چکیده:
انتقال حرارت جابجایی آزاد یا طبیعی یکی از پدیده­های باکاربرد بسیاردر صنعت و در محیط پیرامون بشریت است. این پدیده به واسطه­ کاربرد گسترده­ی آن مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است و محققین را بر آن داشته تا جریان جابجایی آزاد را بر روی هندسه­هایی چون صفحه، گوه، بیضی، استوانه، مخروط، کره دنبال کنند. در این میان با توجه به اتفاقاتی که جریان تا رسیدن به حالت دایم طی می­ کند و در کل اهمیت جریان در حالت گذرا این حالت مورد توجه محققین قرار گرفته است که در این میان جریان گذرا اطراف برخی هندسه­ها از جمله کره کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین در این پایان نامه به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف کره با در نظر گرفتن میدان مغناطیسی، با در نظر گرفتن جذب و تولید حرارت، با در نظر گرفتن لزجت متغیر با دما و با در نظر گرفتن هدایت حرارتی متغیر با دما پرداخته شده است. از طرفی یکی از بروزترین و کاراترین روش­های عددی ترکیب مربعات دیفرانسیل تکه‏ای (IDQ) با مربعات دیفرانسیل(DQ) می­باشد. به علت نوپا بودن این روش تا کنون از آن در حل عددی مسایل انتقال حرارت هدایت گذرا استفاده شده است. در این پایان نامه جریان­های گذرا اطراف کره با بهره گرفتن از این روش عددی بررسی شده است.
کلید واژه:
مربعات دیفرانسیل، مربعات دیفرانسیل تکه­ای، جابجایی آزاد گذرا، کره، لایه­ی مرزی
فهرست مطالب
عنوان                                                                                                               صفحه
فصل اول: مقدمه
1.1  مقدمه…………………………………………………………………………………………………….. 2
2.1   مروری بر کارهای گذشته…………………………………………………………………………… 4
3.1  اهداف پایان نامه ……………………………………………………………………………………… 15
فصل دوم:
روش مربعات دیفرانسیل و  روش مربعات دیفرانسیل تکه­ای
1.2- مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 17
2.2- انتگرال­گیری مربعی………………………………………………………………………………… 18
3.2- مربعات دیفرانسیلی…………………………………………………………………………………. 19
4.2- محاسبه­ی ضرایب وزنی مشتق مرتبه­ی اول…………………………………………………….. 19
1.4.2- تقریب بلمن………………………………………………………………………………………. 19
1.1.4.2- تقریب اول بلمن……………………………………………………………………………… 19
2.1.4.2- تقریب دوم بلمن……………………………………………………………………………… 20
2.4.2- تقریب کلی شو………………………………………………………………………………….. 21
5.2- محاسبه­ی ضرایب وزنی مشتقات مرتبه­ی دوم و بالاتر……………………………………….. 23
1.5.2-ضرایب وزنی مشتق مرتبه­ی دوم………………………………………………………………. 23
1.1.5.2- تقریب کلی شو……………………………………………………………………………….. 23
2.5.2- رابطه­ بازگشتی شو برای محاسبه­ی مشتق مراتب بالاتر…………………………………. 24
3.5.2- تقریب ضرب ماتریسی…………………………………………………………………………. 26
6.2- اعمال شرایط مرزی………………………………………………………………………………… 27
7.2- انواع انتخاب فواصل بین نقاط……………………………………………………………………. 29
8.2- مربعات دیفرانسیل تکه­ای………………………………………………………………………….. 31
9.2- بررسی کارایی روش مربعات دیفرانسیل……………………………………………………….. 32
1.9.2- جریان جابجایی آزاد دایم بر روی کره دما ثابت………………………………………… 32
1.1.9.2- مدل­سازی ریاضی جریان…………………………………………………………………… 32
2.1.9.2- گسسته­سازی معادلات با بهره گرفتن از روش مربعات دیفرانسیل……………………….. 35
3.1.9.2- نتایج……………………………………………………………………………………………… 36
فصل سوم:
جریان جابجایی آزاد گذرا بر روی کره دما ثابت
1.3- بررسی جریان جابجایی آزادگذرا اطراف کره­ی همدما……………………………………. 40
1.1.3- مدل­سازی ریاضی جریان……………………………………………………………………… 40
2.1.3- گسسته­سازی معادلات با بهره گرفتن از روش مربعات دیفرانسیل…………………………… 43
3.1.3- نتایج………………………………………………………………………………………………. 44
2.3- بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا بر روی کره دما ثابت در حضور میدان مغناطیسی… 44
1.2.3- مدل­سازی ریاضی جریان……………………………………………………………………… 47
2.2.3- نتایج………………………………………………………………………………………………. 49
3.3- بررسی اثر تولیدو جذب حرارت بر جریان جابجایی آزاد گذرا بر روی کره دما ثابت. 50
1.3.3- مدل­سازی ریاضی جریان……………………………………………………………………… 50
2.3.3- نتایج……………………………………………………………………………………………….. 51
4.3- بررسی اثر لزجت متغیر با دما بر جریان جابجایی آزاد گذرا بر روی کره دما ثابت…… 53
1.4.3- مدل­سازی ریاضی جریان……………………………………………………………………… 54
2.4.3- نتایج………………………………………………………………………………………………. 55
5.3- بررسی اثر هدایت حرارتی متغیر با دما بر جریان جابجایی آزاد گذرا بر روی کره دما ثابت       56
1.5.3- مدل­سازی ریاضی جریان…………………………………………………………………….. 57
2.5.3- نتایج………………………………………………………………………………………………. 59
6.3- بررسی اثر لزجت و هدایت حرارتی متغیر با دما بر جریان جابجایی آزاد گذرا بر روی کره دما ثابت       60
1.6.3- مدل­سازی ریاضی جریان……………………………………………………………………… 60
2.6.3- نتایج……………………………………………………………………………………………… 63
7.3- بررسی اثر لزجت و هدایت  حرارتی متغیر با دما بر جریان جابجایی آزاد گذرا بر روی کره دما ثابت  تحت میدان مغناطیسی با در نظر گرفتن تولید و جذب حرارت………………………………………………………………… 63
1.7.3- مدل­سازی ریاضی جریان……………………………………………………………………… 63
2.7.3- نتایج………………………………………………………………………………………………. 67
فصل چهارم:
بحث و نتیجه ­گیری و پیشنهادات
1.4- بحث و نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………….. 69
2.4- پیشنهادات…………………………………………………………………………………………… 70
فهرست مراجع………………………………………………………………………………………………. 72
پیوست­ها
جداول………………………………………………………………………………………………………… 89
اشکال و نمودارها…………………………………………………………………………………………… 96
فهرست جداول:
جدول 1.2 : بررسی استقلال روش از تعداد گره­ها در راستای y در x=0 .
جدول 2.2: بررسی استقلال روش از تعداد گره­ها در راستای x در x=90 .
جدول 3.2: مقایسه ی روش DQ-FD با روش  DQ-DQ.
جدول4.2: بررسی نتایج حاصل از  با بهره گرفتن از DQM .
جدول 5.2: بررسی نتایج حاصل از  با بهره گرفتن از DQM .
جدول 1.3: بررسی استقلال روش از تعداد گره ها در راستای y در حالت دایم کد گذرا در x=0 .

 

جدول 2.3 : بررسی استقلال روش از تعداد گره ها در راستای x در حالت دایم کد گذرا در  x=90 .
جدول 3.3 : بررسی استقلال روش از تعداد گره ها در راستای در حالت دایم کد گذرا در x=90 .
جدول 4.3 : مقایسه ی روش DQ_IDQ با روش  DQ_DQ.
فهرست اشکال:
شکل 1.2: انتگرال­گیری مربعی
شکل 2.2: مقایسه­ توزیع چبشف-گوس-لوباتو با توزیع یکنواخت در شبکه­ 8*15
شکل2.3: چگونگی برخورد روش مربعات دیفرانسیل تکه­ای با یک تابع زمان­مند دلخواه
شکل 4.2: نحوه­ تکه تکه­کردن دامنه­ محاسباتی در روش مربعات دیفرانسیل تکه­ای
شکل 5.2: نمایی از مسیله مورد مطالعه
شکل6.2 : اثر تغییر زاویه برروند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) در لایه ی مرزی با
شکل1.3: بررسی روند انتقال حرارت گذرا تا رسیدن به حالت دایم
شکل2.3 : روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) با  در با
شکل3.3 : اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) در حالت دایم در
شکل4.3 : اثر برروند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) با  در
شکل5.3 : روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) با تغییر در باو
شکل6.3 : اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) در حالت دایم در با
شکل7.3 : اثر  بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) با  در  با
شکل8.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) در حالت دایم  با
شکل9.3 : روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) با تغییر در باو
شکل10.3 : اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) در حالت دایم در با
شکل11.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) با  در با
شکل12.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) در حالت دایم  با
شکل13.3 : روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) با تغییر در باو
شکل14.3 : اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) در حالت دایم در با
شکل15.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) با  در با
شکل16.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) در حالت دایم  با
شکل17.3 : روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) با تغییر در باو
شکل18.3 : اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و توزیع دما (ب) در حالت دایم در با
شکل19.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) با  در با
شکل20.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و ناسلت محلی (ب) در حالت دایم  با
شکل21.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (ب) در  با
شکل22.3 : اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (الف) و اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (ب)در  با
شکل23.3 : اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (الف) و اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (ب) در حالت دایم در با
شکل24.3 : اثر بر روند تغییرات توزیع دما (الف) و اثر بر روند تغییرات توزیع دما (ب) در حالت دایم در با
شکل25.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف) و اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (ب) در حالت دایم با
شکل26.3 : اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (الف) و اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (ب) در حالت دایم با
شکل27.3 : اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (الف)، اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (ب)، اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (ج) و اثر بر روند تغییرات پروفیل سرعت (د)  در حالت دایم در با
شکل28.3 : اثر بر روند تغییرات توزیع دما (الف)، اثر بر روند تغییرات توزیع دما (ب)، اثر بر روند تغییرات توزیع دما (ج) و اثر بر روند تغییرات توزیع دما (د)  در حالت دایم در با
شکل29.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف)، اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (ب)، اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (ج) و اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (د)  در با
شکل30.3 : اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (الف)، اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (ب)، اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (ج) و اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (د)  در با
شکل31.3 : اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (الف)، اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (ب)، اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (ج) و اثر بر روند تغییرات ضریب اصطکاک دیواره (د)  در حالت دایم با
شکل32.3 : اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (الف)، اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (ب)، اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (ج) و اثر بر روند تغییرات ناسلت محلی (د)  در حالت دایم با
فهرست علایم:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

a	شعاع کره
	ماتریس ضرایب وزنی مشتق مرتبه­ی اول
	ماتریس ضرایب وزنی مشتق مرتبه­ی دوم
	میدان مغناطیسی
	ماتریس ضرایب وزنی مشتق مرتبه­ی سوم
	گرمای ویژه در فشار ثابت
	سرعت بدون بعد
	میدان جاذبه
	عدد گراشف
H	پارامتر تولید و جذب حرارت
	هدایت حرارتی
M	تعداد گره­ها در جهت y
	تعداد گره­ها در جهت x
	پارامتر هیدرومغناطیس
	تعداد گره­ها در جهت
	عدد پرانتل
	نرخ تولید یا جذب حرارت حجمی
	ثابت تولید یا جذب حرارت
T	زمان دارای بعد
t”	زمان بدون بعد
T	دمای سیال
	سرعت بدون بعد در راستای x
U	مولفه­ی سرعت در راستای X
	سرعت  بدون بعد در راستای y
V	مولفه­ی سرعت در راستای Y
x	مختصات بی­بعد شده در راستای سطح کره
X	مختصات در راستای سطح کره
y	مختصات بی­بعد شده در راستای عمود بر سطح کره
Y	مختصات در راستای عمود بر سطح کره
	ضریبی که خاصیت هدایت حرارتی را به اختلاف دما مرتبط می­ کند
	ضریب انبساط حرارتی
	ضریب که لزجت را به اختلاف دما مرتبط می­ کند
	پارامتر بدون بعد در هدایت حرارتی
	پارامتر بدون بعد در لزجت
	لزجت دینامیکی سیال
	لزجت سینماتیکی سیال
	دمای بدون بعد
	چگالی سیال
	ضریب هدایت الکتریکی سیال
	زمان بدون بعد
	تابع جریان
	پایین نویس
	مقادیر در فاصله­ی بسیار دور از سطح کره
W	مقادیر درسطح کره
	بالانویس
	نشانگر ماتریس ضرایب اصلاح شده

