فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                    صفحه

فصل اول. 1

طرح تحقیق. 1

1- مقدمه: 2

2- بیان مسئله: 3

3- ضرورت انجام تحقیق. 5

4- فرضیه‌های تحقیق: 6

5- اهداف مورد نظر برای انجام تحقیق. 7

6- روش تحقیق: 7

1- جامعه آماری: 7

2- نمونه گیری: 8

3- محدودیت‌ها و مشكلات انجام تحقیق. 8

4- پیشینه تحقیق. 8

5- تعریف واژه‌های تخصصی مورد استفاده در تحقیق: 9

فصل دوم. 11

پیشینه تحقیق. 11

بخش اول: مبانی نظری مرتبط به «فیروزه». 12

2-1-1- مختصری در مورد تاریخچه جواهرات.. 13

2-1-2- قدمت استخراج فیروزه 14

2-1-3- علم شناخت سنگهای قیمتی و اهمیت آن در جهان. 15

2-1-4- انواع فیروزه 16

2-1-5- نحوه ساخته شدن فیروزه 18

2-1-6- فضیلت فیروزه در اسلام. 18

2-1-7- معادن فیروزه 19

2-1-8- كلیاتی در مورد برش و جلای كانی‌ها و سنگهای جواهر رنگی. 26

2-1-9- تراش فیروزه 28

2-1-10- مشخصات بهترین نوع فیروزه تراشیده 33

2-1-11- صادرات فیروزه: 34

بخش دوم: مبانی نظری مرتبط با «آمیخته بازاریابی». 36

2-2-1- تعریف بازاریابی. 37

2-2-2- فلسفه مدیریت بازاریابی. 37

2-2-3- عوامل مؤثر در تغییر تقاضا 41

2-2-4- عوامل مؤثر در اقدام به خرید. 42

2-2-5- فرایند تصمیم خرید. 45

2-2-6- مفهوم مدرن بازاریابی. 51

2-2-7- آمیخته بازاریابی (Marketing Mix) 52

2-2-8- جایگاه یابی در بازار 63

فصل سوم. 69

روش تحقیق. 69

3-1 نوع تحقیق: به طور کلی تحقیقات علمی را به دو دسته تعرفه تقسیم می‌نمایند: 70

3-2 روش تحقیق. 70

منابع وماخذ: 76

فصل چهارم. 77

جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده‌ها 77

4-1- ویژگیهای پاسخگویان. 78

4-1-1- ویژگیهای صادر كنندگان مصنوعات فیرزوه ای. 78

4-1-2-ویژگیهای فیروزه تراشان. 78

2-4- آزمون فرضیه‌ها 79

فصل پنجم. 91

نتیجه گیری و پیشنهادها 91

5-1- مقدمه. 92

5-2- نتیجه گیری در مورد ویژگی‌های پاسخگویان. 92

5-2-1- نتیجه گیری در مورد ویژگی‌های «صادركنندگان مصنوعات فیروزه ای». 92

5-2-2- نتیجه گیری در مورد ویژگی‌های «فیروزه تراشان». 93

5-3- نتیجه گیری در مورد فرضیه‌های تحقیق. 94

5-3-1- نتیجه گیری در مورد فرضیه اول. 94

5-3-2- نتیجه گیری در مورد فرضیه دوم. 95

5-3-3- نتیجه گیری در مورد فرضیه سوم. 98

5-3-4- نتیجه گیری در مورد فرضیه چهارم. 100

5-3-5- نتیجه گیری در مورد فرضیه پنجم. 104

5-5- موضوعات پیشنهادی برای تحقیقات تكمیلی. 109

منابع. 110

فصل اول

طرح تحقیق

1- مقدمه:

بررسی آمار صادرات و واردات در سال 1268 ه ش نشان می‌دهد كه محصولات كشاورزی و دامی عمده ترین بخش محصولات صادراتی ایران در یک قرن پیش بوده است. در آن زمان ابریشم، برنج، پنبه، توتون و تنباكو از اقلام عمده صادراتی كشور بوده‌اند كه امروزه به منظور وارد كردن اغلب آنها سالانه مبلغ قابل ملاحظه ای ارز از كشور خارج می‌شود. این آمار همچنین نشان می‌دهد كه با وجود كسری موازنه تجاری در سال1268 ه ش ، درآمد حاصل از صدور كالاهای كشاورزی به تنهایی قادر به جبران بیش از نیمی از هزینه‌های مربوط به واردات كشور بوده است ولی تا سال 1320 ه ش سهم صادرات غیر نفتی به تدیریج تقلیل می‌یابد چنانكه سهم صادرات غیر نفتی از كل مبادلات بازرگانی خارجی به یک سوم می‌رسد و تا سال 1330 ه ش این نسبت به حدود یک چهارم تنزل پیدا می‌كند. روند گسترش واردات در پی افزایش درآمد‌های ناشی از فروش نفت به نحوی شتاب می‌گیرد كه تولید داخلی تحت الشعاع واردات كالا واقع شده و تجارت خارجی به اهرم فشار بر اقتصاد ملی بدل می‌شود. بنابراین از حدود یكصد سال پیش رابطه تحویل نفت در مقابل دریافت كالای ساخته شده، هسته اصلی بازرگانی خارجی كشور گردیده و وابستگی اقتصادی در نتیجه وجود این بافت ناسالم ایجاد و تحكیم شده است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور تغییر روند بازرگانی خارجی با توجه به نیازهای واقعی كشور، تلاشهایی بعمل آمد. اما از هم گسیختگی اقتصاد كشور بدلیل اعتصابات گسترده مردم در سال 1357 و عدم وجود برنامه مشخص و نیز بروز عوامل متعدد سیاسی موجب گردید كه سهم واردات مصرفی همچنان به روند صعودی خود ادامه دهد. بعدها نیز تحریم اقتصادی و جنگ تحمیلی، میزان صادرات را بشدت كاهش داد. بطوریكه در حال حاضر تجارت خارجی ایران با صادرات تك محصولی (نفت) و وابستگی شدید به ارز حاصل از آن مشخص می‌باشد. در سالهای اخیر دولت تلاشهای بسیاری به منظور افزودن بر سهم صادرات غیر نفتی بعمل آورده است. در این راستا صادرات سنگهای قیمتی و بخصوص فیروزه نیشابور می‌تواند مثمر ثمر واقع گردد، چراكه فیروزه نیشابور بعنوان بهترین فیروزه جهان، دارای شهرت بین المللی است و در صورت توجه بیشتر به صادرات آن می‌تواند ارز آوری مناسبی ایجاد نماید.

