به صورت زیر گزارش شده است: 6

R2SO > I– > Cl– ≥ amines > Py

 

1-2-2  کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاند DMSO

مطالعات نشان داده اند که کمپلکس های سولفوکساید پلاتین(II) به همراه لیگاندی دیگر، در شیمی درمانی بسیار مؤثرندبطوریکه مقاومت بعضی از این ترکیبات در برابر سلول های سرطانی به سمت مقاومت سیس پلاتین می رود. آنها همچنین به دلیل داشتن خواص کاتالیستی در فرایندهای کاتالیزوری و هیدروسیله کردن مورد توجهند.

بی میلی یک گروه تک DMSO برای جابجا شدن از مرکز پلاتین (II) ، که در آن ممانعت فضایی اندکی وجود دارد باعث می شود به سختی بتوان قبول کرد که کمپلکس های مونوسولفوکساید ، یک گونه فعال برای از دست دادن DMSO باشند با این وجود گاهی در واکنش های جانشینی در محلول های DMSO ، عکس این قضیه با دخالت حلال مشاهده    می شود. 7

بر طبق مطالعات انجام شده، واکنش هایی که روی دیمرهای دارای پل ید به همراه یک لیگاند دیگر صورت می گیرد، مونومرترانس را باید تولید کند.

 

 

• واکنش های جانشینی کمپلکس های مسطح مربع

 

واکنش جانشینی لیگاند در کمپلکس های فلزات واسطه، معمولاً به عنوان مرحله کلیدی در واکنشهای کاتالیستی بشمار می روند. واکنشهای مرتبط با کمپلکس های مسطح مربع پلاتین(II) بطور گسترده ای مورد مطالعه قرار گرفته اند.8

فلزهایی که آرایش 8d کم اسپین دارند، به طور معمول ترکیبهای مسطح مربعی را می سازند

به دلیل خواص ویژه ترکیبات پلاتین (II)، بیشتر مطالعات سینتیکی روی کمپلکسهای پلاتین (II) انجام شده است که دلایل به قرار زیر می باشند:

• پلاتین (II) در مقابل اکسایش ازRh(I) و Ir(I) پایدار تر است.
• بر خلاف کمپلکسهای Ni(II) که اغلب تتراهدرال هستند کمپلکسهای پلاتین (II) همواره مسطح مربعی هستند.
• سرعت واکنشهای جانشینی در کمپلکسهای پلاتین (II) در مقایسه با دیگر کمپلکسهای مسطح مربعی کند تر است. به عنوان مثال، کمپلکسهای Ni(II) واکنش جایگزینی را 106 بار سریعتر از کمپلکسهای پلاتین (II) انجام می دهند.9و10و11و12

 

 

 1-4 لیگاندهای فسفری نوع سوم1

 

لیگاندهای فسفری بطور کلی لیگاندهای  پذیر بشمار می روند. لیگاندهای  پذیر دو دسته اند:

چکیده:

مکان­ یابی مناطق صنعتی با در نظر­ گرفتن پیامدهای اقتصادی و زیست ­محیطی یک عامل کلیدی در        برنامه ریزی‌ها و مدیریت مناطق می‌باشد. از آن جا که معیارهای مکان­ یابی متنوع و وسیع می‌باشند، لذا، لازم است معیارهای مناسب جهت تامین شرایط و ضوابط مورد ­­­نیاز انتخاب گردیده تا بهترین نتیجه حاصل گردد. توسعه پایدار نیازمند یافتن روشی جدید برای طراحی و استقرار مناطق صنعتی است، تا بتواند تاثیر زیست­ محیطی منفی حاصل از ایجاد و بهره­ برداری صنایع را به حداقل برساند.

بدین منظور و جهت ارزشیابی زیست­ محیطی مکان شهرک‌های صنعتی استان کهگیلویه و بویر­احمد هشت معیار شیب، فاصله از راه‌های ارتباطی، فاصله از آبراه، فاصله از مناطق مسکونی، کاربری اراضی، مناطق حفاظت­ شده، فاصله از گسل و فاصله از مسیل انتخاب و مورد استفاده قرار گرفت. لایه‌های اطلاعاتی معیارها به محیط GIS وارد گردید. برای استاندارد ­سازی معیارها با بهره گرفتن از منطق بولین ابتدا لایه‌های استاندارد ­شده توسط عملگر اشتراک همپوشانی گردید و در نهایت نقشه تناسب استقرار صنایع تهیه گردید. در مرحله بعد استاندارد ­سازی عوامل با توابع فازی انجام و وزن­ دهی لایه‌ها با روش زوجی انجام شد. در نهایت لایه‌های محدودیت شامل فاصله از گسل، فاصله از مسیل و مناطق حفاظت ­شده توسط منطق بولین استاندارد شد. لایه‌های شیب، فاصله از راه‌های ارتباطی، فاصله از آبراه، فاصله از مناطق مسکونی و کاربری اراضی با بهره گرفتن از توابع فازی استاندارد گردید سپس با بهره گرفتن از معادله ترکیب خطی وزنی در محیط GIS لایه ­ها تلفیق و نقشه مطلوبیت استقرار صنایع بدست آمد.