مقدمه:
یکی از پدیده­های انتقال حرارت، جابجایی آزاد یا طبیعی است. تغییر چگالی­ای که بواسطه­­ی گرادیان دما ایجاد می­ شود منجر به جاری شدن سیال می­گردد. حرکت سیال در جابجایی آزاد در مجاورت یک سطح در نتیجه­ نیروهای شناوری است که به واسطه­ گرادیان دما  اعمالی بر سیال در نزدیکی سطح و تغییرات چگالی سیال می­باشد. نیروهای شناوری که موجب جریان­های جابجایی آزاد می­شوند را نیروهای حجمی[1] می­گویند. تاریخچه­ی تحقیقات اولیه­ی که این جریان را در نظر گرفتند، به یک صده قبل باز می­گردد. از آن زمان تاکنون داده ­ها، روابط و تحلیل­هایی که بر این جریان حاکم می­باشند با رشد فوق­العاده­ی افزایش پیدا کرده ­اند. علاقه­ بی­شماری که بشریت به این پدیده نشان می­دهد، بازتاب نیاز فوق­العاده­ی است که بشر به این پدیده­ جالب و حیاتی احساس می­کرده است. اهمیت و تنوعی که در بکارگیری این پدیده در صنعت و محیط اطراف به چشم می­آید، نشان بر کاربرد گسترده­ی این پدیده دارد. این پدیده گاه به تنهایی و گاه با ترکیب شدن با سایر پدیده­های انتقال در انتقال حرارت و جرم بکار گرفته شده است.
از طرفی با توجه به اینکه سیستم­های واقعی فیزیکی یا مسائل مهندسی که بواسطه­ این پدیده ایجاد می­شوند به کمک معادلات پاره­ای توصیف می­شوند، در اکثر حالت­ها، حل بسته­ی[2] آن­ها فوق­العاده سخت است. بدین سبب، روش­های تقریبی عددی به صورت گسترده­ای برای حل این معادلات، مورد استفاده قرار می­گیرند. بیشترین روش­های عددی که برای حل این­گونه مسائل به کار گرفته می­شوند، روش­های المان محدو­د[3]، تفاضل محدود[4] و حجم محدود[5] می­باشد این سه روش جز روش­های مرتبه­ی پایین طبقه ­بندی می­شوند. روش­های مرتبه­ی پایین برای بدست آوردن دقت کافی در محاسبات نیازمند تعداد گره­های محاسباتی بالایی هستند. در مسایلی که چند بعد محاسباتی دارد نیاز به ظرفیت محاسباتی بالا برای حفظ دقت محاسبات بیشتر نمود پیدا می­ کند. بنابراین محققین تلاش­ هایی به منظور دست­یابی به روش­هایی که با تعداد گره­های محاسباتی کم، منجر به نتایجی با دقت بالا گردند را آغاز کردند. از این روش­ها تحت عنوان روش­های مرتبه­ی بالا یاد می­ شود. از جمله­ ماحصل این تلاش­ها می­توان به روش­های طیفی[6] و مربعات دیفرانسیل[7] اشاره کرد. همان­گونه که گفته شد یکی از مزایای این روش دست­یابی به دقت محاسباتی مناسب در عین کم بودن تعداد گره­های محاسباتی است.
روش مربعات دیفرانسیل برای اولین بار توسط ریچارد بلمن و همکارنش در اوایل دهه­ 70 میلادی به کار گرفته شده است. روش مربعات دیفرانسیل برگرفته شده از روش انتگرال­گیری مربعی[8] می­باشد. در این روش مقدار مشتق تابع در هر نقطه را با بهره گرفتن از مجموع حاصل­ضرب مقادیر تابع در مقادیر وزنی مرتبط در طول راستای مورد نظر تقریب می­زنند. نکته­ی کلیدی در بکار بردن این روش، تعیین ضرایب وزنی است. بدلیل محدودیت­هایی که در اعمال روش­های اولیه­ی تعیین ضرایب وزنی وجود داشت، این روش تا سال­های متمادی کمتر مورد استفاده قرار گرفت. تا این­که پژوهش­هایی که محققین در اواخر دهه­80 و اوایل دهه­ 90 به منظور پیدا کردن ضرایب وزنی ساده­تر انجام دادند، منجر به معرفی این روش به عنوان ابزار عددی قدرتمندی در دو دهه­ اخیر شد.

چكیده

خوشه‌بندی وظیفه کاوش الگوهای پنهان در داده‌های بدون برچسب را بر عهده دارد. به خاطر پیچیدگی مسئله و ضعف روش‌های خوشه‌بندی پایه، امروزه روش‌های خوشه‌بندی ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به روشی از خوشه‌بندی ترکیبی که در آن از زیرمجموعه‌ای منتخب از نتایج اولیه برای ترکیب و ساخت نتیجه نهایی استفاده می‌شود خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب زیرمجموعه نتایج اولیه می‌گویند. در سال‌های اخیر تمرکز بر روی ارزیابی نتایج اولیه برای انتخاب خوشه در خوشه‌بندی ترکیبی مورد توجه محققین زیادی قرار گرفته است. اما پاسخ به بعضی از سؤالات در این زمینه همچنان با ابهامات زیادی روبروست. از طرفی دیگر، نظریه خرد جمعی که اولین بار توسط سورویکی منتشر شده است، نشان می‌دهد که قضاوت‌های جمعی و دموکراتیک از اعتبار بیشتری نسبت به آنچه که ما انتظار داشتیم برخوردار هستند. این نظریه چهار شرط پراکندگی، استقلال، عدم تمرکز و روش ترکیب مناسب آراء را برای هر جمعیت خردمند لازم و کافی می‌داند. هدف این تحقیق پیشنهاد فرایندی جهت نگاشت و به‌کارگیری نظریه خرد جمعی در انتخاب زیرمجموعه مناسب در خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب می‌باشد. از این روی در این تحقیق ابتدا با بهره گرفتن از تعاریف مطرح‌شده در نظریه خرد جمعی باز تعریفی متناسب با خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب ارائه می‌شود و بر اساس آن دو روش برای ترکیب این دو مفهوم پیشنهاد می‌شود. در روش پیشنهادی اول الگوریتم‌های خوشه‌بندی اولیه غیر هم نام کاملاً مستقل فرض خواهند شد و برای ارزیابی استقلال الگوریتم‌های هم نام نیاز به آستانه‌گیری می‌باشد. در روش دوم، سعی شده است تا دو بخش از روش اول بهبود یابد. از این روی جهت مدل‌سازی الگوریتم‌ها و ارزیابی استقلال آن‌ ها نسبت به هم یک روش مبتنی بر گراف کد الگوریتم ارائه می‌شود و میزان استقلال به دست آمده در این روش به عنوان وزنی برای ارزیابی پراکندگی در تشکیل جواب نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. جهت بررسی ادعاهای این تحقیق در بخش ارزیابی دقت و اطلاعات متقابل نرمال شده‌ی روش‌های پیشنهادی بر روی داده‌ّهای استاندارد با روش‌های پایه، روش‌ ترکیب کامل و چند روش معروف خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب مقایسه می‌شوند که این مقایسه کاراریی بالای روش‌های پیشنهادی این تحقیق در اکثر موارد نسبت به سایر روش‌های مطرح شده را نشان می‌دهد. همچنین در بخش نتیجه‌گیری چندین روش توسعه جهت كارهای آتی‌ پیشنهاد می‌شود.

واژه‌های كلیدی: خوشه‌بندی ترکیبی، خرد جمعی، استقلال الگوریتم‌های خوشه‌بندی، پراکندگی نتایج خوشه‌بندی اولیه، عدم تمرکز در چهارچوب خوشه‌بندی ترکیبی

فهرست مطالب

فصل اول

1. مقدمه 2

1-1. خوشه‌بندی 2

1-2. خوشه‌بندی تركیبی 4

1-3. خرد جمعی 4

1-4. خوشه‌بندی مبتنی بر انتخاب بر اساس نظریه خرد جمعی 5

1-4-1- فرضیات تحقیق 6

فصل دوم

2. مروری بر ادبیات تحقیق 9

2-1. مقدمه 9

2-2. خوشه‌بندی 9

2-2-1. الگوریتم‌های خوشه‌بندی پایه 9

2-2-1-1. الگوریتم‌های سلسله مراتبی 10

2-2-1-1-1. تعاریف و نماد‌ها 11

2-2-1-1-2. الگوریتم پیوندی منفرد 13

2-2-1-1-3. الگوریتم پیوندی کامل 13

2-2-1-1-4. الگوریتم پیوندی میانگین 14

2-2-1-1-5. الگوریتم پیوندی بخشی 15

2-2-1-2. الگوریتم‌های افرازبندی 15

2-2-1-2-1. الگوریتم K-means 16

2-2-1-2-2. الگوریتم FCM 17

2-2-1-2-3. الگوریتم طیفی 19

2-2-1-2-3-1. الگوریتم برش نرمال 20

2-2-1-2-3-2.  الگوریتم NJW 21

2-2-1-2-4. الگوریتم خوشه‌بندی کاهشی 22

2-2-1-2-5. الگوریتم خوشه‌بندی Median K-Flat 23

2-2-1-2-6. الگوریتم خوشه‌بندی مخلوط گوسی 25

2-2-2. معیارهای ارزیابی 27

2-2-2-1. معیار SSE 28

2-2-2-2. معیار اطلاعات متقابل نرمال شده 30

2-2-2-3. معیار APMM 32

2-۳. خوشه‌بندی ترکیبی 33

2-۳-1. ایجاد تنوع در خوشه‌بندی ترکیبی 34

2-۳-1-1. استفاده از الگوریتم‌های مختلف خوشه‌بندی ترکیبی 35

2-۳-1-2. تغییر پارامترهای اولیه خوشه‌بندی ترکیبی 35

2-۳-1-3. انتخاب یا تولید ویژگی‌های جدید 36

2-۳-1-4. انتخاب زیرمجموعه‌ای از مجموعه داده اصلی 36

2-۳-2. تركیب نتایج با تابع توافقی 37

2-۳-2-1. روش مبتنی بر مدل مخلوط 37

2-۳-2-2. روش مبتنی بر ابر گراف 44

2-۳-2-2-1. روش CSPA 46

2-۳-2-2-2. روش HGPA 47

2-۳-2-2-3. روش MCLA 48

2-۳-2-3. روش‌های مبتنی بر ماتریس همبستگی 50

2-۳-2-3-1. الگوریتم‌های سلسله مراتبی تراكمی 51

2-۳-2-3-2. الگوریتم افرازبندی گراف با تکرار 52

2-3-3. الگوریتم‌های خوشه‌بندی تركیبی كامل 56

2-4. خوشه‌بندی تركیبی مبتنی بر انتخاب 56

2-4-1. خوشه‌بندی تركیبی مبتنی بر انتخاب فرن و لین 57

2-4-1-1. تعریف معیار کیفیت در روش فرن و لین 57

2-۴-۱-2. تعریف معیار پراکندگی در روش فرن و لین 58

2-۴-۱-3. راهکار انتخاب خوشه‌ برای تشکیل نتیجه نهایی در روش فرن و لین 58

2-4-2. الگوریتم هوشمند طبقه‌بندی مجموعه داده‌ها 60

2-4-3. خوشه‌بندی ترکیبی طیفی مبتنی بر انتخاب بر اساس شباهت 61

2-4-3-1. معیار ارزیابی  در روش پیشنهادی ژیا 61

2-4-3-2. انتخاب خوشه‌بندی بر اساس قانون نزدیک‌ترین همسایه در روش ژیا 62

2-4-4. خوشه‌بندی ترکیبی انتخابی لی‌مین 64

2-4-4-1. انتخاب افراز مرجع در روش لی‌مین 64

2-4-4-2. راهکار انتخاب خوشه در روش‌ لی‌مین 66

2-4-4-3. چهارچوب الگوریتم خوشه‌بندی انتخابی لی‌مین 68

2-4-5. خوشه‌بندی بر اساس معیار MAX با بهره گرفتن از مجموعه‌ای از خوشه‌های یک افراز 69