2- بیان مسئله:

قدیمی ترین اطلاعی كه از فیروزه در دست داریم به 3400 سال پیش از میلاد مسیح مربوط است و نوشته‌اند كه فراعنه مصر این سنگ زیبا را از معادن شبه جزیره سینا استخراج كرده و در زینت آلات خود بكار می‌بردند و بدین گونه شاید استخراج فیروزه قدیمی ترین استخراج كانهای صخره ای در ستاریخ باشد ولی از همان زمان های باستان بهترین و مطلوبترین فیروزه در معادن ایران بدست می‌آمده كه از زمان های بسیار قدیم آن را استخراج و صادر می‌كرده‌اند و چون این سنگ بهادار از راه تركیه به اروپا وارد و شناخته گردیده است بدان سبب اروپاییان آن را، تركواز (Turquoise) یعنی تركی می‌نامند.

نام نیشابور با نام فیروزه همزاد است و در مقام تعریف، نیشابور را شهر فیروزه‌های درشت، شهری با سنگهای فیروزه و … می‌گویند. بشهادت گوهر شناسان دور و نزدیك، فیروزه نیشابور در روی زمین مقام اول را دارد. این سنگ گرانبها و پر ارزش كه زینت بخش گنجینه‌های گرانبهای ثروتمندان جهان و خزاین ممالك می‌باشد همواره توجه جهانیان را به خود جلب كرده است.

از كتیبه كاخ داریوش در شوش معلوم می‌گردد كه در آن تاریخ فیروزه «اخشائین» نامیده می‌شده و از خوارزم برای زینت آلات كاخ وارد شده بود. نمونه‌هایی كه در اثر كاوشهای باستان شناسی بدست آمده نشان می‌دهد كه فیروزه در هزاره دوم قبل از میلاد در ایران بعنوان سنگ زینتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در دوره ساسانیان از فیروزه غیر از انگشتر و گوشواره و غیره ظروفی برای دربار سلاطین تهیه می‌شده است.

از مطالب فوق بخوبی می‌توان به مرغوبیت فیروزه نیشابور و قدمت استخراج و تراش آن و دیرینه بودن هنر ساخت زیور آلات فیروزه ای در ایران پی برد بطوریكه فیروزه نیشابور حتی به كشورهای اروپایی هم صادر می‌شده است. اما علی رغم این پیشینه افتخار آمیز، متأسفانه در حال حاضر فیروزه تراشی و صادرات فیروزه از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست و بر اساس مصاحبه‌های انجام شده با فیروزه تراشان و صادركنندگان مصنوعات فیروزه ای، هم اكنون بخش قابل ملاحظه ای از فیروزه‌های تراشیده شده در بازار داخلی را فیروزه‌های شیمیایی و یا فیروزه‌های آمریكایی كه بصورت قاچاق وارد كشور می‌گردد، تشكیل می‌دهد. با وجود چنین مسأله نگران كننده ای تاكنون تحقیق علمی برای پاسخگویی به سؤالات زیر انجام نشده است:

• وضعیت فعلی مدیریت بازار فیروزه صادراتی استان خراسان چگونه است؟
• راهكارهای مناسب جهت افزایش صادرات مصنوعات فیروزه ای كدامند؟

امید است كه این تحقیق بتواند از طریق پاسخگویی به سؤالات فوق در جهت آشنایی بیشتر با صنعت فیروزه استان خراسان و رفع موانع و مشكلات آن مفید واقع شده، نقش كوچكی در تحقق آرمان ملی اقتصاد بدون نفت ایفا نماید.

3- ضرورت انجام تحقیق

با توجه به اینكه فیروزه تراشی یكی از صنایع دستی مهم استان خراسان محسوب می‌شود و برای پی بردن به ضرورت انجام این تحقیق، شایسته است كه به اختصار اهمیت صنایع دستی را از ابعاد مختلف بررسی نماییم:

• اشتغال زایی: اشتغال زایی صنایع دستی با توجه به تعداد قابل توجه شاغلین در رشته‌های گوناگون صنایع دستی و سنتی از مهمترین عوامل مؤثر توسعه اقتصادی به حساب می‌آید.
• ارزش افزوده: تولیدات صنایع دستی، از ابعاد مختلف بخصوص در رابطه با صادرات كشور از ویژگی خاصی در زمینه‌های اقتصادی ارز آفرینی و تولید درآمد ملی برخوردار است. ارزش افزوده اینگونه تولیدات موجب توصیه اكید در زمینه توسعه و گسترش آن می‌گردد.
• عدم وابستگی صنایع دستی: صنایع دستی بدلی عدم وابستگی به مواد اولیه خارجی و اتكا به تولیدات داخلی، از ویژگی بارزی برخوردار است و این امر در اكثر رشته‌های آن بوضوح دیده می‌شود. البته در بعضی موارد نادر، به