نتایج حاصل از همپوشانی بولین بیانگر آن بود که در استان کهگیلویه و بویر­احمد، 20 لکه جهت استقرار صنایع مناسب می‌باشد که در قسمت جنوب و شرق منطقه مورد مطالعه واقع گردیده­اند. نتایج حاصل از روش ترکیب وزنی نشان داد که 5/5 درصد از وسعت منطقه از مطلوبیت بالا جهت استقرار صنایع برخوردار می‌باشد. همپوشانی نقشه موقعیت‌ شهرک‌های صنعتی مستقر با نقشه حاصل از منطق بولین مشخص کرد که شهرک‌های صنعتی استان کهگیلویه و بویر­احمد در مناطق نامناسب واقع گردیده­اند. همچنین نقشه حاصل از ترکیب وزنی خطی نشان داد هیچ کدام از شهرک‌های صنعتی استان در مناطقی با مطلوبیت بالا قرار ندارند.

کلمات کلیدی: مکان­ یابی استقرار صنایع، روش فازی، روش ترکیب خطی وزنی، تحلیل سلسله مراتبی، تصمیم­ گیری چند ­معیاره، استان کهگیلویه و بویر­احمد

  فهرست مطالب

عنوان                    صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه. 2

1-2- بیان مساله. 3

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 4

1-4- اهداف.. 6

1-5- فرضیه‌ها 6

1-6- تعاریف شهرک صنعتی.. 7

1-7- تاریخچه ایجاد شهرک‌های صنعتی در دنیا 7

1-8- تاریخچه ایجاد شهرک‌های صنعتی در ایران. 8

1-9- انواع شهرک‌های صنعتی با توجه به کارکرد اصلی و موقعیت قرار گیری آن‌ ها 8

1-10- نمایی از کالبد شهرک‌های صنعتی.. 11

1-11- اهداف مکان‌یابی.. 12

1-12- اهمیت مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی از نظر دولت.. 12

      1-12-1- مسایل زیست ‌محیطی.. 13

            1-12-2- ملاحظات سیاسی.. 14

            1-12-3- توزیع و پراکنش منطقه‌ای جمعیت.. 14

            1-12-4- توزیع منطقه‌ای فعالیت‌های اقتصادی.. 14

              1-12-5- توسعه اقتصادی منطقه. 15

            1-12-6- عدالت اجتماعی.. 15

            1-12-7- تأثیر بر محیط پیرامون: 15

            1-12-8- تاثیر بر جوامع انسانی.. 16

1-13- اهمیت مکان­ یابی شهرک­های صنعتی از نظر کارفرمای اقتصادی.. 17

      1-13-1- تصمیم­ گیری از دیدگاه کارفرمایان اقتصادی.. 18

1-14- مکان‌یابی شهرک صنعتی.. 18

          1-14-1- عوامل و ضوابط عام. 19

          1-14-2- عوامل و ضوابط خاص… 20

ادامه فهرست مطالب

عنوان       صفحه

1-15- اشتباهات متداول در مطالعات مکان‌یابی.. 21

1-16- ضوابط و معیارهای استقرار واحدها و فعالیت‌های صنعتی.. 23

1-17- ضرورت تصمیم ‌گیری.. 25

1-18- چارچوب و ساختار پردازش‌های چند معیاره مکانی.. 26

1-19- مراحل تصمیم‌ گیری چند معیاره مکانی.. 26

1-20- آنالیز تصمیم‌ گیری چند معیاره 27

1-21- طبقه ‌بندی‌های صورت گرفته در تصمیم­ گیری­های چند معیاره 29

1-22- طبقه ‌بندی بر اساس معیارها 29

1-23- طبقه ‌بندی بر اساس تعداد افراد دخیل در فرایند تصمیم‌ گیری.. 29

1-24- طبقه ‌بندی بر اساس شرایط حاکم بر فرایند تصمیم‌ گیری.. 30

1-25- عناصر تصمیم‌ گیری‌های چند معیاره 30

1-26- تحلیل‌های تصمیم‌ گیری چند ­معیاره مکانی.. 30

1-27- روش‌های تصمیم‌ گیری‌های چند معیاره 31

1-28- انواع روش‌های تصمیم‌ گیری چند شاخصه. 31

1-29- تحلیل تصمیم‌ گیری چند معیاره 32

 

 

1-30- تصمیم ‌گیری چند معیاره 32

1-31- کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی.. 33

1-32- روش‌های استاندارد سازی.. 33

1-33- منطق بولین.. 33

1-34- منطق فازی.. 35

1-35- روش تحلیل سلسله مراتبی.. 36

1-36- مراحل اجرای روش AHP. 38

1-37- ایجاد ساختار سلسله مراتبی معیارها 38

1-38- مزایای فرایند سلسله مراتبی.. 39

1-39- محدودیت‌های فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. 40

1-40- روش ترکیب خطی وزنی.. 41

ادامه فهرست مطالب

عنوان                             صفحه

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- پیشینه تحقیق در ایران. 43

2-2- پیشینه تحقیق در سایر کشورها 46

 