2-4-5-1. راهكار ارزیابی خوشهی MAX 69

2-4-5-2. روش انباشت مدارك توسعهیافته 70

2-4-6. خوشه‌بندی بر اساس معیار APMM با بهره گرفتن از مجموعه‌ای از خوشه‌های یک افراز 70

2-5. روش بهترین افراز توافقی اعتبارسنجی شده 72

2-6. استفاده از نظریه خرد جمعی در علوم رایانه 73

 

 

فصل سوم

3. روش تحقیق 76

3-1. مقدمه 76

3-2. نظریه خرد جمعی 77

3-2-1. شرایط جامعه خردمند 78

3-2-1-1. تعریف معیار پراكندگی 78

3-2-1-2. تعریف معیار استقلال 79

3-2-1-3. تعریف معیار عدم تمركز 79

3-2-1-4. روش تركیب مناسب 80

3-2-2. اهمیت و رابطه استقلال و پراكندگی در خرد جمعی 80

3-2-3. استثناءها در خرد جمعی 82

3-3. خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری 82

3-3-1. روش ارزیابی پراکندگی نتایج 84

3-3-2. روش ارزیابی استقلال الگوریتم‌ها 85

3-3-3. عدم تمرکز در بخش‌های سازنده خوشه‌بندی ترکیبی 88

3-3-4. مکانیزم ترکیب مناسب 90

3-3-5. بررسی تأثیر مکانیزم بازخورد در کیفیت نتیجه نهایی 90

3-3-6. شبه کد خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری 91

3-4. خوشه‌بندی خردمند مبتنی بر گراف استقلال الگوریتم 93

3-4-1. بررسی مکانیزم حل مسائل توسط الگوریتم‌های خوشه‌بندی 93

3-4-2. مدل‌سازی گراف استقلال الگوریتم 95

3-4-2-1. زبان استقلال الگوریتم‌ خوشه‌بندی 96

3-4-2-2. تبدیل کد به گراف استقلال الگوریتم 99

3-4-۲-۳. ارزیابی گراف استقلال الگوریتم 107

3-4-3. چهارچوب خوشه‌بندی خردمند مبتنی بر گراف استقلال الگوریتم 110

3-4-3-1. ارزیابی استقلال الگوریتم 110

3-4-3-2. روش انباشت مدارک وزن‌دار 112

3-4-3-3. شبه کد خوشه‌بندی خردمند مبتنی بر گراف استقلال الگوریتم 113

فصل چهارم

4. پیاده‌سازی و تحلیل نتایج 116

4-1. مقدمه 116

4-2. مجموعه داده‌ 116

4-3. مدل‌سازی الگوریتم‌ها به زبان استقلال الگوریتم‌ 118

4-4. ابزار تحلیلگر کد استقلال الگوریتم 128

4-5. نتایج آزمایش‌ها 130

فصل پنجم

5. جمع‌بندی و کار‌های آینده 140

5-1. جمع‌بندی 140

5-2. کار‌های آینده 141

منابع و مآخذ 142

 

 

 

فهرست جداول

فصل سوم

جدول3-1. نگاشت لغات لاتین در خوشه‌بندی ترکیبی به نظریه خرد جمعی …………………………………………………. 93

جدول3-2. یک نمونه از جدول نگاشت استاندارد کد …………………………………………………………………………………. 98

فصل چهارم

جدول4-1. مجموعه داده ………………………………………………………………………………………………………………………. 117

جدول4-2. لیست مجموعه الگوریتم‌های پایه ………………………………………………………………………………………….. 119

جدول4-3. جدول نگاشت استاندارد کد …………………………………………………………………………………………………. 120

جدول4-4. دقت نتایج این الگوریتم‌های خوشه‌بندی را نسبت به کلاس‌های واقعی داده ……………………………….. 130

جدول4-5. جدول مقایسه معیار اطلاعات متقابل نرمال‌ شده (NMI) نتایج آزمایش ………………………………………. 132

 

 

 

 

فهرست تصاویر و نمودار

فصل دوم

شكل 2-1. یک خوشه‌بندی سلسله مراتبی و درخت متناظر …………………………………………………………………………. 10

شكل 2-2. ماتریس مجاورت …………………………………………………………………………………………………………………… 11

شكل 2-3. رابطه دودویی و گراف آستانه ………………………………………………………………………………………………….. 12

شكل 2-4. گراف‌های آستانه برای ماتریس  ………………………………………………………………………………………….. 12

شكل 2-5. الگوریتم خوشه‌بندی سلسله مراتبی تراكمی پیوندی منفرد …………………………………………………………… 13

شكل 2-6. دندوگرام پیوندی منفرد برای ماتریس ………………………………………………………………………………….. 13

شكل 2-7. الگوریتم خوشه‌بندی سلسله مراتبی تراكمی پیوندی كامل ……………………………………………………………. 14

شكل 2-8. دندوگرام پیوندی كامل برای ماتریس  ………………………………………………………………………………….. 14

شكل 2-9. الگوریتم خوشه‌بندی افرازبندی ………………………………………………………………………….. 16

شكل 2-10. الگوریتم فازی خوشه‌بندی  ………………………………………………………………………………………… 18

شکل 2-11. خوشه‌بندی کاهشی ……………………………………………………………………………………………………………… 23

شکل 2-12. شبه‌کد الگوریتم MKF ………………………………………………………………………………………………………… 26

شکل2-13. (الف) مجموعه داده با تعداد 10 خوشه واقعی. (ب) منحنی  ……………………………………………….. 29

شکل2-1۴. (الف) مجموعه داده (ب) منحنی  مربوطه …………………………………………………………………………. 29

شکل2-15. دو افراز اولیه با تعداد سه خوشه …………………………………………………………………………………………….. 31

شکل2-16. نمونه‌های اولیه در نتایج الگوریتم …………………………………………………………………….. 36

شكل 2-17. زیر شبه کد الگوریتم خوشه‌بندی ترکیبی توسط مدل مخلوط …………………………………………………….. 43

شكل 2-18. خوشه‌بندی ترکیبی ………………………………………………………………………………………………………………. 44

شكل 2-19. نمونه ماتریس ، جهت تبدیل خوشه‌بندی به ابر گراف ……………………………………………………….. 45

شكل 2-20. ماتریس شباهت بر اساس خوشه برای مثال شکل (3-5) ………………………………………………………….. 46

شكل 2-21. الگوریتم افرازبندی ابر گراف ………………………………………………………………………………………………… 47

شكل 2-22. الگوریتم فرا خوشه‌بندی  ……………………………………………………………………………………………………… 49

شکل2-23. الگوریتم خوشه‌بندی تركیبی مبتنی بر ماتریس همبستگی ……………………………………………………………. 50

شکل2-24. الگوریتم افرازبندی با تکرار ……………………………………………………………………………………………………. 53

شکل2-25. نمایش گراف مجاورت در مراحل کاهش درجه ماتریس و شمارش آن ………………………………………… 54

شکل2-26. مثال روند تغییر توزیع تعداد خوشه …………………………………………………………………………………………. 55

شکل2-27. جریان کار عمومی برای پیاده‌سازی الگوریتم افرازبندی گراف …………………………………………………….. 55

شکل 2-28. گراف تابع  در بازه بین صفر و یک ………………………………………………………………………………… 62

شکل 2-29. الگوریتم خوشه‌بندی ترکیبی طیفی مبتنی بر انتخاب بر اساس شباهت ………………………………………… 63

شکل 2-30. مثالی از ماتریس اتصال ………………………………………………………………………………………………………… 66

شکل 2-31. شبه کد خوشه‌بندی ترکیبی انتخابی لی‌مین ……………………………………………………………………………… 68

شكل 2-32. روش ارزیابی خوشه­ی یک افراز­ در روش MAX ……………………………………………………………………. 69

شكل 2-33. چهارچوب خوشه­بندی تركیبی مبتنی بر انتخاب با بهره گرفتن از مجموعه‌ای از خوشه‌های یک افراز …… 71

شکل 2-34. چهارچوب روش بهترین افراز توافقی اعتبارسنجی شده ……………………………………………………………. 72

فصل سوم

شکل3-1. چهارچوب الگوریتم خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری ………………………………………………… 82

شکل3-۲. محاسبه درجه استقلال دو خوشه‌بندی ……………………………………………………………………………………….. 86

شکل3-3. تأثیر عدم تمرکز بر روی پیچیدگی داده ……………………………………………………………………………………… 89

شکل3-3. تأثیر انتخاب افرازها در خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب بر مقدار NMI ارزیابی‌شده …………………… 91

شکل3-4. شبه کد خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری …………………………………………………………………… 92

شکل3-5. دسته‌بندی الگوریتم‌های خوشه‌بندی ………………………………………………………………………………………….. 94

شکل3-6. کد الگوریتم K-means به زبان استقلال الگوریتم‌ خوشه‌بندی ……………………………………………………….. 98

شکل3-7. تبدیل کد‌های شروع و پایان به گراف ………………………………………………………………………………………. 100

شکل3-8. تبدیل عملگر شرط ساده به گراف …………………………………………………………………………………………… 100

شکل3-9. تبدیل عملگر شرط کامل به گراف …………………………………………………………………………………………… 101

شکل3-10. تبدیل عملگر شرط تو در تو به گراف ……………………………………………………………………………………. 101

شکل3-11. تبدیل عملگر حلقه ساده به گراف …………………………………………………………………………………………. 102

شکل3-12. تبدیل عملگر حلقه با پرش به گراف ……………………………………………………………………………………… 102

شکل3-13. پیاده‌سازی شرط ساده بدون هیچ کد اضافی ……………………………………………………………………………. 103

شکل3-14. پیاده‌سازی شرط ساده با کدهای قبل و بعد آن ………………………………………………………………………… 103

شکل3-15. پیاده‌سازی شرط کامل …………………………………………………………………………………………………………. 104

شکل3-16. پیاده‌سازی شرط‌ تو در تو …………………………………………………………………………………………………….. 104

شکل3-17. پیاده‌سازی یک شرط کامل در یک شرط ساده ………………………………………………………………………… 105

شکل3-18. پیاده‌سازی یک شرط کامل در یک شرط کامل دیگر ………………………………………………………………… 105

شکل3-19. پیاده‌سازی حلقه ساده ………………………………………………………………………………………………………….. 106

شکل3-20. پیاده‌سازی یک حلقه ساده داخل حلقه‌ای دیگر ……………………………………………………………………….. 106

شکل3-21. پیاده‌سازی یک حلقه داخل یک شرط کامل ……………………………………………………………………………. 106

شکل3-22. پیاده‌سازی یک شرط کامل داخل یک حلقه ساده …………………………………………………………………….. 107

شکل3-23. ماتریس درجه وابستگی‌ کد ………………………………………………………………………………………………….. 108

شکل3-24. شبه کد مقایسه محتوای دو خانه از آرایه‌های استقلال الگوریتم …………………………………………………. 108

شکل3-25. چهارچوب خوشه‌بندی خردمند مبتنی بر گراف استقلال الگوریتم ……………………………………………… 110

شکل3-26. شبه کد خوشه‌بندی خردمند مبتنی بر گراف استقلال الگوریتم …………………………………………………… 113

فصل چهارم

شکل۴-۱. مجموعه داده Halfring ………………………………………………………………………………………………………….. 118

شکل4-2. الگوریتم K-means ……………………………………………………………………………………………………………….. 121

شکل4-3. الگوریتم FCM …………………………………………………………………………………………………………………….. 121

شکل4-4. الگوریتم Median K-Flats …………………………………………………………………………………………………….. 122

شکل4-5. الگوریتم Gaussian Mixture …………………………………………………………………………………………………. 122

شکل4-6. الگوریتم خوشه‌بندی Subtractive …………………………………………………………………………………………… 122

شکل4-7. الگوریتم پیوندی منفرد با بهره گرفتن از معیار فاصله اقلیدسی …………………………………………………………… 123

شکل4-8. الگوریتم پیوندی منفرد با بهره گرفتن از معیار فاصله Hamming ………………………………………………………. 123

