فهرست مطالب:

فصل اول …………………………………………………………………………………………7

زمینه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………..8

هدف کلی  ……………………………………………………………………………………………………………15

اهداف ویژه…………………………………………………………………………………………………………..15

فرضیات یا سوالات پژوهشی …………………………………………………………………………………………15

محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………….15

تعاریف واژه ها ………………………………………………………………………………………………………16

فصل دوم ………………………………………………………………………………………..17

چهارچوب پژوهش ………………………………………………………………………………18

مروری بر مطالعات …………………………………………………………………………….39

فصل سوم ………………………………………………………………………………………55

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….56

نوع پژوهش ………………………………………………………………………………………………………..56

جامعه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..56

روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………….56

مشخصات واحد های مورد پژوهش ………………………………………………………………………………..57

محیط پژوهش ………………………………………………………………………………………………………58

ابزار و روش گرد اوری اطلاعات …………………………………………………………………………………58

تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار ………………………………………………………………………………….62

روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………….62

ملاحظات اخلاقی ………………………………………………………………………………………………….63

فصل چهارم : ……………………………………………………………………………………64

جدول شماره 1 : میانگین و انحراف معیار سن ، قد و شاخص توده بدنی واحد های مورد پژوهش ……………..65

جدول شماره  2 :توزیع فراوانی متغییر جنسیت افراد شرکت کننده در مطالعه………………………………….66

جدول شماره 3 :میانگین وانحراف معیار قطر عروق قبل وبعد از مداخله…………………………………….66

جدول شماره 4 : مقایسه اختلاف میانگین و انحراف قطر ورید واحد های مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله در دو گروه مردان و زنان ………………………………………………………………………………………………….67

جدول شماره 5 : ضریب همبستگی تغییرات قطر عروق با متغییر های سن ؛ وزن ؛ قد و شاخص توده بدنی واحد های مورد پژوهش ………………………………………………………………………………………………….68

جدول شماره 6 : ارتباط متغییر جنسیت با میزان تغییر قطر ورید در افراد شرکت کننده در مطالعه ……………68

جدول شماره 7 : بررسی تاثیر متغییر سن ؛ وزن ؛ قد و شاخص توده بدنی بر مقدار تغییر قطر ورید در افراد شرکت کننده در مطالعه ……………………………………………………………………………………………….69

فصل پنجم : ……………………………………………………………………………………71

بررسی یافته های پژوهشی ……………………………………………………………………………………72

تنیجه گیری نهائی ……………………………………………………………………………………………..74

کاربرد یافته های پژوهشی …………………………………………………………………………………….75

پیشنهاد برای تحقیقات اینده …………………………………………………………………………………….75

منابع : …………………………………………………………………………………………77

ضمیمه : ……………………………………………………………………………………….80

خلاصه انگلیسی ……………………………………………………………………………………………….81

تائید دانشگاه ……………………………………………………………………………………………………82

فرم اطلاعات شخصی ………………………………………………………………………………………….83

فرم رضایت اگاهانه …………………………………………………………………………………………….84 ‍‍‍‍‍

در  اقدامات پزشکی مدرن ، بیش از  80 در صدافراد بستری شده  در بیمارستان در طی زمان بستری  شدن ، درمان  داخل وریدی دریافت می کنند و در بسیاری از آنها این اقدام  بعد از ترخیص هم ادامه خواهد داشت .امروزه مواد داروئی و غیر داروئی زیادی نظیر داروهای داخل وریدی ، مایعات  تزریقی ،مواد  تغذیه ای ،  خون  و فراورده های  خونی  را می توان از طریق داخل وریدی  و در شکل های محیطی یا مرکزی برای بیماران مورد استفاده قرار داد (3و1،2 ).

جاگذاری کاتتر وریدی متداول ترین اقدام تهاجمی انجام شده در بیماران بستری در بیمارستان است و در بسیاری از موارد به عامل  نجات دهنده جان بیمار بدل می شود (5و1،3،4 ) .