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه. 51

3-2- تاریخچه استان. 51

      3-2-1- شهرستان بویراحمد. 53

          3-2-2- شهرستان گچساران. 53

      3-2-3- شهرستان کهگیلویه. 54

          3-2-4- شهرستان دنا 55

      3-2-5- شهرستان بهمئی.. 55

3-3- اقلیم استان. 55

             3-3-1- بادهای استان. 57

3-4- زمین ­شناسی استان. 58

              3-4-1- منطقه یاسوج. 59

          3-4-2- منطقه دهدشت.. 59

          3-4-3- منطقه گچساران. 59

3-5- وضعیت خاک‌ شناسی استان. 62

3-6- توپوگرافی استان. 63

3-7- منابع آب استان. 65

             3-7-1- دریاچه‌ها و تالاب‌های استان. 65

3-8- وضعیت پوشش گیاهی استان. 67

          3-8-1- جنگل. 68

        3-8-2- مراتع. 69

ادامه فهرست مطالب

عنوان                             صفحه

   3-9- مناطق حفاظت ­شده و ویژگی حیات ‌وحش استان. 70

        3-9-1- منطقه حفاظت‌ شده دنا 71

            3-9-2- منطقه حفاظت‌ شده جنگلی دنای ‌شرقی.. 71

                3-9-3-منطقه حفاظت‌ شده تنگ سولک… 72

              3-9-4- منطقه حفاظت ‌شده کوه خیز و سرخ. 72

            3-9-5- منطقه حفاظت ‌شده کوه دیل. 73

              3-9-6- منطقه حفاظت ‌شده کوه خامین.. 73

3-10- موقعیت اقتصادی و اجتماعی استان. 74

3-11- جمعیت استان. 75

3-12- وضعیت صنایع و معادن استان. 76

3-13- کشاورزی و دام ­داری استان. 76

                3-13-1- زراعت و باغبانی.. 77

3-14- وضعیت شهرک‌های صنعتی استان. 78

3-15- نرم افزار. 80

3-16- تعیین معیارها 80

3-17- تهیه لایه‌های اطلاعاتی.. 80

3-18- استاندارد سازی معیارها 80

               3-18-1- منطق بولین.. 80

             3-18-2- منطق فازی.. 81

3-19- تعیین وزن معیارها با بهره گرفتن از روش سلسله مراتبی.. 81

3-20- ترکیب و تلفیق نقشه‌های معیارها براساس روش ترکیب خطی- وزنی (WLC) 82

3-21- بررسی صحت مناسب.. 83

3-22- ارزشیابی شهرک‌های صنعتی مستقر. 83

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها (یافته­ ها)

4-1- استاندارد­ سازی نقشه‌ها با بهره گرفتن از منطق بولین.. 85

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                          صفحه

        4-1-1- نقشه شیب.. 85

          4-1-2- نقشه بولین کاربری اراضی.. 85

          4-1-3- نقشه بولین فاصله گسل. 86

              4-1-4- نقشه بولین حریم مناطق مسکونی.. 87

              4-1-5- نقشه بولین مناطق حفاظت ­شده 87

              4-1-6- نقشه بولین مسیل. 88

              4-1-7- نقشه بولین جاده 89

              4-1-8- نقشه بولین آب­های سطحی.. 89

4-2- رویهم­ گذاری نقشه‌های بولین معیارها 90

4-3- نقشه فازی معیارها 91

              4-3-1-نقشه شیب.. 91

               4-3-2- نقشه فازی راه‌های ارتباطی.. 91

               4-3-3- نقشه فازی فاصله از آب­های سطحی.. 92

               4-3-4- نقشه فازی فاصله از مناطق مسکونی.. 93

               4-3-5- نقشه فازی کاربری اراضی.. 93

4-4- وزن ­دهی معیارها 94

4-5- رویهم­ گذاری لایه‌های اطلاعاتی با روش ترکیب وزنی خطی.. 94

4-6- وضعیت مطلوبیت شهرک‌های صنعتی استان. 95

فصل پنجم: نتیجه­ گیری و پیشنهادات

5-1- ارزیابی معیارها 99

5-2- استاندارد­ سازی معیارها 99

5-3- پیشنهادات.. 101

   منابع و ماخذ. 102

مقدمه

افزایش جمعیت و نیاز روز افزون کشور به محصولات جدید، منجر به احداث و توسعه فضاهای تولیدی و صنعتی گردید. تعدد و تنوع و ارتقای محصولات جدید در همه عرصه‌های زندگی و پاسخ به نیازهای عمومی باعث شد تا کارخانجات تولیدی، به سرعت گسترش یافته و در مدت کوتاهی نیاز روز افزون کشور به صنایع و کارخانجات پیشرفته و مدرن تفکر احداث شهرک‌های صنعتی را پدید آورد.