شکل4-9. الگوریتم پیوندی منفرد با بهره گرفتن از معیار فاصله Cosine …………………………………………………………… 123

شکل4-10. الگوریتم پیوندی کامل با بهره گرفتن از معیار فاصله اقلیدسی …………………………………………………………. 124

شکل4-1۱. الگوریتم پیوندی کامل با بهره گرفتن از معیار فاصله Hamming …………………………………………………….. 124

شکل4-1۲. الگوریتم پیوندی کامل با بهره گرفتن از معیار فاصله Cosine ………………………………………………………….. 124

شکل4-1۳. الگوریتم پیوندی میانگین با بهره گرفتن از معیار فاصله اقلیدسی ……………………………………………………… 124

شکل4-14. الگوریتم پیوندی میانگین با بهره گرفتن از معیار فاصله Hamming …………………………………………………. 125

شکل4-15. الگوریتم پیوندی میانگین با بهره گرفتن از معیار فاصله Cosine ……………………………………………………… 125

شکل4-16. الگوریتم پیوندی بخشی با بهره گرفتن از معیار فاصله اقلیدسی ………………………………………………………. 125

شکل4-17. الگوریتم پیوندی بخشی با بهره گرفتن از معیار فاصله Hamming …………………………………………………… 125

شکل4-18. الگوریتم پیوندی بخشی با بهره گرفتن از معیار فاصله Cosine ……………………………………………………….. 126

شکل4-19. طیفـی با بهره گرفتن از ماتریس شباهت نامتراکم ………………………………………………………………………….. 126

شکل4-20. طیفـی با بهره گرفتن از روش نیستروم  با متعادل ساز …………………………………………………………………… 127

شکل4-21. طیفـی با بهره گرفتن از روش نیستروم  بدون متعادل ساز ………………………………………………………………. 127

شکل4-22. نرم‌افزار تحلیل‌گر کد استقلال الگوریتم ………………………………………………………………………………….. 128

شکل4-23. ماتریس AIDM ………………………………………………………………………………………………………………….. 129

شکل4-24. میانگین دقت الگوریتم‌های خوشه‌بندی ………………………………………………………………………………….. 131

شکل4-25. رابطه میان آستانه استقلال و زمان اجرای الگوریتم در روش پیشنهادی اول …………………………………. 133

شکل4-26. رابطه میان آستانه پراکندگی و زمان اجرای الگوریتم در روش پیشنهادی اول ………………………………. 133

شکل4-27. رابطه میان آستانه استقلال و دقت نتیجه نهایی در روش پیشنهادی اول ………………………………………. 134

شکل4-28. رابطه میان آستانه پراکندگی و دقت نتیجه نهایی در روش پیشنهادی اول …………………………………….. 134

شکل4-29. رابطه میان آستانه عدم تمرکز و دقت نتیجه نهایی در روش پیشنهادی اول ………………………………….. 135

شکل4-30. رابطه میان آستانه پراکندگی و زمان اجرای الگوریتم در روش پیشنهادی دوم ………………………………. 135

شکل4-31. رابطه میان آستانه پراکندگی و دقت نتایج نهایی در روش پیشنهادی دوم …………………………………….. 136

شکل4-32. رابطه میان آستانه عدم تمرکز و دقت نتایج نهایی در روش پیشنهادی دوم ………………………………….. 137

شکل4-33. مقایسه زمان اجرای الگوریتم‌ ………………………………………………………………………………………………… 138

 

مقدمه

 

1-1. خوشه‌بندی

به عنوان یکی از شاخه‌های وسیع و پرکاربرد هوش مصنوعی[1]، یادگیری ماشین[2] به تنظیم و اکتشاف شیوه‌ها و الگوریتم‌هایی می‌پردازد که بر اساس آن‌ ها رایانه‌ها و سامانه‌های اطلاعاتی توانایی تعلم و یادگیری پیدا می‌کنند. طیف پژوهش‌هایی که در مورد یادگیری ماشینی صورت می‌گیرد گسترده ‌است. در سوی نظر‌ی آن پژوهش‌گران بر آن‌اند که روش‌های یادگیری تازه‌ای به وجود بیاورند و امکان‌پذیری و کیفیت یادگیری را برای روش‌هایشان مطالعه کنند و در سوی دیگر عده‌ای از پژوهش‌گران سعی می‌کنند روش‌های یادگیری ماشینی را بر مسائل تازه‌ای اعمال کنند. البته این طیف گسسته نیست و پژوهش‌های انجام‌شده دارای مؤلفه‌هایی از هر دو رو‌یكرد هستند. امروزه، داده‌كاوی[3] به عنوان یک ابزار قوی برای تولید اطلاعات و دانش از داده‌های خام، در یادگیری ماشین شناخته‌شده و همچنان با سرعت در حال رشد و تكامل است. به طور كلی می‌توان تکنیک‌های داده‌كاوی را به دو دسته بانظارت[4] و بدون نظارت[5] تقسیم كرد [29, 46].

در روش بانظارت ما ورودی (داده یادگیری[6]) و خروجی (كلاس[7] داده) یک مجموعه داده را به الگوریتم هوشمند می‌دهیم تا آن الگوی[8] بین ورودی و خروجی را تشخیص دهد در این روش خروجی كار ما مدلی[9] است كه می‌تواند برای ورودی‌های جدید خروجی درست را پیش‌بینی[10] كند. روش‌های طبقه‌بندی[11] و قوانین انجمنی[12] از این جمله تكنیك‌ها می‌باشد. روش‌های با نظارت كاربرد فراوانی دارند اما مشكل عمده این روش‌ها این است كه همواره باید داده‌ای برای یادگیری وجود داشته باشد كه در آن به ازای ورودی مشخص خروجی درست آن مشخص شده باشد. حال آنكه اگر در زمینه‌ای خاص داده‌ای با این فرمت وجود نداشته باشد این روش‌ها قادر به حل این‌گونه مسائل نخواهند بود [29, 68]. در روش بدون نظارت برخلاف یادگیری بانظارت هدف ارتباط ورودی و خروجی نیست، بلکه تنها دسته‌بندی ورودی‌ها است. این نوع یادگیری بسیار مهم است چون  خیلی از مسائل (همانند دنیای ربات‌ها) پر از ورودی‌هایی است که هیچ برچسبی[13] (كلاس) به آن‌ ها اختصاص داده نشده است اما به وضوح جزئی از یک دسته هستند [46, 68]. خوشه‌بندی[14] شاخص‌ترین روش در داده‌كاوی جهت حل مسائل به صورت بدون ناظر است. ایده اصلی خوشه‌بندی  اطلاعات، جدا کردن نمونه‌ها از یكدیگر و قرار دادن آن‌ ها در گروه‌های شبیه به هم می‌باشد. به این معنی كه نمونه‌های شبیه به هم باید در یک گروه قرار بگیرند و با نمونه‌های گروه‌های دیگر حداكثر متفاوت را دارا باشند [20, 26]. دلایل اصلی برای اهمیت خوشه‌بندی عبارت‌اند از:

اول، جمع‌ آوری و برچسب‌گذاری یک مجموعه بزرگ از الگوهای نمونه می‌تواند بسیار پركاربرد و باارزش باشد.

چکیده:

محیط روستایی از مهمترین دارایی های هر منطقه به شمار می آید و دلیلی برای آغاز بسیاری از سفرهای تفریحی و سفرهای یک روزه در سراسر جهان می باشد. که شکل گیری گونه های جدید گردشگری و تغییر در اشکال عرضه و تقاضای گردشکری بر اهمیت آن افزوده است. این افزایش تقاضا در دهه های اخیر با آسیب های محیطی و فرهنگی اجتماعی ناشی از بهره اقتصادی و تأثیرات ناشی از حضور گردشگران در محیط آسیب پذیر روستایی منجر به افزایش روز افزون توجه به مسائل پایداری توسعه در گردشگری روستایی گشته است.

با توجه به اهمیت موضوع توسعه پایدار گردشگری روستایی در این پژوهش بر آنیم که ببینیم آیا می توان با بهره گرفتن از سرمایه اجتماعی موجود در بین ساکنان روستا، دستیابی به توسعه پایدار گردشگری را تسهیل کرد و هزینه های لازم برای دستیابی به این هدف را کاهش داد.

در همین راستا روستای ابیانه به عنوان یکی از مقاصدی که در سال های اخیر با استقبال گسترده گردشگران رو به رو شده است اما متأسفانه به دلیل نبود برنامه ای منسجم برای توسعه پایدار گردشگری شاهد بروز آثار منفی اقتصادی و فرهنگی  بوده است، برای مطالعه انتخاب شد. جامعه آماری بر طبق سرشماری سال 1390 ، 294 نفر بودند که از این تعداد،  170 نفر به عنوان نمونه در دسترس انتخاب شدند. ابزار به کار رفته در این پژوهش پرسشنامه بوده است و سوالات بر اساس طیف 5 تایی لیکرت سنجیده شدند. برای ارزیابی مدل پژوهش از               نرم افزارهای آماری لیزرل و SPSS استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین همبستگی بین شاخص همکاری سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار وجود دارد. در مجموع از تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت سرمایه اجتماعی بر دستیابی به توسعه پایدار گردشگری تأثیر دارد.

 

واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی[1]، توسعه پایدار گردشگری[2]، روستای ابیانه[3]

