1-3 معرفی پلی‌اکریل‌آمید. 6
1-4 لزوم تصفیه پساب حاوی پلی‌اکریل‌آمید. 10
1-5 روش های جداسازی پلی‌اکریل‌آمید. 12
1-6 جذب پلیمر با جاذب های سطحی. 12
1-7 غشا و فرایندهای غشایی. 13
1-7-1 تاریخچه 13
1-7-2 تعریف غشا 14
1-7-3 مزایای استفاده از تكنولوژی غشایی. 17
1-7-4 انواع غشاها 17
1-7-4-1 تقسیم بندی بر اساس جنس غشا 18
1-7-4-2 تقسیم بندی بر اساس ساختار غشا 18
1-7-4-3 تقسیم بندی غشاها از لحاظ عملكرد 20
1-7-5 انواع فرایندهای جداسازی غشایی. 21
1-7-6 مقایسه روش های فیلتراسیون. 24
1-7-7 مکانیسمهای جداسازی. 26
1-7-8 روش های عملکرد فرایندهای غشایی. 28
1-7-9 انسداد در غشاها 29
1-7-10 روش های جلوگیری و یا كمتر كردن گرفتگی غشا 33
1-7-10-1 انتخاب غشا مناسب.. 33
1-7-10-2 پیش تصفیه سیال ورودی به غشا 33
1-7-10-3 بهبود شرایط عملیات. 34
1-7-10-4 اصلاح سطح غشاهای ساخته شده 34
1-7-10-4-1 روش فیزیکی. 34
1-7-10-4-2 روش شیمیایی. 34
1-7-11 تهیه غشاهای اولترافیلتراسیون ترکیبی با بهره گرفتن از ذرات معدنی. 35
1-7-11-1 رسوب ذرات معدنی بر روی سطح غشا به صورت مستقیم. 35
1-7-11-2 قرار گرقتن نانوذرات در ماتریکس غشا 36
1-7-12 روش‌های كاهش گرفتگی. 36
1-7-13 تمیزسازی (كلینینگ) 37
1-7-13-1 تمیزسازی هیدرولیكی. 37
1-7-13-2 تمیزسازی مكانیكی. 38
1-7-13-3 تمیزسازی الكتریكی. 38
1-7-13-4 تمیزسازی شیمیایی. 38
1-8 مطالعات صورت گرفته 40
گفتار دوم:تجربیات.. 46
2-1 تجهیزات و مواد مورد استفاده 47
2-2 فرایند تهیه غشا 48
2-2-1 ساخت غشا پلی اکریلونیتریل به روش وارونگی فازی. 48
2-2-2 ساخت غشای پلی اکریلونیتریل مناسب.. 51
2-3 اصلاح سطح غشا با روش عملیات حرارتی و هیدرولیز 51
2-4 ترکیب غشا با نانو ذرات تیتانیوم دی اکسید. 52
2-4-1 خود آرایی نانو ذرات تیتانیوم دی اکسید بر روی سطح غشا پلی‌اکریلونیتریل. 53
2-4-2 مخلوط کردن نانوذرات تیتانیوم‌دی‌اکسید در محلول پلیمری. 53
2-5 ارزیابی عملکرد غشا 54
2-6 شار آب خالص.. 57
2-7 احتباس.. 58
2-8 آستانه شکست و محاسبه اندازه حفرات. 59
2-8-1  اندازه گیری غلظت پلیاتیلنگلایكول. 61
2-9  بررسی میزان گرفتگی غشا 62
2- 10 بررسی مورفولوژی غشا 63
2-10-1 بررسی مورفولوژی غشای تهیه شده با میکروسکوپ الکترونی روبشی(SEM) 64
2-10-2 بررسی آبدوستی غشا با آنالیز زاویه تماس.. 65
2-7-3 بررسی ساختار شیمیایی غشا 66
2-10-4 طیف سنجی پراش انرژی پرتو ایکس(EDX) 67
گفتار سوم: بحث و نتیجه گیری. 69
مقدمه 70
3-1 ساخت غشا پلی اکریلو نیتریل. 70
3-2 اصلاح شیمیایی غشا 73
3-3 اصلاح حرارتی غشاهای پلی اکریلو نیتریل. 76
3-4 بررسی عملكرد و ساختار غشا اصلاح شده حرارتی. 76
3-5  اصلاح غشا با بهره گرفتن از نانوذرات. 80
3-5-1 اثر خودآرایی نانوذرات تیتانیوم دی‌اکسید بروی سطح غشا 81
3-5-2 اثر مخلوط کردن نانوذرات تیتانیوم دی‌اکسید در محلول پلیمری. 83
3-6  مقایسه بین دو روش افزودن نانوذرات. 85
3-7  آنالیز میکروسکوپ الکترونی پویشی از سطح غشا 86
3-8 آنالیز پراش انرژی پرتو ایکس(EDX) 90
3-9  اندازه گیری آستانه شکست.. 93
3-10 بررسی آبدوستی سطح غشا 95
3-8 بررسی گرفتگی غشا 97

 

گفتار چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات. 101
4-1 نتیجه گیری. 102
4- 2 پیشنهادات. 104
 
 
فهرست جدول‌ها

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
جدول1-1: تفاوت در فرایندهای فیلتراسیون	27
جدول1-2: پس­زنی گونه­ ها در فرایندهای فیلتراسیون	28
جدول3-1: درصدهای وزنی و اتمی عناصر در غشاهای خودآرایی و مخلوط	93
جدول 3-2: زوایای محاسبه شده از تصاویر زاویه تماس	98

 


فهرست شکل‌ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
شکل1-1: شماتیکی از فرایند زغالشویی	5
شکل1-2: پلی‌اکریل‌آمیدبدون بار	7
شکل1-3: ساختار پلی‌اکریل‌آمید کاتیونی	8
شکل1-4: طیف FT-IR ازپلی‌اکریل آمید مورد استفاده	8
شکل1-5: توزیع اندازه ذرات پلی‌اکریل‌آمید در pH های مختلف	10
شکل 1-6: مکانیسم فرایند انعقاد و لخته سازی	11
شکل 1-7: گرفتگی در غشاهای PSF در اثر جداسازی پلی‌اکریل‌آمید	17
شکل 1-8: نمایی از فرایند جداسازی غشایی	17
شکل 1- 9: فرایندهای تصفیه آب معمولی و میکرو فیلتراسیون	18
شکل 1-10: نمایی از ساختار غشاهای سنتزی	21
شکل1-11: طرحی از تقسیم بندی غشاها بر اساس ساختار	22
شکل 1-12: نمایی از فرایند اسمز­معکوس	27
شکل1-13: انواع روش­های فیلتراسیون با نوع مواد عبوری از آن­ها	29
شکل1-14: نمایی از مکانیسم غربال مولکولی	30
شکل1-15: شماتیکی از دو فرایند عملکرد غشایی	32
شکل 1-16: نمونه ­ای از یک گرفتگی غشایی بر روی غشای پلی وینیلیدن فلوراید	33
شکل 1-17: شماتیكی از انواع گرفتگی در فرایند غشایی	33
شکل 1-18: شماتیكی از تمیزسازی هیدرولیكی غشاهای دارای گرفتگی	41
شکل 2-1: فیلم کش مورد استفاده جهت ساخت غشا پلیمری	52
شکل2-2: شماتیک فرایند انعقاد	53
شکل2-3: مراحل کامل ریخته‌گری و انعقاد غشا پلیمری	53
شکل2-4: نمای شماتیک از سل با انتهای بسته و سل با جریان متقاطع	58
شکل2-5: نمای شماتیک تست عملکرد غشا	59
شکل2-5: نمای شماتیک تست عملکرد غشا	63
شكل 2-6: اندازه گیری آستانه شکست از طریق منحنی احتباس ردیابها	68
شکل 2-8: رابطه میان زاویه تماس و آبدوستی	69
شکل 2-9: نمونه ای از آنالیز EDX	71
شکل 3-1: وجود بزرگحفره ها در غشا تهیه شده با پلیمر پلیاکریلونیتریل و حلال	74
شکل 3-2: اثر غلظت پلی­اکریلو نیتریل بروی شار و احتباس پلی­اکریل آمید	75
شکل3-3: مکانیسم هیدرولیز پلی­اکریلو نیتریل در محیط اسیدی و بازی	76
شکل3-4: آنالیز طیف سنج ماون قرمز برای غشا قبل از هیدرولیز	78
شکل3-5: آنالیز طیف سنج ماون قرمز برای غشا بعد از هیدرولیز	79
شکل 3-6: شکل گیری حفرات غشا در پی عملیات حرارتی	81
شکل3-7: اثر دمای اصلاح غشا پلی اکریلونیتریل بروی شار و احتباس پلیمر	81
شکل3-8: تغییرات شار و احتباس پلیمردر پی تغییرات زمان اصلاح حرارتی	83
شکل3-9: خودآرایی نانوذرات تیتانیوم دی­اکسید بروی سطح غشا	85
شکل3-10: اثر زمان غوطه­وری غشا در محلول نانوذرات  TiO2بر میزان احتباس و شار پلیمر	86
شکل3-11: اثر نانو ذرات بروی احتباس و شار عبوری پلی­اکریل آمید در روش مخلوط کردن	88
شکل3-12: مقایسه درصد افزایش شار در دو روش خودآرایی و مخلوط کردن	89
شکل 3-13: تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی	91
شکل3-14: پراش الکترونی پرتو ایکس غشا خودآرایی شده با نانوذرات TiO2	92
شکل3-15: پراش الکترونی پرتو ایکس غشا مخلوط شده با نانوذرات TiO2	93
شکل 3-16: آستانه شکست غشا در عدم حضور نانوذرات TiO2	95
شکل 3-17: آستانه شکست غشا در حضور نانوذرات  TiO2با روش خودآرایی	95
شکل 3-18: آستانه شکست غشا در حضور نانوذرات TiO2 با روش مخلوط کردن	96
شکل 3-19: تصاویر آنالیز زاویه تماس	97
شکل 3-20: تغییرات نسبت بازیابی شار در پی افزودن نانوذراتTiO2	99
شکل 3-21: تغییرات میزان گرفتگی در پی افزودن نانوذرات TiO2	99
شکل 3-22: بررسی تغییرات شار پلی اکریل آمید با گذشت زمان فیلتراسیون	100