رشد صنعت به صورت مجتمع، منطقه، ناحیه، قطب یا شهرک صنعتی پدیده‌ای گردید تا به لحاظ اهمیت از آغاز قرن بیستم میلادی در توسعه صنعتی کشورهای جهان و بهره‌ گیری از امکانات و قابلیت‌های هر منطقه مورد توجه ویژه قرار گیرد لزوم همگام ­شدن در راه صنعت و توسعه ملزم به در ­نظر ­گرفتن آمایش سرزمین و تقسیم نیروی کار در مناطق مختلف کشور با هدف توسعه صنعتی محورها و قطب‌ها، مکان‌هایی را برای تجمع واحدهای صنعتی به صورت شهرک یا مجتمع، انتخاب و سازماندهی کند. این سازماندهی متأثر از عواملی مانند رشد جمعیت، اشتغال، محدودیت زمین، حفاظت و توسعه محیط زیست و تعیین کاربری زمین‌های صنعتی می‌باشد (Forslid et al., 2002).

شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین برای استقرار مجموعه‌ای از واحدهای صنعتی پژوهشی و فن‌آوری و خدمات پشتیبانی از قبیل طراحی، مهندسی، آموزشی، اطلاع‌ رسانی، مشاوره‌ای و بازرگانی که تمام یا پاره‌ای از امکانات زیر بنایی و خدمات ضروری را با توجه به نوع و وسعت شهرک و ترکیب فعالیت‌های آن در اختیار واحدهای مذکور قرار می‌دهد. در چند ­دهه اخیر ایجاد و بهره‌ برداری شهرک‌های صنعتی رشد چشمگیری داشته است. ایجاد شهرک‌های صنعتی که به منظور نیل به خودکفایی صنعتی کشور و منطقه، هدایت سرمایه‌ها و بهره‌ گیری از نیروی انسانی متخصص انجام می‌گیرد و فواید بسیاری در ارتقای سطح زندگی مردم، ایجاد کار، گردش سرمایه و بهره‌ مندی انسان‌ها دارد. اما اگر شهرک صنعتی و صنایع مستقر در آن بدون توجه به امکانات مکانی، منابع زیست‌ محیطی و دستور العمل‌های رفتاری از جمله مقررات حفاظت محیط زیست، فیزیولوژی انسان‌ها، گیاهان، حیوانات و مواهب طبیعی از قبیل آب، هوا و خاک، ایجاد شوند ممکن است باعث بروز اثرات ناسازگار شوند و بر خلاف اهداف مورد انتظار نتیجه دهند. بنابراین، اگر مکان شهرک‌ها مناسب نباشد سرمایه هدر داده شده است (منوری، 1380).

بررسی شرایط کنونی ایران و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی در نقاط مختلف کشور، حتی پس از تصویب قانون شرکت شهرک‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد که نه تنها به مساله آمایش سرزمین چه در مقیاس ملی و یا منطقه‌ای، حتی در شرایط حاضر توجه نمی‌شود و تقسیم کار و محدودة وظایف از دیدگاه کارشناسی مطرح نیست، بلکه سیاست‌ها و اعمال نفوذها موجبات شکل‌ گیری مسایل مرتبط با آمایش سرزمین شده و می‌شود (پولاددژ، 1373؛ دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1364).

با توجه به اینکه توسعه و محیط زیست دو موضوع جدایی ناپذیر می‌باشند ضروری است که با دستیابی و استفاده از ابزارهای مدیریت محیط­ زیست، در کلیه‌ی برنامه‌های توسعه حداقل خسارت به منابع و        محیط زیست وارد شود. اما عدم توجه به آثار و پیامدهای کوتاه ‌مدت و بلند مدت پروژه‌های مختلف، عمدتاً سبب بروز مشکلات اساسی برای انسان و طبیعت خواهد شد (منوری، 1389).

 1-2- بیان مساله

مکان‌یابی مناسب برای ایجاد یک فعالیت در حوزه جغرافیایی معین، جزء مراحل مهم پروژه‌های اجرایی به ویژه در سطح کلان و ملی به شمار می‌رود. مکان‌های نهایی باید حتی­ الامکان همه شرایط و ضوابط مورد نیاز را تامین نمایند ((Collins et al., 2001. از آنجا که مکان‌یابی دارای ماهیت مکانی است، بنابراین سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزاری مطمئن با توانایی استفاده از لایه‌های اطلاعاتی متعدد و پردازش آن می‌باشد. همچنین با توجه به توانایی آن در مسایل تصمیم‌ گیری و ادغام و رویهم گذاری لایه‌های اطلاعاتی موجب شده است جهت مکان‌یابی مناسب از این سامانه استفاده گردد (Kao and Lin, 1996). سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزار مهمی جهت تهیه نقشه تناسب کاربری اراضی و طراحی مکانی برای برنامه ‌ریزی و مدیریت هستند (Collins et al., 2001, Brail, 2001; Malczewski, 2004). برنامه ­ریزی مکانی شامل فنون تصمیم‌ گیری است که از انواع تحلیل تصمیم ‌گیری چند­ معیاره و ارزیابی چند­ معیاره مشتق می‌شود و ترکیب سامانه اطلاعات جغرافیایی با روش تحلیل تصمیم‌ گیری چند ­معیاره یک ابزار قوی برای برنامه ‌ریزی مکانی پدید آورده است (Malczewski, 2006). تحلیل تصمیم‌ گیری چند ­معیاره یکی از انواع روش‌های رایج می‌باشد