فهرست موضوعات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
	فصل اول:کلیات تحقیق
1	1-1-مقدمه
2	2-1-بیان مساله
3	3-1-اهمیت و ضرورت موضوع
4	4-1- گزاره‌های تحقیق
4	1-4-1-پرسش‌های اصلی
4	2-4-1-فرضیه‌های تحقیق
4	1-2-4-1-فرضیه‌های اصلی
4	2-2-4-1-فرضیه‌های فرعی
4	5-1-هدف‌های تحقیق
5	6-1-روش کلی تحقیق
5	7-1-قلمرو مکانی جامعه تحقیق
5	8-1-قلمرو زمانی تحقیق
5	9-1-روش‌های نمونه گیری و تخمین حجم جامعه
5	10-1-روش‌های گردآوری داده‌ها و ابزار مورد استفاده آنها
6	11-1-روش‌های تحلیل داده‌ها
6	12-1-موانع و محدودیت‌های تحقیق
7	13-1-چارچوب کلان نظری
8	14-1نقشه راه
9	15-1-شرح واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق
	فصل دوم: ادبیات تحقیق
10	1-2- مقدمه
10	2-2-بخش اول: سرمایه اجتماعی
19	1-2-2-تاریخچه سرمایه اجتماعی
19	2-2-2- ماهیت سرمایه اجتماعی
21	3-2-2-انواع سرمایه اجتماعی
22	1-3-2-2- سرمایه اجتماعی رسمی و غیر رسمی
22	2-3-2-2- سرمایه اجتماعی متراکم و غیر متراکم
22	3-3-2-2- سرمایه اجتماعی درون نگر و برون نگر
23	4-3-2-2- سرمایه اجتماعی گسسته و پیوسته
24	5-3-2-2- سرمایه اجتماعی زنجیره ای
24   25 26 27 27 28 30 31 31 32 32	4-2-2- سطوح خرد و کلان سرمایه اجتماعی   5-2-2- مؤلفه های سرمایه اجتماعی 6-2-2- منابع سازنده سرمایه اجتماعی 7-2-2-قالب و ظرف شکل گیری سرمایه اجتماعی 8-2-2-نتایج و آثار وجود سرمایه اجتماعی 1-8-2-2-اثرات مثبت سرمایه اجتماعی 2-8-2-2- اثرات منفی سرمایه اجتماعی 9-2-2- نظریه های سرمایه اجتماعی 1-9-2-2- نظریه سرمایه اجتماعی جیمز کلمن 2-9-2-2- نظریه بوردیو 3-9-2-2- نظریه رابرت دی پوتنام
33	3-2-بخش دوم: توسعه پایدار گردشگری
34   36	1-3-2-ابعاد توسعه پایدار   2-3-2- اصول گردشگری پایدار
38   40 42	3-3-2-ابعاد گردشگری پایدار   4-2- بخش سوم : رابطه توسعه پایدار گردشگری و سرمایه اجتماعی 5-2- پیشینه تحقیق
	فصل سوم: روش تحقیق
45	1-3- مقدمه
45	2-3- روش تحقیق
45	3-3- جامعه آماری و ویژگی‌های آن
45	4-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری
46	5-3- متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق
47	6-3- سوالات و فرضیات تحقیق
47	7-3- ابزار گردآوری داده‌ها
47	8-3- تخصیص سوالات پرسش نامه
48	9-3- روایی و پایایی ابزار گردآوری داده‌ها
48	1-9-3- روایی پرسش نامه
49	2-9-3- پایایی پرسش نامه
49	1-2-9-3- ضریب آلفای کرونباخ
50	10-3- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
50	1 -10-3-آزمون رگرسیون خطی ساده با‌ نرم افزار SPSS19
50	2-10-3- تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول با‌نرم افزار LISREL8.8
51	3-10-3-تحلیل مدل معادلات ساختاری با‌نرم افزار LISREL8.8
52	4-10-3-شاخص‌های نکوئی‌برازش
53	11-3-جمع بندی فصل سوم
	فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده‌ها
54	1-4-مقدمه
54	2-4-آمارتوصیفی
54	1-2-4-تحلیل وضعیت جامعه پاسخ گویان تحقیق
55	1-1-2-4-جنسیت
55	2-1-2-4- سن
56	3-1-2-4-فعالیت اصلی
57	4-1-2-4- تحصیلات
59	5-1-2-4- فعالیت در بخش گردشگری
60	6- 1- 2-4- میزان در آمد حاصل از گردشگری
61	7-1- 2-4-نوع فعالیت در بخش گردشگری
63	3-4- آمار استنباطی
63	1-3-4-آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش
63	2-3-4- آزمون فرضیات فرعی پژوهش با بهره گرفتن از روش رگرسیون خطی ساده
65	3-3-4- رتبه بندی روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش
66	4-3-4- تحلیل عاملی تاییدی  گویه‌ها و شاخص‌های پژوهش
82	5-3-4- سهم و رتبه هرشاخص و الویت بندی آنها
82	6-3-4- مدل سازی معادلات ساختاری
84	7-3-4- برازش مدل مفهومی پژوهش
84	8-3-4- مدل مفهومی پژوهش بعد از‌بررسی
85	9-3-4- پاسخ به فرضیه‌های  اصلی پژوهش‌بر‌اساس روش معادلات ساختاری
	فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
86	1-5-مقدمه
86	2-5-بررسی نتایج فرضیه‌ها و آزمون‌های آماری
86	1-2-5-بخش اول: نتایج مرتبط با‌ سرمایه اجتماعی در روستای ابیانه
87	2-2-5-بخش دوم : نتایج مرتبط با‌ توسعه پایدار در روستای ابیانه
87	3-2-5-بخش سوم: نتایج مرتبط با‌ رابطه بین سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار
87	3-5-بررسی نتایج فرضیات فرعی پژوهش
87	4-5- -بررسی نتایج فرضیه اصلی
89	5-5-نتیجه گیری نهایی
89	6-5-جنبه‌های نوآوری پژوهش
91	7-5-محدودیت‌های تحقیق
91	8-5-ارائه پیشنهادبه مدیران‌بر‌مبنای یافته‌های تحقیق
91	9-5-ارائه پیشنهادها‌برای تحقیقات آتی
92	6- منابع و مآخذ
93	7- پیوست‌ها
i	1-7- پرسش نامه های پژوهش
v	2-7-خروجی نرم افزارهای آماری SPSS  و LISREL

فهرست  شکل‌ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
3	شکل1- 1 : رابطه جامعه میزبان ، محیط و گردشگران (قادری،1382،135)
7	شکل2-1 : چارچوب نظری تحقیق
8	شکل3-1 : نقشه راه
13	شکل 1- 2  : ابعاد سرمایه اجتماعی (گروتات و باستلر 2001)
20	شکل2- 2  : مدل ارتباطی کلمن
21	شکل3-2 : جامعه، شبکه های اجتماعی، کنش جمعی، کنش بین فردی
34	شکل4-2 : ابعاد توسعه پایدار سازمان ملل (زاهدی، 1390)
67	شکل1- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های همکاری
68	شکل2- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های همکاری
69	شکل3- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استانداردبرای گویه‌های شبکه های اجتماعی
69	شکل4- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های شبکه های اجتماعی
70	شکل5- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های اعتماد
71	شکل6- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های اعتماد
72	شکل7- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های ارزش های اجتماعی
72	شکل8- 4  : مدل درحالت معناداری ‌برای گویه‌های ارزش های اجتماعی
73	شکل9- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های بعد فرهنگی
74	شکل10- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد فرهنگی
75	شکل11- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های بعد زیست محیطی
75	شکل12- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد زیست محیطی
76	شکل13- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای گویه‌های بعد اقتصادی
77	شکل14- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد اقتصادی
78	شکل15- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استانداردبرای گویه‌های بعد اجتماعی
78	شکل16- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای گویه‌های بعد اجتماعی
79	شکل17- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استاندارد‌برای شاخص های سرمایه اجتماعی
80	شکل18- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای شاخص های سرمایه اجتماعی
81	شکل19- 4  : مدل در حالت تخمین ضرایب استانداردبرای شاخص های توسعه پایدار
81	شکل20- 4  : مدل درحالت معناداری‌برای شاخص های توسعه پایدار
83	شکل21- 4  : مدلسازی معادلات ساختاری مدل مفهومی تحقیق (تخمین استاندارد)
83	شکل22- 4  : مدلسازی معادلات ساختاری مدل مفهومی تحقیق (معناداری ضرایب)
85	شکل23- 4  : مدل نهایی پژوهش

فهرست جدول‌ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
15	جدول1-2: بررسی تعاریف سرمایه اجتماعی و ابعاد موضوع
18	جدول2-2: صورتبندی مفهوم سرمایه اجتماعی در ابعاد و سطوح مختلف (علمباز، 1388)
46	جدول1- 3 : متغیرهای مستقل تحقیق
46	جدول2- 3: متغیرهای وابسته تحقیق
47	جدول 3- 3  : چگونگی تخصیص سوالات پرسش نامه‌های پژوهش
49	جدول 4 – 3 : آلفای کرونباخ ‌برای شاخص‌های تحقیق
50	جدول5- 3 : آلفای کرونباخ ‌برای کل پرسش نامه‌ها
53	جدول6- 3 : روش‌های آماری پژوهش
55	جدول1-4:توزیع فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان
56	جدول2-4: توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان
57	جدول3-4: توزیع فراوانی فعالیت اصلی
58	جدول4-4:توزیع فراوانی مربوط به تحصیلات پاسخ دهندگان
59	جدول5-4:توزیع فراوانی مربوط به فعالیت در بخش گردشگری
60	جدول6-4:توزیع فراوانی مربوط به درآمد حاصل از گردشگری
61	جدول7-4:توزیع فراوانی مربوط به نوع فعالیت در بخش گردشگری
64	جدول8-4: نتایج آزمون رگرسیون بین همکاری و توسعه پایدار گردشگری
64	جدول9-  4 نتایج آزمون رگرسیون بین شبکه و توسعه پایدار گردشگری
65	جدول10-4 : نتایج آزمون رگرسیون بین اعتماد و توسعه پایدار گردشگری
65	جدول11-4 : نتایج آزمون رگرسیون بین ارزش و توسعه پایدار گردشگری
66	جدول12-4 : رتبه بندی روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش
82	جدول13- 4 : اولویت بندی شاخص های تحقیق
84	جدول14- 4 : شاخص های نکوئی برازش مدل پژوهش و نتایج آن

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
55	نمودار 1- 4: نموداردایره ای مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان
56	نمودار 2-4: نموداردایره ای مربوط به سن پاسخ دهندگان
57	نمودار 3- 4: نموداردایره ای مربوط به فعالیت اصلی پاسخ دهندگان
58	نمودار4- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به تحصیلات پاسخ دهندگان
59	نمودار5- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به فعالیت در بخش گردشگری
60	نمودار6- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به میزان درآمد حاصل از گردشگری
62	نمودار7- 4: نمودار‌دایره ای مربوط به نوع فعالیت در بخش گردشگری

مقدمه

در عصر حاضر ،گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از سریع ترین صنایع رو به رشد جهان، ابزاری برای ایجاد درآمد ملی ،از اصلی ترین ارکان اقتصادی جهان و نیز از مفاهیم ، اشکال و ارکان توسعه پایدار قلمداد می شود.(راتناسوونگچی[1]، 1998، 2) این در حالی است که با آنکه مفاهیم توسعه پایدار از سال 1980 به بعد در نوشتارهای توسعه جهان به طور گسترده مورد توجه صاحبنظران واقع شده ،اما توجه به گردشگری پایدار از دهه 1960 با شناسایی تاثیر بالقوه گردشگری انبوه و توجه به تاثیر فعالیتهای گردشگری بر اقتصاد ،محیط زیست و فرهنگ مقاصد گردشگری (میزبان)،آغاز شد (چویی[2]، 2003، 7).  این روند در سال 1970 با شکل گیری و پیدایش مفهوم گردشگری سبز ادامه یافت و بیشتر بر حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی و سایر منابع گردشگری بر استفاده دائم نسل فعلی و نسل های آینده معطوف گردید.

در بحث سرمایه اجتماعی جوامعی که در آنها سرمایه اجتماعی به عنوان مولفه اساسی نقش دارد نسبت به سایر جوامع دارای پیشرفت و عملکرد بهتری در گردشگری پایدار می باشند. چرا که سرمایه اجتماعی از نوع سرمایه هایی است که در ارتباط با دیگران شکل می گیرد و همانطور که می دانیم گردشگری یک صنعت خدماتی است و افراد و ارتباطات آنها به عنوان بازیگران اصلی مطرح می شوند. بر این اساس سرمایه اجتماعی با ایجاد اعتماد متقابل و در گیر کردن افراد در شبکه های انسانی موجب بهبود روابط انسانی / پایبندی مردم به هنجارهای اجتماعی شده در نتیجه در جوامعی که از سرمایه اجتماعی بالاتر برخوردار هستند میزان بزهکاری و جرایم اجتماعی کاهش یافته در نتیجه افزایش امنیت جامعه را به همراه داشته که این خود زمینه جذب گردشگر را فراهم می کند.

در این راستا در این پژوهش محقق در نظر دارد با بهره گرفتن از شاخص های سرمایه اجتماعی ، میزان دستیابی به توسعه پایدار را در روستای ابیانه به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری روستایی کشور بررسی کند.

 

 

2-1- بیان مسئله

با کاهش صنایع سنتی روستایی[3] مانند کشاورزی، استخراج معدن، جنگلبانی در طی چند دهه گذشته ، بسیاری از جوامع روستایی نیازمند اشکال جایگزین برای تقویت پایه های اقتصادی  خود شدند . بنابراین جوامع روستایی در پی یافتن صنایعی برای تقویت و متنوع ساختن اقتصاد خود بر آمدند. گردشگری روستایی به عنوان یکی از اولین صنایعی که می تواند به تنوع اقتصادی جوامع محلی کمک کند شناخته شد.  توسعه گردشگری همواره با آسیب رساندن به محیط زیست همراه بوده است و این تخریب ها می تواند منجر به از دست دادن منابع و سبب تضاد منافع بین ذینفعان مختلف شود .

زمانی که ساکنان جامعه در فرایند برنامه ریزی مشارکت کنند ، توسعه گردشگری به شکل مناسب توسط جامعه محلی پذیرفته می شود. مطالعات مختلف  نشان می دهند که سرمایه اجتماعی توسعه گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهد .از جمله یون[4] (2009) بیان کرده است که بیشتر اشکال سرمایه اجتماعی نگرش ساکنان و میزان حمایت آنان از توسعه پایدار گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهند.

مکبث و همکاران [5](2004) بیان کردند که توسعه گردشگری به سطح مشخصی از سرمایه اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی نیاز دارد تا بتواند یک ابزار موفق توسعه روستایی باشد و اینکه جوامع روستایی را پایدار نگه دارد.