 

 

گفتار اول

 

 

 

مطالعه بر روش های جداسازی پلی‌اکریل‌آمید و آشنایی با فرایندهای غشایی

مقدمه
 
با توجه به گسترش روزافزون بحران کمبود آب مورد نیاز نه فقط برای مصارف خانگی و کشاورزی که در بخش صنعت، تلاش‌ها برای تصفیه و بازگرداندن بخش قابل توجهی از آب مصرفی به چرخه مصرف در حال افزایش است. میزان مصرف آب در بخش صنعت با توجه به گزارش وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران، در حدود 5/1 درصد کل آب مصرفی کشور معادل 5/1 ملیارد متر مکعب را به خود اختصاص داده است. لذا با توسعه علم و فناوری نظیر فرایندهای غشایی میتوان بخش عظیمی از این آب را به چرخه صنعت بازگرداند. فرایندهای غشایی مانند نانوفیلتراسیون [1] (NF) ، اولترافیلتراسیون[2] (UF) و اسمز معکوس[3] (RO) به طور فزاینده‌ایی در احیا و استفاده مجدد از پساب و تصفیه آب آشامیدنی استفاده می‌شوند]1.[
 

1-1  معرفی کارخانه زغالشویی

فهرست مطالب
فصل اول: کلیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق…………………………………………………… 1
1-1. مقدمه بر پلی­یورتان­ها………………………………………………………………………………………………………………. 2
1-2. شیمی پلی­یورتان­ها………………………………………………………………………………………………………………….. 4
1-3. ترموپلاستیک پلی­یورتان و کاربرد آن…………………………………………………………………………………….. 5
1-4. شیمی ترموپلاستیک پلی­یورتان……………………………………………………………………………………………… 7
1-4-1. دی‌ایزوسیانات­ها……………………………………………………………………………………………………….. 8
1-4-2. پلی‌ال‌ها………………………………………………………………………………………………………………….. 11
1-4-2-1. پلی­ال­های پلی­اتری……………………………………………………………………………….. 11
1-4-2-2. پلی‌ال‌های پلی­استری……………………………………………………………………………. 12
1-4-3. زنجیرگستراننده…………………………………………………………………………………………………….. 13
1-4-4. کاتالیزورها………………………………………………………………………………………………………………. 14
الف- كاتالیزورهای اسیدی……………………………………………………………………………………….. 15
ب- كاتالیزورهای بازی……………………………………………………………………………………………… 15
ج- كاتالیزورهای آمینی……………………………………………………………………………………………. 15
د- کاتالیزورهای فلزی………………………………………………………………………………………………. 16
1-4-5.  سایر مواد افزودنی به پلی­یورتان­ها……………………………………………………………………… 16
1-5. سنتز ترموپلاستیک پلی‌یورتان…………………………………………………………………………………………….. 16
1-5-1.  روش پیش پلیمری (یا دومرحله‌ای )…………………………………………………………………. 17
1-5-1-1. روش پلیمر شدن مذاب………………………………………………………………………… 18
1-5-1-2. روش پلیمر شدن در حلال…………………………………………………………………… 18
1-5-2. روش یک مرحله‌ای………………………………………………………………………………………………… 18
1-5-3. تولید صنعتی ترموپلاستیک پلی­یورتان……………………………………………………………….. 19
1-6. مورفولوژی ترموپلاستیک پلی­یورتان……………………………………………………………………………………. 19
1-7. خواص فیزیكی –  مكانیكی ترموپلاستیک پلی‌یورتان……………………………………………………….. 20
1-7-1. تغییرات دمایی……………………………………………………………………………………………………….. 20
1-7-2. خواص مكانیكی……………………………………………………………………………………………………… 20
1-7-2-1. رفتار تنش – كرنش ترموپلاستیک پلی­یورتان…………………………………… 21
1-7-2-2. میزان مانایی فشاری ترموپلاستیک پلی­یورتان……………………………………. 22
1-7-2-3. سختی ترموپلاستیک پلی­یورتان………………………………………………………….. 22
1-7-3. خواص حرارتی ترموپلاستیک پلی­یورتان…………………………………………………………….. 22
1-7-4. پایداری هیدرولیتیکی ترموپلاستیک پلی­یورتان………………………………………………….. 23
1-7-5. مقاومت شیمیایی ترموپلاستیک پلی­یورتان…………………………………………………………. 24
1-8. نانو ذرات و نانوکامپوزیت‌های پلیمری………………………………………………………………………………….. 24
1-8-1.پرکننده‌های نانوذره‌ای……………………………………………………………………………………………. 25
1-8-1-1. نانولوله‌های كربنی………………………………………………………………………………….. 26
1-8-1-2. نانو ذرات فلزی یا سرامیكی (سه بعدی)……………………………………………… 27
1-8-1-3. نانو سیلیکات‌های لایه­ای (صفحه مانند)………………………………………………. 27
1-9. نانوکامپوزیت‌های ترموپلاستیک پلی‌یورتان…………………………………………………………………………. 28
1-9-1. نانوکامپوزیت‌های ترموپلاستیک پلی‌یورتان- گرافیت…………………………………………. 28
1-9-2. نانوکامپوزیت‌های ترموپلاستیک پلی‌یورتان- نانو لوله­های كربن………………………… 29
1-10. نانوکامپوزیت‌های ترموپلاستیک پلی‌یورتان- نانو رس اصلاح­شده…………………………………… 30
1-10-1. روش­های تولید نانوکامپوزیت‌های ترموپلاستیک پلی‌یورتان- نانو رس اصلاح­شده 31
الف- فرایند مذاب…………………………………………………………………………………………………….. 32
ب- پلیمرشدن درجا………………………………………………………………………………………………… 32
ج- جایگیری بین لایه‌ای از طریق ریخته­گری حلالی…………………………………………… 33
1-10-2. واکنش­پذیری خاک رس با مواد اولیه­ی ترموپلاستیک پلی‌یورتان…………………. 34
1-10-3. اثر نانو ذرات رس بر ساختار و خواص فیزیکی مکانیکی نانوکامپوزیت  ترموپلاستیک پلی­یورتان         36
فصل دوم: مواد و روش‌ها………………………………………………………………………………… 41
2-1. مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42
2-2. مواد مورد استفاده…………………………………………………………………………………………………………………. 43
2-2-1. پلی‌ال پلی‌اتری (پلی تتراهیدروفوران)…………………………………………………………………. 43
2-2-2. دی­ایزوسیانات (هگزا متیلن دی­ایزوسیانات)……………………………………………………….. 44
2-2-3. زنجیرگستراننده(1و4 بوتان‌دی‌ال)……………………………………………………………………….. 44
2-2-4. کاتالیست فلزی (2- اتیل هگزانوات قلع)…………………………………………………………….. 45
2-2-5. نانوذرات رس مورد استفاده…………………………………………………………………………………… 46
2-3.  روش تهیه­ نمونه‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 46
2-3-1. تهیه­ ترموپلاستیک پلی‌یورتان خالص……………………………………………………………….. 46
2-3-2. تهیه­ نانوکامپوزیت ترموپلاستیک پلی‌یورتان…………………………………………………….. 48
2-4. تجهیزات به کار گرفته‌شده…………………………………………………………………………………………………… 48
2-5. تعیین گروه‌های عاملی ترموپلاستیک پلی‌یورتان­های خالص توسط طیف FT-IR………….. 49
2-6. بررسی نحوه­ پخش خاک رس اصلاح‌شده C30B  در نانوکامپوزیت‌های ترموپلاستیک پلی‌یورتان        49
2-7. تعیین دماهای انتقال ترموپلاستیک پلی‌یورتان­های خالص توسط آنالیز حرارتی DSC … 49
2-8. تعیین خواص کششی نمونه­های ترموپلاستیک پلی‌یورتان………………………………………………… 49
فصل سوم: نتایج و بحث…………………………………………………………………………………. 51
3-1. بررسی تغییرات ساختار شیمیایی با بهره گرفتن از طیف FT-IR………………………………………….. 52
3-2. مورفولوژی نانوکامپوزیت ترموپلاستیک پلی­یورتان- خاک رس اصلاح‌شده……………………… 55

 

3-3. مطالعه­ رفتارهای دمایی ترموپلاستیک پلی­یورتان با بهره گرفتن از آزمون DSC………………. 58
3-4. خواص مکانیکی نمونه­های ترموپلاستیک پلی‌یورتان………………………………………………………….. 60
3-5. جمع‌بندی نتایج…………………………………………………………………………………………………………………….. 64
فصل چهارم. نتیجه ­گیری و پیشنهادات……………………………………………………………. 65
4-1. نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………………………………….. 66
الف- مورفولوژی و ساختار شیمیایی……………………………………………………………………………………………… 66
ب- مطالعات رفتار حرارتی…………………………………………………………………………………………………………….. 67
ج- خواص مکانیکی………………………………………………………………………………………………………………………… 67
4-2. پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………… 68
فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………….. 69
فهرست منابع انگلیسی………………………………………………………………………………….. 70
 