در عصر حاضر با دو فرایند شهری شدن جمعیت جهان و جهانی شدن شهرها روبرو هستیم. برآوردها حاکی از آن است که بیش از61% از جمعیت جهان تا سال 2030 شهرنشین خواهند شد و تا سال 2060 تقریبا تمام مردم دنیا شهرنشین خواهند شد( به این معنا که بیش از 80% جمعیت جهانی در شهرها  ساکن می­شوند) طبق پیش بینی سازمان ملل متحد 80 درصد رشد جمعیت دهه آینده در شهرها اتفاق خواهد افتاد، كه از این میزان 90 درصد در نقاط شهری كشورهای در حال توسعه خواهند بود. رشد سریع جمعیت شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، که حدود 70% جمعیت آن شهرنشین است( بر اساس نتایج سرشماری جمعیت در سال 1390، بیش از79درصد کشور شهری است)، مدیریت شهری را با چالش­های فراوانی در زمینه توسعه شهری مواجه نموده است. به بیان دیگر وظیفه مدیریت به صورت عام و به شکل سنتی در مسایلی مانند برنامه ­ریزی، هدایت، رهبری، کنترل، بسیج منابع و ساماندهی خلاصه می­شد، ولی با گسترش فنّاوری‌های جدید،  وظایف مدیریت و مدیریت شهری به سمت مسایلی از قبیل بهبود کارایی، اثربخشی و در نهایت بهره­وری نه تنها در ابعاد بخشی، بلکه در ابعاد فضایی متمایل شده است و موضوع مکان و فضا وارد مباحث مدیریتی شده و جزء لاینفک آن شده است. در ایران با توجه به اینکه شهرداری ­ها سازمان­های عمومی و غیردولتی هستند و از لحاظ درآمدی و منابع مالی مستقل و خود اتکا هستند، بنابراین باید در فعالیت­های خود از کارایی برخوردار باشند تا بتوانند به سمت اهداف خود گام بردارند. لازم به­ذکر است که روش‌های مختلفی توسط صاحب نظران برای سنجش کارایی سازمان­ها، کارخانجات، مناطق و غیره پیشنهاد شده است. که روش‌ اندازه‌گیری کارایی به روش تحلیل پوششی داده ­ها، از جمله معروف­ترین و بهترین آن‌ ها می­باشد. در این روش برای سنجش کارایی یک بنگاه خاص، عملکرد آن بنگاه با عملکرد بهترین بنگاه­های موجود در آن صنعت مقایسه می‌شود. از همین روش برای مطالعات جغرافیایی (فضایی) در قالب واحدهای مدیریتی نیز استفاده می‌شود. در شهرداری مشهد تقسیمات منطقه­ای (13 منطقه) مبانی فضایی سازمان مدیریت شهری را تشکیل می­دهند. هر منطقه علاوه بر اینکه دارای محدوده فضایی مشخص می­باشد، در بخش­های مختلفی به فعالیت می ­پردازد.

این پایان نامه از فصول زیر تشکیل شده است :

• فصل اول: کلیات تحقیق شامل بیان مسئله، اهداف، روش­ها و ابزار جمع‌ آوری داده‌ها، پیشینه تحقیق، مدل مفهومی تحقیق
• در فصل دوم : به بررسی مبانی نظری تحقیق اختصاص یافته است، به جایگاه تحلیل کارایی در نظریه برنامه‌ریزی شهری، الگوهای متداول ارزیابی عملكرد و بهره‌وری و به صورت تفصیلی به تحلیل پوششی داده‌ها پرداخته خواهد شد.در انتهای این فصل مطالبی در مورد نرم­افزار DEAFRONTIER ذکر می­ شود.
• در فصل سوم ویژگی­های شهر مشهد بررسی می­ شود، روند تکوین توسعه کالبدی کلان‌شهر مشهد، تاریخچه‌ای از ایجاد مناطق در شهر مشهد ارائه می­گردد و اطلاعات کلی مناطق ارائه می­ شود.
• فصل چهارم: به ارائه یافته­ های تحقیق اختصاص خواهد یافت، در قسمت اول این فصل کارایی 5 بخش شهرداری مشهد، که عبارت از 1- بخش اداری 2- بخش فضای سبز و پارک­ها 3- بخش فنی و عمران 4- بخش شهرسازی 5- بخش جمع­آوری زباله،  برای 3 سال 1389، 1390 و 1391 به صورت جداگانه بررسی می­ شود. سپس کارایی 3 ساله بخش‌های فوق به صورت تفصیلی­تر مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این بخش علاوه بر کارایی مناطق در دو وضعیت بازدهی ثابت و متغیر نسبت به مقیاس کارایی برتر نیز که برای رتبه‌بندی کارایی مناطق استفاده می­ شود محاسبه و تفسیر و نمودارهای مربوطه ترسیم می گردد ، مناطق الگو برای مناطق ناکارا درنظر گرفته می شود، همچنین موقعیت هر یک از مناطق در نمودار محدوده‌های کارایی ترسیم و ارائه می­ شود. در انتهای این فصل کارایی کلی مناطق شهرداری که میانگین کارایی 3 ساله بخش‌های مختلف شهرداری می‌باشد، نیز ارائه می­ شود. در آخرین بخش فصل چهارم، رابطه کارایی کلی مناطق شهرداری مشهد با برخی متغیرهای ساختاری که نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان کارایی مناطق دارند، مورد بررسی قرار می­گیرد.
• فصل پنجم نیز، به نتیجه ­گیری، جمع­بندی، آزمون فرضیات و ارائه پیشنهاد‌های تحقیق اختصاص یافته است.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1.مقدمه. 2