در کشوری نظیر آمریکا نزدیک به 200 میلیون کاتتر عروق محیطی سالانه استفاده می شود و این اقدام درمانی تهاجمی ، سالانه ، هزینه ای  بالغ بر 140 بیلیون دلار  به سیستمهای بهداشتی درمانی  این کشور تحمیل می کند (2) .

نقاط  فراوانی برای وارد کردن کاتتر وریدی وجود دارد. ورید های تحتانی دست یا وریدهای ساق پا می تواند بعد از ورید های ساعد نقاط مناسبی برای رگ گیری باشند . اگر جاگذاری کاتتر وریدی در این نقاط  مشکل باشد  وریدهای ناحیه کوبیتال میانی معمولا” قدم بعدی برای جاگذاری کاتتر وریدی خواهد بود (2) .

هر تلاش ناموفق برای وارد کردن کاتتر وریدی می تواند ناراحتی بیمار را افزایش دهد و درمانها و تستهای آزمایشگاهی لازم برای بیمار را به تاخیر بیاندازد (6) . تلاش های اضافی برای این روش تهاجمی باعث افزایش خطر برای پرسنل ( مثل فرو رفتن سوزن آلوده به بدن )می شود و به دنبال آن با خطر عوارض ناشی از آن ( مثل هپاتیت و ویروس ایمنی اکتسابی ) همراه خواهد بود (11و6).

موارد استفاده  فراوانی برای وارد کردن کاتتر در عروق محیطی وجود دارد که از موارد استفاده می توان به دادن مایعات داخل وریدی ( مثلا” وقتی که تغذیه از راه دهان مقدورنباشد)،تزریق فراورده های خونی ، دادن دارو ( چه به شکل مداوم و چه به طور متناوب ) ، استفاده در بسیاری از اقدامات و روش های تهاجمی و استفاده  برای بیمارانی که از نظر علائم حیاتی بی ثبات هستند ، را نام برد(10و1،4،7) .موارد عدم استفاده از جاگذاری کاتتر وریدی محیطی شامل التهاب و عفونت در محل مورد نظر ، عدم استفاده ازعروق جلوی بازو در  بیماران  مبتلا به نا رسائی کلیوی ( ممکن است برای فیستول  گذاری لازم باشد ) و وقتی که از داروهای محرک در داخل عروق کوچک استفاده می شود نام برد(8و12) .

دسترسی سریع به سیستم قلبی عروقی بیماران ، در درمان بیماران مخصوصا” دارو درمانی اورژانسی ضروری است (8)وعلاوه بر این امکان احیاء مجدد حجم داخل عروقی از دست رفته و در صورت لزوم استفاده از دارو و خون را امکان پذیر می نماید(13و8،11) .

سختی در جاگذاری یک خط داخل وریدی محیطی یک تجربه بسیارمتداول و ناامید کننده برای پرستاران مخصوصا” آنهائی که از کودکان و بیماران بخشهای ویژه مراقبت می کنند است(12،8،7) .

وارد کردن یک  کاتتر در موارد سوء مصرف مواد مخدر وریدی ، استفاده  طولانی مدت از دارو های داخل وریدی  بیمارانی که به طور دوره ای شیمی درمانی می شوند به شکل فاجعه امیزی مشکل  است . این اقدام هم چنین در کودکان و بچه ها ،  بیماران  با کمبود مایعات بدن ( دهیدراتاسیون ) ، افراد با جریان خون محیطی ضعیف ، عوامل روحی ، بیماران با بافت اسکار فراوان، بیماران چاق وافراد سیاه پوست مشکل است (13و1،6،7،11). علاوه بر این در بیمارانی که از تزریق می ترسند و یا کسانی  که تجربهجا گذاری کاتتر وریدی  نا موفق را داشته اند مشکل تر و پیچیده تر خواهد بود چون ترس باعث فعال شدن سیسم عصبی سمپاتیک می شود و این عامل انقباض عروق را به دنبال  دارد . وقتی که اولین اقدام بی نتیجه می ماند تقریبا” بیماران یک درجه ای از فعالیت سمپاتیک را تجربه می کنند که به طور فزاینده ای وارد کردن کاتتر رامشکل می کند .  هم چنین باعث دست پاچه شدن پرسنل می گردد ، بنابراین مهم است که یک کاتتر به سرعت و در اولین تلاش وارد شود (7و6).