فهرست جدول­ها
فصل اول. کلیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق
جدول (1-1): ساختار برخی از زنجیرگستراننده­ها………………………………………………………………………. 14
جدول (1-2): خواص حرارتی ترموپلاستیک پلی‌یورتان……………………………………………………………… 23
فصل دوم.  مواد و روش‌ها
جدول (2-1): مشخصات ظاهری و خواص پلی‌ال مورد استفاده در این تحقیق………………………… 43
جدول (2-2): مشخصات ظاهری و خواص دی­ایزوسیانات(HDI) مورد استفاده در این تحقیق. 44
جدول (2-3): مشخصات زنجیرگستراننده بوتان‌دی‌ال مورد استفاده در این تحقیق………………… 45
جدول (2-4): مشخصات کاتالیست فلزی 2- اتیل هگزانوات قلع مورد استفاده……………………….. 45
جدول (2-5): مشخصات خاک رس اصلاح‌شده  Cloisite30B مورد استفاده………………………… 46
جدول (2-6): فرمولاسیون­های استفاده شده برای تهیه­ ترموپلاستیک پلی­یورتان­های مختلف 47
فصل سوم. نتایج و بحث
جدول (3-1): میزان نواحی سخت، دمای انتقال شیشه ­ای، دماهای ذوب ناحیه نرم و سخت برای نمونه­های TPU1 و TPU2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59
جدول (3-2): مدول یانگ و کرنش در نقطه­ی شکست و استحکام کششی برای نمونه­ TPU1 61
جدول (3-3): مدول یانگ و کرنش در نقطه­ی شکست و استحکام کششی برای نمونه­ TPU2 61
فهرست شکل­ها
فصل اول. کلیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق
شکل (1-1): کاربردهای مختلف پلی­یورتان در صنایع مختلف………………………………………………………. 4
شکل(1-2): ساختار ایزوسیانات­های مهم………………………………………………………………………………………… 8
شکل(1-3): برخی از واکنش­های ایزوسیانات­ها……………………………………………………………………………. 10
شکل (1-4): ساختار شیمیایی برخی از پلی‌ال‌های پلی­اتری……………………………………………………… 12
شکل (1-5): ارتباط میان وزن مولکولی ترموپلاستیک پلی­یورتان با نسبت میان NCO/OH…. 17
شکل (1-6): وابستگی دمایی خواص مكانیكی ترموپلاستیک پلی‌یورتان در دماهای مختلف…… 21
شکل(1-7): انواع پرکننده­ های نانوذره­ای………………………………………………………………………………………. 25
شكل (1-8): تصاویری از ساختار و سطح مقطع SWNT و MWNT………………………………………. 26
شكل(1-9): نحوه اصلاح و اضافه كردن گرافیت به ترموپلاستیک پلی‌یورتان…………………………… 29
شکل (1-10): ساختارهای متصور برای نانوکامپوزیت پلیمری- نانو خاک رس اصلاح­شده……… 30
شکل (1-11): شمایی از مراحل سنتز نانوکامپوزیت ترموپلاستیک پلی‌یورتان- نانو خاک رس. 33
شکل (1-12): بررسی واکنش خاک رس با پیش پلیمر توسط آزمون FTIR…………………………… 35
شکل (1-13): تشکیل پیوند هیدروژنی میان زنجیره­های پلی‌یورتان با خاک رس……………………. 36
شکل(1-14): طیف XRD مربوط به نانو خاک رس اصلاح­شده Cloisite 30B…………………….. 37
شکل(1-15): طیف XRD مربوط به نانو خاک رس اصلاح­شده Cloisite 30B…………………….. 40
فصل دوم.  مواد و روش‌ها
شکل (2-1): شمای کلی از مراحل تهیه­ ترموپلاستیک پلی‌یورتان خالص…………………………….. 47
فصل سوم. نتایج و بحث
شکل (3-1): طیف­های FT-IR  برای نمونه­هایTPU1  و TPU1……………………………………………. 52
شکل (3-2): طیف­های FTIR برای نمونه­ TPU1 در دو حالت قبل و بعد از پخت کامل…….. 53
شکل(3-3): طیف­های FTIR نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU1 همراه با 1 و 3 درصد وزنی نانو خاک رس اصلاح­شده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 54
شکل(3-4): طیف­های FTIR نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU2 همراه با 1 و 3 درصد وزنی نانو خاک رس اصلاح­شده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 55
شکل (3-5): الگوهای XRD نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU1 در محدوده­ o(10-2) 56
شکل (3-6): الگوهای XRD نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU2 در محدوده­ o(10-2) 57
شکل (3-7): الگوهای XRD نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU1 در محدوده­یo(40-10) 57
شکل (3-8): الگوهای XRD نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU2 در محدوده­ o(40-10) 58
 
شکل (3-9): آزمون DSC برای نمونه­های TPU1 و TPU2………………………………………………………. 58
شکل (3-10): رفتار تنش- کرنش نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU1…………………………… 60
شکل (3-9): رفتار تنش- کرنش نمونه­های خالص و نانوکامپوزیتی TPU2……………………………… 61
شکل(3-12): مدول یانگ برای نمونه­های TPU1 و TPU2 و نانوکامپوزیتی…………………………….. 62
شکل (3-13): مداخله­ی لایه ­های خاک رس در تشکیل پیوندهای هیدروژنی بین زنجیرهای پلی­یورتانی                   64
 
فهرست طرح­­ها
فصل اول. کلیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق
طرح(1-1): واکنش ایزوسیانات با گروه هیدروکسیل و تشکیل گروه یورتانی………………………………. 4
طرح(1-2): واکنش ایزوسیانات با الکل……………………………………………………………………………………………. 7
طرح(1-3): واكنش میان آمین و فسژن………………………………………………………………………………………….. 9
طرح(1-4): واکنش تولید پیش پلیمر پلی­یورتان…………………………………………………………………………. 17
طرح (1-5): واکنش تولید پلیمر پلی­یورتان نهایی از پیش پلیمر……………………………………………….. 18
 
فصل اول
کلیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق
 
1-1. مقدمه­ای بر پلی­یورتان­ها
از زمان كشف پلی­یورتان­ها در اواخر دهه­ سی قرن بیستم تاكنون، این پلیمرها همواره به دلیل خواص ویژه و منحصربه‌فرد خود مورد توجه جدی بوده‌اند. تا اواسط دهه­ 70 میلادی پلی­یورتان به دلیل قیمت بالای آن‌ ها در كاربردهای ویژه­ای مصرف می‌شدند ولی پس از آن دامنه‌ی تولید آن‌ ها به‌سرعت گسترش یافت و در زمینه‌های مختلف صنعتی مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند [6-1].
پلی­یورتان­ها، پلیمرهایی هستند كه امروزه به‌عنوان فیلم، الیاف، الاستومر و نظایر آن مورد استفاده قرار می‌گیرند [8،7].
اعتبار كشف پلی‌یورتان‌ها متعلق به پروفسور بایر آلمانی در سال 1937 می‌باشد. وی با انجام واكنش بین دی­ایزوسیانات آلیفاتیک و دی­ال­آلیفاتیک (گلیكول) و 1،4 بوتان­دی­ال تحت شرایط رفلاكس نوعی پلیمر خطی با وزن مولكولی بالا و ویسکوزیته­ی ذوب پایین به دست آورد كه هم‌اکنون به آن پلی­یورتان گفته می‌شود. این پلی­یورتان به روش مذاب تهیه شد[11-1].
همانند پیشرفت‌های دیگر علم شیمی پلیمر، روش‌های جدیدی برای تولید پلی­یورتان نیز مطرح شدند. اولین پلی­یورتان تولیدشده دارای دمای ذوب oC185 و با نام Igamid U تحت عنوان سنتز و Perlon U برای نام تجاری بود[1،8،12].
اولین ترموپلاستیک پلی­یورتان با نام I-Rubber توسط شرکت Dupont و ICI در دهه­ 40 میلادی به بازار عرضه شد. در این ترموپلاستیک پلی­یورتان از آب به عنوان زنجیرگستراننده، از  نفتالین 1و5 دی‌ایزوسیانات[1] به عنوان دی­ایزوسیانات و یک پلی‌اتر یا پلی‌استر دی­ال با وزن مولكولی بالا استفاده شد. به دلیل بالا بودن دمای ذوب این پلیمر از دمای تخریب پیوند یورتانی، این نوع پلیمر را به عنوان ترموپلاستیک پلی­یورتان در نظر نمی‌گیرند. پیشرفت اصلی زمانی بود كه در سال 1958 برای اولین بار از دی فنیل متیلن 4و4 دی‌ایزوسیانات[2] به عنوان دی­ایزوسیانات در تولید ترموپلاستیک پلی­یورتان استفاده شد[10-8].
واژه­ی پلی­یورتان به معنی پلیمری است كه دارای پیوند یورتانی می‌باشد. درواقع، پلی‌یورتان‌ها در ساختمان مولكولی خود دارای گروه‌های یورتانی با توجه به تركیبات شیمیایی زنجیره می‌باشند. پلی‌یورتان به‌طورمعمول علاوه بر گروه یورتانی شامل گروه‌های هیدروکربنی آروماتیک و آلیفاتیك، استرها، اترها، آمیدها، اوره و گروه‌های ایزوسیاناتی هم می‌باشد[8،1].