فهرست مطالب

عنوان                                                شماره صفحه

چکیده. 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مسئله. 4

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق. 6

1-4- اهداف پژوهش. 8

1-4-1 هدف کلی. 8

1-4-2 اهداف اختصاصی. 8

1-5- فرضیه های تحقیق. 9

6-1- محدودیت های تحقیق. 9

1-7- پیش­فرض­های تحقیق. 9

‌1-8- قلمرو تحقیق. 9

1-9- تعریف واژه ­ها و اصطلاحات تحقیق. 10

1-9-1 تعریف مفهومی واژه­ های تحقیق. 10

1-9-2 تعریف عملیاتی واژه­ های تحقیق. 10

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه. 12

2-2- هیئت­های ورزشی. 12

2-2-1 تعریف هیئت. 12

2-2-2 وظایف هیئت. 13

2-2-3 ارکان هیئت. 13

2-2-3-1 ترکیب مجمع. 14

2-2-3-1-1 وظایف مجمع. 14

2-2-3-2 ترکیب هیئت رئیسه. 14

2-2-3-2-1 وظایف هیئت رئیسه. 15

2-2-3-3 رئیس هیئت. 15

2-2-3-3-1 وظایف رئیس هیئت. 15

2-2-3-4 وظایف نایب رئیس هیئت رئیس. 16

2-2-3-5 وظایف دبیر هیئت. 16

2-2-3-6 درآمد و هزینه­ های هیئت استان. 16

2-2-4 هیئت شهرستان­ها و شهرها. 17

2-3- مدیریت دانش. 17

2-3-1 تعاریف مدیریت دانش. 18

2-3-2 انواع دانش. 19

2-3-3 سیستم های مدیریت دانش. 20

2-3-4 اهمیت مدیریت دانش. 21

2-3-5 کارکرد مدیریت دانش. 21

2-3-6 مراحل مدیریت دانش. 22

2-3-7 مدل­های دانش و مدیریت دانش. 22

2-3-7-1 مدل مفهومی مدیریت دانش. 23

2-3-7-2 مدل حلزونی دانش. 23

2-3-7-3 الگوی هفتگانه مدیریت دانش. 24

2-3-8 مدل نیومن  در مدیریت دانش. 26

2-3-8-1 خلق و اکتساب دانش. 26

2-3-8-2 تسهیم دانش. 26

2-3-8-3 سازماندهی و ذخیره­سازی دانش. 27

2-3-8-4 کاربرد دانش. 27

2-3-9 ابزارهای مدیریت دانش. 29

2-3-9-1 ابزار سازماندهی دانش. 29

2-3-9-2 ابزار اخذ دانش. 29

2-3-9-3 ابزار ارزیابی دانش. 29

2-3-9-4 بزار تسهیم دانش. 30

2-3-9-5 ابزار ذخیرهسازی و ارائه دانش. 30

2-4- هوش سازمانی. 31

2-4-1 تعاریف هوش سازمانی. 32

2-4-2 مؤلفه­ های هوش سازمانی. 33

2-4-2-1 بینش راهبردی. 33

2-4-2-2 سرنوشت مشترك. 34

2-4-2-3 تغییرگرایی. 34

2-4-2-4 روحیة سازمانی. 34

2-4-2-5 اتحاد و توافق. 34

2-4-2-6 عملكرد سازمانی. 35

2-4-2-7 فناوری اطلاعات و ارتباطات. 35

2-4-3 دیدگاه ­های هوش سازمانی. 35

2-4-3-1 هوش سازمانی از دیدگاه ماتسودا. 35

 

2-4-3-2 هوش سازمانی از دیدگاه ویلیام هلال. 35

2-4-3-3 هوش سازمانی از دیدگاه مكمستر. 36

2-4-3-4 هوش سازمانی از دیدگاه کارل آلبرخت. 36

2-4-3-5 دیدگاه معرفت شناختی. 37

2-4-4 چهار توانمندساز کلیدی هوش سازمانی. 37

2-4-4-1 رهبران فکری. 38

2-4-4-2 انجمن های ذینفع. 38

2-4-4-3 ادهوکراسی. 38

2-4-4-4 سکوی دانش. 38

2-4-5 دلایل استفاده از هوش سازمانی در سازمان ها. 39

2-5- پیشینه تحقیق. 39

2-5-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور. 39

2-5-2 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 46

2-6 جمع بندی. 51

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه. 54

3-2- روش تحقیق. 54

3-3- جامعه آماری. 54

3-4- نمونه آماری. 54

3-5- روش جمع­آوری داده ­ها. 55

3-6- متغیرهای تحقیق. 55

3-7- روش و ابزار گردآوری داده ­ها. 55

3-8- روش­های آماری تحقیق. 56

فصل چهارم: تحلیل یافته­ های تحقیق

4-1- مقدمه. 58

4-2- یافته­ های پژوهش. 58

4-2-1 یافته­ های توصیفی. 58

4-2-2 بررسی فرضیه پژوهش. 61

4-2-2-1 فرضیه اول. 61

4-2-2-2 فرضیه دوم. 62

4-2-2-3 فرضیه سوم. 62

4-2-2-4 فرضیه چهارم. 63

4-2-2-5 فرضیه پنجم. 63

4-2-2-6 فرضیه ششم. 64

فصل پنجم: بحث و نتیجه ­گیری

5-1- مقدمه. 67

5-2- خلاصه تحقیق. 67

5-3- بحث و نتیجه ­گیری. 69

5-4- پیشنهادهای تحقیق. 77

5-4-1 پیشنهادهای مبتنی بر یافته های تحقیق. 77

5-4-2 پیشنهادهایی برای محققان دیگر. 78

منابع و مآخذ. 79

فهرست منابع فارسی. 79

فهرست منابع لاتین. 82

پیوست ها. 84

پیوست الف) پرسشنامه هوش سازمانی. 84

پیوست ب) پرسشنامه مدیریت دانش. 87

چکیده انگلیسی. 87

فهرست جداول

عنوان                                                 شماره صفحه

جدول4-1: یافته­ های توصیفی مربوط به نمرات متغیرهای تحقیق  60

جدول 4-2: یافته­ های مربوط به ارتباط بین خلق و اکتساب دانش و هوش سازمانی. 60

جدول 4-3: یافته­ های مربوط به ارتباط بین تسهیم دانش و هوش سازمانی  61

جدول 4-4: یافته­ های مربوط به ارتباط بین سازماندهی و ذخیره سازی اطلاعات و هوش سازمانی. 61

جدول 4-5: یافته­ های مربوط به ارتباط بین کاربرد دانش و هوش سازمانی  62

جدول 4-6: یافته­ های مربوط به ارتباط بین مدیریت دانش و هوش سازمانی  62

جدول 4-7: یافته­ های مربوط به آزمون رگرسیون خطی چندمتغیره  63

فهرست نمودارها

عنوان                                                 شماره صفحه

نمودار 4-1: نتایج توصیفی مربوط به جنسیت شرکت کنندگان. 57

نمودار 4-2: نتایج توصیفی مربوط به وضعیت تأهل شرکت کنندگان  58

نمودار 4-3: نتایج توصیفی مربوط به رشته تحصیلی شرکت کنندگان  58

نمودار 4-4: نتایج توصیفی مربوط به دامنه سنی شرکت کنندگان  59

نمودار 4-5: نتایج توصیفی مربوط به سطح تحصیلی شرکت کنندگان  59

نمودار 4-6: یافته­ های مربوط به آزمون رگرسیون خطی چندمتغیره  64

فهرست شکل­ها

عنوان                                                 شماره صفحه

شکل 2-1: چرخه سیستم مدیریت دانش. 20

شکل 2-2: مدل حلزونی مدیریت دانش. 24

شکل2-3 : الگوی هفت گانه مدیریت دانش. 24

شکل 2-4: مؤلفه­ های هوش سازمانی. 33

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بین مؤلفه­ های مدیریت دانش و هوش سازمانی در کارکنان هیئت­های ورزشی استان کرمان بود. جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان هیئت­های ورزشی استان کرمان(120نفر) تشکیل می­دادند، که نمونه این تحقیق نیز برابر با کل جامعه (کل شمار) بود. از بین پرسشنامه های توزیع شده تعداد 114 پرسشنامه برگشت داده شد. برای سنجش میزان مدیریت دانش نمونه­های تحقیق از پرسشنامه مدیریت دانش با الگوگیری از کار خامدا (خامدا، 1388) استفاده شد. این پرسشنامه نیز دارای چهار قسمت خلق و اکتساب دانش، تسهیم دانش، سازماندهی و ذخیره سازی دانش و کاربرد دانش بود. بعلاوه برای سنجش و اندازه گیری میزان هوش سازمانی از پرسشنامه هوش سازمانی آلبرشت (2003) که شامل 36 سؤال است و هوش سازمانی کل و هفت مؤلفه آن را مورد سنجش قرار می دهد، استفاده شد. روایی پرسشنامه ­ها به تأیید اساتید و متخصصین مدیریت ورزشی رسید. پایایی پرسشنامه ­ها با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مدیریت دانش(89/0) و برای پرسشنامه هوش سازمانی (90/0) به دست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده ­ها از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته­ های تحقیق نشان داد بین مدیریت دانش و همچنین مؤلفه­ های آن با هوش سازمانی ارتباط معنی داری وجود دارد. به­علاوه نتایج آزمون رگرسیون نشان داد، مدیریت دانش می ­تواند پیش بین مناسبی برای هوش سازمانی باشد. استفاده از هوش سازمانی می ­تواند قدرت رقابت پذیری یک سازمان را افزایش دهد و از دیگر سازمان ها متمایز نماید، که یکی از این عوامل می ­تواند ارتقاء مدیریت دانش در سازمان باشد.

 

واژگان کلیدی: مدیریت دانش، هوش سازمانی، هیئت­های ورزشی

مقدمه

فناوری­های نوین با سرعتی سرسام­آور در حال پیشرفت هستند، به طوری كه جوامع به صورت عام و بازار به صورت خاص با شتابی وصف ناپذیربه دنبال ترفندهایی می­گردند كه بقایشان را در این عرصه آشفته و متلاطم تضمین كنند. سازمان­ها باید بپذیرند كه فلسفه حیاتشان تغییركرده است و دیگر زنده بودن به معنای رسیدن به وضعیت سوددهی مداوم نمی ­باشد و باید به دنبال رقابت و ابزار آن باشند، چرا كه امروزه كمتر شركتی در این عرصه به صورت سنتی و به دور از قواعد جدید بازی كسب و كار می­كند و برای این­كه بتواند پا به پای رقبا باقی ماند یا شاید به سختی و با مهارت بسیـار بتـواند یک قدم از آن­ها پیش گرفت، می­بایستی به قواعد بازی كاملاً مسلط بوده تا شاید روزی بتوان خود یک قاعده جدید انگاشت. بنابراین تسلط بر فناوری­ها وابزارهای جدید در كسب و كار یک الزام و ضرورتی اجتناب ناپذیر تلقی شود (باقری 1389، 5).

یكی از ابزارهای بی­نظیر و جدید به منظور بقا در میان رقبای خویش استفاده از هوش سازمان می­باشد. هوش سازمانی به عنوان راهبردی مهم و ضروری برای حفظ مزیت رقابتی سازمان­ها و صنایع توسعه یافته و به عنوان یک ضرورت برای دستیابی به بهره­وری بیشتر در سازمان­ها و صنایع كوچك و بزرگ مطرح شده است. شناسایی هوش سازمانی این امکان را به سازمان می­دهد که بتواند نیاز به تغییرات را تشخیص دهد و امکان بهینه سازی فرایند و بهبود عملکرد خود و زیر مجموعه وابسته را فراهم سازد و با به کارگیری راه حل­های هوش سازمانی می تواند میزان تعهد کارکنان نسبت به سازمان را افزایش داده و زمینه مناسبی جهت شکوفایی استعدادهای بالقوه کارکنان و افزایش بهره­وری در سازمان را فراهم نمایند. بررسی های محققان نشان داده است که هوش سازمانی تحت تأثیر یک سری عوامل تعیین­کننده مانند مدیریت دانش، فرهنگ، استراتژی­ های سازمانی و ساختار سازمانی می­باشد، که توجه به آن­ها می ­تواند گامی مهم در جهت بهبود کارایی و اثر بخشی و افزایش هوش سازمانی در سازمان باشد (کهنسال 1388، 12).

همان­گونه که بیان شد یکی از عوامل مؤثر و تأثیرگذار بر هوش سازمانی، مدیریت دانش می­باشد.