1-2.مسئله تحقیق.. 2

1-3. سوالات تحقیق.. 4

1-4.ضرورت انجام تحقیق.. 4

1-5.فرضیه های تحقیق.. 5

1-6.اهداف تحقیق.. 5

1-7.روش انجام پژوهش…. 6

8-1.پیشینه تحقیق.. 6

1-8-1. تحقیقات خارجی با موضوعات شهری.. 6

1-8-2.تحقیقات داخلی با موضوعات شهری.. 8

1-9 . متغییرها و شاخصهای تحقیق.. 10

1-10. مدل مفهومی تحقیق.. 12

1-11.قلمروی مکانی تحقیق.. 13

1-12.قلمروی زمانی تحقیق.. 14

1-13.موانع و مشکلات تحقیق.. 14

گیری فصل اول. 15

نامه. 16

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1 مقدمه. 18

2-2.تعاریف و اصطلاحات… 18

شهری.. 18

شهری.. 19

2-2-3.تعریف شهرداری.. 19

2-2-4.وظایف شهرداری.. 20

شهری به مثابه یک نظام(سیستم) 20

گیر(DMU) 20

2-2-7.سنجش عملکرد. 21

2-2-7-1.اهداف سنجش عملکرد. 21

2-2-7-2.روش های ارزیابی عملکرد. 23

2-1-7-3. مفهوم اثربخشی.. 24

وری.. 24

2-2-7-5.مفهوم کارایی.. 25

وری.. 25

ریزی شهری.. 26

2-3.انواع کارایی.. 27

 

 