2-1- بیان مسئله

امروزه زندگی در کلان شهرها نیازمند فهم مشترک از زندگی جمعی و شهری، حقوق و تکالیف متقابل شهروندان است، انسان ها بر اساس نیازهای طبیعی که دارند با هم در ارتباط اند. این همزیستی و در کنار هم بودن نیاز به داشتن فرهنگ و اخلاق مطلوب و مقبول با رعایت حقوق همدیگر دارد. در سالهای اخیر پاره ای از ملاحظات شهروندی به گونه ای غیر مستقیم در تدوین برنامه های کلان توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی انعکاس پیدا کرده است. جوانان همواره در جوامع به عنوان گروهی مساله ساز و آسیب پذیر تلقی شده اند که این امر هرگونه سیاست گذاری برای مشارکت آنها را با ملاحظات خاصی همراه می سازد. بنابراین نحوه نگریستن به جوانان و جایگاه آنان در جامعه به عنوان یک شهروند و درجه آگاهی از حقوق و تعهداتشان دارای اهمیت زیادی خواهد بود.

با در نظر گرفتن جمعیت کشور ایران که طبق آمار حاصل از سرشماری 1390 اغلب جوان هستند و حدود 7/31 درصد جمعیت کشور در سن 15 تا 29 سالگی قرار دارند و گسترش شهرنشینی، تراكم بالای جمعیت، وجود فرهنگهای گوناگون و رنگ باختن برخی از آنها و اختلاط با هویت شهری، مدرنیزاسیون و مشارکت مدنی، مفهوم شهروندی اهمیت بسیار داشته و شناخت مولفه ها و عوامل موثر بر شهروندی بیش از پیش اهمیت می یابد (نیکومرام و همکاران، 1390: 72).

کمسیون اسکفینگتون[1] در بریتانیا، مشارکت شهروندان ر ا چنین تعریف می کند: مشارکت به نظر ما سهیم شدن مردم در تدوین سیاست ها و پیشنهادهاست دادن اطلاعات از طرف مسئولان و امکان اظهار نظر در مورد آن اطلاعات، بخش مهمی از فرایند مشارکت به حساب می آید، اما این مسئله تمام ماجرا نیست. مشارکت کامل فقط در جایی تحقق می یابد که مردم بتوانند نقشی فعال در فرایند تهیه طرح بر عهده گیرند.

با اهیمت یافتن حضور جوانان در عرصه های اجتماعی، شهروندی فعال آنان نیز اهمیت می یابد. مشارکت اجتماعی، شرکت در انجمن های داوطلبانه، توجه به مصرف تولید ملی و کالاهای داخلی، پیگیری مسائل مهم روز و … همگی از عواملی است که شهروندی فعال جوانان را مشخص می سازد.

همچنین تاکید اغلب افراد جامعه بر حفظ خانواده هسته ای با وجود گسترش شهرها، می تواند نشانگر این باشد که خانواده به همراه سرمایه ی اجتماعی خود می تواند به عنوان متغیر مستقل تاثیر زیادی بر شهروندی فعال جوانان داشته باشد.

3-1- سوالات تحقیق

1- سرمایه اجتماعی خانواده جوانان چه میزان است؟

2- شهروندی فعال جوانان 18 تا 32 ساله چه میزان است؟

3- چه رابطه ای بین سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال جوانان وجود دارد؟

4-1- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

از آنجا که تا به حال رابطه دو متغیر سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال بررسی نشده است، موضوع پژوهش تازه است. شهروندی فعال در جامعه ی کنونی که بیشترین جمعیت آن را جوانان تشکیل می دهند از جمله موضوعات مهمی است که می تواند بر سایر بخش های اجتماعی نیز موثر باشد از جمله: زندگی اجتماعی، فعالیت سیاسی، عضویت داوطلبانه در امور فرهنگی و اجتماعی و … با سنجش میزان شهروندی فعال جوانان می توان روی بخش های تعیین کننده فعال بودن آنان برنامه ریزی نموده با توسعه مشارکت های مدنی از طریق گسترش اعتماد میان افراد جامعه، ارزش های دموکراسی و دموکراسی پاسخگو را رقم زد.

با وجود جوانان در کشور می توان آگاهی از حقوق و وظایف شهروندی را در این افراد افزایش داده در گام بعدی آنها را با شهروندی فعال آشنا نمود تا از مزایای شهروندان فعال در جامعه استفاده نمود. با وجود شهروندان فعال، جامعه تغییرات اجتماعی مثبت را تجربه می کند، درک بین فرهنگی ایجاد می شود و قومیت های مختلف یکدیگر را به راحتی می پذیرند، سازمان های داوطلبانه بسیاری از موانع اجتماعی را رفع می کنند و دستیابی به مفهوم شهروند خوب تسهیل می گردد.

از آنجا که کنش و واکنش های افراد در درون قالب هایی جمعی رخ می دهد که اجتماعا بنا شده اند، مواردی چون خانواده، گروه، سازمان، نهاد و در کلی ترین شکل آن ساختار اجتماعی چنین قالب هایی نیز حاوی سرمایه اجتماعی می گردند. (پیران و همکاران، 1385: 10)

از سوی دیگر توجه به سرمایه اجتماعی خانواده می تواند ابعاد مختلفی از مشارکت و اعتماد را در مورد شهروندان روشن کند. خانواده با ایجاد اعتماد اولیه بستر مناسبی جهت میل به مشسارکت و حضور اجتماعی در جوانان ایجاد می کند.

5-1- اهداف پژوهش

هدف از انجام این پژوهش، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و شهروندی فعال جوانان است.

هدف اصلی:

– بررسی رابطه سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال درجوانان مجرد شهر تهران

هدف فرعی

– تعیین میزان سرمایه اجتماعی درون و برون خانواده جوانان.

– تعیین میزان شهروندی فعال جوانان.

 

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

1-2- مقدمه

در این فصل ابتدا به بررسی دیدگاه های نظری کلاسیک و متاخر درباره سرمایه اجتماعی و شهروندی فعال پرداخته و سپس از مطالعات تجربی در رابطه با موضوع پژوهش استفاده می کنیم.

2-2- مطالعات نظری

دیدگاه نظری در زمینه سرمایه اجتماعی:

در هر جامعه ای خرده نظام اجتماع در ارتباط با سایر خرده نظام های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اصلی ترین منبع و قلمرو روابط و تعاملات اجتماعی توام با احساسات و عواطفی است که مولد تعهدات متقابل برای وصل کردن کنش  گران به هم دیگر و ایجاد اعتماد، همبستگی، انسجام و محیط گرم و سینرژی لازم برای سلامت جسمانی، روانی و شور و نشاط اجتماعی است. در جوامع سنتی، غلبه ی اجتماع بر سایر خرده نظام ها، زندگی گرم و پر احساسی را در درون اجتماعات کوچک خانوادگی، طایفه ای و قومی پدید می آور که هر چند برای اعضای هر یک از آن گروه ها مثبت محسوب می شود ولی برای بسط تعاملات اعضای آن گروه ها و روابط آن ها با گروه های دیگر ایجاد مشکل می کند. در جوامع مدرن هم علی رغم پیدایش و گسترش نهاد های مدنی جدید، شکل گیری اجتماع جامعه ای، یا اجتماع اجتماعات و رشد سرمایه اجتماعی جدید بین گروهی در قالب نظام سرمایه داری و با سیطره سیستم (خرده نظام های اقتصادی و سیاسی) بر جهان حیاتی[1] (خرده نظام های اجتماعی- فرهنگی)، زندگی نسبتا سرد و بی روح گردیده و کنش های ارتباطی تحت الشعاع کنش های ابزاری قرار گرفته است.(عبداللهی و موسوی، 1386: 197-198).

سرمایه اجتماعی در آثار صاحب نظران و دیدگاه های کلاسیک:

مضمون سرمایه اجتماعی در بعد عینی و ساختاری در سطح کلان مورد توجه دورکیم، بعد ذهنی یا شناختی آن در سطح خرد مورد نظر وبر و مید و بعد ارتباطی وتعاملاتی آن در سطح شبکه ی روابط مورد عنایت زیمل قرار گرفته است. علاوه بر اینها، دیدگاه مبادله به ویژه تئوری هومنز در ارتباط با تحلیل رفتارهای مبادله انسان با عوامل زیستی- روانی، از جمله نقش احساس بهره مندی و لذت طرفین مبادله در تداوم و استمرار روابط مبادله ای و دیدگاه تضاد مبتنی بر ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی مارکس در توجه به شرایط مادی تولید از جمله نیروهای مولد و روابط تولیدی در شکل گیری روابط و تعاملات اجتماعی (1973) در پی ریزی مبانی نظری- تجربی و شکل گیری مفهوم سرمایه اجتماعی بی تاثیر نبوده اند(عبداللهی و موسوی، 1386: 199).