مدیریت دانش از طریق اطلاعات و دانش به برنامه ریزی، هدایت و تصمیم ­گیری صحیح درسازمان كمك می­كند. دانش می ­تواند در سازمان توزیع شود و مهم­تر آن­كه برای اتخاذ تصمیمات مناسب باشد و از این طریق منجر به كسب رقابتی برای سازمان گردد و در نهایت میزان هوش سازمانی را به صورت چشمگیر افزایش دهد .

هوش سازمانی سبب می­ شود كه سازمان­ها آگاه­تر در بازار رقابتی ظاهر شوند و همانند انسان­ها كه از طریق هوش خود با محیط به ارتباط می ­پردازد و از دانش وتجربه خود برای حل مشكلات استفاده می­كنند. سازمان­ها نیز در كسب و كار از طریق ابزارها، چهارچوب­ها و روش­های هوش سازمانی به صورت هوشمندانه به تطبیق با محیط، حل مشكلات، كاهش هزینه­ها و افزایش سود می ­پردازد. سرمایه ­گذاری در این زمینه سبب كسب مزیت رقابتی برای سازمان می­ شود. از سوی دیگر مدیریت دانش به عنوان فرایندی منسجم دانش ضمنی و صریح را برای نیل به این هوشمندی فراهم می­سازد واین تعامل به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم حاصل می­گردد. مدیریت دانش از طریق گام­های خود به صورت متمایز با چرخه هوشمندی سازمان ارتباط برقرار می­كند و از طریق ایجاد و كسب دانش به هدایت و برنامه ­ریزی بهتر و دقیقتر هوشمندی كمك می­كند. در این مسیر، دانش صریح از كل سازمان گردآوری و در اختیار برنامه ریزان و هدایتگران سازمانی قرار می­گیرد. این دانش می­توان در قالب الكترونیكی به عنوان ورودی برای ابزار­های سازمان باهوش مورد استفاده قرار گیرد (بیک زاده و همکاران 1389، 19).

دانش و تجربه  افراد در كنار هم ، بویژه در تنظیمات سازمانی موجب توسعه هوش سازمانی می‌گردد. هدف كلیدی هوش سازمانی نگهداشتن سازمان در وضعیت مناسب اطلاعاتی و ایجاد آمادگی برای سازمان در مقابل چالش­ها است. اتحاد و هم افزایی میان هوش سازمانی و مدیریت دانش به تعیین جریان دانش و شكاف­ها برای ارزیابی بهتر موقعیتی كه سازمان در آن قرار دارد، آن­چه لازم است بداند و آن­چه بهتر است دنبال كند، كمك می­كند. مدیریت دانش از طریق مدیریت بهتر ایده­ها، افزایش توانمندی و بهره­وری كاركنان و رهبری مؤثر دانش می ­تواند منجر به افزایش هوش سازمانی گردد. بنابراین مدیریت دانش از طریق تزریق اطلاعات و دانش در سازمان­ها به هوش سازمانی در فرایند تصمیم­گیری، برنامه ­ریزی، هدف گذاری كمك می­كند (طاهری 1389، 23). بنابراین هدف از تحقیق حاضر بررسی ارتباط بین مؤلفه­ های مدیریت دانش و هوش سازمانی در کارکنان هیآت­های ورزشی استان کرمان بود.

 

1-2- بیان مسئله

دانش سازمانی به زعم غالب مدیران موفق دنیا، یکی از مهمترین سرمایه­ شرکت­های سده بیست و یکم محسوب می­ شود که مدیریت بهینه آن موجب ارتقا سطح کیفی سازمان می­گردد(شاهین 1390، 19). مدیریت دانش فرایندی است که به سازمان­ها در شناسایی، انتخاب، سازماندهی، انتشار و انتقال اطلاعات مهم و مهارت­ هایی که بخشی از سابقه سازمان هستند و عموماً به صورت ساختار نیافته در سازمان وجود دارند، یاری می­رساند (ستاری قهفرخی 1386، 8). در واقع مدیریت دانش”فرایند نظام­مند و یکپارچه هماهنگی در سطح سازمانی به منظور دستیابی به اهداف سازمانی است”، که هدف از فعالیت­های آن در سازمان، اطمینان از رشد و تداوم فعالیت­ها در جهت حفظ دانش حیاتی در تمام سطوح، به کارگیری دانش موجود در تمام چرخه­ها، ترکیب دانش در جهت هم افزایی، کسب مداوم دانش مربوطه و توسعه دانش جدید از طریق یادگیری مداوم است که به وسیله تجارب درونی و دانش بیرونی ایجاد می­ شود (کان یی وونگ 2005، 13). از طرفی دیگر امروزه صحبت از انواع مختلف هوش است. در هر مورد، هوش به توانایی دریافت، درك و كاربرد نمادها و سمبل­ها كه نوعی توانایی انتزاعی است، اشاره دارد. امروزه هوش، پیشوند بسیاری از مفاهیم مدیریتی شده است و این نشان دهنده تغییر نگاه سازمان­ها و متفكران سازمانی از هوش تستی بر رویكرد­های نوین به مقوله هوش است. یكی از انواع هوش، هوش سازمانی است. هوش سازمانی یعنی داشتن دانشی فراگیر از همه عواملی كه بر سازمان مؤثر است. داشتن دانشی عمیق نسبت به همه عوامل مثل مشتریان، رقبا، محیط اقتصادی، عملیات و فرایندی سازمانی كه تأثیر زیادی بر كیفیت تصمیمات مدیریتی در سازمان می­گذارد، وما را برای تصمیم ­گیری سازمانی توانمند می­سازد(ابرزی 1385، 30). ایده و مفهوم هوش سازمانی مهم است چرا که پارادایم های جزیی دیگری همچون مدیریت دانش را در بر می­گیرد. تمرکز اصلی هوش سازمانی بر دانش می­باشد، تا آن­جایی که هوش سازمانی درحقیقت قابلیت یک سازمان درافزایش اطلاعات، نوآوری، دانش عمومی و عمل مؤثر بر پایه­ ایجاد دانش است (یالس 2005، 52).

در سال­های اخیر مدیریت دانش به موضوعی مهم و حیاتی برای موفقیت سازمان­ها تبدیل شده است. به گونه­ ای که اثربخشی آنها در گرو ایجاد، ذخیره­سازی، انتقال و بکارگیری به هنگام دانش می­باشد. با این وجود بسیاری از سازمان­ها آمادگی لازم را برای بهره­ گیری موفقیت­آمیز از استراتژی مدیریت دانش ندارند(ستاری قهفرخی 1386، 21). امروزه با اطمینان كامل می­توان ادعا كرد كه شناسایی و استفاده از هوش سازمانی می ­تواند قدرت رقابت پذیری یک سازمان را افزایش دهد و از دیگر سازمان­ها متمایز نماید. ضرورت بررسی هوش سازمانی در حال حاضر پاسخ به شرایط فعلی و نیاز مدیران است. سازمان با بهره گیری از هوش سازمانی، اثربخشی استفاده از ساختارهای اطلاعاتی موجود را در راستای اهداف خویش افزایش داده و اطلاعات از حالت عملیاتی و محدود شده به استفاده در لایه ­های اجرایی سازمان برای استفاده مدیران توسعه داده می­ شود. با توجه به اینكه مدیران در سازمان­هایی فعالیت می­كنند كه متأثر از محیط داخلی و خارجی خود می­باشند و در مقابل پاسخگویی به مسایل و مشكلات خود مثل انسان­ها نیازمند قدرت یادگیری هستند. بنابراین مسئله هوش سازمانی می ­تواند در این مهم كمك شایانی به مدیران كرده و آنها را قادر سازد تا با توجه به حافظة سازمانی خود پاسخگوی نیازها و مشكلات و عكس العمل به موقع به تغییرات محیطی باشند. بنابراین مدیران برای پیشبرد اهداف سازمانی و دستیابی به آنها نیاز به هوش سازمانی دارند كه بتوانند با اتكای به آن عملكرد خود را بهبود بخشند(بیک زاده و همکاران 1389، 48). امروزه صنعت ورزش به عنوان یکی از پردرآمدترین و تأثیرگذارترین صنایع در چرخه اقتصاد یک کشور شناخته شده است که حتی در روزهای رکود شدید اقتصادی، نسبت به دیگر صنایع از

چکیده:

بحث درباره پدیده فقر، شناخت عوامل و راه مبارزه با آن از زمان‌های دور موردتوجه مکاتب، صاحب‌نظران و تا حدودی حکومت‌ها بوده است. شاید به‌ندرت بتوان مسئله‌ای مانند آن یافت که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی یک جامعه دخالت داشته باشد. در بین ائمه معصومین (ع) تنها برای وجود مبارک امیرالمؤمنین (ع) امکان حاکمیت حکومت اسلامی فراهم شد و مبارزه با فقر یکی از برنامه‌های اصلی ایشان در مدت حکومتشان بود. حضرت (ع)پس از پنج سال ‌مبارزه با فقر در نهایت، وضعیت معیشتی مردم کوفه را این‌گونه بیان کردند: ما أَصْبَحَ بِالْکوفَةِ أَحَدٌ إِلَّا نَاعِماً إِنَّ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً لَیأْکلُ الْبُرَّ وَ یجْلِسُ فِی الظِّلِّ وَ یشْرَبُ مِنْ مَاءِ الْفُرَات ‌«تمام مردم کوفه دارای زندگی مرفهی هستند، حتی پایین‌ترین افراد نان گندم می‌خورند و خانه و سرپناهی دارند و از آب آشامیدنی گوارایی (آب فرات) می‌آشامند.» (ابن شهر آشوب، 1379 ق، ج 2، ص 99). و این به معنای ریشه‌کن کردن فقر و رساندن جامعه به رفاه عمومی است حال سؤال این است که امیرالمؤمنین (ع) در مدت حکومتشان چه راه‌کارهایی را به کار بسته و جامعه را به رفاه عمومی رساندند؟

روش تحقیق در این نوشتار «روش کتابخانه‌ای» و «تحلیل متن» است که با بهره‌گیری از کتب حدیثی و سیره عملی حضرت علی (ع) ابتدا پدیده فقر از دیدگاه ایشان شناسایی‌شده، در مرحله بعد راه‌کارهایی که حضرت (ع) در مدت حکومتشان برای مبارزه با فقر به کار بردند، از احادیث و سیره عملی ایشان استخراج شد و درنهایت راه‌کارهایی اجرایی جهت مبارزه با فقر جهت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر اساس حکمت علوی پیشنهاد داده شد.

نتایج نشان می‌دهد که برای ریشه‌کن کردن فقر باید راه‌حل جامعی را در پیش گرفت و راه‌کارهایی با رویکردهای سه‌گانه توسعه و رونق تولید، آموزش و فرهنگ‌سازی، برقراری عدالت و توزیع عادلانه را در این راستا به کار بست.