2-3-1.کارایی فنی.. 27

2-3-2.کارایی تخصیصی.. 28

2-3-3.کارایی اقتصادی.. 28

2-3-4.کارایی ساختاری.. 28

2-4.روش های ارزیابی کارایی.. 28

2-4-1.روش های پارامتریک… 29

2-4-2.روش های ناپارامتریک… 29

2-5.مدل تحلیل پوششی داده ها 29

2-5-1.تاریخچه تحلیل پوششی داده ها 29

2-5-2-1.تعریف ورودی و خروجی در مدل تحلیل پوششی داده ها 30

2-5-2-1-1.تعریف ورودی.. 30

2-5-2-1-2.تعریف خروجی.. 30

2-6.مدلهای استاندارد تحلیل پوششی داده ها 31

2-6-1.مدل بازگشت به مقیاس ثابت(CRS) 31

2-6-2.مدل بازگشت به مقیاس متغییر(VRS) 32

2-6-3.مدل بازگشت به مقیاس افزایشی(IRS) 33

2-6-4.مدل بازگشت به مقیاس کاهشی(DRS) 33

2-6-5.مدل ترکیبی.. 34

2-7.دیدگاه های ورودی- محور و خروجی- محور. 34

بندی اندرسون- پترسون(کارایی برتر) 34

بندی باردهان (ناکارایی برتر) 34

2-10.مزایا و معایب تحلیل پوششی داده ها( DEA) 35

2-10-1.مزایای تحلیل پوششی داده ها(DEA) 35

2-10-2.معایب تحلیل پوششی داده ها(DEA) 35

افزار DEAFRONTIER.. 35

2-13.جمع­بندی و نتیجه ­گیری فصل دوم. 49

3-1.مقدمه. 51

فصل سوم:شناخت منطقه مورد مطالعه

3-1.منطقه مورد مطالعه. 51

3-2.معرفی شهر مشهد. 51

3-3.موقعیت جغرافیایی شهر مشهد. 52

3-4.تاریخچه مناطق شهرداری مشهد. 53

3-4-1.منطقه یک… 55

3-4-2.منطقه دو. 55

3-4-3.منطقه سه. 56

3-4-4.منطقه چهار. 57

3-4-5.منطقه پنج.. 58

3-6.منطقه شش…. 58

3-4-7.منطقه هفت… 59

3-4-8.منطقه هشت… 60

3-4-9.منطقه نه. 61

3-4-10.منطقه ده 62

3-4-11.منطقه یازده 63

3-4-12.منطقه دوازده 64

3-4-13.منطقه ثامن.. 65

3-5. مشخصات و اطلاعات کلی مناطق.. 66

3-5-1. متغییرهای مورد استفاده در ارزیابی کارایی مناطق.. 67

3-5-1-1.متغییرهای بخش جمع آوری زباله. 67

3-5-1-2.متغییرهای بخش شهرسازی.. 70

3-5-1-3.متغییرهای بخش فضای سبز. 73

3-5-1-4.متغییرهای بخش فنی – عمران. 76

3-5-1-5.متغییرهای بخش اداری – مالی.. 79

3-5-2.  متغییرهای ساختاری تاثیرگذار بر مقادیر کارایی.. 82

3-6.جمع­بندی و نتیجه ­گیری فصل سوم. 83

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4- 1.مقدمه. 85

4-2. بررسی کارایی بخش‌های منتخب در سال 1389. 85

4-1-1. کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 85

4-1-2. کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 86

4-1-3. کارایی بخش شهرسازی.. 87

4-1-4. کارایی بخش اداری _ مالی.. 88

4-1-5. کارایی بخش فنی و عمران. 89

4-2. بررسی کارایی بخش‌های منتخب در سال 1390. 90

4-2-1. کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 90

4-2-2.  کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 91

4-2-3.  کارایی بخش شهرسازی.. 92

4-2-4.  کارایی بخش اداری _ مالی.. 93

4-2-5.  کارایی بخش فنی و عمران. 94

4-3. بررسی کارایی بخش‌های منتخب در سال 1391. 95

4-3-1. کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 95

4-3-2. کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 96

4-3-3. کارایی بخش شهرسازی.. 97

4-3-4. کارایی بخش اداری _ مالی.. 98

4-3-5. کارایی بخش فنی و عمران. 99

4- 4. کارایی 3 ساله بخش‌های منتخب شهرداری مشهددر بازه زمانی 91-89. 100

4-4-1.کارایی بخش جمع‌ آوری زباله. 100

44–1-1.رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی وناکارایی بخش جمع آوری زباله. 102

4-4-1-2.جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش جمع آوری زباله. 103

4-4-1-3. تعیین مناطق الگو. 103

4-4-1-4. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش جمع آوری زباله. 104

44–2. کارایی بخش شهرسازی.. 105

4-4-2-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش شهرسازی.. 106

4-4-2-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش شهرسازی.. 107

4-4-2-3. تعیین مناطق الگو. 107

4-4-2-4. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش شهرسازی.. 108

4-4-3. کارایی بخش فضای سبز و پارک ها 109

4-4-3-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش فضای سبز. 111

4-4-3-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش فضای سبز. 112

4-4-3-3. تعیین مناطق الگو. 112

4-4-3-4. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش فضای سبز. 112

4-4-4.کارایی بخش اداری- مالی.. 114

4-4-4-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش اداری – مالی.. 116

4-4-4-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش اداری- مالی.. 117

4-4-4-3. تعیین مناطق الگو. 117

4-4-4-3. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش اداری- مالی.. 118

4-4-5. کارایی بخش فنی و عمران. 120

4-4-5-1. رتبه بندی مناطق بر اساس کارایی و ناکارایی بخش فنی عمران. 122

4-4-5-2. جایگاه مناطق بر اساس کارایی بخش فنی- عمران. 123

4-4-5-3. تعیین مناطق الگو. 123

4-4-5-3. تعیین مقادیر بهینه برای مناطق ناکارای بخش فنی- عمران. 124

4-5. بررسی رابطه برخی متغیرهای ساختاری با میزان کارایی مناطق شهرداری.. 125

4-6.جمع بندی و نتیجه ­گیری فصل چهارم. 130

فصل پنجم:  خلاصه تحقیق،آزمون فرضیات، نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادات

5- 1.مقدمه. 132

5-2. خلاصه تحقیق.. 132

5-3. آزمون فرضیه های تحقیق.. 136

5-4. پیشنهادات کاربردی.. 136

5-5. جمع­بندی و نتیجه ­گیری فصل پنجم. 137

بینامتنیت شاخه­ای از علم نشانه­شناسی است که به  تعامل و جاذبه میان متن­ها و چگونگی شکل­ گیری معنا و فرایند معناپردازی در متن می ­پردازد و نگرشی نو در عرصه رابطه میان­متنی ارائه می­دهد. براساس این نظریه هیچ متنی بدون پیش­متن نیست و متن­ها بر پایه متن­های گذشته بنا می­شوند. برای متن­ها آغازیوجود ندارد بلکه همواره تداوم، تکرار، دگرگونییا تقلید است، و اما تداوم، تکرار، دگرگونی یا تقلید بر چیزی از پیش­وجود، استوار می­شوند. انسان نمی ­تواند از هیچ، چیزی خلق کند، بلکه باید تصویری (خیالی یا واقعی) از متنی وجود داشته­باشد تا مادة اولیة ذهن شود.

نگرش بینامتنیت همان اندازه که آغاز را انکار می­ کند، پایان را نیز منکر می­ شود. در یک زنجیره و شبکه متنی، آغاز و پایانی وجود ندارد و هر متنی در میانه قرار دارد، چنان­که در ساختن هر متن، متن­های دیگر حضور دارند و آن متن نیز در متن­های پسین حضور خواهد داشت، بدان­معنا که هر پایانی یک آغاز و میانه است و نقطه پایانی وجود ندارد. این روابط بینامتنی نه فقط در خلق آثار بلکه در خوانش و درک آنها نیز حضور دارند، چنانکه هیچ خوانشی صورت نمی­گیرد، مگر این­که متن­های پیش­خوانده­شده، در آن دخالت کنند.نظریه بینامتنیت بر پایه آرای میخاییل باختین( 1896- 1975) بنیان نهاده شد.