دیدگاه های کلاسیک از مساله دو انگاری یا دوگانه بینی های تقلیل گرایانه ی نظم در برابر تضاد، فرد در برابر جمع، ذهن در برابر عین و … رنج می برده اند، چیزی که امروز در دیدگاه های تلفیق گرایانه نوین معاصر رنگ باخته است. اغلب جامعه شناسان بزرگ معاصر جوامع توسعه یافته که وارث منابع و متون علوم اجتماعی نسل های ماقبل خود بوده اند، ضمن مرور انتقادی آثار صاحب نظران کلاسیک سعی کرده اند با دوری از دو انگاری ها در تحلیل پدیده ها و مسائل اجتماعی، همه ی جنبه هاو ابعاد آن ها را در قالب دیدگاه های تلفیقی جامع تری مطمح نظر قرار دهند. برخی از این صاحب نظران نظیر تالکت پارسونز، یورگن هابرماس، آنتونی گیدنز و مانوئل کاستلز در ارائه دیدگاه های نظری جامع و تلفیقی برای طرح مسائل و پدیده های اجتماعی از جمله مفهوم سرمایه ی اجتماعی و کسانی چون جیمز کلمن، پی یر بوردیو، رابرت پاتنام و کلاوس افه در طرح مفهوم سرمایه اجتماعی و طراحی چارچوب های نظری و روش شناختی آن سهم قابل توجهی داشته اند. (همان)

چند بعدی بودن مفهوم سرمایه اجتماعی باعث شده تا اختلاف نظرهای زیادی در تعریف آن به وجود آید. یکی از گام های اساسی در رسیدن به هدف، تلاش برای ایجاد صراحت مفهومی از طریق ایجاد تمایز شفاف بین منابع، ابعاد، مولفه ها، اشکال و پیامدهای سرمایه اجتماعی و رهایی از گرفتار شدن در تفسیرهای همان گویانه در زیر چتر یک برنامه تحقیقی واحد و یکپارچه است. سنجش سرمایه اجتماعی باید با پیچیدگی نظری که بر ابعاد چندگانه موجود در مفهوم آن تاکید دارد، همخوانی داشته باشد. در این موضوع اجماع کلی وجود داردکه سرمایه اجتماعی متشکل از شبکه های اجتماعی (کمیت روابط) است که با هنجارهای اعتماد و بده بستان (کیفیت روابط) مشخص می شود. اما اینها باید به بخش های جزئی شان شکسته شده و به صورت جداگانه مورد سنجش قرار گیرد. (علیوردی نیا و همکاران، 1387: 114).

کلمن سرمایه اجتماعی را مترادف با کمیت و کیفیت رابطه نهادینه شده و با دوام یک فرد با دیگران فرض می کند که فرد از خلال آن به منابع موجود در جامعه در جهت نیل به اهداف خود، دسترسی می یابد. وی سرمایه اجتماعی را ارزش جنبه هایی از ساختار اجتماعی که کنش گران به عنوان منابعی جهت تحقق اهداف و علایق شان از آن استفاده می کنند، می دانست. (کلمن، 1377: 462 به نقل از قاسمی و کاظمی، 196).

پاتنام در تعریف سرمایه اجتماعی، به خصوصیاتی از سازمان اجتماعی نظیر شبکه ها، هنجارها و اعتماد اشاره دارد که همکاری و هماهنگی برای منافع متقابل را تسهیل می نماید (پاتنام، 1380: 285).

بوردیو نیز در رویکرد تضاد، سرمایه اجتماعی، را این گونه تعریف می کند «مجموعه منابع بالقوه و بالفعل در دسترس فرد یا گروه است که دارای شبکه نسبتا با دوامی از ارتباطات نهادینه شده یا آشنایی های متقابل و قابل احترام هستند[2]» (بوردیو، 1985: 248).

اما خلاصه ترین تعریفی که از سرمایه اجتماعی به عمل آمده است و تا حدی دربردارنده تمام تعاریفی است که از سرمایه اجتماعی ارائه شده است، تعریف فیلد از سرمایه اجتماعی است؛ وی مفهوم سرمایه اجتماعی را در سه کلمه «ارتباطات مهم است» بیان می کند. او بیان می دارد که مردم زمانی که با یکدیگر ارتباط دارند، کارهایی انجام می دهند که به تنهایی قادر به انجام دادن نیستند یا برای انجام آن دچار مشکل می شوند. هنگامی که مردم شبکه های ارتباطی ایجاد کرده و با اعضای آن شبکه که ارزش های مشترکی دارند رابطه دارند، این شبکه ها به عنوان منابعی تلقی می شوند که سرمایه اجتماعی ایجاد می کند[3] (فیلد، 2003: 1).

به طور کلی سرمایه اجتماعی را می توان به معنای مجموعه منابعی دانست که روابط اجتماعی را تسهیل می کند و به وسیله آن می توان از توانایی های افراد در جهت منافع شخصی و سود جمعی بهره برد. روابط اجتماعی در چارچوب ارزش ها و هنجارهای خاصی صورت می گیرد که از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است.( قاسمی و کاظمی، 1387: 197).

یکی از متقدمان طرح نظریه سرمایه اجتماعی را هنی فن[4] می دانند که در سال 1920 اولین بار واژه سرمایه اجتماعی را مطرح کرد و آن را شامل دارایی هایی دانست که در زندگی روزانه افراد خیلی به حساب می آیند، همانند حس تفاهم، رفاقت و دوستی، احساس همدردی و روابط اجتماعی در بین افراد و خانواده هایی که یک واحد اجتماعی را تشکیل می دهند (فلدمن و اساف، 1999، به نقل از شریفیان: 11).

هنی فن که در آموزش و پرورش ایالت ویرجینیای آمریکا خدمت می کرد معتقد بود که سرمایه اجتماعی به ابعادی مانند حسن نیت، دوستی و همدردی، داد و ستد میان افراد و خانوارها اشاره دارد. او برداشتی محدود از مفهوم سرمایه اجتماعی داشته و آن را تنها در قالب روابط درون گروهی مورد توجه قرار داده است. به نظر جیمز کلمن، کنشگران به رویدادهایی که تحت کنترل کنشگران دیگر است علاقه دارند و همین مساله باعث ایجاد روابط اجتماعی می گردد که در طول زمان تا اندازه ای پایدار می ماند. (کلمن، به نقل از عنایت و رئیسی، 1391: 27)

از آنجا که کنش و واکنش های افراد در درون قالب هایی جمعی رخ می دهد که اجتماعا بنا شده اند، مواردی چون خانواده، گروه، سازمان، نهاد و در کلی ترین شکل آن ساختار اجتماعی چنین قالب هایی نیز حاوی سرمایه اجتماعی می گردند. (پیران و همکاران، 1385: 10)

تلقی از سرمایه اجتماعی به عنوان «منابع ساختاری اجتماعی»(کلمن[5]، 1994: 302) موجب انجام مطالعات متمرکزی برای شناخت ابعاد و گستره شبکه های اجتماعی شد و بر این اساس تقسیم بندی مفاهیم و در نتیجه، مدل های مختلفی برای اندازه گیری ابعاد شبکه های اجتماعی ارائه گردید و این بار، سرمایه اجتماعی تنها با کمک یک عضو موثر در شکل گیری آن، یعنی شبکه ها تعریف شد. سرمایه اجتماعی توسعه ای هنگامی به وجود می آید که سطح پایینی از سرمایه اجتماعی اتصالی (که بیانگر کیفیت خوبی از ارتباطات خانوادگی است) و سطوح بالایی از سرمایه اجتماعی انتقالی (به معنای ارتباط ضعیفی میان جمع دوستان) و سرمایه اجتماعی ارتباطی (به معنای ارتباط میان اعضا در سازمان های داوطلبانه  و سطوح بالای آگاهی مدنی) وجود داشته باشد. (ساباتینی[6]، 2005؛ به نقل از شریفیان ثانی و ملکی، 1385: 49).

چهار بعد اصلی سرمایه اجتماعی یعنی پیوندهای قوی خانوادگی، پیوندهای ضعیف غیر رسمی، ارتباط در سازمان های داوطلبانه و آگاهی مدنی با شاخص های خود، همه حاکی از رویکردی ساختاری به شبکه های اجتماعی و سرمایه اجتماعی به شمار می آیند. (شریفیان ثانی و ملکی، 1385: 50)

[1] . Life World

[2] . Bourdieue

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                          صفحه

 

 

فصل اول: کلیات پژوهش و ساختار پایان نامه …………………………………………………… 1

• مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 2
• تعریف موضوع……………………………………………………………………………………………………………. 3
• ضرورت انجام طرح و اهداف پژوهش………………………………………………………………………….. 5
• بیان مساله…………………………………………………………………………………………………………………….. 6
• سوالات و فرضیه های اصلی مدل………………………………………………………………………. ……..  7

1-6       روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………… 8

• مراحل اجرای تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 9
• جامعه آماری و روش های گرد آوری اطلاعات……………………………………………………………. 9

 

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و مبانی نظری پژوهش……………………………. 10

• سیر تکملی زنجیره تامین…………………………………………………………………………………………….. 11
• تعریف مدیریت زنجیره تامین…………………………………………………………………………………….. 12
• اهداف مدیریت زنجیره  تامین………………………………………………………………………………. ….14
• اصول نظام مدیریت زنجیره تامین……………………………………………………………………………… 14
• رویکردهای زنجیره تامین………………………………………………………………………………………….. 15
• مراحل تصمیم گیری در مدیریت زنجیره تامین………………………………………………………….. 16

2-6-1   طراحی و یا تغییر استراتژی زنجیره  تامین……………………………………………………….. 16

2-6-2   برنامه ریزی زنجیره تامین ………………………………………………………………………………. 17

2-6-3    مرحله عملیاتی زنجیره تامین………………………………………………………………………….. 17

• دیدگاه فرایندی زنجیره تامین ……………………………………………………………………………………. 17

2-7-1   دیدگاه چرخه ای…………………………………………………………………………………………….. 17

2-7-2   چرخه سفارش مشتری ……………………………………………………………………………………. 18

2-7-3    چرخه پر سازی مجدد…………………………………………………………………………………….. 19

2-7-4   چرخه تولید…………………………………………………………………………………………………….. 19

2-7-5   چرخه تدارکات ……………………………………………………………………………………………… 19

• استراتژی های پاسخ گو در مدیریت زنجیره تامین ……………………………………………………… 20
• یکپار چه سازی زنجیره تامین ……………………………………………………………………………………. 21
• عوامل سوق دهنده ی سازمان ها به سوی مدیریت زنجیره تامین ……………………………….. 23
• عوامل موثر بر مدیریت زنجیره تامین ………………………………………………………………………… 25
• فرایند های زنجیره تامین …………………………………………………………………………………………… 26
• عوامل موثر در پیاده سازی زنجیره تامین رقابتی………………………………………………………….. 28