 

کلیدواژه‌ها

فقر، فقرزدایی، رفاه عمومی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

 

فهرست

مقدمه. 7

فصل اول: کلیات تحقیق.. 9

1-1- بیان مسأله و موضوع تحقیق. 10

1-2- اهداف تحقیق. 11

1-3- ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق. 11

1-4- سؤالات تحقیق. 13

1-5- روش تحقیق. 13

1-6- پیشینه مطالعاتی تحقیق. 13

1-7- مشکلات و محدودیت‌های تحقیق. 18

فصل دوم: بررسی مفهوم فقر و انواع آن از دیدگاه اقتصاد اسلامی و سایر مکاتب اقتصادی.. 19

مقدمه. 20

2-1- تعریف فقر. 20

2-1-1- تعریف لغوی.. 20

2-1-2- تعریف اصطلاحی.. 22

2-1-2-1- مفهوم فقر در مکاتب اقتصادی.. 22

جدول 2-1- درصد افراد زیر خط فقر در سال 2010. 27

2-1-2-2- مفهوم فقر در اسلام. 28

2-2- انواع فقر. 31

2-2-1- انواع فقر در مکاتب اقتصادی.. 31

2-2-1-1- فقر مطلق و فقر نسبی.. 31

2-2-1-2- فقر دائمی و فقر موقتی.. 34

2-2-1-3- فقر موردی و فقر فراگیر. 34

2-2-1-4- فقر مادی و فقر معنوی (فرهنگی) 35

2-2-2- انواع فقر در اسلام. 35

2-2-2-1- فقر ذاتی.. 35

2-2-2-2- فقر واقعی و حقیقی.. 36

2-2-2-3- فقر دینی.. 37

2-2-2-4- فقر فرهنگی.. 38

2-2-2-5- فقر روحی و ذهنی.. 39

2-2-2-6- فقر انتخابی.. 41

2-2-2-7- فقر اقتصادی.. 42

2-3- جایگاه فقر در اسلام. 42

2-3-1- مذمت فقر اقتصادی در روایات.. 42

2-3-2- مدح فقر اقتصادی در روایات.. 44

2-3-3- حل تعارض بین روایات مدح و ذم فقر. 45

جمع‌بندی.. 48

فصل سوم: علل و پیامدهای فقر از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) 50

مقدمه. 51

3-1- علل به وجود آمدن فقر از دیدگاه حضرت (ع) 51

3-1-1- عموم مردم جامعه. 51

3-1-1-1- عدم شکرگزاری و عدم استفاده بهینه از منابع. 52

3-1-1-2- حرص مال و ترک قناعت.. 52

3-1-1-3- اسراف و ترک میانه‌روی.. 53

3-1-2- اغنیا 55

 

3-1-2-1- عدم پرداخت حقوق واجب الهی.. 55

3-1-2-2- ستمکاری، ظلم و تضییع حقوق. 56

3-1-3- مسئولین.. 57

3-1-3-1- مالکیت‌های کلان اراضی و تیول‌داری حاکمان. 57

3-1-3-2- بی‌عدالتی و بی‌تقوایی مسئولین.. 59

3-1-3-3- فقدان تخصّص و عدم استفاده بهینه از منابع. 65

3-1-3-4- سوء تدبیر و بی‌دقتی.. 67

3-1-3-5- بی‌اعتنایی به حال فقرا و شرکت ندادن مستضعفان تصمیم‌گیری‌ها 71

3-1-4- فقرا 73

3-1-4-1- تنبلی و سستی در کارها 73

3-1-4-2- سوء تدبیر و بی‌دقتی (در نحوه مصرف) 76

3-1-4-3- درخواست از غیر خدا 77

3-2- پیامدهای فقر از دیدگاه حضرت (ع) 80

3-2-1- ایجاد نقصان در دین و تمایل به کفر. 80

3-2-2- اندوه و نگرانی.. 82

3-2-3- ذلت و خواری.. 83

3-2-4- بلا و گرفتاری.. 85

3-2-5- ایجاد دشمنی و پرخاشگری در جامعه. 86

3-2-6- کاهش عقل. 87

جمع‌بندی.. 87

فصل چهارم: شیوه‌های مبارزه با فقر در  کلام و سیره عملی حضرت (ع) 90

مقدمه. 91

4-1- راه‌کارهای مبارزه با فقر در نظر اقتصاددانان و اندیشمندان غیر مسلمان. 91

4-2- راه‌کارهای مبارزه با فقر در کلام و سیره عملی امیرالمؤمنین (ع) 94

4-2-1- راه‌کارهای ساختاری و زیربنایی.. 95

4-2-1-1- اصلاحات در نظام تولید. 95

4-2-1-2- اصلاحات در نظام توزیع. 111

4-2-1-3- اصلاحات در نظام مصرف.. 115

4-2-1- راه‌کارهای موردی و روبنایی.. 125

4-2-2-1- دستگیری از نیازمندان از طریق واجبات و مستحبات مالی.. 125

4-2-2-2- برقراری عدالت و عدم تبعیض… 129

4-2-2-3- نقش الگویی حضرت (ع) در زندگی شخصی.. 134

جمع‌بندی.. 141

فصل پنجم: راه‌کارهای فقرزدایی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر اساس حکمت علوی.. 143

مقدمه. 144

5-1- بررسی وضعیت توزیع درآمد و فقر در ایران طی سال‌های اخیر. 144

5-1-1- ضریب جینی.. 145

5-1-2- نسبت پراکندگی (نابرابری) 146

5-1-3- سهم مصرف فقرا 147

5-1-4- شاخص‌های نابرابری خانوارهای کشور در طول 80 تا 91. 147

جدول 5-1- ضریب جینی و سهم هزینه ناخالص سرانه هر دهک در سال‌های 91- 1380 (دهک وزنی)  148

5-2- آسیب‌شناسی برنامه‌های فقرزدایی در برنامه‌های توسعه. 150

5-2-1- برنامه اول. 151

5-2-2- برنامه دوم. 153

5-2-3- برنامه سوم. 154

5-2-4- برنامه چهارم. 156

5-3- الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در کلام مقام معظم رهبری (دام ظله) 160

5-3-1- هدف از تدوین الگوی پیشرفت.. 160

5-3-2- تعریف الگو. 160

5-3-3- مفهوم الگوی پیشرفت.. 160

5-3-4- جایگاه الگوی پیشرفت.. 161

5-3-5- زمان تدوین الگوی پیشرفت.. 162

5-3-6- مجریان تدوین الگوی پیشرفت.. 162

5-4- راه‌کارهای مبارزه با فقر جهت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر اساس حکمت علوی (راه‌حل جامع فقرزدایی)  162

5-4-1- راه‌کارهایی با رویکرد توسعه و رونق بخشی به تولید. 165

5-4-1-1- اشتغال‌زایی و جلوگیری از بیکاری.. 165

5-4-1-2- حمایت از کشاورزی.. 166

5-4-1-3- گسترش تجارت.. 168

5-4-2- راه‌کارهایی با رویکرد فرهنگ‌سازی و آموزش… 171

5-4-2-1- احیای مساجد. 173

5-4-2-2- استفاده از رسانه‌های جمعی.. 179

5-4-2-3- بازبینی مفاد درسی و برگزاری دوره‌های آموزشی.. 180

5-4-3- راه‌کارهایی با رویکرد توزیع عادلانه و برقراری عدالت.. 181

5-4-3-1- توازن اقتصادی و توزیع عادلانه. 182

5-4-3-2- نقش دولت در برقراری عدالت و رفع بی‌عدالتی.. 202

جمع‌بندی.. 205

فصل ششم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.. 207

6-1- نگاهی كلی به این تحقیق: روند و خلاصه فصول قبل. 208

6-1-1- بررسی مفهوم فقر و انواع آن (فصل دوم) 208

6-1-3- علل فقر، پیامدها و راه‌کارهای مبارزه آن از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) (فصل سوم و چهارم) 210

6-1-3- نتایج (فصل پنجم) 211

6-2- پیشنهادات.. 212

منابع و مآخذ. 214

 

فهرست نمودارها و جداول

نمودار 2-2 – خلاصه فصل 2. 49

نمودار 3-1 – خلاصه فصل 3. 89

نمودار 4-1 – خلاصه فصل 4. 142

جدول 5-1- ضریب جینی و سهم هزینه ناخالص سرانه هر دهک در سال‌های 91- 1380 (دهک وزنی)  148

نمودار 5- 1- ضریب جینی کل کشور 91-1380. 149

نمودار شماره 5-2- سهم ده درصد ثروتمندترین به ده درصد فقیرترین.. 150

نمودار 5-3 –  رویکردهای راه‌کارهای امیرالمؤمنین (ع) 164

نمودار 5-3 – خلاصه فصل 5. 206

مقدمه

فقر[1]، یکی از گسترده‌ترین مشکلات جوامع انسانی است و عمری به درازای زندگی بشر دارد. از زمانی که بشر، پا به عرصه گیتی نهاده است، خویش را با این پدیده فراگیر، روبه‌رو دیده است. فقر در اشکال مختلف و به درجات متفاوت، در همه جوامع انسانی یافت می‌شود و در جوامع توسعه یافته، از دامنه گسترده‌تری برخوردار است. از سوی دیگر، وجود فقر- خصوصاً اگر گستردگی زیادی نیز داشته باشد- غالباً زمینه‌ساز بروز انحرافات اجتماعی و بستر مناسبی برای وقوع جرم و جنایت است.

مورد استفاده قرار نگرفتن امکانات بالقوه اقتصادی، فقدان سرمایه لازم برای سرمایه‌گذاری، کمبود تقاضا برای نیروی کار، پایین‌بودن دستمزدها و رشد اقتصادی منفی، از آثار اقتصادی فقر است؛ این آثار در سطح کلان به وابستگی اقتصادی که اغلب با وابستگی سیاسی همراه است، می‌ انجامد.

فقر که نمودی از توسعه نیافتگی است، مشکلات مختلفی را در ابعاد گوناگون برای جوامع به بار می‌آورد از این روست که موضوع فقر از سوی تمامی کشورهای جهان به ویژه کشورهای توسعه نیافته دارای اهمیت فراوان بوده و برای از بین بردن یا کاهش وسعت آن برنامه‌های ویژه‌ای را اجرا می‌کنند. برخی پایین‌بودن رشد اقتصادی را علت اصلی فقر دانسته و بالا بردن تولید ملی را برای مقابله با فقر پیشنهاد داده‌اند. عده‌ای دیگر بی‌عدالتی را عامل گسترش فقر دانسته‌اند و تلاش جوامع برای برقراری عدالت شرط لازم برای ریشه‌کن کردن فقر توصیه کرده‌اند.

ادیان و مذاهب و مکتب فکری هر یک به فراخور خود برای حل مشکل فقر راه‌هایی فراروی بشر نهاده‌اند. رهبران دینی به فقر با دیده از میان برنده فضایل انسانی و کرامت‌های اخلاقی می‌نگرند. امیرالمؤمنین علی (ع) در این باره خطاب به فرزند بزرگوار خویش امام حسن مجتبی (ع) می‌فرمایند: لَا تَلُمْ‏ إِنْسَاناً یطْلُبُ قُوتَهُ فَمَنْ عَدِمَ قُوتَهُ کثُرَ خَطَایاه‏ (نوری، 1408 ق، ج 13، ص 14) «فرزندم، انسانی را که به دنبال روزی خویش است ملامت مکن، زیرا کسی که هیچ نداشت لغزش‌هایش بسیار خواهد شد.»

بدین ترتیب چهره تیره و تار فقر بر ارزش‌های انسانی سایه‌ای سنگین انداخته، آنان را به فراموشی می‌سپرد. با مطالعه مبانی اسلامی، حتی به صورت اجمالی نیک روشن می‌شود که اسلام در تمامی عرصه‌ها جامعیت داشته و مدعی مبارزه با همه ناهنجاری‌ها و کاستی‌ها و از جمله با فقر است و با علل و عوامل آن نیز به نبردی سترگ برخاسته است زیرا در اصل و فرع و تا کوچک‌ترین احکام خود، در تضاد با مترفان، مسرفان و مستکبران و متکاثران است.

در این نوشتار، سعی می‌کنیم نگاهی هرچند گذرا به پدیده فقر و ریشه‌های آن افکنده، سازوکار مقابله با این معضل اجتماعی را بررسی کنیم. اعتقاد بر این است که جهت دستیابی به رفاه حداقلی عموم مردم، می‌بایست از راه‌کارهایی که امیرالمؤمنین (ع) در مدت حکومتشان به کار بسته و جامعه را به رفاه عمومی[2] رساندند، بهره برد؛ زیرا آن حضرت (ع) برای بهبود وضعیت زندگی مردم تلاش فراوان کردند که نتیجه آن ارتقای سطح زندگی مردم کوفه بود، چنان‌که خود حضرت (ع) وضعیت معیشتی مردم کوفه را این‌گونه بیان کردند: ما أَصْبَحَ بِالْکوفَةِ أَحَدٌ إِلَّا نَاعِماً إِنَّ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً لَیأْکلُ الْبُرَّ وَ یجْلِسُ فِی الظِّلِّ وَ یشْرَبُ مِنْ مَاءِ الْفُرَات «تمام مردم کوفه دارای زندگی مرفهی هستند، حتی پایین‌ترین افراد نان گندم می‌خورند و خانه و سرپناهی دارند و از آب آشامیدنی گوارایی (آب فرات) می‌آشامند.» (ابن شهر آشوب، 1376، ج 1، ص 367).

امید است که نتایج حاصل از این تحقیق در ایجاد فضای بهتر برای زندگی موفق بوده و نقش اساسی در تأمین نیازهای اساسی[3] همه طبقات جامعه ایفا نماید.

 

-1- بیان مسأله و موضوع تحقیق