برای کنترل ظرفیت ورید های بدن مهمترین سیستم ،‌ سیستم عصبی سمپاتیک است . عوامل فراوانی باعث انقباض عروق بدن می شوند مثل کاهش درجه حرارت پوست ، کاهش فشار خون ، استفاده از نیکوتین و کافیئن (14و6،11) .

دارو هائی مثل نور آدرنالین و همچنین  درد بر اثر تلاش های چند مرتبه ای برای وارد کردن کتتر یا ترس از انجام این اقدامات  می تواند دسترسی به عروق را مشکل کند(14و6،11).

در اکثر موارد جهت وارد کردن کاتتر از الکل استفاده می شود این تکنیک استاندارد چندین عیب واضح دارد : الکل یا هر ماده دارای اتیل یا ایزوپروپیل ، اگر چه در دیدن یک رگ کمک کننده است ، و هم چنین در تمیز کردن پوست ناحیه به کار می رود ولی یک عامل منقبض کننده عروق است که باعث کاهش اندازه ورید ها می شود(3).

میزان دفعات نا موفق در اولین تلاش برای جاگذاری کاتتر وریدی ، در  گروه های سنی گوناگون متفاوت است . این میزان در افراد بالغ 28 ٪ ، در کودکان 44 ٪ و 43 ٪ از کودکان به تلاش های سوم یا بیشتر نیاز خواهند داشت . 23 ٪ تا 28 ٪ شیوع ورود مایعات به فضای خارج رگ و التهاب ناحیه نیز دیده می شود و 12 ٪ بیماران در محیط بیمارستان در روز سوم جزء بیمارانی هستند که جاگذاری کاتتر وریدی در آنها مشکل می باشند (4) .

علاوه بر این گزارش شده است که بیش از 50 ٪‌تلاش ها برای دست یافتن به یک ورید در بیماران خیلی پیر ، در آنهائی که در صد بالائی از بافت چربی را از دست داده اند ناموفق بوده است و نیاز به تلاش های بیشتر دارند (5) .

تکنیک هائی که در حال جاضر چه در موقعیت های معمول و چه در موارد اورژانس برای بهبود دسترسی به عروق مورد استفاده قرار می گیرد شامل : گرمای موضعی ، استفاده از نیترو  گلیسرین موضعی ، ترانس ایلومینیشن ، کت داون عروق محیطی ، راهنمائی از طریق اولتراسوند ، استفاده از عروق مرکزی و انفوزیون داخل استخوانی است (8و3).

یکی از روش ها جهت اتساع عروق ، استفاده از نیروی  ثقل است . تغییرات نقطه ثقل می تواند اثرات شدیدی بر روی حجم خون در گردش بگذارد مثلا” 5 تا 15 درجه بالا بردن بازو می تواند ورید های دست را کاملا” تخلیه کند و بالا بردن 5 درجه ای سطح دست می تواند تا 44٪ حجم خون در گردش اندام فوقانی را کاهش دهد (4) .

باز و بسته کردن مچ دست به دلیل افزایش فشار عضلات بر روی وریدها ، باعث افزایش بازگشت وریدی شده ، قطر ورید افزایش پیدا می کند . علاوه بر این  فشار خون شریانی را نیز افزایش داده که این افزایش جریان خون ، اتساع  عروق ناحیه را بدنبال دارد (4) .

زدن ضربه بر روی یک ورید سطحی یک یا دو بار اتساع  ورید را افزایش می دهد . مکانیسم این اتفاق ناشناخته است ولی به نظر می رسد که این اقدام به دلیل ازاد شدن میانجی های شیمیائی مثل اکسید نیترو از دیواره اندوتلیوم ورید های دست باشد(4) .