2-14      چالش های زنجیره تامین …………………………………………………………………………………………… 30

2-15     اثر شلاقی در زنجیره تامین ………………………………………………………………………………………….. 33

2-15-1   مفهوم اثر شلاقی……………………………………………………………………………………………….. 33

2-15-2   علل ایجاد اثر شلاقی ………………………………………………………………………………………… 34

2-15-3   راه های کاهش اثر شلاقی …………………………………………………………………………………. 35

2-16    مرور مبانی نظری سیستم داینامیک ……………………………………………………………………………….. 37

2-16-1   تاریخچه پویایی های سیستم و کاربرد آن در زنجیره تامین………………………………….. 37

2-17     مزایای استفاده از رویکرد پویا شناسی سیتم ها ………………………………………………………………… 38

2- 18    ساختار و متدولوژی پویا شناسی سیستم …………………………………………………………………………. 39

2-19     مدل سازی در  پویا شناسی سیستم …………………………………………………………………………………. 39

2-20     بررسی رویکرد سیستم داینامیک در مسائل زنجیره تامین …………………………………………………. 46

2-20-1 سیر تاریخی و پژوهش های افراد در زمینه پویایی های زنجیره تامین……………….47

2-20-2 بررسی چند مقاله با موضوع مدلسازی زنجیره تامین با سیستم داینامیک……………50

2-20-2-1 مقاله اول………………………………………………………………………………………………51

2-20-2-2 مقاله دوم……………………………………………………………………………………………..57

فصل سوم: مدل سازی………………………………………………………………………………… 64

• مقدمه………………………………………………………………………………………….. 65

3-1-1   درباره کاله ( گروه صنعتی سولیکو ) ………………………………………… 65

• مدل سازی داینامیک زنجیره تامین شرکت کاله………………………………………. 66
• شناسایی متغییر های تاثیر گذار در زنجیره تامین شرکت کاله………………………. 67

3-3-1   نرخ فروش…………………………………………………………………………. 67

3-3-2   موجودی کالا در انبار مراکز پخش ……………………………………………. 68

3 -3-3   موجودی کالا در انبار مرکزی ……………………………………………….. 68

3 -3-4   ذخیره اطمینان در انبار مراکز پخش …………………………………………. 69

3 -3-5   فضای انبار مراکز پخش ……………………………………………………….. 69

3 -3-6   فضای انبار مرکزی ……………………………………………………………… 69

3 -3-7   ارسال کالا ……………………………………………………………………….. 69

3 -3-8   میزان تولید ……………………………………………………………………….. 69

3 -3-9   زمان حمل کالا از انبار مرکزی به انبار مراکز پخش ……………………… 70

3 -3-10   میزان سفارش برای تولید …………………………………………………….. 70

3 -3-11   ظرفیت تولید …………………………………………………………………… 71

3 -3-12   زمان مورد نیاز برای تولید ……………………………………………………. 71

3 -3-13   میزان سفارش برای خرید مواد ………………………………………………. 71

3-4     فرضیه پویا…………………………………………………………………………………….. 71

3-5     نمودار علی حلقوی………………………………………………………………………….. 74

3-5-1     حلقه هدف جوی فروش-موجودی…………………………………………………..74

3-5-2     حلقه های هدف جوی موجودی-ارسال…………………………………………….75

3-5-3     حلقه هدف جوی ارسال مواد……………………………………………………………77

3-5-4     حلقه رشد فروش-ارسال…………………………………………………………………77

3-5-5     حلقه رشد فروش-تولید………………………………………………………………….78.

3-5-6     حلقه رشد زنجیره تامین………………………………………………………………….80.

3-6     نمودار حالت و جریان………………………………………………………………………. 80

 

 

فصل چهارم: مطالعه­ عددی………………………………………………………………………. 82

• مقدمه………………………………………………………………………………………….. 83
• اجرای مدل شبیه­سازی مدیریت زنجیره تامین………………………………………….. 83
• اعتبارسنجی مدل پویا شناسی سیستم ها………………………………………………… 84

4 -3-1   اعتبارسنجی ساختار مدل………………………………………………………. 85

4 -3-1-1    آزمون برازندگی ……………………………………………… 85

4 -3-1-2    آزمون های سازگاری ……………………………………….. 86

4 -3-1-3    آزمون مطلوبیت و اثر بخشی …………………………………. 87

4 -3-2   اعتبار سنجی رفتار مدل ………………………………………………………… 87

4 -3-2-1    آزمون برازندگی ………………………………………………. 87

4 -3-2-2    آزمون حساسیت پارامتر ……………………………………… 87

4 -3-2-3    آزمون سازگاری ……………………………………………… 88

4- 3-2-4    آزمون مطلوبیت و اثربخشی……………………………………………91

4-3-3     اعتبارسنجی مضامین سیاست ها…………………………………………………………92

• آنالیز حساسیت……………………………………………………………………………… 94

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها…………………………………………………………….. 104

• نتیجه ­گیری……………………………………………………………………………………. 105
• پیشنهادها……………………………………………………………………………………… 109

مراجع……………………………………………………………………………………………………… 110

مراجع فارسی……………………………………………………………………………………………….. 110

مراجع لاتین…………………………………………………………………………………………………. 111

پیوست 1………………………………………………………………………………………………….. 113

 

 

فهرست شکل­ها

عنوان                                                                                                                                                                                                   صفحه

 

 

شکل 1-1 – عناصر موجود در یک مدیریت زنجیره تامین…………………………………………….. 4

شکل 1-2 – شبکه زنجیره تامین در یک سازمان………………………………………………………… 4

شکل 2-1 – مراحل و چرخه ها مدل مدیریت زنجیره تامین………………………………………….. 18

شکل 2-2 –  چرخه سفارش مشتری………………………………………………………………………. 18

شکل 2-3 – چرخه پر سازی مجدد………………………………………………………………………. 19

شکل 2-4-  چرخه تولید ………………………………………………………………………………….. 19

شکل 2-5-  موقعیت بررسی سفارش مشتری……………………………………………………………. 21

شکل 2-6- نمایی از اثر شلاقی بر زنجیره تامین……………………………………………………….. 34

شکل 2-7- فرایند مدل سازی ……………………………………………………………………………. 41

شکل 2-8- حلقه ی علی حلقوی تامین کننده ، توزیع کننده و .. …………………………………. 52

شکل 2-9- حلقه ی علی حلقوی تولید.. ……………………………………………………………….. 53

شکل 2-10- نمودار حالت و جریان تولید …………………………………………………………….. 54

شکل 2-11- شبیه سازی تحت شرایط اولیه……………………………………………………………. 55

شکل 2-12- ساختار زنجیره تامین ……………………………………………………………………… 58

شکل 2-13- نمودار علی حلقوی در مدل مورد مطالعه ………………………………………………. 59

شکل 2-14- مدل مدیریت زنجیره تامین سنتی ……………………………………………………….. 60

شکل 2-15- نمودار علی حلقوی مدل متداول زنجیره تامین…………………………………………. 61

شکل 2-16- نمودار علی حلقوی مدل VMI………………………………………………………….. 62

شکل 2-17- نمودار علی حلقوی مدلJMI……………………………………………………………. 63

شکل 3-1- فروش محصول به تفکیک ماه……………………………………………………………… 67

شکل 3-2- موجودی محصول به تفکیک ماه و شعب……………………………………………….. 68

شکل 3-3- رفتار مرجع موجودی کالا در انبار مرکزی………………………………………………. 68

شکل 3-4- رفتار مرجع میزان تولید………………………………………………………………………. 69

شکل 3-5- میزان سفارش برای تولید……………………………………………………………………………….70

شکل 3-6- حلقه ی هدف جوی فروش – موجودی………………………………………………….. 75

شکل 3-7- حلقه ی هدف جوی موجودی ارسال…………………………………………………….. 76

شکل 3-8- حلقه ی هدف جوی ارسال مواد…………………………………………………………… 77

شکل 3-9- حلقه ی رشد فروش – ارسال………………………………………………………………. 78

شکل 3-10- حلقه ی رشد فروش – تولید………………………………………………………………. 79

شکل 3-11- حلقه ی رشد زنجیره تامین……………………………………………………………….. 80

شکل 3-21- نمودار حالت و جریان زنجیره تامین………………………………………………………………81

شکل 4-1- نتایج اجرای مدل شبیه سازی………………………………………………………………. 84

شکل 4-2- آزمون های اعتبار سنجی……………………………………………………………………. 84

شکل 4-3- افزایش و کاهش متغییر زمان ارسال………………………………………………………. .95

شکل 4-4- اثر افزایش و کاهش متغییر زمان ارسال بر موجودی انبار………………………………. 96

شکل 4-5- اثر افزایش و کاهش متغییر زمان ارسال بر میازان فروش از دست رفته………………. 96

شکل 4-6- افزایش و کاهش متغییر زمان اصلاح موجودی انبار……………………………………. 97

شکل 4-7- اثر افزایش و کاهش متغییر زمان اصلاح موجودی انبار بر موجودی انبار محصول… 98

شکل 4-8- اثر افزایش و کاهش متغییر زمان اصلاح موجودی انبار بر فروش از دست رفته……. 98

شکل 4-9- زمان ارسال سفارش از واحد فروش به واحد تولید……………………………………… 99

شکل 4-10- اثر زمان ارسال سفارش از واحد فروش به واحد تولید بر میزان تولید…………….. 100