اساس نظری بینامتنیت این است که هر متن، میزبان است برای متن دیگر، یعنی  اعتقاد بر این است که هیچ وقت یک متنی که صرفاً تولید فردی یک نویسنده باشد، وجود ندارد. در واقع هر متنی تولید جمعی است. بنابراین برای نشان دادن بهتر ارتباط بین متن و بافت می­بایست ماهیت متن­هایی که به­عنوان متن­های میهمان وارد بدنه متن میزبان شده ­اند را شناسایی کرد و نشان داد که کدام عوامل اجتماعی و فرهنگی باعث شده که یک نویسنده بجای تولید یک متن فردی، مطالب خود را از متون دیگری بیاورد (آلن، 1380).

بینامتنیت یک متن منفرد را با دیگر نظام‌های بازنمایی (مانند زبان) مرتبط می‌سازد. حتی برای آنکه رابطة یک اثر با شرایط و بافت تاریخی‌اش را بررسیکنیم، باید آن را درون بینامتنش قرار دهیم و سپس آن متن و نیز بینامتنش را به دیگر نظام‌ها و مجموعه‌هایی ارتباط دهیم که بافت آن را تشکیل می‌دهند.

 

موتیف كه در عمده ترجمه‌های ادبی فارسی معادل‌های بن‌مایه، مایه­اصلی و نقش­مایه برای آن برگزیده شده است، یكی از مقوله‌های مهمّ مورد بحث در حوزۀ درون­مایه­شناسی یا دانش درونمایه است. در این حوزه، بحث از موتیف، درون­مایه، موضوع، كهن‌الگو، نمونة اولیّهو تُپُس، راهی است برای رسیدن به سطح یا سطوح اندیشه (نه صرفاً معنا) و نظریه‌ای كه در متن بیان می‌شود.در مطالعات نقد ادبی امروز، موتیف و كاركرد آن، یكی از سرفصل‌های مهم در بررسی آثار و سیر اندیشه صاحب اثر، تحلیل سطح محتوایی اثر، دریافت رابطه فرم و محتوا و بررسی كیفیّت این رابطه است و در واقع، یک استراتژی تجزیه و تحلیلی مناسب در نقد ادبی، شناسایی موتیف‌ها و مشخّص كردن اثر متقابل درونمایه‌ای آنهاست (شافر، 2005).

 

1-2- بیان مسأله

بسیاری از آثار داستانی رسول پرویزی به‌ خصوص داستانهای موجود در کتاب” شلوار­های وصله­دار” از بینامتنیت و موتیف برخوردار هستند. به نظر می­رسد با توجه به اثر­گذاری بینامتنیت و موتیف در متن نوشته­ها و در تفهیم مطالب، بررسی این موضوع و بیان جایگاه و ارزش آن­ها در نوشته­ها و متون ادبی و آموزشی ارزشمند بوده و حل این مسئله دانش موجود در این زمینه را به نحو رضایت­بخشی افزایش خواهد داد. در این مسیر سؤالاتی نیز مطرح می‌گردد که مهمترین آنها به شرح ذیل می‌باشد:

• رسول پرویزی درداستان­­­­­­­های خود، از چه نوع عناصر بینامتنیت استفاده کرده است؟

• درآثار داستانی رسول پرویزی ، موتیف از چه نوع کارکردهایی برخوردار است؟-3- اهداف تحقیقاز آنجائیکه مطالعات بینامتنیت در ایران با تأخیر آغاز شده و در ایران بیشتر به نقد منابع شبیه می­باشد و به­نظر می­رسد که موضوع بینامتنیت و موتیف از جمله موضوعاتی هستند که در متون مختلف از جمله شعر، نقاشی، متون ادبی انجام گرفته است، اما این موضوعات کمتر در مورد متون داستانی با الگوی فرکلاف بررسی شده اند و یک نوع خلأ علمی و ادبی در این مورد احساس می شود. اگر اقدامات کمتری در ارتباط با این موضوع انجام شده، به دلیل فقدان یا ضعف اطلاعات لازم بوده و یا بر اطلاعات جامع و روز­آمد استوار نبوده است.

  بنابراین در این مطالعه در پی بررسی بینامتنیت و موتیف در داستان­های موجود در کتاب شلوارهای وصله­دار از مجموعه داستان­های رسول پرویزی (که مجموعاً مشتمل بر 20 داستان است) می­باشیم و در این زمینه اهداف کلی زیر تعریف شده است:

  • بررسی عناصر بینامتنیت در داستانهای رسول پرویزی.
  • بررسی انواع کارکردهای موتیف در داستانهای رسول پرویزی.

  همچنین اهداف جزئی ذیل نیز مدنظر می‌باشد:

  • یافتن بینامتنیت صریح از­پیش انگاری در داستان‌های رسول پرویزی.
  • یافتن بینامتنیت صریح فراگفتمان در داستان‌های رسول پرویزی.