شکل 4-11- اثر زمان ارسال سفارش از واحد فروش به واحد تولید بر موجودی انبار…………. 100

شکل 4-12- اثر زمان ارسال سفارش از واحد فروش به واحد تولید بر نرخ تولید……………… 101

شکل 4-13- اثر زمان ارسال سفارش از واحد فروش به واحد تولید بر موجودی انبار مرکزی.. 101

شکل 4-14- اثر کاهش و افزایش مدت زمان تولید توسط تامین کننده…………………………. 102

شکل 4-15- اثر کاهش و افزایش مدت زمان تولید توسط تامین کننده بر متغییر نرخ تولید….. 102

شکل 4-16- اثر کاهش و افزایش مدت زمان تولید توسط تامین کننده بر نرخ تولید مواد اولیه 103

شکل 4-17- اثر کاهش و افزایش مدت زمان تولید توسط تامین کننده بر موجودی مواد اولیه 103

شکل 5-1- رفتار متغییر های فروش ، تقاضا ، فروش ا ز دست رفته و موجودی انبار………….. 106

شکل 5-2- تغییرات انجام شده…………………………………………………………………………. 107

شکل 5-2- میزان فروش از دست رفته بعد از اعمال سیاست………………………………………. 108

شکل 5-2- میزان فروش از دست رفته قبل از اعمال سیاست………………………………………. 108

 

فهرست جدول­ها

عنوان                                                                                                             صفحه

 

جدول 2-1- اعتبارسنجی مدل­های پویایی سیستم…………………………………………………….. 45

جدول 2-2- طبقه بندی از تحقیقات در حوزه ی سیستم داینامیک در زنجیره تامین                 49

 

فصل اول

مقدمه و کلیات پژوهش

مقدمه

رقابت بی امان در بازارهای جهانی امروزی، عرضه محصولات تازه با حضور کوتاه در بازار و اوج گرفتن انتظارات مشتریان، بنگاه‌های کسب ‌وکار را به سرمایه‌گذاری و تمرکز بر زنجیره‌های عرضه خود وادار کرده است. رقابت در کسب ‌وکار امروز دیگر میان تک‌تک شرکت‌ها نیست بلکه میان زنجیره ‌های ‌تأمین اتفاق می‌افتد. مدیریت زنجیره ‌تأمین به ابزاری استراتژیک برای شرکت‌ها تبدیل شده تا بتوانند کیفیت را مدیریت کرده، مشتریان را راضی نگاه دارند و با توان رقابتی باقی بمانند.
به جرأت می توان گفت بهترین راه نظم بخشیدن به واکنش های صحیح و سریع مسائل مربوط به سیستم ها ثبت و بررسی نقاط مهم عملکردی آنها به شکل سناریویی از آینده است که رفتار گذشته و حال محیط سیستم را ملاک قرار می دهد،ثبت این سناریو نیازمند بکارگیری دانش و تکنیکی است که با بهره گیری از نگرش سیستمی مشکلات را به درستی شناسایی و در جهت حل معضلات پیش آمده سریع ترین و صحیح ترین واکنش را نشان می دهد این دانش پویایی های سیستم نام دارد.

از آنجا که هدف این تحقیق توسعه دانش کاربردی در زمینه تحلیل زنجیره تامین است و به سمت کاربرد عملی آن هدایت می شود نوع تحقیق کاربردی است که به دنبال تحلیل زنجیره تامین یک شرکت تولید کننده پنیر پیتزا بر اساس رویکرد مدل سازی پویایی های سیستم متناسب با ساختار زنجیره تامین آن شرکت می باشد و با تحلیل نتایج حاصل از شبیه سازی و ارائه پیشنهاداتی در جهت بهبود عملکرد زنجیره تامین شرکت مورد مطالعه، سعی بر آن است که نتایج آن در آینده مورد استفاده قرار گیرد. از این رو ابتدا به بیان تاریخچه و تعاریف پایه ای علم پویایی های سیستم از جمله ساختار،روش مدل سازی،تأخیرات مواد و اطلاعات و همچنین الگوهای اولیه رفتار پویا پرداخته شده و کاربرد پویایی های سیستم در مدیرت زنجیره تامین مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه مدل عمومی زنجیره تامین،فرایندهای داخلی سازمان نقش مهمی در کنترل جریان های مالی و اطلاعاتی زنجیره ایفا می کنند.

• تعریف مساله

“مدیریت زنجیره تامین[1]” در راستای ایجاد اعتماد بین مراحل مختلف زنجیره، تبادل اطلاعات در مورد نیازهای بازار و توسعه محصولات جدید تلاش می­كند به شكلی كه در راستای تامین نیازهای مشتریان، مراحل مختلف زنجیره رابطه بلند مدتی با هم برقرار نمایند.

“مدیریت زنجیره تامین”  دامنه وسیعی دارد كه شامل: تامین كنندگان جزء، تامین كنندگان عمده، عملیات داخلی، مشتریان عمده، مشتریان جزء و مصرف كنندگان نهایی می­باشند و هدف اصلی آن جلب رضایت مشتریان نهایی زنجیره تامین می­باشد.شینگو[2] مدیریت زنجیره تامین را مفهومی می داند كه از صنایع تولیدی آغاز شده است، در حقیقت اولین نشانه­ها از مدیریت زنجیره تامین در سیستم تولید “JIT”[3] شركت تویوتا آشكار شد. این سیستم با هدف تنظیم مقادیر عرضه به كارخانه­های تولید موتور در مقدار صحیح كوچك و اقتصادی طراحی شد و هدف آن عبارت بود از كاهش سطح موجودی و تنظیم تعاملات عرضه كنندگان با بخش خط تولید به نحو موثر و كارآمد. بعد از ظهور رویكرد مدیریت زنجیره تامین در صنایع خودروسازی ژاپن بعنوان زیر مجموعه ­ای از سیستم تولید، تحول در فضای مفهومی مدیریت زنجیره تامین آغاز و این مدیریت بعنوان یكی از مفاهیم مستقل و اصلی در نظریه مدیریت صنعتی مطرح شد. در عمل، مدیریت زنجیره تامین تلفیقی از قلمروهای ویژه در فضای مفهومی مدیریت شامل مدیریت كیفیت فراگیر[4]، فرایند طراحی مجدد كسب و كار[5] و شیوه تولید درست به موقع[6] می باشد.” [1].

بنابراین می‌توان زنجیره‌ تأمین را شبکه‌ای از شرکت‌های عرضه‌کننده مواد ‌اولیه، تولیدکننده و توزیع‌کننده دانست که فعالیت‌های خرید مواد اولیه، تبدیل این مواد به محصولات نیمه‌ساخته و نهایی و توزیع محصولات نهایی را به مشتریان نهایی انجام می‌دهند. شکل 1-1 عناصر موجود در یک زنجیره تامین را نشان می دهد.

 

شكل1-1: عناصر موجود در یک زنجیره تامین

در حقیقت، مدیریت زنجیره تامین شامل تمامی فعالیت­ها و فرایندهایی است كه موجب ایجاد ارزش در كالاها و خدمات نهایی می­ شود. همانطور كه در شكل 2-1، دیده می­ شود، مدیریت زنجیره تامین كل سازمان را مورد توجه قرار می­دهد و هدف آن افزایش شفافیت و چیدمان صحیح زنجیره تامین بصورت هماهنگ، صرف نظر از مرزهای بخشی یا شركت است.

 

شكل 1-2  :شبكه زنجیره تامین یک سازمان

 

 

با توجه به توضیحات فوق و توجه به شكل­های مطرح شده در زنجیره تامین، می­توان اجزای زنجیره تامین را در 3 گروه قرار داد:

الف – زنجیره تامین بالا دست:

این بخش شامل تامین كنندگان مواد اولیه و تامین كنندگان آنها می­باشد.

ب – زنجیره تامین داخلی:

این قسمت شامل همة فرایندها و پردازش­هایی است كه بوسیله یک سازمان در جهت تبدیل داده ­ها به ستاده­ها صورت می­گیرد.

ج – زنجیره تامین پایین دست:

1       فصل اول : تعریف مسئله.. 2

1-1 مقدمه و تعریف مسئله.. 2

1-2 ضرورت انجام تحقیق.. 3

1-3 تعریف مسئله.. 4

1-4 روش تحقیق و اعتبارسنجی روش.. 5

2 فصل دوم: مقدمه و مطالعه ادبیات.. 6

2-1 کیفیت چیست؟.. 6

2-2 هزینه کیفیت.. 11

2-2-1 تعریف هزینه کیفیت:.. 11

2-2-2 تاریخچه هزینه کیفیت:.. 13

2-2-3 انواع مدل های هزینه کیفیت:.. 17

2-2-4 سیستم هزینه کیفیت:.. 32

2-2-5 حجم هزینه‌های کیفیت:.. 33

2-2-6 روش ارائه مدل و استقرار هزینه کیفیت:.. 38

2-2-8 هزینه کیفیت در استانداردها:.. 452-2-7 اهداف و مزایای استقرار مدل هزینه کیفیت:.. 41

2-2-9 محدودیت‌ها، موانع و الزامات هزینه کیفیت: .. 46

2-3 خلاصه فصل . 50

3 فصل سوم : راه حل مبتنی بر QFD برای استقرار سیستم هزینه کیفیت   48

3-1 آشنایی با روش و فلسفه QFD.. 48

3-1-1 تعریف QFD.. 48

3-1-2 مزایای استفاده از  QFD.. 52

3-1-3 روش اجرای QFD.. 53

3-1-4 گسترش‌ها در زمینه QFD.. 68

3-2 ارائه راهکار . 68

3-2-1 سیستم هزینه کیفیت.. 68

3-2-2 کاربرد روش مبتنی بر QFD برای تدوین سیستم هزینه کیفیت .. 73

3-3 خلاصه فصل .. 80

4 فصل چهارم : گزارش مطالعه موردی.. 82

4-1 معرفی .. 82

4-2 روش اجرا شده برای مطالعه موردی.. 83

4-3 استفاده از روش معمول برای مطالعه موردی.. 104

5 نتایج حاصله.. 109

6 پیوست 1 جداول QFD.. 112

7 پیوست 2 مصاحبه انجام‌شده.. 122

8 پیوست 3  روش نمره دهی معمولی(ساده).. 128

9 مراجع…. 129

 

 

فهرست جداول

          عنوان جدول                                                                                                                            صفحه

جدول ‏2‑1: مقایسه رویکرد های متفاوت به کیفیت.. 7

جدول ‏2‑2: فرایندها و فعالیت های ذیل بخش های مختلف کیفیت.. 9

جدول ‏2‑3 :اهداف، نتایج، فعالیت‌ها و خروجی های دسته هزینه‌های مدل PAF   21

جدول ‏2‑4 :فعالیت های ذیل هر بخش دسته مدل های PAF. 25

جدول ‏2‑5 :عناوین هزینه‌های کیفیت و بی کیفیتی.. 28

جدول ‏2‑6 :رابطه بین سطح سیگما و هزینه کیفیت[13].. 35

جدول ‏2‑7 :شاخص های گزارش هزینه کیفیت.. 38

جدول ‏3‑1 :جدول مدل کانو.. 59

جدول ‏4‑1 : وزن اهداف، محدودیت‌ها و الزامات سیستم هزینه کیفیت.. 85

جدول ‏4‑2 : نمونه محاسبه.. 91

جدول ‏4‑3 : وزن مولفه های هزینه کیفیت حاصل از جدول QFD2. 92

جدول ‏4‑4: اوزان و وجود و عدم وجود هر مولفه-روش برآورد در مدل هزینه کیفیت   103

جدول ‏4‑5: مقدار تقریبی هزینه‌های کیفیت و نسبت هزینه به درآمد.. 106

جدول ‏5‑1: مقایسه میان دو مدل حاصل از دو روش.. 111

جدول ‏6‑1: QFD1. 118

جدول ‏6‑2 : QFD2. 119

جدول ‏6‑3 : QFD3. 120

جدول ‏6‑4 : QFD3 ادامه.. 121

 

 

فهرست اشکال و نمودارها

   عنوان شکل/نمودار                                                                                                                   صفحه

شکل ‏2‑1: ارتباط رده‌های مدیریتی با حوزه‌های مختلف کیفیت.. 10

شکل ‏2‑2: سیر تکاملی کیفیت.. 10

شکل ‏2‑3 : دو دیدگاه سنتی(چپ) و نوین(راست) به هزینه‌های کیفیت.. 14

شکل ‏2‑4 :دسته هزینه‌های مدل هزینه کیفیت ضعیف.. 27

شکل ‏2‑5 : نقش سیستم هزینه کیفیت در سیستم بهبود.. 33

شکل ‏2‑6 :پراکندگی هزینه‌ها قبل(چپ) و بعد(راست) از استقرار سیستم هزینه کیفیت   37

شکل ‏3‑1 :نمودار ارتباط میزان رفع انواع نیازمندی‌ها.. 57

شکل ‏3‑2 :جدول QFD.. 62

شکل ‏3‑3 : ارتباط میان جداول QFD در روش چهار ماتریسی.. 67

شکل ‏3‑4 : سیستم هزینه کیفیت.. 71

شکل ‏3‑5 : ماتریس QFD تغییر یافته برای مطالعه هزینه کیفیت.. 77

شکل ‏3‑6 : روش پیشنهادی.. 80

شکل ‏4‑1: نمونه نمودار استخوان ماهی.. 85

شکل ‏4‑2: نمودار پارتو برای انتخاب مولفه های مدل COQ در روش معمول   107

شکل ‏5‑1: روش پیشنهادی.. 110

چکیده:

در این پایان‌نامه با توجه به اهمیت و تأثیر هزینه‌های کیفیت در صنایع مختلف و حجم آنها بر این مسئله توجه شده است و با توجه به وجود مشکلاتی که بر سر راه استقرار مدل هزینه کیفیت در صنایع وجود دارد این پایان‌نامه سعی کرده تا با بهره گرفتن از رویکرد گسترش ویژگی های کیفیت به مشتری مدار سازی مدل هزینه کیفیت کمک نماید. برای این مهم ابتدا در زمینه هزینه کیفیت نکاتی از جمله تشریح سیستم هزینه کیفیت و سئوالات معین کننده مدل هزینه کیفیت بیان می‌شود. پس از بیان این مقدمات روش مد نظر ارائه شده و در انتها نیز در یک مطالعه موردی اقدام به ارزیابی روش پیشنهادی در این پایان نامه با روشی که توسط نگارنده و با بهره گرفتن از توصیه‌های موجود در منابع استخراج شده، می‌شود. نتایج ارزیابی نشان می‌دهد که روش پیشنهادی نسبت به روش معمولی نسبتاً بهتر عمل می کند.

 

1-1    مقدمه و تعریف مسئله

تقریباً 70 سال از زمان مطرح‌شدن بحث هزینه کیفیت می‌گذرد  علت اصلی مطرح‌شدن این دیدگاه به مسئله کیفیت را می‌توان در آغاز انقلاب صنعتی و ایجاد انفکاک بین واحد های مختلف سازمانی جست‌وجو نمود. با پیشرفت صنایع و پیچیده شدن محصولات تولیدی به‌تدریج گرایش به تخصصی شدن در صنایع افزایش یافت و این امر باعث شد در داخل کارخانه‌ها تمایل به جدا کردن کارها و واحدهای سازمانی ایجاد شود و به دنبال آن واحدهایی نظیر کیفیت و تولید ایجاد شد؛ که حاصل انفکاک بین فعالیت های مربوط به کیفیت و تولید بود. به تدریج مضرات این دیدگاه خود را نمایان ساخت؛ یکی از مضرات این دیدگاه این بود که تولید به علت آنکه هسته اصلیِ درآمدزایی سازمان بود مورد توجه مدیران ارشد قرار می‌گرفت و تأثیرات اقتصادی مربوط به حجم و مقدار تولید تقریباً معین بود؛ ولی دراین‌بین نقش و تأثیر اقتصادی واحدهای پشتیبان تولید نظیر کیفیت پنهان می‌ماند. این امر سبب شد تا متخصصان کیفیت به فکر ایجاد زبان مشترک با مدیران ارشد، یعنی زبانی مبنی بر مفاهیم پولی و مالی،  بیافتند. حاصل این تفکر ایجاد مفاهیم هزینه کیفیت و درآمد کیفیت که در مجموع با عنوان اقتصاد کیفیت شناخته می‌شوند، می‌باشد[1-3].

بحث هزینه کیفیت پس از مطرح‌شدن با اقبال متخصصان کیفیت روبرو شد؛ و مدل‌های متنوع هزینه کیفیت برای صنایع مختلف تولیدی و حتی خدماتی ارائه شد و مورد استفاده قرار گرفت. پس از مطرح‌شدن بحث هزینه کیفیت در مجامع کیفیتی این مبحث به‌تدریج وارد استانداردهای سیستم مدیریت کیفیت شد و به‌عنوان یک الزام سیستم مدیریت کیفیت مطرح گردید[1].

مدل هزینه کیفیت و مواردی که در یک مدل جای می‌گیرند به‌تدریج رشد کرده و کامل شده‌اند. هزینه‌های پنهان کیفیت نیز به‌تدریج کشف شده و در مدل‌ها جای گرفتند. روش های اندازه‌گیری هزینه‌های کیفیت نیز به‌تدریج تنوع یافته و روش های برآورد متفاوتی برای هزینه‌های کیفیت و هزینه‌های پنهان کیفیت گسترش یافته‌اند.

همچنین انواع روش های ثبت و ضبط و جمع‌ آوری و یافتن داده‌های لازم برای این مدل‌ها نیز گسترش پیدا کرده‌اند و نیز برخی نرم‌افزارها به شکل موردی برای این کار طراحی شده‌اند بااین‌وجود نرم‌افزار جامع، کامل و فراگیری برای جمع‌ آوری و تحلیل این هزینه‌ها تا کنون ارائه نشده است[4].

1-2    ضرورت انجام تحقیق

همانطور که در بخش قبلی اشاره شد ابزار هزینه کیفیت یکی از ابزارهایی است که برای ایجاد زبان مشترک میان مدیران کیفیت و مدیران ارشد به وجود آمده ولی به‌تدریج کاربردهای مهم‌تری نظیر کاهش هزینه، بهبود کیفیت و جلبِ توجه مدیریت نسبت به مسایل کیفیت نیز در زمره کارکرد های این ابزار قرار گرفته است.

با وجود اینکه بحث هزینه کیفیت از نظر تئوری و در نظر گرفتن مقالات مربوطه یک بحث بلوغ یافته است، لیکن هنگام استقرار با مشکلاتی روبرو می‌باشد که این مسایل و مشکلات باعث می‌شود سازمان‌ها تمایلی به استقرار آن نداشته باشند؛ و یا به این نکته که این سیستم باید جاری باشد و نه ایستا توجهی نمی‌نمایند و در صورت استقرار آن، تنها یک دوره محدود را برای آن مناسب می‌دانند و آن را به شکل ناقص و تنها در قالب یکسری فرایند ثبت و ضبط اطلاعات و تهیه گزارشات بی‌اثر اجرا می‌نمایند[3].